Những điều nên và không nên làm khi bị rắn độc cắn
Các loại rắn độc thường gặp
– Họ rắn hổ:
+ Đặc điểm rắn:
– Rắn hổ mang (Naja siamensis): có cổ bạnh và phát ra âm thanh đặc trưng khi đe doạ hoặc tấn công. Có ở vùng rừng núi, trung du, đồng bằng, thậm chí gần khu dân cư.
– Rắn hổ mang chúa (Ophiophagus hannah, KingCobra): cổ cũng bạnh nhưng không bạnh rộng, có hai vảy lớn ở đỉnh đầu, có ở vùng rừng núi, trung du, đồng bằng, hiện nay còn được nuôi ở nhiều nơi. Kích thước lớn (có thể nặng hàng chục kilôgam), dài tới vài mét.
– Rắn cạp nong (Bungarus íasciatus); cạp nia (Bungarus candidus): khoang đen-trắng rõ (rắn cạp nia), khoang đen-vàng (rắn cạp nong), thường ở vùng trung du, đồng bằng, khu vực gần nước.
+ Biểu hiện nhiễm độc:
– Tại vùng vết cắn: đau, sưng nề, có thể có hoại tử đen da vùng bị cắn (da bị chết do nọc độc), nhiễm trùng (sưng đỏ, sốt, có mủ). Vết cắn do rắn cạp nia, cạp nong cắn thường không có gì đặc biệt.
– Toàn thân: đau nhiều, nói khó, mờ mắt, yếu chân tay, khó thở, liệt toàn thân, loạn nhịp tim, đái ít,… dễ tử vong hoặc tàn phế. Nguyên nhân tử vong chủ yếu do liệt các cơ gây khó thở.
– Họ rắn lục:
+ Đặc điểm rắn: đặc điểm nổi bật chung của họ rắn lục là đầu hình tam giác, mắt có con ngươi hình elíp dựng đứng.
– Rắn lục xanh: có màu xanh lá cây các mức độ khác nhau, thường ở vùng rừng núi cả ba miền.Việt Nam có rắn lục xanh đầu và đuôi đỏ.
– Rắn lục đất (Trimeresurus albolabris), rắn lục mũi hếch (Agkistrodon acutus): thân màu nâu hoặc giống như màu cành cây khô, thường ở vùng rừng núi phía Bắc.
– Rắn choàm quạp (Agkistrodon rhodostoma): thân màu nâu, thường ở vùng rừng phía Nam.
+ Biểu hiện nhiễm độc:
– Tại vùng vết cắn: Dấu hiệu tại chỗ rất dữ dội mặc dù vết cắn nhỏ, phù to, phù cứng, chảy thành dịch đỏ. Sau 6 giờ, toàn chi bị sưng to, tím. Sau 12 giờ chi bị hoại tử, da phồng rộp lên chứa đầy nhóc đỏ. Tổn thương nặng dần lên, 2 – 3 ngày sau có thể dẫn đến hoại thư, nhiễm khuẩn, loét mục.
– Toàn thân: chóng mặt, ngất, lo lắng, sợ hãi, tình trạng sốc. Rối loạn đông máu: đông máu rải rác trong lòng mạch, tan máu xuất huyết khắp nơi, rối loạn tiêu hoá, rối loạn thân nhiệt và vô niệu. Tử vong do chảy máu, mất máu.
Sơ cấp cứu bị rắn cắn
Thông thường có đủ thời gian để đưa nạn nhân tới bệnh viện trước khi tình trạng nguy kịch xảy ra trong những giờ đầu tiên sau khi bị rắn cắn. Các triệu chứng thường thể hiện rõ ngay sau khi bị rắn cắn, nên việc quan sát nạn nhân là cực kỳ quan trọng.
Những điều nên làm ngay:
– Cố gắng xác định được loài rắn đã cắn; màu sắc, kích thước, hình dạng đầu, cách thức tấn công nếu có thể.
