Meresci: Lựa chọn đề tài nghiên cứu

Phần
1. Các bước triển khai một đề tài
nghiên cứu khoa học

• Mở đầu
• Lựa chọn đề
  tài

• Người hướng dẫn khoa
  học
• Đề
  tài nghiên cứu
• Lập
  kế hoạch thực hiện

Lựa chọn đề tài (

tt.

)

Đề tài nghiên cứu

Những
yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn đề
tài

Khi lựa
chọn đề tài
nghiên cứu khoa học, có thể có những
khả năng sau:

• người hướng dẫn

  áp đặt

  một đề tài mà mình đang quan
  tâm, ưu
  tiên trong các nghiên cứu trước mắt:
  có thể
  người thầy sẽ có tâm thế sẵn sàng hơn
  khi hướng dẫn
  những đề tài như vậy;

• người hướng dẫn

  gợi ý

  một đề tài được cho là phù hợp,
  có thể là với khả năng và điều kiện
  thực tế;

• sinh viên lựa chọn một đề
  tài trong
  danh sách các chủ đề nghiên cứu của
  người hướng
  dẫn: ở đó có thể có đủ cả những vấn đề

  bắt buộc

  phải nghiên cứu, những vấn đề

  ưu tiên

  ,
  những vấn đề

  ưa
  thích

  , hay chỉ đơn giản là những

  gợi ý

  nghiên cứu;

• sinh viên lựa chọn một đề
  tài từ
  các ý tưởng có sẵn của
  mình: có thể
  liên quan đến những lợi ích, điều kiện thuận tiện
  trước
  mắt hoặc khả năng, sở thích nghiên cứu của sinh
  viên;
• sinh viên và người
  hướng dẫn

  thảo luận

  với nhau, mỗi người đưa ra những ý tưởng, lí do,
  đánh giá ưu nhược điểm của mỗi vấn
  đề,… và
  cuối cùng đi đến một lựa chọn phù hợp nhất cho cả
  hai:
  đây là cách khá phổ biến,
  lời khuyên
  của người thầy giúp sinh viên định hướng tốt hơn
  trong
  quyết định của mình mà không
  có cảm
  giác bị áp đặt, điều sẽ ảnh hưởng không
  ít
  đến động cơ và hứng thú làm việc về
  sau;

• v.v.

Đặc
điểm của một đề tài tốt

Có
thể có một
số đề tài đòi hỏi những kĩ năng đặc biệt hoặc sự
đầu tư
thời gian và công sức nhiều hơn bình
thường, nhưng
nhìn chung đối với sinh viên nghiên cứu
khoa học,
một đề tài sẽ có kết quả tốt nếu như chịu
làm việc
một cách có phương pháp, có
óc
tìm tòi và… một chút
thông minh. Về
mặt phương pháp, một đề tài tốt phải khuyến
khích
một quá trình học tập có
tính sáng
tạo và lâu dài của sinh viên
về các
phương pháp nghiên cứu cũng như kĩ thuật
trình
bày ý tưởng và kết quả thu thập được.

Một đề
tài nghiên cứu được đánh giá
là tốt khi:

• có
  phạm vi giới hạn

  :
  vì phạm vi càng hẹp vấn đề sẽ càng
  được đào
  sâu, trong khi một vấn đề có phạm vi rộng sẽ dễ
  dẫn đến
  nguy cơ dàn trải, thiếu tập trung, xử lí
  các vấn
  đề chỉ ở trên bề mặt;

• có
  tính mới và độc đáo

  :
  kết quả nghiên cứu phải mang lại một sự tiến bộ nhất định
  trong
  tri thức khoa học chuyên ngành, không
  trùng
  lắp với những kết quả, công trình đã
  công bố
  trước đó;

• xử
  lí vấn đề tương đối trọn vẹn

  :
  sao cho kết quả thu được giúp rút ra những kết
  luận
  rõ ràng, góp phần giải quyết hầu hết
  các
  vấn đề cơ bản cần nghiên cứu đã đặt ra (thể hiện
  qua
  tên đề tài);

• thể
  hiện bằng một bản báo cáo kết quả
  nghiên cứu

  :
  chặt chẽ trong phương pháp tiến hành,
  rõ
  ràng trong phong cách trình
  bày
  và… dễ đọc.

