Khi học tiếng Anh chúng ta đã nghe nhiều về giọng Anh – Anh và giọng Anh – Mỹ. Một số người cho rằng giọng Anh – Anh rất “sexy”, trong khi đó, nhiều người khác lại ưa giọng Mỹ bởi tính đơn giản và dễ nghe của nó. Tuy nhiên, bạn có biết rằng trên thế giới có gần 100 quốc gia và lãnh thổ sử dụng tiếng Anh như ngôn ngữ chính thức. Điều đó có nghĩa rằng, tiếng Anh sẽ mang tính vùng miền, hay là tiếng Anh sẽ bị thay đổi ít nhiều do bị ảnh hưởng từ văn hoá, lịch sử và từ các ngôn ngữ khác. Ngoài Anh-Anh, Anh-Mỹ, chúng ta còn có thể bắt gặp Anh-Ấn, Anh-Úc, Anh-New Zealand,…

Tiếng Anh ở những vùng khác nhau có thể được phát âm khác nhau, từ vựng khác nhau và thậm chí ngữ pháp cũng bị biến đổi. Do đó, việc hiểu được sự khác biệt giữa từng kiểu tiếng Anh không chỉ thú vị mà còn rất hữu ích, bởi bạn vừa có thể giao tiếp với thật nhiều người sử dụng tiếng Anh trên thế giới, lại vừa biết thêm nhiều điều hay ho về con người và văn hoá của những vùng đất này nữa. Trong bài viết này, mình muốn chia sẻ với các bạn một số kiểu tiếng Anh thông dụng mà chúng ta có thể gặp trong đời sống.

Trước hết chúng ta hãy cùng nhìn qua một số điểm khác biệt cơ bản giữa hai kiểu tiếng Anh phổ biến nhất đã nhé!

North American English và British English

Tiếng Anh ở vùng Bắc Mỹ (North American English) là tiếng Anh mà người Mỹ và Canada sử dụng. Còn British English là tiếng Anh-Anh và được nói bởi người Anh.

Khác biệt về chính tả

Về mặt chính tả thì người Mỹ viết khác hẳn so với các biến thể tiếng Anh khác. Còn chính tả của tiếng Anh Canada lại là sự giằng co giữa Anh và Mỹ – họ viết jail (theo kiểu Mỹ) nhưng centre (theo kiểu Anh), analyze (theo kiểu Mỹ) nhưng colour (theo kiểu Anh).

Vậy thì Anh-Anh và Anh-Mỹ khác nhau ở những điểm nào về chính tả?

• Các từ kết thúc bằng “-or” trong Anh – Mỹ thì thường kết thúc bằng “-our” trong tiếng Anh – Anh. Ví dụ như:

  • color (American) — colour (British)

  • honor (American) — honour (British)

• Những từ kết thúc bằng “-ize” trong Anh-Mỹ thì trong Anh-Anh sẽ dùng “-ise”

  • organize (American) — organise (British)

  • recognize (American) — recognise (British)

• Có một số từ được phát âm như nhau nhưng lại viết khác nhau như:

  • In the U.S., your money goes into a checking account. In the U.K., it goes into a chequing account.(Checking account và chequing account đều có nghĩa như nhau là tài khoản thanh toán song, ở Mỹ và Anh lại dùng hai từ khác nhau “checking” – “chequing”).

  • The streets in the U.S. have a curb, but in the UK, they have a kerb. (Đều được phát âm là /kɜːb/ nhưng ở Mỹ, người ta gọi lề đường là “curb”, còn ở Anh lại gọi là “kerb”).

  • A car in the U.S. has four tires, but in the U.K. it has four tyres. (Bánh xe hơi ở Mỹ được viết là “tire”, nhưng ở Anh là “tyre”).

• Có một số từ với Anh-Anh được kết thúc bởi “-re” thì Anh-Mỹ lại dùng “-er”. Như theatre – theater, centre – center, metre – meter.