– Để nạn nhân nằm yên và trấn an họ nếu thấy họ lo lắng.
– Bất động nạn nhân và các chi bị rắn cắn.
– Nới lỏng quần áo của nạn nhân và tháo các đồ trang sức (nhẫn, vòng tay, đồng hồ…) ở vùng bị cắn.
– Trường hợp bị phun nọc độc vào mắt (rắn Hổ mang đất), phải rửa mắt càng sớm càng tốt với nhiều nước sạch hoặc một số chất lỏng khác (như nước giải khát).
– Cần phải theo dõi sát tình trạng hô hấp của bệnh nhân, nếu bệnh nhân thở nhanh > 30 lần/phút, yếu, hoặc xuất hiện tím môi phải hô hấp nhân tạo ngay. Vì nguyên nhân tử vong hàng đầu là suy hô hấp do liệt cơ hô hấp, nên nếu không được hô hấp nhân tạo kịp thời, có thể bệnh nhân sẽ chết trước khi đến được bệnh viện.
– Đưa nạn nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt. Nếu bệnh nhân còn tỉnh táo, cần đưa đến bệnh viện lớn, nơi có sẵn huyết thanh kháng nọc rắn đặc hiệu, vì huyết thanh kháng nọc rắn nên dùng sớm, tốt nhất trong 4 giờ đầu.
Tuy nhiên nếu bệnh nhân lơ mơ, hôn mê hay yếu liệt nên đưa đến cơ sở y tế gần nhất. Có thể mang theo con rắn đã cắn bệnh nhân đến cơ sở y tế để bác sĩ xác định thuốc kháng nọc rắn phù hợp. Trong khi vận chuyển nạn nhân đi cấp cứu nên để vùng bị cắn thấp hơn vị trí của tim, nếu ở chân, tay thì có thể để thõng tay hoặc chân.
– Bất cứ trường hợp nào bị rắn cắn, ngay cả khi xác định là rắn lành, đều cần xử trí và theo dõi tại bệnh viện như trường hợp rắn độc cắn, ít nhất trong 12 giờ đầu. Nếu trễ sau 24-48 giờ, việc điều trị hiệu quả rất kém hoặc không hiệu quả.
Những điều không nên làm:
– Không nên buộc garo sau khi bị rắn cắn.
– Tuyệt đối không được đắp đá, chườm lạnh và tuyệt đối không bôi hóa chất, thuốc, lá cây, nhổ nước bọt… lên vết cắn.
– Không nên cố để hút nọc độc ra,
– Không rạch vết thương ở vị trí rắn cắn.
– Không nên chà xát hoặc xoa bóp lên vết cắn.
– Không nên để nạn nhân tự đi, tự chạy.
Phòng ngừa rắn cắn
– Cảnh giác với rắn sau các cơn mưa, lũ lụt, mùa thu hoạch và ban đêm.
– Không đến gần nơi đống gạch vụn, đống rác, tổ mối, nơi nuôi các động vật.
– Đêm tối nên đi ủng, giày cao cổ, mặc quần dài và dùng đèn.
– Đội mũ rộng vành nếu đi trong rừng, khu vực nhiều cây cỏ.
– Không nằm ngủ trực tiếp trên nền đất. Nên quan sát kỹ nơi ngồi hay nằm nghỉ.
– Thường xuyên kiểm tra nhà ở xem có rắn không. Tránh xây kiểu nhà tạo điều kiện cho rắn ở (như lợp nhà mái tranh, tường xây bằng rơm, bùn với nhiều hốc, nền nhà nhiều vết nứt…).
– Không trêu chọc, sờ vào miệng rắn, kể cả rắn chết hay đầu rắn đã cắt rời.
– Khi bắt rắn nên dùng gậy có móc nâng rắn lên rồi nắm nhẹ thân rắn, không để miệng rắn tiếp xúc với cơ thể.
