Hormone nào kích thích sự phóng noãn?
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Thị Phương Loan – Bác sĩ Sản phụ khoa – Khoa sản phụ khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng
Hiện tượng phóng noãn là sự giải phóng noãn từ nang trứng chín ra khỏi buồng trứng. Hormone LH trực tiếp liên quan tới sự phóng noãn, bất kỳ sự thay đổi hay bất thường của hormone LH có thể gây ra hiện tượng rối loạn phóng noãn ảnh hưởng tới khả năng sinh sản ở nữ giới.
1. Phóng noãn là gì?
Bình thường cuối mỗi chu kỳ kinh nguyệt do tác động của hormone làm cho khoảng từ 6 đến 7 nang nguyên thủy ở buồng trứng phát triển, sau vài ngày dưới tác động của hormon các nang trứng này sẽ tăng kích thước.
Sau khoảng 7-8 ngày phát triển, có một số nang trứng sẽ phát triển nhanh lên và một số còn lại sẽ thoái triển dần. Tại các nang trứng phát triển nhanh, nang trứng phát triển mạnh đạt đến kích thước khoảng 1,8-2,3 cm thì gọi là nang trứng chín. Sau khi nang trứng chín sẽ xảy ra hiện tượng phóng noãn.
Phóng noãn hay còn gọi là hiện tượng rụng trứng xảy ra dưới tác động của hormone LH làm cho nang trứng căng phồng và thành nang trứng trở nên mỏng, yếu dẫn đến nang trứng vỡ ra và phóng noãn ra khỏi nang. Hiện tượng phóng noãn thường xảy ra trước chu kỳ kinh nguyệt từ 13-14 ngày.
Khi nang noãn được phóng ra sẽ được loa vòi trứng bắt lấy, nếu gặp tinh trùng sẽ xảy ra hiện tượng thụ tinh, sau đó trứng đã thụ tinh di chuyển về buồng tử cung. Nếu không có hiện tượng thụ tinh nang noãn sẽ thoái triển dần.
Còn tế bào còn lại ở vỏ nang dưới tác động của FSH và hormone LH do tuyến yên tiếp tục bài tiết sau phóng noãn, làm cho một ít tế bào vỏ nang biến đổi thành hoàng thể. Hoàng thể có tác dụng bài tiết một lượng lớn progesterone và estrogen.
2. Hormone nào kích thích sự phóng noãn?
Liên quan tới sự phát triển của nang trứng gồm có hormone LH và hormone FSH, trong đó hormone FSH hay còn gọi là kích noãn bào tố, là một hormone của thùy trước tuyến yên có tác dụng kích thích sự phát triển của nang trứng đến dạng chín gọi là nang trứng chín, hormone này chỉ làm cho nang trứng chín chứ không có tác dụng làm cho trứng rụng. Còn hormone LH cũng là một hormone do thùy trước tuyến yên tiết ra dưới sự ảnh hưởng của hormone GnRH và estrogen có tác dụng làm chín màng nang trứng làm cho màng nang trứng mỏng và dễ vỡ, tăng bài tiết dịch trong xoang bao nang trứng để đạt đến một áp lực lớn làm nang trứng vỡ ra, noãn được giải phóng ra.
Hormone LH bắt đầu bài tiết với nồng độ thấp từ ngày đầu của chu kỳ kinh nguyệt và tăng dần đến khi được một lượng lớn và đạt đỉnh vào khoảng trước ngày có kinh 14 ngày. Sau khi nồng độ hormone LH đạt đỉnh từ 36-42 giờ sẽ xảy ra hiện tượng phóng noãn.
3. Bất thường phóng noãn
Nếu nồng độ hormone LH quá cao hoặc quá thấp gây ra những bất lợi cho việc phóng noãn làm ảnh hưởng tới sự thụ thai, có thể gây ra vô sinh.
Theo nghiên cứu người ta nhận thấy để thuận lợi cho việc phóng noãn thì tỷ lệ giữa hai hormone là FSH/LH là khoảng 3/1. Trong những bệnh nhân bị buồng trứng đa nang lượng hormone LH quá cao làm cho các nang trứng không phát triển đến khi đạt chín được, hiện tượng phóng noãn không xảy ra nên gây ra khó thụ thai, chu kỳ kinh nguyệt thường kéo dài, ngoài ra lượng hormone LH cao còn làm tăng nguy cơ sảy thai trên những bệnh nhân này. Còn khi thiếu hụt hormone LH làm cho lượng estrogen không hình thành đủ, kết quả làm cho nồng độ estrogen trong dịch nang cũng như trong huyết thanh giảm.
Do đó những bất thường nồng độ hormone LH là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn phóng noãn.
Rối loạn phóng noãn là hiện tượng noãn không được phóng ra theo chu kỳ nhất định, rụng không đều đặn từ đó gây ra rối loạn kinh nguyệt, nguyên nhân hay gặp nhất dẫn tới vô sinh, có tới 40% các trường hợp vô sinh nữ là do hiện tượng này gây ra.
Rối loạn phóng noãn có những biểu hiện lâm sàng khác nhau như vô kinh, kinh nguyệt không đều, béo phì…Ngoài ra rối loạn phóng noãn có thể là nguyên nhân gây ra ung thư nội mạc tử cung hoặc ung thư vú.
Để xác định tình trạng rối loạn phóng noãn do nguyên nhân từ hormone LH cần định lượng hormone LH: Định lượng LH trong máu cần được tiến hành cùng một thời điểm mỗi ngày, từ 3-4 ngày trước thời điểm có nghi ngờ phóng noãn, có thể xác định bằng siêu âm. Khi bắt đầu thấy có gia tăng nồng độ LH cần thực hiện test mỗi 12 giờ để xác định đỉnh LH. Tuy nhiên việc định lượng hormone LH trong máu như thế gây phiền hà và đau đớn cho bệnh nhân, nên có thể định lượng LH trong nước tiểu do vào giữa chu kỳ sự gia tăng nồng độ LH trong nước tiểu theo sau nồng độ hormone LH trong máu khoảng 12 giờ.
Trường hợp bệnh nhân bị rối loạn phóng noãn do bất thường về nồng độ hormone LH có thể được điều trị bằng phương pháp kích thích buồng trứng.
Dưới tác động của hormone LH thì nang trứng rụng hay gọi là phóng noãn, những bất thường về nồng độ hormone LH ảnh hưởng trực tiếp tới chu kỳ buồng trứng gây ra những biến đổi trên chu kỳ kinh nguyệt, cơ thể và quan trọng nhất có nguy cơ gây vô sinh nữ.