• Trong cách dùng của người Anh, những từ có từ 2 âm tiết trở lên và kết thúc bằng “l” sẽ được nhân đôi chữ “l” khi đứng trước các đuôi -ed, -ing, -ist, -ize và -ise. Ví dụ levelled, quarrelled, travelled, cancelled. Trong khi đó, nguyên tắc mà người Mỹ áp dụng là chỉ nhân đôi l nếu từ đó có trọng âm rơi vào âm tiết cuối. Cụ thể, “travelled” sẽ được viết là “traveled”, nhưng vẫn sẽ viết là “annulled, controlled, patrolled hay extolled”  vì những từ này có trọng âm rơi vào âm tiết sau.

Khác biệt về phát âm

• Một điểm khác biệt nữa là người Mỹ có xu hướng bật hết những âm “r” xuất hiện trong từ khi phát âm, còn người Anh lại thường bỏ đi nếu chúng nằm cuối từ. Cách phiên âm của “car” trong Anh-Mỹ và Anh-Anh lần lượt là  /kɑːr/ – /kɑː/.

• Trong khi người Anh phát âm chữ “t” rõ ràng và chính xác thì người Mỹ lại phát âm nhẹ hơn, và có xu hướng thay thế “t” bằng “d”. Ví dụ như “water” được người Mỹ phát âm là “wa-der”, “letter” thành “led-er”.

• Người Mỹ còn có xu hướng bỏ qua phụ âm của một từ để có thể nói nhanh và dễ dàng hơn, ví dụ:“mountain” được nói như “moun-n” – “tai” bị bỏ qua không bật âm.

Khác biệt về từ vựng

• Có rất nhiều từ mà người Anh và Mỹ sử dụng khác biệt như

Anh Mỹ

Anh Anh

Vacation

Chips

The movies

Sneakers / tennis shoes

Sweater

Mailbox

Pants

Airplane

Cookie; cracker

Soccer

Elevator

Truck

…

Holiday

Crisps

The cinema

Trainers

Jumper

Postbox

Trousers

Aeroplane

Biscuit

Football

Lift

Lorry

…

Về ngữ pháp

• Khi miêu tả một sự việc vừa mới xảy ra, người Mỹ thường dùng thì quá khứ đơn trong khi người Anh lại dùng thì hiện tại hoàn thành

  • Ví dụ: I just finished my homework – I’ve just finished my homework

• Anh-Anh rất thường dùng “got” trong khi Anh-Mỹ thì không.

  Ví dụ:

  • British – I haven’t got any money

  • American – I don’t have any money

Cả hai ví dụ trên đều đúng ngữ pháp, tuy nhiên “got” không phổ biến với người Mỹ, ở đây người ta thường dùng “have” hơn.

• Có một số động từ có quy tắc (thêm “ed” ở cuối khi ở dạng quá khứ), người Anh thay vì dùng “ed” thì họ lại thêm “t”. Ví dụ như “learnt” thay cho “learned”, “dreamt” thay cho “dreamed”,…

Những loại tiếng Anh khác

Tiếng Anh Scottish

Tất nhiên không phải lúc nào chúng ta cũng gặp được người Scotland và trò chuyện cùng họ. Nhưng thường thì người Scotland sẽ chêm thêm một số từ trong tiếng Scots khi nói tiếng Anh. Và đấy cũng là lý do chúng ta gọi ngôn ngữ độc đáo này là Scottish English. Việc kết hợp giữa hai thứ tiếng khi nói gây bối rối cho không ít người khi trò chuyện lần đầu với những người bạn đến từ Scotland.

Về phát âm

Mặc dù ở Scotland, người ta nói tiếng Anh khá khác nhau tuỳ thuộc vào vị trí địa lý và địa vị xã hội, nhưng chúng ta vẫn có thể dễ dàng nhận ra một số đặc điểm chung nổi bật về mặt phát âm tiếng Anh Scottish như:

• Tiếng Anh Scottish thuộc giọng Rhotic nghĩa là âm /r/ luôn được phát âm rõ ràng và đóng vai trò rất quan trọng trong việc phân biệt từ này với từ kia.

