Hát giao duyên – Nét đẹp văn hóa của người Dao Đỏ

Trong đời sống văn hóa truyền thống niềm tin của người Dao Đỏ, xã Yên Lạc ( Nguyên Bình ) không hề thiếu những làn điệu dân ca rực rỡ. Đến nay, nghi thức hát giao duyên, đối đáp và trao khăn của những chàng trai, cô gái luôn được người Dao Đỏ chú trọng gìn giữ và lưu truyền .Ông Hoàng Thồng Quấy, xóm Tàn Pà – một người am hiểu tường tận về làn điệu hát giao duyên của dân tộc Dao Đỏ cho biết : Trước kia, hát giao duyên là cách duy nhất để những đôi trai gái khám phá nhau. Hát giao duyên là tục hát ứng đối giữa nam và nữ, trải qua câu hát, chàng trai và cô gái tìm hiểu và khám phá thông tin về xuất thân, sở trường thích nghi hay ý niệm sống của nhau, cũng có khi là để trêu đùa nhau. Lời ca mang đậm chất trữ tình đằm thắm, mềm mịn và mượt mà, bộc lộ nét tươi tắn, giản dị và đơn giản của tâm hồn người Dao Đỏ .
Hát giao duyên không chỉ dành cho nam nữ người trẻ tuổi mà người trung niên hay cao tuổi đều hoàn toàn có thể tham gia hát đối đáp, hát gọi bạn. Hát giao duyên bộc lộ được tính cách của con người, sự linh động trong ứng biến câu hát, từ đó hai bên sẽ hiểu nhau hơn và tìm cho mình người bạn, tình nhân tương thích, người bạn tâm giao. Ngoài ra, trong hát giao duyên còn hoàn toàn có thể loại hát đối đáp giữa nam và nữ đã có vợ, có chồng. Nội dung hát đa phần là ca tụng vạn vật thiên nhiên, hỏi thăm sức khỏe thể chất, lao động sản xuất hay để cùng giãi bày tâm sự, mục tiêu là chiêm ngưỡng và thưởng thức tài nghệ của nhau .

Trong đời sống người Dao, hát giao duyên không chỉ diễn ra lúc nông nhàn mà còn hát trong dịp lễ, tết, lên nương, xuống chợ, đám cưới để chúc mừng gia đình đón cô dâu mới, chúc đôi vợ chồng trẻ trăm năm hạnh phúc. Theo phong tục, trai gái khác bản mới hát giao duyên, muốn hát phải xin phép trưởng bản hoặc gia chủ. Có thể hát ở nhà hoặc ngoài trời.

Người biết hát giao duyên là người biết lắng nghe, chịu khó học hỏi. Bởi chỉ có thể nghe trực tiếp trong các cuộc hát giao duyên, trong nhiều bối cảnh khác nhau mới là cách học đầy đủ, phong phú và sâu sắc nhất vì dường như rất ít người ghi chép lại đầy đủ nội dung các bài hát giao duyên, các bài hát chủ yếu do người hát tự ứng tác, đặt lời theo giai điệu truyền thống.

Một thứ không hề thiếu khi những chàng trai, cô gái mặc bộ phục trang dân tộc mình đó là chiếc khăn. Nam thường vắt khăn trên vai, nữ cầm ở tay. Trai gái người Dao hát giao duyên để khám phá, tìm được người bạn tâm đầu ý hợp, khi đó họ trao nhau chiếc khăn để làm tin, gửi gắm tình cảm. Theo phong tục của người Dao, trong khi hát giao duyên, chàng trai phải hát để cô gái chấp thuận đồng ý cho chàng trai khám phá, nếu không cô gái phải trao cho chàng trai chiếc khăn để làm tin. Chiếc khăn như tín vật giữa hai người, trở thành vật phẩm quan trọng so với người con trai. Sau khi trao nhau chiếc khăn, bằng tiếng hát của mình, hai người đã ngỏ ý với nhau và hẹn ngày gặp mặt. Nếu thấy hợp nhau, quý nhau mới nên duyên vợ chồng .
quản trị Ủy Ban Nhân Dân xã Yên Lạc Hoàng Chàn Sơn cho biết : Hiện nay, hát giao duyên được người dân tộc Dao Đỏ gìn giữ. Tuy nhiên, số người biết hát làn điệu giao duyên trao khăn ngày càng ít, nguyên do do tiếng Dao rất khó hát và khó hiểu. Các làn điệu phổ cập mang đặc thù truyền miệng, không có sự thừa kế ; lớp trẻ lúc bấy giờ ít có thời hạn khám phá và không am hiểu nên không đam mê, học hỏi ; người cao tuổi, nghệ nhân có hiểu biết và hoàn toàn có thể hát không nhiều .
Để bảo tồn, phát huy làn điệu hát dân ca của dân tộc Dao Đỏ nói chung và hát giao duyên, hát trao khăn nói riêng, năm 2018, xã Yên Lạc thành lập Tổ văn nghệ “ Bảo tồn dân ca, truyền thống văn hóa truyền thống của người dân tộc Dao Đỏ ” gồm 7 thành viên. Tổ văn nghệ đã sưu tầm, dàn dựng 1 số ít tiết mục văn nghệ đậm đà truyền thống văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn, đặc biệt quan trọng là những làn điệu dân ca của dân tộc Dao Đỏ, tham gia trình diễn ship hàng nhân dân tại địa phương. Thời gian tới, xã thiết kế xây dựng trào lưu văn nghệ mang đậm truyền thống dân tộc trải qua quy mô câu lạc bộ, góp thêm phần gìn giữ, lưu truyền và phát huy truyền thống văn hóa truyền thống độc lạ của dân tộc Dao Đỏ .