Do
đó, để hướng đến
một kết quả tốt cho công tác nghiên cứu,
cần lưu
ý những điểm sau khi chọn đề tài:

• khả năng thực địa;
• khả năng truy cập các nguồn
  thông tin, tài liệu chuyên
  ngành;
• sự hỗ trợ của các
  chuyên gia và nhà chuyên
  môn;
• các điều kiện, phương tiện,
  thiết bị nghiên cứu;
• những thói quen,
  yêu cầu, xu hướng về chuyên môn
  và quản lí;
• v.v.

Tất cả phải đáp ứng đủ yêu cầu
để có
thể tiến hành được đề tài nghiên cứu
và đạt
được đến đích mong muốn.

Tên đề tài

Nội dung
nghiên cứu
của một đề tài khoa học được phản ánh một
cách
cô đọng nhất trong tiêu đề của nó.
Tên của đề
tài cần có tính đơn nghĩa,
khúc chiết,
rõ ràng, không dẫn đến những sự hiểu
lầm, hiểu theo
nhiều nghĩa khác nhau hay hiểu mập mờ.

Có
một số điểm cần lưu ý hạn chế khi đặt tên cho đề
tài như sau:

• dùng
  những cụm từ có độ bất định thông tin cao

  :
  như “Về…”, “Thử bàn về…”, “Một số biện
  pháp…”, “Một
  số vấn đề…”, “Tìm hiểu về…”, v.v. vì
  càng bất
  định thì nội dung phản ánh được càng
  không
  rõ ràng, chính xác;

• lạm
  dụng những từ chỉ mục đích

  :
  những từ như “nhằm”, “để”, “góp phần”,… nếu bị lạm dụng dễ
  làm cho tên đề tài trở nên
  rối rắm,
  không nêu bật được nội dung trọng tâm;

• lạm
  dụng mĩ từ hoặc cách nói bóng bẩy

  :
  tiêu chí quan trọng trong văn phong khoa học
  là đơn
  giản, ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu, đơn nghĩa;

• thể
  hiện tình cảm, thiên kiến, quan điểm

  :
  một tiêu chí quan trọng khác trong khoa
  học,
  đó là tính khách quan,
  không phụ
  thuộc vào tình cảm, chính kiến, quan
  điểm,…
  vì chúng thường có tính
  nhất thời,
  tính lịch sử trong một thời điểm
  nhất định.

Dưới đây là một số mẫu về
cách cấu tạo tên đề tài:

CẤU
TRÚC
VÍ
DỤ

Đối tượng nghiên cứu

“Cấu
trúc câu tiếng Lào”

(Ngữ
văn), Bualy Paphaphan, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội, 1993.

Giả thuyết khoa học

“Phông
lưu trữ Uỷ ban Hành chính Hà Nội
(1954-1975) –
nguồn sử liệu chữ viết nghiên cứu lịch sử thủ đô”

(Biên soạn lịch sử và sử liệu học), Hồ Văn
Quýnh, Trường đại học Tổng hợp
Hà Nội, 1995.

Mục tiêu nghiên
cứu

“Đặc
điểm khu hệ thú Ba Vì”

(Động vật
học), Phi Mạnh Hồng, Trường đại học Tổng
hợp Hà Nội, 1994.

Mục tiêu + phương tiện

“Chuyển
hoá phế liệu ligno-xenluloza nhờ nấm sợi bằng phương
pháp lên men rắn”

(Vi sinh học), Phạm
Hồ Trương, Trường đại học Tổng hợp
Hà Nội, 1993.

Mục tiêu + Môi
trường

“Đặc
trưng sinh học về sự phát triển cơ thể và sự sinh
đẻ của phụ nữ nông thôn Đồng bằng Bắc bộ”

(Nhân chủng học), Hà Thị Phương Tiến, Trường
đại học Tổng hợp Hà Nội, 1995.

Mục tiêu + Phương tiện +
Môi trường

“Sử
dụng kỹ
thuật kích hoạt nơtron để khảo sát sự
phân bố của
nguyên tố đất hiếm trong một số khoáng vật Việt
Nam”

(Hoá vô cơ), Nguyễn Văn Sức,
Trường đại học Khoa học Tự nhiên, Hà Nội, 1995.

(Nguồn:
Vũ Cao Đàm, 2000)