• Trong hầu hết trường hợp, tiếng Anh mà người Scotland sử dụng sẽ không có sự khác biệt giữa

  /æ/-/ɑː/, cho nên  các nguyên âm trong các từ như “bath”, “trap” và “palm” nghe sẽ như nhau.

Hãy xem đoạn video hài hước sau để thấy rõ cách phát âm của người Scotland nhé! 

Về từ vựng

• Một số thành ngữ đặc trưng mà người Scotland thường dùng trong tiếng Anh (đặc biệt là văn nói):

  • I’m feeling quite drouthy = “I’m feeling quite thirsty”

    (Tôi thấy hơi khát nước)

  • It’s a fair way to Skye from here = “It’s a good distance to Skye from here”

    (Từ đây đến Skye khá xa đấy)

  • His face is tripping him meaning = “He’s looking fed up”

    (Anh ta nhìn có vẻ chán nản lắm)

  • Ach, away ye go! = “Oh, I don’t believe you”

    (Ồ, tao không tin mày đâu)

• Ngoài ra, do mượn từ tiếng Scots nên tiếng Anh ở đây có một số từ vựng khá đặc biệt, ví dụ như:

  • Wee = small

  • Bonnie = pretty, attractive

  • Pinkie = little finger

  • Bairn = child

• Thêm ‘-ie” vào cuối một danh từ để chỉ những thứ bé, nhỏ: laddie/ lassie = young boy, girl, bairn = bairnie, a small shop = a wee shoppie.

• Sử dụng “how” thay cho “why” cũng là một đặc trưng của tiếng Anh Scottish, vùng miền Bắc nước Anh và cả tiếng Anh Irish. “Why not” = “How no”

Về mặt ngữ pháp:

• Các động từ ở thì tiếp diễn thường được sử dụng thường xuyên hơn so với các nơi nói tiếng Anh khác, chẳng hạn như: “I’m wanting a drinking” (Tôi đang muốn uống chút gì đó). Không chỉ có thế, thì tương lai tiếp diễn lại thường được dùng để chỉ một phỏng đoán (You’ll be coming from Glasgow?)

• Ở một số vùng, người ta sử dụng cụm động từ “to be after + V_ing” thay cho “have/ has + V3” trong thì hoàn thành. Ví dụ, “He is after going” = “He has gone”, “I’m just after telling you” = “I’ve just told you”

• What age are you? =”How old are you?”

• Hơn nữa ở Scotland bạn sẽ thấy người ta dùng “need + V_3” chứ không dùng “need + to be + V_3” hay “need + V_ing” trong câu bị động có chứa động từ khiếm khuyết “need”. Nghĩa là họ sẽ dùng “My hair is needing washed” hay “My hair needs washed” thay vì nói “My hair needs washing” or “My hair needs to be washed”.

Tiếng Anh Irish

Khác với giọng Scotland có xu hướng sử dụng rất nhiều từ mượn của tiếng Scots, người Ái Nhĩ Lan (Ireland) khi nói tiếng Anh sử dụng rất nhiều từ vựng từ gốc Gaelic.

Về ngữ pháp:

• Cũng giống như Scotland, ở Ireland, thay vì dùng “to have just done”  để diễn tả một hành động vừa mới hoàn thành thì người Ireland sẽ sử dụng “to be after doing”. Ví dụ: 

  I’m after finding a euro on the road! (Tao vừa nhặt được một đồng euro trên đường này)

• Một điểm khá thú vị nữa là hai từ “yes” và “no” rất ít khi được sử dụng. Ngày nay, với xu hướng toàn cầu hoá, thế hệ trẻ tuổi ở Ireland đã bắt đầu sử dụng hai từ này nhiều hơn trước đó. Song bạn vẫn dễ dàng bắt gặp rất nhiều người vẫn không “chịu” dùng hai từ “yes”/ “no” này để trả lời một câu hỏi. Thay vì dùng “yes”/ “no”, họ sẽ nhắc lại cụm động từ có trong câu hỏi. Chẳng hạn như: “Can you swim? I can! Do you like tomato juice? I don’t. Are you coming? I amn’t.”

