Giới thiệu quy trình xây dựng bảng hỏi khảo sát | RCES | Cộng đồng sinh viên kinh tế nghiên cứu khoa học

Thu thập dữ liệu từ bảng hỏi khảo sát là hình thức thu thập dữ liệu sơ cấp nhằm có những dữ liệu phù hợp để chạy mô hình bằng phương pháp định lượng hoặc để phân tích, thống kê khi sử dụng với nghiên cứu định tính. Quy trình thu thập và xử lí dữ liệu sơ cấp được minh họa trong hình ảnh bên dưới. Trong bài viết này, Cộng đồng RCES sẽ cùng các bạn tìm hiểu về các bước xây dựng bảng hỏi khảo sát nhằm phục vụ điều tra lấy dữ liệu.

Quy trình thu thập và xử lí dữ liệu sơ cấp

Mục lục

Bước 1: Xác định mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu

Đây là điều cần thiết mà người nghiên cứu cần biết để đảm bảo rằng tất cả các câu hỏi được đưa ra trong bảng hỏi phù hợp với mục tiêu nghiên cứu và giúp bạn trả lời được câu hỏi nghiên cứu đặt ra. Hãy nhớ rằng đây là điều bạn hướng đến khi làm nghiên cứu và hãy đảm bảo rằng tất cả các câu hỏi trong survey sẽ giúp bạn thu được những dữ liệu phù hợp; tránh trường hợp thiếu dữ liệu cần thiết hoặc thừa dữ liệu không cần thiết.

Bước 2: Xác định đối tượng khảo sát và mẫu khảo sát dự kiến

Mỗi nghiên cứu sẽ có đối tượng nghiên cứu riêng, do đó bảng hỏi không phải chuyển cho đối tượng nào cũng được. Ví dụ về đối tượng khảo sát là một nhóm nhỏ các chuyên gia trong một lĩnh vực, một nhóm người dân trong một khu vực, hay một nhóm khách hàng sử dụng một loại dịch vụ… Chính vì vậy, bạn cần xác định rõ đâu là đối tượng  khảo sát mục tiêu để giúp bạn thu thập được các dữ liệu cần thiết.

Bên cạnh đó, việc thu thập dữ liệu từ tất cả của một (hoặc các) nhóm đối tượng trong xã hội là không thể, do đó người nghiên cứu cần xác định được số lượng người trong đối tượng khảo sát (mẫu đại diện) để có được dữ liệu đại diện. Mẫu đại diện này cần khả thi, trong khả năng khảo sát được và là mẫu tối thiểu có giá trị thống kê, phân tích. Có nhiều cách để xác định mẫu khảo sát, một trong những cách đó là lấy số biến nhân với 5. Một khi đã xác định được mẫu khảo sát dự kiến, bạn sẽ có chiến lược phù hợp để đạt được mẫu khảo sát đó trong thời gian phù hợp với điều kiện nghiên cứu.

Bước 3: Xác định các cách thức thu thập số liệu

Có 2 kênh chính để thu thập dữ liệu sơ cấp bằng bảng hỏi là kênh trực tiếp và kênh gián tiếp. Với kênh trực tiếp, bạn sẽ đến gặp đối tượng khảo sát và yêu cầu/nhờ họ trả lời bảng hỏi cho mình. Cách này mất thời gian và công sức hơn, tuy nhiên có thể thấy hiệu quả ngay tức thì với số lượng bảng hỏi được trả lời khá nhiều và nguồn dữ liệu thu được thường có độ tin cậy cao hơn.

Trong khi đó, với kênh gián tiếp, bạn có thể gửi bảng hỏi online tới các đối tượng khảo sát qua email hoặc các diễn đàn và yêu cầu/nhờ họ trả lời. Với cách này, bạn sẽ không phải mất công sức đi khảo sát trực tiếp, tuy nhiên tỉ lệ trả lời thường thấp và dữ liệu thu được có thể thiếu tin cậy do các yếu tố chủ quan hoặc khách quan (người trả lời hiểu sai câu hỏi, người trả lời không hiểu rõ câu hỏi nhưng không hỏi được bạn để giải thích, người trả lời làm vội và hiểu sai ý câu hỏi, …)

Tùy vào mẫu dự kiến và các điều kiện như thời gian, sức lực, … người nghiên cứu có thể sử dụng các cách trên độc lập hoặc kết hợp.

Thứ tự của các câu hỏi cần phù hợp, logic và kích thích được người khảo sát trả lời

Bước 4: Xác định các câu hỏi trong bảng hỏi

Ở bước này, người nghiên cứu cần xác định các câu hỏi cần thiết trong bảng hỏi. Đâu là những câu hỏi cần thiết? Đó là những câu hỏi giúp bạn thu được những dữ liệu cần thiết để phục vụ thống kê, phân tích, hay chạy mô hình; từ đó trả lời được câu hỏi nghiên cứu và hoàn thành mục tiêu nghiên cứu. Các câu hỏi này có thể dựa trên các lí thuyết, các thang đo sử dụng trong các bài nghiên cứu trước đây, hoặc các câu hỏi do nhóm nghiên cứu đặt ra (với trường hợp này phải, nhóm phải tự giải thích thuyết phục được lí do tại sao lại lựa chọn câu hỏi bởi đây là một trong những câu hỏi rất thường gặp khi bảo vệ công trình nghiên cứu).

Bước 5: Sắp xếp thứ tự các câu hỏi trong bảng hỏi

Sau khi đã xác định các câu hỏi, người nghiên cứu cần sắp xếp các câu hỏi theo thứ tự phù hợp. Ví dụ, những câu hỏi lọc đối tượng bắt buộc phải là những câu hỏi đặt trước những câu hỏi sâu; hay những câu hỏi chung và gợi mở cần đặt trước những câu hỏi đi sâu vào chi tiết. Việc sắp xếp thứ tự của các câu hỏi cần đạt được sự lôgic để cấu trúc của bảng hỏi hợp lí, tránh gây sự khó khăn và phức tạp cho người khảo sát. Xem thêm nội dung chi tiết liên quan đến lưu ý khi xây dựng bảng hỏi khảo sát tại đây.

Bước 6: Phỏng vấn thử và tham khảo ý kiến chuyên gia

Để hoàn thiện được bảng hỏi, đây là bước vô cùng quan trọng mà người nghiên cứu cần lưu ý. Một bảng hỏi được thiết kế “phiên bản đầu” thường chưa ổn và có thể gặp các lỗi như câu hỏi đa nghĩa, câu hỏi không rõ nghĩa, câu hỏi khó hiểu hoặc dễ bị hiểu sai ,… Do đó, người nghiên cứu cần khảo sát thử với một số lượng nhất định nằm trong nhóm đối tượng mục tiêu thông qua các cách thu thập đã xác định ở bước 3 nhằm phát hiện ra những lỗi này. Bên cạnh đó, việc tham khảo những chuyên gia, hay các giảng viên có kinh nghiệm trong việc thiết kế bảng hỏi là điều cần thiết để có một bảng hỏi tốt. Đối với sinh viên khi làm nghiên cứu, các giảng viên, đặc biệt giảng viên hướng dẫn, chính là người bạn nên tham khảo để có một bảng hỏi chất lượng.

Bước 7: Điều chỉnh lại bảng câu hỏi

Thực hiện xong bước 6, người nghiên cứu cần có những sự điều chỉnh cần thiết để có một bảng hỏi tốt. Sự điều chỉnh này được thực hiện nhằm khắc phục các lỗi mà người khảo sát thử/các chuyên gia hoặc giảng viên đã góp ý. Một bảng hỏi tốt có thể mất nhiều lần phỏng vấn thử và điều chỉnh cho tới khi hoàn thiện.

Sau khi thực hiện xong bước 7, nhóm nghiên cứu sẽ cùng đồng thuận về bảng hỏi hoàn chỉnh và bắt đầu tiến hành khảo sát thực tế. cần lưu ý rằng kể từ lúc này, nhóm nghiên cứu sẽ không tiếp tục chỉnh sửa bảng câu hỏi nữa để tiết kiệm thời gian và tạo sự nhất quán trong dữ liệu thu thập (trừ trường hợp bảng hỏi mắc sai lầm mang tính trọng yếu).

Cộng đồng sinh viên kinh tế nghiên cứu khoa học (RCES)