Khoa học cơ bản là tiền đề cho khoa học ứng dụng
Nghiên cứu khoa học nói chung (trong đó có khoa học cơ bản) đã tạo ra toàn bộ công nghệ hiện có, làm thay đổi bộ mặt xã hội loài người.
> Khoa học cơ bản có nâng cao mức sống?
Kính gửi Ban biên tập Báo VnExpress.net
Tôi là một độc giả thường xuyên của Quý báo. Tôi mới đọc bài của bạn Anh Tuấn đăng ngày 28-01-2010. Tôi thấy đây là một quan điểm ấn tượng nên muốn trình bày quan điểm cá nhân có tính chất phản biện.
Về câu hỏi của Anh Tuấn: Khoa học cơ bản có giúp nâng cao mức sống được không? Để trả lời câu hỏi này, tôi thiết nghĩ nên hiểu hoạt động nghiên cứu khoa học là gì. Theo Tạ Quang Bửu, nguyên Tổng thư ký, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban khoa học Nhà nước, hoạt động khoa học công nghệ bao gồm các nội dung (các bước) như sau:
1. Nghiên cứu cơ bản (Fundamental Research): khám phá quy luật và tạo ra lý thuyết mới.
2. Nghiên cứu ứng dụng (Applied Research): Trên cơ sở các kết quả của nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng có vai trò sáng tạo các nguyên lý và giải pháp ứng dụng trong công nghệ.
3. Nghiên cứu triển khai (Technological Experimental Development): Trên cơ sở nghiên cứu ứng dụng, nghiên cứu triển khai sẽ chế tác các vật mẫu, sản phẩm mẫu, sản xuất thử (trong các xưởng nghiên cứu).
4. Nghiên cứu phát triển công nghệ (Technology Development): hoàn thiện công nghệ và đưa vào ứng dụng đại trà trong xã hội.
(Khái niệm này Tạ Quang Bửu dựa trên khái niệm của UNESCO, nhưng bổ sung thêm nội dung thứ 3).
Trước hết, đúng là khoa học cơ bản không “trực tiếp” nâng cao mức sống được. Việc tạo ra lý thuyết mới về toán, giải được những phương trình phức tạp, hoặc việc nghiên cứu tìm tòi những hạt cơ bản trong vật lý… đều không trực tiếp làm ra sản phẩm, không trực tiếp làm ra tiền. Nhưng theo như khái niệm trên, những kiến thức cơ bản đó sẽ giúp ích rất lớn cho nghiên cứu ứng dụng, làm tiền đề cho những nghiên cứu phát triển công nghệ mới tiên tiến hơn. Kết quả là: Nghiên cứu khoa học nói chung (trong đó có nghiên cứu cơ bản) làm giảm chi phí, giảm nhân công; giảm tiêu thụ năng lượng; tăng năng suất lao động, tăng hiệu quả sản xuất và cuối cùng là hạ giá thành sản phẩm. Thử hỏi nếu không có hoạt động nghiên cứu khoa học, nhân loại ngày nay lấy đâu ra máy vi tính để sử dụng, lấy đâu ra ôtô để đi, lấy đâu ra máy bay để có thể từ Hà Nội vào đến thành phố Hồ Chí Minh (1700km) chỉ trong vòng 2 giờ.
Như vậy, rõ ràng nghiên cứu khoa học nói chung (trong đó có khoa học cơ bản) đã tạo ra toàn bộ công nghệ hiện có, làm thay đổi bộ mặt xã hội loài người. Có thể nói loài người đã hình thành và tồn tại hàng triệu năm nay, nhưng chỉ với 200 năm gần đây, nhờ những nghiên cứu khoa học của phương Tây đã tạo ra bước tiến vượt bậc (trên tất cả các lĩnh vực), gấp nhiều lần thành tựu của tất cả các năm trước cộng lại (tức hàng triệu năm). Như vậy thì không thể nói khoa học nói chung và khoa học cơ bản nói riêng không nâng mức sống người dân được. Tất nhiên, các nghiên cứu cơ bản (mà của Ngô Bảo Châu cũng không là ngoại lệ) không thể mang lại lợi ích ngay, mà phải chờ đợi các nhà nghiên cứu ứng dụng sử dụng nó để tạo ra của cải cho xã hội.