Về phát âm:

Thường thì trong nhiều từ vựng, nguyên âm “U” sẽ được phát âm là /ʌ/. Nhưng nếu bạn lang thang ở Dublin một ngày đẹp trời, có khả năng là người dân ở đây sẽ chẳng hiểu gì khi bạn hỏi “where is the bus /ˈbʌs/ stop?”. Bởi ở Ireland, cụ thể là ở Dublin, chữ “u” như trong “bus stop” sẽ được phát âm thành /bʊs/ . Tương tự như vậy thì “thank you very much” sẽ được phát âm là /tʌŋk juː vɛri: mʊtʃ/, “cup” /cʊp/ chứ không phải là a /cʌp/ of tea, và /dʊblin/ chứ chẳng phải /dʌbli:n/.

Về từ vựng:

Người Ireland ngọt ngào đến mức mà bạn sẽ hiếm khi nghe họ dùng “madam hay sir” khi trò chuyện với bạn. Thay vào đó, họ sẽ thích gọi bạn là ‘love”, “pal” hay “buddy” hơn. Ví dụ như “How are you, love?”

Tiếng Anh Úc

Tiếng Anh Úc thừa hưởng các đặc trưng và quy tắc từ tiếng Anh Mỹ và Anh Anh. Tuy nhiên có một số điểm khá độc đáo mà chúng ta có thể tìm hiểu về ngôn ngữ đáng yêu này:

Về ngữ pháp:

• Hậu tố “-ly” thi thoảng sẽ bị bỏ đi. Cụ thể như “really good” sẽ trở thành “real good”.

Về phát âm:

• Một trong những đặc điểm dễ nhận thấy nhất trong cách người Úc phát âm là họ sẽ phát âm chữ “i” trong các từ như “night”, “like” thành “oi” chứ không phải “ai” (eg. noight)

• Chữ “a” mềm như trong các từ “cat”, “hat” thường được phát âm tương tự như “eh”, nghĩa là “cat” sẽ nghe như “ceht” và “hat” sẽ nghe là “heht”.

• Trong khi đó âm “a” cứng như trong các từ “day”, “way”, “mate” lại nghe tương tự như cách người Anh nói từ “aye”. Nghĩa là, từ “mate” sẽ nghe như “m-aye-te”.

• Ngoài ra, cũng giống như Anh Anh, tiếng Anh Úc dùng kiểu ngôn ngữ “non-rhotic”, nghĩa là âm /r/ thường được bỏ qua nếu nó đứng sau một nguyên âm và đứng trước phụ âm. Chẳng hạn như từ “card” thì sẽ được phát âm là /ca:d/, âm /r/ được bỏ qua. Trong khi đó, các âm cuối của những từ như “better”, “water”, “river” lại được phát âm thành /ah/. Nghĩa là chúng ta sẽ nói “bett-ah”, “wat-ah”, “riv-ah”,…

Về từ vựng:

• Mặc dù bị ảnh hưởng nhiều bởi Anh-Anh song thi thoảng chúng ta sẽ thấy nhiều từ người Úc mượn từ vựng từ Anh Mỹ. Ví dụ như người Úc thường nói “soccer” thay vì “football”, hay sử dụng “pants” thay cho “trousers”.

• Thường người Úc sẽ bớt những âm sau âm đầu tiên của từ và thêm ‘o’ hay ‘ie’ vào. Ví dụ “breakfast” trở thành “brekkie”, “barbeque” trở thành “barbie”, “university” thành “uni”, “Australian” thành “Aussie”, “garbage collectors” trở thành “garbos” và “politicians” thành “pollies”.

Đến nay người ta vẫn chưa biết rõ nguồn gốc của việc lược âm này của người Úc. Một số người cho rằng lược âm sẽ giúp việc nói tiết kiệm thời gian và dễ dàng hơn. Nhưng việc phát âm từ “breakfast” cũng có nhanh hơn “brekkie” lắm đâu nhỉ? Nhưng dù việc biến đổi này có giúp tiết kiệm thời gian công sức hơn không thì chúng ta vẫn phải công nhận là các từ vựng được lược âm như vậy nghe rất thú vị và tạo cảm giác gần gũi, thân thiện.

