[Chia sẻ] – Khám phá amazon

Là niềm kinh dị của biết bao bộ tộc khác tại Amazon, người Matsés nổi tiếng về những vụ đánh chiếm, bắt cóc phụ nữ bộ tộc khác về làm vợ và …ăn thịt.

Bộ lạc đa thê
Trước đây, cũng như các thổ dân khác tại rừng già Amazon, người Matsés luôn “thử” lòng can đảm của đối phương. Chỉ cần thấy đối phương thoáng chút sợ, xem như đồ đạc sẽ bị lột sạch. Moises, chuyên gia huấn luyện kĩ năng tồn tại trong rừng già Amazon, từng gặp người Matsés vào năm 1986 cho biết đã từng có hai phụ nữ Pháp bị người Matses bắt cóc. Sau khi được tìm thấy họ đã không còn được là phụ nữ nữa: âm vật của họ đã bị cắt mất. Tôi đọc điều này trước khi vào thăm người Matsés, dù không phải phụ nữ nhưng tôi không khỏi có một chút e dè, biết đâu tôi bị cắt “cái khác”.

Làng San Juan của người Matses sống sát dòng sông Galvez (gần biên giới Brazil và Peru). Thấy chúng tôi bọn trẻ trần truồng đang nghịch nước, rượt đuổi nhau ở mé sông bỏ chạy tán loạn. Những người phụ nữ ngực trần đang xắt chuối cũng bỏ dở, đưa ánh nhìn đầy dò xét. “Ông tôi kể lại hồi xưa thổ dân Amazon bị người da trắng giết chết rất nhiều. (Theo tài liệu tôi đọc được, họ chết vì dịch bệnh do người da trắng đem đến, và do bị bắt làm nô lệ khai thác cao su). Vì thế, cho đến bây giờ, người Matsés và nhiều bộ lạc khác ở Amazon vẫn tin rằng, người da trắng đến giết họ, lột da mặt, rồi lấy mỡ làm dầu bôi trơn đặc biệt cho máy bay, tên lửa…Mặc dù sau đó, Chính phủ và các nhà truyền giáo tuyên truyền, giải thích rất nhiều nhưng vẫn có người không tin”, Denis, người Matsés dẫn đường, cho biết.

Chúng tôi vào nhà Manquid, trưởng làng San Juan. Nhà người Matsés giống nhà sàn của người dân tộc thiểu số Việt Nam nhưng thấp hơn (chỉ kê cao hơn so với mặt đất chừng ba, bốn tấc): sàn và vách bằng tre, nứa đập dập, cột kèo bằng tre, gỗ, mái lợp lá cọ, lá dừa… Dáo, mác, cung tên được cất trên xà nhà. “Ngày xưa mọi người sống chung trong một cái nhà lớn gọi là maloca, có cái dài đến 50 mét (giống nhà chung của dân tộc thiểu số ở Việt Nam). Trong đó, mỗi gia đình sẽ phân chia ‘lãnh thổ’ bằng những tấm phên đan bằng chambira (một họ cây dừa)”, Manquid nói.

Nghiền chuối làm thức ăn trong “cối” và “chày” khá đặc biệt của người Matsés

Người Matses hiện vẫn ở chế độ đa thê. Manquid, 53 tuổi, cũng có hai vợ là chị em ruột, mỗi bà có năm người con. “Trước đây, hai đêm ở với vợ này, hai đêm với vợ khác. Bây giờ già rôì, không còn làm ăn gì được nữa nên mấy bả cũng thông cảm. Mà hai vợ là ít đấy. Thời của cha tao, có ông đến 8 vợ. Bây giờ thú rừng ít đi, sông cũng ít cá. Lấy nhiều vợ, làm sao lo nổi thức ăn cho vợ, con”, Manquid cho biết. Đều đặn mỗi ngày, tất cả đều ngồi ăn chung với nhau, nhưng mỗi bà lại phải tự nấu cơm riêng và mang đến cho chồng ăn. Nếu chồng no hoặc ăn không hết thì chồng sẽ cho con ăn. Vì thế, đối với người Matses, mỗi vợ sẽ có một bếp riêng), có quà gì cũng chia đều.

Manquid là người thông thái nhất làng, đã từng đến thủ đô làm việc với Chính phủ. Tuy vậy, ông tin rằng thế giới phẳng như một cái đĩa. Ông cứ hỏi đi hỏi lại tôi: “Mày đi nhiều vậy, nói tao biết, đâu là điểm tận cùng của thế giới (?!)”.

Cướp vợ, ăn thịt người
“Muốn biết người Matsés đánh nhau thế nào, cứ hỏi Tumi” trưởng làng Manquid nói. Khác với tưởng tượng về một chiến binh vạm vỡ, to cao, trước mặt tôi là một ông già nhỏ thó, cao chỉ chừng một mét rưỡi, tóc “bum bê” (giống cái nồi úp lên đầu). Chiến binh Matsés đấy! Tumi là chiến binh còn sót lại của người Matsés ở làng San Juan. Ổng từng giết báo bằng cung tên, sang bộ lạc khác ở Brazil cướp người mang về làm vợ cho người trong bộ lạc. Chính một trong những bà vợ hiện nay của ông cũng do ông cướp về được từ người Matis ở Brazil.