Tôi muốn nói thêm với anh, nếu không nhờ các nhà khoa học cơ bản thuộc các ngành toán, vật lý của Trường Đại học Tổng hợp (cũ), thì chúng ta đã không thể giải tỏa được cảng Hải Phòng do bom từ trường của Mỹ rải dày đặc trong những năm chiến tranh. Mà Anh Tuấn chắc cũng biết rồi, nếu cảng Hải Phòng bị phong tỏa, có nghĩa là miền Bắc bị cô lập với các nước xã hội chủ nghĩa (thời bấy giờ), hàng viện trợ của các nước đó (như vũ khí, thuốc tân dược, gạo, bột mỳ…) không thể tới tay nhân dân miền Bắc.
Còn Anh Tuấn cho rằng “tài năng của anh Châu chỉ là của Việt Nam một phần thôi nha”, tôi không đồng ý với anh về quan điểm này. Tri thức do mỗi người trong xã hội tạo ra và thành của chung chứ không của riêng ai. Mà ngày nay, khối tri thức đó cực kỳ lớn mà không thể có cá nhân nào tạo ra được. Tôi học y và không được may mắn như anh Châu, như Anh Tuấn, chỉ học trong nước thôi. Nhưng tôi nói luôn, tới 90% những gì tôi học được là của nước ngoài (mặc dù tôi chưa bao giờ ra nước ngoài). Nhưng những kiến thức tôi đã học được, vận dụng vào việc khám chữa bệnh hàng ngày, làm cho người bệnh khỏi bệnh thì đó là của tôi chứ không phải của bất kỳ ai khác. Điều đó là chắc chắn. Anh Châu cũng vậy, kiến thức anh học được phần lớn là của nước ngoài, nhưng công trình nghiên cứu khoa học là của riêng anh, không phải của ai khác. Vì vậy, mặc dù anh Châu được đào tạo ở nước ngoài, nhưng kiến thức anh ấy có được (dù học ở đâu, học ai) đều là của riêng anh Châu.
Anh Tuấn còn nói chỉ cần giúp 5 người có thu nhập gấp đôi là có thể trở thành anh hùng dân tộc trong tương lai. Anh có biết những nhà khoa học có thể làm được nhiều hơn thế? Từ kết quả nghiên cứu cơ bản của một nhà sinh vật học (người nước ngoài) là tìm ra gene quy định việc sản xuất ra HBsAg (một kháng nguyên của vi rút viêm gan B) người ta đã tìm ra công nghệ sản xuất vắc-xin viêm gan B tái tổ hợp phổ biến trên toàn cầu. Có rất nhiều Công ty vắc-xin của Việt Nam (toàn là người Việt mình cả) đã thu được lợi nhuận rất lớn từ việc ứng dụng công nghệ này. Có rất nhiều trẻ em nghèo Việt Nam được sử dụng vắc-xin vừa rẻ tiền, vừa rất an toàn và rất hiệu quả. Vậy những người như nhà sinh vật học kia thì Anh Tuấn sẽ gọi họ là gì?
Cuối cùng, có thể nói, tất cả những gì xung quanh ta, dù đơn giản nhất như cái áo anh đang mặc, cái bút anh đang viết… (những thứ có thể cảm nhận được) hoặc sóng điện thoại anh đang dùng (không cảm nhận được) đều có công của các nhà khoa học, trong đó có các nhà khoa học cơ bản đấy, Anh Tuấn ạ.
Anh khoe với mọi người anh là người nhà của GS Ngô Bảo Châu, anh còn khoe anh đã du học ở nước ngoài. Du học nước ngoài ngày nay nhiều loại lắm anh ạ. Và tôi không hiểu anh học được những gì ở nước ngoài, nhưng tư duy như anh thì tôi thấy “cận” quá.
Thân chào Anh Tuấn, chúc thành công trong công việc và tôi hy vọng Anh Tuấn (sẽ) không chỉ giúp được 5 người quanh mình.
DungNM