Đọc to những câu ở dưới đây, bạn có thấy tiếng Anh của người Úc thật đáng yêu không?

• • Is there a mozzie in here? I’m sure something bit me. (Mozzie = Mosquito)

  • Have you seen my red lippie? (Lippie = Lipstick)

  • I have a family reunion down in Tassie this weekend. All the rellies will be there. (Rellies = Relatives)

  • I forgot my jeans were in the wash so I had to come to uni in my trackie daks. (Uni = university)

• Ngoài ra cũng có một số cụm từ mà bạn có thể dùng khi trò chuyện với những người bạn đến từ Úc như:

  • G’day mate = Good day, friend

  • Cheers mate = Thanks

  • Oi! = Hey!

  • Hoo roo/Oooroo = Goodbye

  • Sweet = Great

  • Grab a feed = Get something to eat

  • Yank = An American

  • Kiwi = A New Zealander

  • Pom/Pommy = An Englishman (Những ai không phải người Úc mà nói từ này thì sẽ nghe như là một sự xúc phạm).

  • No worries = You’re welcome

Về chính tả:

Xét về mặt chính tả thì tiếng Anh của người Úc tương tự với tiếng Anh Anh hơn là Anh Mỹ. Nghĩa là:

• Người Úc vẫn giữ lại chữ “u” trong các từ như “colour”, “labour”, “favour”…

• Tiếng Anh Úc dùng “-re” thay vì dùng “-er” như Anh Mỹ, ví dụ “theatre”, “centre”…

• Tiếng Anh Úc cũng dùng “-ise” trong các từ như “organise”, “realise”, chứ không dùng “-ize” như Anh Mỹ

Tiếng Anh New Zealand

Cũng giống như Australia, mặc dù người Kiwi chịu ảnh hưởng không nhỏ từ các biến thể như tiếng Anh Úc, Anh Scottish, Anh Irish, nhưng tiếng Anh của New Zealand cũng có kha khá những cụm từ mà bạn khó có thể bắt gặp nếu chưa một lần đến thăm hai đất nước châu Đại Dương xinh đẹp này.

Về từ vựng

Dưới đây là một số từ vựng mà bạn chỉ có thể bắt gặp khi ở New Zealand:

• Jandals (Flip flops)

• Chilly bin (Một đồ vật dùng để giữ mát đồ uống)

• Sweet as ( No problem/alright)

• Hardout (Dùng để bổ nghĩa cho tính từ — “It’s hardout hot today!” nghĩa là “It’s very hot today!”)

• Lollies: sweets or candies.(Kẹo)

• Stoked: very pleased.(Rất vui mừng)

Về phát âm

• Ở New Zealand, chữ “o” thi thoảng sẽ nghe như “oi” trong từ “boy”. Ví dụ như “hello” sẽ nghe như “helloi”, “I know” lại nghe như “I noi”.

• Trong khi đó, chữ cái “e” lại được kéo dài hoặc phát âm như chữ “i” của Anh Mỹ. “Yes” sẽ nghe là “yeees”, và “again” có thể nghe như “ageen”.

• Hơn nữa, với chữ “i” thì người Kiwi lại phát âm như “u” trong từ “cup”. Nghĩa là “fish and chips” sẽ nghe thành “fush and chups”

Về chính tả

• Người New Zealand thường dùng “tyres” thay vì “tires”

• Giống như Anh Anh, tiếng Anh ở New Zealand sẽ dùng “-re” thay vì “-er” ở cuối các từ như “centre”, “theatre”, “mitre”, “litre”….

• Trong khi Anh Mỹ viết “defense”, “pretense” thì người Kiwi lại viết là “defence”, “pretence”.