Tumi ở trong căn nhà vách nứa nhỏ, nhưng có đến…ba cái bếp. Nhà truyền thống người Tày ở Việt Nam cũng có ba bếp, nhưng chỉ một bếp dùng để nấu nướng (hai bếp còn lại thường để sưởi ấm, giữ lửa).Với người Matsés thì khác, một nhà có thể có rất nhiều bếp tuỳ thuộc vào số…vợ của chủ nhà. Tumi có ba vợ.

Chiến binh Tumi từng giết báo bằng cung tên, sang bộ khác ở Brazil cướp người mang về làm vợ

“Cướp vợ, và người của bộ lạc khác để mở rộng bộ lạc cũng như khẳng định vị thế và bản lĩnh của người Matses. Chúng tôi cũng cướp cả con nít, nuôi nấng dạy dỗ nó. Nếu là con gái thì 5, 10 năm sau sẽ lấy một người trong bộ lạc. Nếu là con trai, sau này lớn lên nó cũng trở thành người Matsés”, Tumi cho biết. Theo cuốn “Cuộc sống truyền thống của người Matsés” (La vida tradicional de los Matsés) thì những vụ đánh giết thế này mãi đến những năm 70’ mới chấm dứt.

Ngay cả mẹ của trưởng làng, bà Shang Ku Swo, cũng bị cướp từ bộ lạc Korubo. Khi còn trẻ, bà đã từng nhiều lần ăn thịt người chết trong bộ lạc. “Khi một người chết thì những người trong bộ lạc sẽ làm thịt người chết, nấu và ăn thịt người đó. Riêng bộ phận sinh dục thì chính người chồng sẽ ăn của người vợ (và ngược lại). Thậm chí xương cũng nấu ra, hút tủy ăn hết”, bà kể. Và tập tục ăn thịt người ghê rợn này hãy còn giữ cho đến những năm 60’ của thế kỷ 20.

Clip:
https://www.youtube.com/watch?v=cZXIGez8SG4

bà Shang Ku Swo, cũng bị cướp từ bộ lạc Korubo. Khi còn trẻ, bà đã từng nhiều lần ăn thịt người chết trong bộ lạc

Box:
Người Matsés (cả nam lẫn nữ) từ 40 tuổi trở lên đều xăm trên môi một đường sọc như mang cá kéo dài đến tận tai. Thế hệ sau đó hầu như không còn xăm hình nữa. Denis cũng không xăm. “Chúng tôi không muốn bị coi thường khi tiếp xúc với người văn minh. Dù gì các bộ lạc rừng Amazon cũng vận bị coi là tầng lớp thấp. Vả lại, ngày xưa xăm mặt để phân biệt người Matsés, không đánh nhầm khi chiến đấu vơí bộ lạc khác. Bây giờ không đánh nhau nữa, thì để hình xăm làm gì?”, anh nói.