• Tiếng Anh New Zealand cũng dùng “-our” thay vì dùng “-or” trong các từ như “behaviour”, “colour”,…

Về ngữ pháp

Tiếng Anh của người Kiwi cũng được biến đổi nhiều so với tiếng Anh phổ thông. Chẳng hạn:

• Người Kiwi dùng “Five dollar” thay vì “five dollars”

• Chèn thêm “eh” vào cuối câu

• Họ cũng bỏ đi trợ động từ “have” ở các câu hoàn thành như “He only done it by mistake”

• Giống như Anh Úc, Anh New Zealand cũng dùng “real” như một trạng từ chỉ mức độ chứ không chỉ là một tính từ. Cụ thể như “real good” và “real cheap”

• Người Kiwi không bao giờ dùng “shall” mà sẽ luôn dùng ‘will”. Ví dụ như: “I will show you tomorrow”

Tiếng Anh Singlish

Tiếng Anh là một trong bốn ngôn ngữ chính thức của Singapore. Và ở đây người ta gọi tiếng Anh Singapore là Singlish. Vậy biến thể Singlish này của tiếng Anh có gì đặc biệt?

Về từ vựng:

Nếu bạn không phải là người Singapore, Singlish có thể rất khó hiểu. Nhiều từ vựng trong Singlish được mượn từ các ngôn ngữ khác như tiếng Trung, Malay và Tamil.
Chẳng hạn như những từ dưới đây, bạn sẽ chỉ bắt gặp trong Singlish mà không thấy trong bất kỳ một ngôn ngữ nào khác:

• Lepak (Đi lang thang, không mục đích)

• Heck it (Dùng khi bạn không quan tâm đến điều gì cả)

• Sia la ( “wow” or “oh my God!”)

Về phát âm:

• Người Sing vẫn phát âm “t” thành /θ/ và “d” thành /ð/ :

  three

  =

  tree

  and

  then

  =

  den

  .

• Âm “l” cũng có xu hướng được lược bỏ khi đứng sau các nguyên âm /ɔ/, /o/, /u/:

  pall

  =

  paw

  /pɔ/,

  roll

  =

  row

  /ro/,

  tool

  =

  two

  /tu/, và  

  pearl

  =

  per

  /pə/

Về ngữ pháp

• Nói về bản chất thì Singlish khá đơn giản, bởi nó vứt đi hầu hết các liên từ, giới từ và chẳng có mấy cụm từ khiến người nói phải đau đầu nghĩ ngợi. “I go eat lunch” . Đồng thời số nhiều và số ít cũng không cần để ý đến. Ví dụ như

  • He can play

    piano

    .

  • I like to read

    storybook

    .

  • Your computer got

    virus

    or not?

    – Does your computer have a virus?

  • This one ten

    cent

    only. –

    This one only costs 10 cents.

• Thậm chí người Sing còn bỏ luôn cả động từ “to be” đi nữa.

  • I damn naughty.

  • I still finding.

  • How come you so late still

    playing

    music, ah?

  • You

    looking

    for trouble, is it?

Trên đây là một số biến thể của tiếng Anh mà chúng ta có thể bắt gặp khi đi du lịch hay sinh sống ở một đất nước xa lạ. Tất nhiên vẫn còn nhiều biến thể khác như tiếng Anh Ấn, Anh của xứ Wales,… mà bạn có thể tìm hiểu nếu muốn khám phá thêm những ngôn ngữ thú vị này. Nếu bạn dự định đi du lịch, du học hay đến sống ở một trong những quốc gia kể trên thì đây là lúc thích hợp để học phát âm cũng như học một số từ vựng độc đáo của nơi đó rồi đấy.

Hãy bắt đầu bằng việc bồi đắp vốn từ vựng cơ bản và luyện phát âm theo những giọng tiếng Anh khác nhau với ứng dụng eJOY – English trên thiết bị di động. eJOY có hơn 10.000  video tiếng Anh đa dạng từ nhiều nguồn, được hàng nghìn người trên khắp thế giới chia sẻ để giúp bạn làm quen với hai giọng tiếng Anh phổ biến nhất là Anh Mỹ, Anh Anh và cả những vùng miền khác. Đặc biệt là bạn có thể tra từ, lưu lại từ ngay khi đang xem video và chơi game để ghi nhớ và luyện đọc những từ vựng đó. Tuyệt vời chưa nào? Còn chờ gì nữa, hãy tải eJOY – English về điện thoại ngay thôi!

Tải eJOY về điện thoại ngay.