Trước đây, cũng như các thổ dân khác tại rừng già Amazon, người Matsés luôn “thử” lòng can đảm của đối phương. Chỉ cần thấy đối phương thoáng chút sợ, xem như đồ đạc sẽ bị lột sạch. Moises, chuyên gia huấn luyện kĩ năng tồn tại trong rừng già Amazon, từng gặp người Matsés vào năm 1986 cho biết đã từng có hai phụ nữ Pháp bị người Matses bắt cóc. Sau khi được tìm thấy họ đã không còn được là phụ nữ nữa: âm vật của họ đã bị cắt mất. Tôi đọc điều này trước khi vào thăm người Matsés, dù không phải phụ nữ nhưng tôi không khỏi có một chút e dè, biết đâu tôi bị cắt “cái khác”.Làng San Juan của người Matses sống sát dòng sông Galvez (gần biên giới Brazil và Peru). Thấy chúng tôi bọn trẻ trần truồng đang nghịch nước, rượt đuổi nhau ở mé sông bỏ chạy tán loạn. Những người phụ nữ ngực trần đang xắt chuối cũng bỏ dở, đưa ánh nhìn đầy dò xét. “Ông tôi kể lại hồi xưa thổ dân Amazon bị người da trắng giết chết rất nhiều. (Theo tài liệu tôi đọc được, họ chết vì dịch bệnh do người da trắng đem đến, và do bị bắt làm nô lệ khai thác cao su). Vì thế, cho đến bây giờ, người Matsés và nhiều bộ lạc khác ở Amazon vẫn tin rằng, người da trắng đến giết họ, lột da mặt, rồi lấy mỡ làm dầu bôi trơn đặc biệt cho máy bay, tên lửa…Mặc dù sau đó, Chính phủ và các nhà truyền giáo tuyên truyền, giải thích rất nhiều nhưng vẫn có người không tin”, Denis, người Matsés dẫn đường, cho biết.Chúng tôi vào nhà Manquid, trưởng làng San Juan. Nhà người Matsés giống nhà sàn của người dân tộc thiểu số Việt Nam nhưng thấp hơn (chỉ kê cao hơn so với mặt đất chừng ba, bốn tấc): sàn và vách bằng tre, nứa đập dập, cột kèo bằng tre, gỗ, mái lợp lá cọ, lá dừa… Dáo, mác, cung tên được cất trên xà nhà. “Ngày xưa mọi người sống chung trong một cái nhà lớn gọi là maloca, có cái dài đến 50 mét (giống nhà chung của dân tộc thiểu số ở Việt Nam). Trong đó, mỗi gia đình sẽ phân chia ‘lãnh thổ’ bằng những tấm phên đan bằng chambira (một họ cây dừa)”, Manquid nói.Người Matses hiện vẫn ở chế độ đa thê. Manquid, 53 tuổi, cũng có hai vợ là chị em ruột, mỗi bà có năm người con. “Trước đây, hai đêm ở với vợ này, hai đêm với vợ khác. Bây giờ già rôì, không còn làm ăn gì được nữa nên mấy bả cũng thông cảm. Mà hai vợ là ít đấy. Thời của cha tao, có ông đến 8 vợ. Bây giờ thú rừng ít đi, sông cũng ít cá. Lấy nhiều vợ, làm sao lo nổi thức ăn cho vợ, con”, Manquid cho biết. Đều đặn mỗi ngày, tất cả đều ngồi ăn chung với nhau, nhưng mỗi bà lại phải tự nấu cơm riêng và mang đến cho chồng ăn. Nếu chồng no hoặc ăn không hết thì chồng sẽ cho con ăn. Vì thế, đối với người Matses, mỗi vợ sẽ có một bếp riêng), có quà gì cũng chia đều.Manquid là người thông thái nhất làng, đã từng đến thủ đô làm việc với Chính phủ. Tuy vậy, ông tin rằng thế giới phẳng như một cái đĩa. Ông cứ hỏi đi hỏi lại tôi: “Mày đi nhiều vậy, nói tao biết, đâu là điểm tận cùng của thế giới (?!)”.“Muốn biết người Matsés đánh nhau thế nào, cứ hỏi Tumi” trưởng làng Manquid nói. Khác với tưởng tượng về một chiến binh vạm vỡ, to cao, trước mặt tôi là một ông già nhỏ thó, cao chỉ chừng một mét rưỡi, tóc “bum bê” (giống cái nồi úp lên đầu). Chiến binh Matsés đấy! Tumi là chiến binh còn sót lại của người Matsés ở làng San Juan. Ổng từng giết báo bằng cung tên, sang bộ lạc khác ở Brazil cướp người mang về làm vợ cho người trong bộ lạc. Chính một trong những bà vợ hiện nay của ông cũng do ông cướp về được từ người Matis ở Brazil.Tumi ở trong căn nhà vách nứa nhỏ, nhưng có đến…ba cái bếp. Nhà truyền thống người Tày ở Việt Nam cũng có ba bếp, nhưng chỉ một bếp dùng để nấu nướng (hai bếp còn lại thường để sưởi ấm, giữ lửa).Với người Matsés thì khác, một nhà có thể có rất nhiều bếp tuỳ thuộc vào số…vợ của chủ nhà. Tumi có ba vợ.“Cướp vợ, và người của bộ lạc khác để mở rộng bộ lạc cũng như khẳng định vị thế và bản lĩnh của người Matses. Chúng tôi cũng cướp cả con nít, nuôi nấng dạy dỗ nó. Nếu là con gái thì 5, 10 năm sau sẽ lấy một người trong bộ lạc. Nếu là con trai, sau này lớn lên nó cũng trở thành người Matsés”, Tumi cho biết. Theo cuốn “Cuộc sống truyền thống của người Matsés” (La vida tradicional de los Matsés) thì những vụ đánh giết thế này mãi đến những năm 70’ mới chấm dứt.Ngay cả mẹ của trưởng làng, bà Shang Ku Swo, cũng bị cướp từ bộ lạc Korubo. Khi còn trẻ, bà đã từng nhiều lần ăn thịt người chết trong bộ lạc. “Khi một người chết thì những người trong bộ lạc sẽ làm thịt người chết, nấu và ăn thịt người đó. Riêng bộ phận sinh dục thì chính người chồng sẽ ăn của người vợ (và ngược lại). Thậm chí xương cũng nấu ra, hút tủy ăn hết”, bà kể. Và tập tục ăn thịt người ghê rợn này hãy còn giữ cho đến những năm 60’ của thế kỷ 20.Clip: