Vai trò của truyền thông trong đời sống xã hội

Phần mở đầu

Lý do chọn đề tài

Truyền thông có vị trí, vai trò rất quan trọng trong sự phát triển xã hội ngày nay. Nó tác động vào ý thức xã hội để hình thành và củng cố một hệ thống tư tưởng chính trị lãnh đạo đối với xã hội; liên kết các thành viên trong xã hội thành một khối đoàn kết, một chỉnh thể trên cơ sở lập trường, thái độ chính trị chung. Truyền thông còn thực hiện chức năng giám sát và quản lý xã hội, theo dõi, phát hiện, phản ánh kịp thời những vấn đề, mâu thuẫn mới nảy sinh, góp phần ổn định chính trị, xã hội. Với vị trí, vai trò quan trọng như vậy, việc tập trung phát triển, hoàn thiện cơ sở lý luận, đào tạo nhân lực cho ngành truyền thông đại chúng là việc làm cần thiết hiện nay.
Báo chí, với chức năng là giáo dục tư tưởng, tuyên truyền, cổ động, quản lý gián tiếp và giám sát xã hội… thông qua các phương tiện truyền thông đưa thông tin, là cơ sở để hình thành và thể hiện dư luận xã hội. Và chính dư luận xã hội, được ví như một “phương tiện cưỡng chế” sẽ đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng và phát triển xã hội. Điều này đã được minh chứng rất nhiều trên các trang báo trong thời gian qua.
Các phương tiện truyền thông là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân. Nhân dân là “tai mắt”, là nguồn cung cấp thông tin sống động về mọi mặt cho các kênh thông tin này. Điều này cho thấy vai trò hết sức quan trọng củacác phương tiện tuyền thông trong việc tạo lập và thể hiện dư luận xã hội. Xã hội càng hiện đại thì truyền thông càng phát triển mạnh mẽ, vai trò của nó càng quan trọng hơn bao giờ hết, nết truyền thông không hoạt động thì xã hội cũng sẽ dậm chân tại chỗ. Bởi vậy cuộc sống của con người tồn tại bao giờ cũng song hành với sự tồn tại và phát triển của truyền thông.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng: Vai trò của báo chí và truyền thông trong đời sống văn hóa xã hội và kinh tế.

Phạm vi nghiên cứu: những vụ việc nổi bật trong xã hội có liên quan đến báo chí – truyền thông

Mục đích nghiên cứu

Truyền thông là chủ đề hết sức phong phú với nguồn tài liệu khá phổ biến. Đây là vấn đề thiết thực với cuốc sống, vì thế, tôi đi vào tìm hiểu vai trò của truyền thông trong đời sống xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp đọc và nghiên cứu tài liệu

Nghiên cứu, tìm kiếm, thu thập thông tin để đưa ra những vai trò cơ bản nhất của báo chí, truyền thông làm tài liệu để thực hiện đề tài.

Phương pháp khảo sát

Được dùng để tiến hành khảo sát thực tế hiểu biết của người dân về vụ việc Vinastas công bố nhiều loại nước mắm nhiễm Asen.

Phương pháp thống kê, phân loại

Xử lí số liệu và phân loại thông tin thu thập được để sắp xếp chúng một cách rõ ràng, mạch lạc.

Phương pháp phân tích, tổng hợp

Quan sát, nhận xét và tổng hợp các thông tin có được một cách tổng quát sau đó đưa ra kết luận.

Giải quyết vấn đề

Sơ lược về truyền thông

Giải thích thuật ngữ – khái niệm

Truyền thông là gì:

• Nguồn gốc từ tiếng La tinh “Commune”.
• Từ tiếng Anh “Communication” là truyền đạt, thông tin, thông báo, giao tiếp, trao đổi, liên lạc, giao thông,…
• Truyền thông là hoạt động gắn liền với lịch sử phát triển của loài người.
• Sự ra đời của tiếng nói là nấc thang đầu tiên, quan trọng nhất của quá trình hình thành và phát triển, tăng cường truyền thông – giao tiếp trong xã hội loài người.
• Có rất nhiều khái niệm dựa trên nhiều góc độ khác nhau về “truyền thông” nhưng qua nhiều phân tích có thể hình thành khái niệm chung nhất về truyền thông: Truyền thông là một quá trình liên tục trao đổi hoặc chia sẻ thông tin, tình cảm, kĩ năng nhằm tạo sự liên kết lẫn nhau để dẫn tới sự thay đổi trong hành vi và nhận thức.
• Ví dụ:
• Truyền thông dưới hình thức đơn giản: Từ xa xưa, con người đã biết tổ chức những trạm ngựa để phục vụ thông tin, đốt lửa trên đỉnh núi được quy định là để thông báo có giặc xâm lấn bờ cõi, người đi rừng bẻ lá, băm vỏ cây để đánh dấu đường đi và những địa điểm nguy hiểm…
• Truyền thông dưới hình thức hiện đại, phức tạp: Qua Internet chúng ta có thể nhận được thông tin về những vấn đề gần xa, qua mail chúng ta có thể nhận được thời khóa biểu, lịch học, lịch nghỉ lễ hay đơn giản hơn khi nói chuyện trực tiếp với nhau về một thông tin gì đó cũng chính là truyền thông.

 Truyền thông phát triển là gì:

• Truyền thông phát triển hay còn gọi là truyền thông vì sự phát triển bền vững  là một lý thuyết mới xuất hiện gần đây so với lịch sử phát triển của ngành báo chí – truyền thông nói chung. Ý tưởng cơ bản của truyền thông phát triển bền vững là làm thế nào để truyền thông cho mục tiêu phát triển bền vững của mỗi quốc gia, mỗi cộng đồng, đặc biệt ở các nước đang phát triển.

 Các yếu tố của truyền thông

Nguồn (Source) hoặc người cung cấp (Sender) là yếu tố khởi xướng việc thực hiện truyền thông. Yếu tố khởi xướng có thể là một nhóm người, một tổ chức truyền thông như cơ quan đài phát thanh, truyền hình, báo chí, thông tấn…Thông điệp (Message) là yếu tố thứ hai của truyền thông. Thông điệp có thể bằng tín hiệu, kí hiệu, mã số, hoặc bất cứ tín hiệu nào mà người ta có thể hiểu được hoặc được trình bày ra một cách có ý nghĩa.

Mạch truyền, Kênh (Channel) là yếu tố thứ ba trong truyền thông. Mạch truyền làm cho người ta nhận biết thông điệp bằng giác quan. Mạch truyền là cách thể hiện thông điệp để con người có thể nhìn thấy được qua các thể loại in hay hình ảnh, truyền hình và những dụng cụ nghe nhìn khác như: sờ, nếm, ngửi qua mẫu, hiện vật thí nghiệm.

Người tiếp nhận, nơi tiếp nhận (Receive) là yếu tố thứ tư của truyền thông,. Đó là người nghe, người xem, người giải mã, người giao tiếp. Hoặc có thể là một người, một nhóm người, một đám đông thành viên của một tổ chức hay của công chúng đông đảo.

Hiệu quả (Effect) là yếu tố cuối cùng của truyền thông. Truyền thông là trao đổi, giao tiếp, thông báo những nội dung, thông tin có giá trị.

Ví dụ: Một bài báo đưa tin về sự kiện kỉ niệm 60 năm ngày thành lập khoa Văn  của khoa Văn học Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn sắp được tổ chức. Trong mẩu tin này cần có các yếu tố:

1. Nguồn/ Người cung cấp: Là ban tổ chức sự kiện, đại diện của khoa hoặc đại diện Đoàn Thanh niên, Hội sinh viên trường.
2. Thông điệp: Thông báo về sự kiện và mời các thầy cô, sinh viên trong trường đến dự.
3. Mạch truyền, Kênh: Truyền tin qua tờ rơi và qua loa phát thanh.
4. Người tiếp nhận, nơi tiếp nhận: Thầy cô, sinh viên của trường.
5. Hiệu quả: Đạt được số lượng khách mời nhất định trong ngày hội.

Quá trình truyền thông

Quá trình A – nguồn (source): có thể là một người, một tổ chức hay một cơ quan chuyển thông điệp cho đối tượng trong đó chứa đựng những thông tin mã hóa (encode) là tìm tòi một hệ thống tín hiệu ngôn ngữ học nào đó diễn đạt nội dung thông điệp. Thông điệp (message), là những thông tin thực sự được chuyển theo một mạch truyền (kênh) này hay kênh khác đến đối tượng

Quá trình B: Giải mã (decode) là quá trình từng cá nhân bằng con đường riêng của mình làm rõ ràng, rành mạch thông điệp được chuyển đến. Nơi nhận (destitation), người nhận (receiver) là điểm cuối cùng giải mã thông điệp, có quá trình và sự tích lũy của người tiếp nhận. Phản hồi (feedback) là dòng chảy thông tin mà những bước đi từ thông tin gốc đến nơi tiếp nhận và ngược lại. Nhưng nó chỉ được thực hiện khi người tiếp nhận giải mã được thông tin và người cung cấp thông tin có những thông tin thích hợp với hiện tại. Phản hồi là khía cạnh quan trọng nhất của truyền thông, là công cụ mạnh mẽ cho phép nối hai đường truyền thông lại với nhau.

Lưu ý:

• Quá trình truyền thông giữa con người bao giờ cũng diễn ra trogn môi trường xã hội, xác định rõ những king nghiệm chung giữa người khởi xướng và người tiếp nhận.
• Để truyền thông đạt hiệu quả, kinh nghiệm của người khởi xướng và người tiếp nhận có giá trị đặc biệt khi tiến hành.
• Thông điệp trogn truyền thông phải đi qua các bước mã hóa, truyền đi, tiếp nhận và giải mã. Mỗi thông điệp chuyển từ người khởi xướng đến người tiếp nhận thường giảm độ chính xác và cường độ , nên phải tìm cách tăng thêm sức mạnh cho thông điệp.
• Mỗi thông điệp được người tiếp nhận nghiên cứu và chỉ biết được sức mạnh, hiệu quả của nó khi người tiếp nhận có thông tin phản hồi.

Ví dụ:

• Nguồn: Đoàn trường có ý định tổ chức Meeting nhân ngày 20-11-2016 nên đã chuyển thông điệp này đi.
• Mã hóa: ban truyền thông lựa chọn hệ thống tín hiệu là in tờ rơi, dán khẩu hiệu quanh trường và đến từng lớp để thông báo.
• Thông điệp: kêu gọi sinh viên đóng góp tiết mục văn nghệ và có mặt đầy đủ dự meeting.
• Giải mã: sinh viên chấp nhận thông tin và tiến hành đề cử tiết mục văn nghệ.
• Nơi nhận: sinh viên trong trường.

 Các dạng truyền thông

Phân loại theo kênh truyền tải thông điệp:

Truyền thông trực tiếp là có sự đối mặt giữa những người tham gia truyền thông

Ví dụ: trao đổi, tranh luận trực tiếp, giáo viên giảng bài…

4.1.2  Truyền thông gian tiếp là không có sự đối mặt, cần hỗ trợ bởi các yếu tố trung gian như các phương tiện truyền thông

Ví dụ: Truyền thông tin qua bưu điện, gmail, facebook…

Phân loại theo phạm vi tác động, ảnh hưởng

4.2.1 Truyền thông nội cá nhân là truyền thông với chính mình diễn ra trong mỗi cá nhân.

4.2.2 Truyền thông liên cá nhân là các cá nhân tham gia tổ chức thực hiện trao đổi thông tin, tình cảm, cảm xúc.

4.2.3 Truyền thông nhóm là dạng được thức hiện và tạo ảnh hưởng trong phạm vi nhóm nhỏ hoặc giữa các nhóm xã hội củ thể khác.

4.2.4 Truyền thông đại chúng là dang giao tiếp với công chúng xã hội rộng rãi.

Phân loại theo mục đích và phương thức tổ chức hoạt động

Thông tin – Giáo dục – Truyền thông

Là loại hình truyền thông có mục đích sử dụng phối hợp ba dạng truyền thông ứng với ba mục tiêu cụ thể:

Thông tin: cung cấp thông tin cơ bản, bao gồm kiến thức nền, kiến thức chuyên biệt và các kĩ năng cần thiết nhất, những thông tin cập nhật… về vấn đề cần truyền thông , phù hợp với nhóm đối tượng truyền thông cho nhóm đối tượng chuyên biệt

Giáo dục: không chỉ hướng vào các đối tượng đang cần những thông tin này mà cả những người cần đến trong tương lai nhằm tạo sự thông hiểu, chia sẻ theo định hướng giá trị cụ thể về nhận thức, hiểu biết và các kĩ năng cần đạt tới.

Truyền thông: chia sẻ, trao đổi thông tin kiến thức để trao đổi những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm nhằm thúc đẩy thay đổi trong nhận thức, thái độ và hành vi.

Ví dụ: báo khoa học, sách giáo khoa, các bài báo cung cấp tri thức cho con người

• Truyền thông – vận động xã hội

• Là loại hình truyền thông với các nhóm đối tượng xã hội nhằm tạo sự đồng thuận, ủng hộ mục tiêu chiến dịch truyền thông

Ví dụ: lời kêu gọi, vận động mọi người tham gia các hoạt động

• Truyền thông thay đổi hành vi

• Là hoạt động truyền thông lấy việc thay đổi hành vi là mục đích trực tiếp, có kế hoạch nhằm tác động vào tình cảm, lí trí của nhóm đối tượng, từ đó nâng cao nhận thức, kĩ năng , hình thành thái độ tích cực.

Ví dụ: cảnh tỉnh, cảnh bảo những người có hành vi sai trái

• Tuyên truyền

• Là loại hình truyền thông đặc thù, dựa trên mô hình truyền thông một chiều, áp đặt làm cơ sở lí thuyết và phương châm hoạt động .

Ví dụ: tuyên truyền văn hóa lịch sử, tuyên truyền kế hoạch hóa gia đình

• Truyền thông phát triển

• Là truyền thông phục vụ cho mục tiêu phát triển bền vững của mỗi quốc gia, mỗi cộng đồng, đặc biệt ở các nước đang phát triển có tiềm ẩn nhiều rủi ro và nguy cơ.

Ví dụ: bỏ phiếu, bầu cử

Giải thích lịch sử truyền thông (Quá trình hình thành và phát triển)

Trước đây, khi truyền thông chưa phát triển, chúng ta chưa có những phương tiện hiện đại như báo in, báo mạng, radio,… thì quá trình truyền thông của chúng ta vô cùng đơn giản và đi kèm đó là kém hiệu quả. Đó chỉ đơn thuần là những câu nói truyền miệng hay những kinh nghiệm truyền nhau bằng lời nói. Tiếp đó, phát triển trong thời đại này, truyền thông ngày càng hiện đại và có được những hiệu quả rõ rệt trong quá trình truyền thông

Ví dụ: Là một nước tập trung phát triển nông nghiệp, thời tiết là một yếu tố vô cùng quan trọng. Trước đây, dự báo thời tiết không có một cách công phu, tỉ mỉ như hiện nay, người ta dự báo thời tiền qua những hiện tượng đặc trưng được đúc kết như: chuồn chuồn bay thấp thì mưa bay cao thì nắng bay vừa thì râm hay ráng mỡ gà ai có nhà thì giữ,… Nhưng đến nay, truyền thông đã phát triển và tạo ra nhiều bứt phá, chúng ta có chương trình dự báo thời tiết vô cùng cẩn thận, cụ thể và được công chúng đón nhận. Giờ đây không còn những khái niệm mơ hồ về thời tiết như mưa, nắng, gió, bão nữa mà thay vào đó là những con số cụ thể như nhiệt độ, thời gian,…

Đó chính là sự phát triển của truyền thông.

Truyền thông phát triển trong thực tiễn

Trong đời sống thực tiễn, truyền thông đóng vai trò vô cùng quan trọng và to lớn.

Chẳng hạn như trong vụ việc nổi bật gần đây: nước mắm truyền thống nhiễm asen, truyền thông đóng vai trò vô cùng quan trọng, báo chí có nhiệm vụ vừa thắt nút, vừa mở nút vấn đề.

Theo như thông tin thời sự, chiều 21-10, liên quan đến những lùm xùm trong việc công bố kết quả khảo sát nước mắm nhiễm asen của VINASTAS, đơn vị này đã có thông tin phản hồi chính thức.

Theo VINASTAS, chương trình khảo sát nước mắm đã được đơn vị này đưa vào kế hoạch của năm 2015 và 2016 với các bước cụ thể.

Về kết quả thử nghiệm asen trong nước mắm, hội này cho rằng thông tin về nước mắm có asen và hàm lượng asen càng cao đối với nước mắm có độ đạm càng cao đã được các báo đăng tải nhiều trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên, trong thời gian đó cũng không có bất cứ ý kiến nào giải thích rõ về thực chất của việc nước mắm có chứa asen và bản chất của asen trong nước mắm độc hại như thế nào. Để làm rõ vấn đề này Vinastas quyết định thử nghiệm hàm lượng arsen có trong các mẫu nước mắm khảo sát.

“Kết quả cho thấy đúng là trong gần 67% mẫu nước mắm khảo sát có chứa asen tổng vượt mức quy định trong QCVN 8-2:2011:BYT. Bên cạnh đó, số liệu thử nghiệm cũng cho thấy đúng là nước mắm có độ đạm càng cao thì tỉ lệ mẫu có aren tổng càng cao” – VINASTAS khẳng định.

Tuy nhiên, kết quả thử nghiệm này mới chỉ thông tin về tổng hàm lượng asen tổng tức là bao gồm cả asen hữu cơ và asen vô cơ, trong đó đặc biệt là asen vô cơ có tính độc hại cao, ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu dùng.

Chính vì vậy, VINASTAS tiến hành thử nghiệm tiếp hàm lượng asen vô cơ trong 20 mẫu khảo sát có hàm lượng asen tổng vượt mức quy định. Kết quả cho thấy cả 20 mẫu đều không phát hiện có asen vô cơ với giới hạn phát hiện là 0,01 mg/L.

“Với kết quả thử nghiệm sơ bộ này có thể đưa ra nhận xét là trong các mẫu nước mắm mà VINASTAS mua trên thị trường để khảo sát có tới gần 67% số mẫu có chứa asen tổng cao hơn mức quy định của Bộ Y Tế, song chưa phát hiện thấy có asen vô cơ là chất gây độc hại cho người tiêu dùng. Vì vậy, nếu bình tĩnh đọc kỹ thông tin do VINASTAS đưa ra thì chưa có vấn đề gì phải lo lắng như các thông tin báo chí phản ánh trong thời gian qua” – hội này giải thích.

Báo chí là một kênh thông tin mạnh mẽ và phổ biến nhất hiện nay. Thông qua sự việc nước mắm nhiễm asen mà vai trò của báo chí càng được bộc lộ một cách rõ nét nhất: báo chí vừa là sự thắt nút đồng thời cũng là thứ gỡ rối được sự việc

Đã nhiều lần độc giả trong nước ngán ngẩm với cách đưa tin bài lá cải của một số tờ báo trong nước khi những bài đăng đều “được kiểm chứng” mà nội dung lại xuyên tạc sự thật gây bất an trong lòng nhân dân, nguy hiểm hơn nó còn gây mấ ổn định chính trị. Hành động này của các “nhà báo” không khác gì hoạt động “khủng bố” tinh thần của độc giả. Mới đây, thông tin nước mắm (một thứ gia vị truyền thống của người Việt Nam) nhiễm asen (thạch tín) gây “nguy hại” cho sức khỏe con người lan tràn trên các trang báo đến mạng xã hội, khiến người dân lo lắng. Trước thông tin bịa đặt, nhằm hạ thấp uy tín của nước mắm truyền thống, người đọc đặt ra nghi vấn liệu đây có phải chiêu trò cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh mà báo Thanh Niên âm thầm tiếp tay? Bởi vì hàng ngàn đời nay, cha ông ta vẫn sử dụng nước mắm như một giá trị truyền thống quý báu của dân tộc Việt. Ngay khi dư luận xôn xao với nhưng thông tin bịa đặt như vậy, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã trực tiếp chỉ đạo các Bộ, Ban ngành tìm hiểu rõ nguyên nhân cũng như những thông tin bịa đặt nhằm phá hoại kinh tế đất nước của những đối tượng xấu. Đây là hành động sâu sát, kịp thời của Thủ tướng trước những âm mưu phá hoại từ bên trong.

Ngày 22/10, trả lời báo chí trong nước, Bộ Y tế đã công bố kết quả kiểm tra 247 mẫu nước mắm lấy tại 5 tỉnh thành, hoàn toàn không có asen vô cơ (thạch tín) vượt ngưỡng. Ngay trong chiều ngày 26-10, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh Tuấn nói: “Bộ Nội vụ sẽ bàn bạc với các cơ quan liên quan như Bộ Công an để xem xét đình chỉ hoạt động của Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng – Vinastas”. Việc công bố chất lượng sản phẩm đều cần ý kiến của các đơn vị nhà nước thuộc các cơ quan như Bộ KH&CN, Bộ Y tế, Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương. Ngay cả Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) muốn công bố xuất xứ hàng hóa cũng phải báo cáo và được Chính phủ đồng ý thì mới được tham gia, thực hiện. Vụ việc của Vinastas liên quan đến việc công bố khảo sát nước mắm có thể đủ điều kiện để Bộ Nội vụ ban hành quyết định tạm dừng hoạt động để các cơ quan có thẩm quyền xác minh xem có dấu hiệu vi phạm pháp luật, những hành vi ảnh hưởng đến môi trường sản xuất kinh doanh, gây ra thiệt hại cho các tổ chức, đơn vị sản xuất kinh doanh nước mắm hay không?.

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị Giao ban QLNN tháng 10/2016 của Bộ TT&TT chiều 1/11, người đứng đầu ngành TT&TT rất bức xúc trước tình hình nhiều nhà báo, cơ quan báo chí vi phạm quy định hoạt động báo chí của pháp luật, dẫn thông tin từ Facebook nhưng thiếu kiểm chứng, thậm chí trích nguồn từ các trang phản động. Nhiều tờ báo cố tình đăng tải thông tin thiếu chính xác, gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội.

“Từ một thông tin sai mà hàng chục cơ quan báo chí đưa tin giống hệt nhau là một hiện tượng rất bất thường”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Ông yêu cầu Cục Báo chí làm rõ trách nhiệm, sai phạm, xử lý các cơ quan báo chí có liên quan tới vụ “nước mắm nhiễm asen” nói riêng, đồng thời xử lý nghiêm những cá nhân, cơ quan báo chí vi phạm quy định nói chung nhằm chấn chỉnh hoạt động báo chí theo đúng tôn chỉ, mục đích đã đặt ra.

Trước đó, báo cáo tại Hội nghị về tình hình báo chí trong tháng 10, ông Lưu Đình Phúc, Cục trưởng Cục Báo chí cho biết, thực hiện chỉ đạo quyết liệt của Bộ, Cục đã xử phạt 56 cơ quan báo chí vi phạm số tiền lên tới gần 1 tỷ đồng. Trong đó, riêng vụ thông tin sai sự thật về nước mắm nhiễm asen đã có 50 cơ quan báo chí bị xem xét xử phạt.

“Cục cũng đã lập biên bản và dự kiến sẽ ra quyết định phạt trong tuần này đối với những cơ quan báo chí vi phạm”, ông Phúc cho hay.

Ngoài ra, trong tháng còn có 2 tờ báo bị đình bản, 2 nhà báo bị thu hồi thẻ và  3 cơ quan báo chí bị xử phạt vì đăng tin vi phạm thuần phong mỹ tục.

• Hay một ví dụ khác về vai trò của truyền thông trong lĩnh vực chính trị, đó là việc bầu cử tổng thống thứ 45 nhiệm kì mới của đất nước Mỹ. Báo đài tập trung vào làm truyền thông về hai nhân vật chính đang tranh cử đó là ông Donal Trump và bà Hillary Clinton. Nhờ báo trí vào cuộc mà các cuộc tranh cử cũng như những cuộc tranh luận trực tiếp tiếp cận được với người dân cả nước và thế giới, nhờ đó mà cuộc bầu cử diễn ra hiệu quả hơn
• Hay truyền thông cũng có vai trò trong đời sống thực tiễn ở mảng Pháp luật. hiện nay pháp luật được đưa vào giáo dục trực tiếp và truyền thông qua các phương tiện truyền thông. Do đó mà pháp luật tiếp cận với nhiều người hơn cũng như mọi người tiếp cận được với pháp luật và giảm thiểu số lượng người vi phạm một cách đáng kể.

Vai trò của truyền thông

Vai trò của báo chí trong lĩnh vực chính trị

 Báo chí là cơ quan ngôn luận của Nhà nước, các tổ chức đoàn thể, và là diễn đàn của nhân dân

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn quan tâm đến hoạt động báo chí, coi báo chí là công cụ đắc lực để tuyên truyền, vận động nhân dân, là vũ khí sắc bén tấn công kẻ thù. Chính nền báo chí cách mạng đã làm tròn sứ mệnh mà Đảng và nhân dân giao phó. Báo chí đã đưa những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến với các giai tầng xã hội, cổ vũ, động viên, góp phần làm cho chủ trương, chính sách đi vào cuộc sống, thành những phong trào hành động cách mạng sôi động. Đồng thời, chính từ thực tiễn cuộc sống, báo chí đã kịp thời chỉ ra những khiếm khuyết, tồn tại của các quyết sách đã ban hành; đề xuất, kiến nghị với Đảng và Nhà nước cần phải sửa đổi, bổ sung để đáp ứng nhu cầu cuộc sống, nguyện vọng của nhân dân, góp phần làm cho “ý Đảng, lòng dân” hòa làm một. Báo chí cũng thật sự là diễn đàn tiếng nói của mọi tầng lớp nhân dân, là “tai mắt” của Đảng, Nhà nước trong quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước. Đó chính là sứ mệnh thiêng liêng, vai trò phản biện xã hội mà báo chí phải đảm đương, thể hiện sự dân chủ hóa trong đời sống xã hội, tính ưu việt của chế độ ta.

Nước ta đang hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới; sự nghiệp cải cách đang đến hồi tăng tốc; công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng với quyết tâm đến 2020 nước ta trở nước có nền công nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, làm cho “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh đang đòi hỏi phải nâng cao vai trò phản biện xã hội đối với hoạt động báo chí. Báo chí là kênh thông tin quan trọng, là tiếng nói đại diện cho cho tâm tư, nguyện vọng chính đáng của các giai tầng xã hội; là phương tiện cổ vũ tập thể, tuyên truyền tập thể. Nhà báo không làm chính trị nhưng góp phần làm cho tư tưởng chính trị “đơm hoa, kết trái” trong đời sống xã hội. Mọi thông tin chính xác, lý lẽ sắc bén để cổ vũ các phong trào hành động cách mạng, đấu tranh với cái xấu, cái ác, bênh vực công bằng, lẽ phải sẽ tạo nên những “hiệu ứng xã hội” tốt đẹp, góp phần định hướng dư luận xã hội.

Báo chí cũng có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Dù là theo dõi hoạt động của chính phủ, phát hiện tham nhũng hay đưa tin về tội phạm, báo chí phải có khả năng đưa tin một cách cởi mở và công bằng.

Vinashin là một ví dụ về việc báo chí đã giúp nhân dân hiểu hơn về hoạt động kém hiệu quả của các doanh nghiệp nhà nước và kêu gọi chính phủ phải hành động để cải thiện hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp này.

Báo chí giáo dục định hướng tư tưởng chính trị vững vàng cho quần chúng nhân dân để ủng hộ chế độ xã hội chủ nghĩa

Định hướng, giáo dục chính trị, tư tưởng thực chất là tuyên truyền và bảo vệ hệ tư tưởng của giai cấp công nhân. Báo chí nước ta là công cụ tuyên truyền của Đảng, vì vậy, trước hết, cần tuyên truyền, phổ biến chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến mọi tầng lớp nhân dân để tạo nên các phong trào, các hành động cách mạng mạnh mẽ.

Báo chí định hướng và tạo lập dư luận xã hội

Báo chí cũng là diễn đàn của nhân dân. Báo chí phản ánh một cách trung thực tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Chức năng định hướng của báo chí chính là không ngừng nâng cao nhận thức chính trị, tính tự giác của quần chúng nhân dân; đồng thời, tạo lập dư luận xã hội theo đúng định hướng tuyên truyền của Đảng.

Dư luận xã hội là đối tượng phản ánh báo chí, vì mọi thông tin trong xã hội đêù là đối tượng của báo chí.

Báo chí tác động bằng việc cung cấp thông tin, kiến thức thông qua các kênh hay một con đường nào đó đến với dư luận xã hội, đối tượng chấp nhận có khả năng làm theo chỉ dẫn thông tin đã tạo nên những hành động của cá nhân  và các tập thể đoàn người.

Báo chí truyền thông định hướng cho dư luận xã hội: thể hiện trách nhiệm xã hội của nhà báo. Bên cạnh việc phản ánh dư luận xã hội, truyền thông còn có một nhiệm vụ quan trọng là định hướng đúng đắn dư luận xã hội, cho thông tin đi vào đúng luồng, phân biệt cái đúng cái sai, góp phần vào định hướng hành vi  của cá nhân trong xã hội, vì lợi ích của cộng đồng

Sự phát triển của báo chí gắn liền với ý thức hệ, với lợi ích của các tầng lớp dân cư, các tổ chức chính trị mà nó là đại diện.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: Định hướng dư luận xã hội có nghĩa là làm cho dân hiểu và quyết tâm làm cách mạng và giữ độc lập tự do cho dân tộc. Định hướng dư luận xã hội là tìm đủ cách giải thích cho dân hiểu, do đó cán bộ phải ‘tìm đủ cách giải thích cho dân hiểu” và không làm theo cách ‘hạ lệnh, cách cưỡng bức’.Từ đó cho thấy cách giải thích hiệu quả nhất cho số đông là giải thích định hướng trên báo chí

Vai trò của báo chí trong việc phát triển kinh tế

Báo chí góp phần thúc đầy kinh tế phát triển

Trong nền kinh tế thị trường, thông tin chính xác, kịp thời là sức mạnh tạo nên thắng lợi cạnh tranh. Các phương tiện thông tin đại chúng có vai trò to lớn trong việc cung cấp những thông tin có giá trị đó. Các lĩnh vực thông tin kinh tế cần như: Thông tin thị trường, hàng hóa (bao gồm thông tin giá cả, sức tiêu thụ, thị hiếu và xu hướng biến đổi thị hiếu tiêu dùng)…; Thông tin thị trường tài chính (tiền tệ, vốn, giá cả, cổ phiếu, sự vận  động của các dòng tài chính), thị trường lao động, vật tư, thiết bị, đặc biệt là thị trường công nghệ (chu kỳ công nghệ, sự chuyển giao công nghệ). Báo chí không chỉ  dừng lại trong việc cung cấp thông tin thuần túy mà còn có thể hướng dẫn thị trường, hướng dẫn việc áp dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ mới, giới thiệu những mô hình, điển hình tiên tiến trong sản xuất và kinh doanh. Với việc phổ biến các kinh nghiệm thành công hay thất bại trong quản lý, kinh doanh và áp dụng công nghệ mới, tiết kiệm chi phí trong sản xuất, báo chí góp phần tạo nên hiệu quả kinh tế lớn cho xã hội.

Báo chí được xem là kênh chính quảng bá thương hiệu, sản phẩm của doanh nghiệp bởi báo chí là phương tiện chính thống, phổ biến được cộng đồng dân cư chú ý nhất.

Báo chí là cầu nối quan trọng giữa doang nghiệp với Đảng- Nhà nước- doang nghiệp- người tiêu dùng.

Mối quan hệ giữa báo chí với kinh tế không phải là mối quan hệ một chiều mà là mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau. Ví dụ: Ở vụ Vedan, báo chí không chỉ nhấn mạnh vụ việc, mà còn yêu cầu nhà sản xuất dừng xả thải ô nhiễm ra sông Thị Vải và trả tiền đền bù cho người dân và doanh nghiệp tại địa phương.

Báo chí còn là “cánh chim báo bão”, là người cảnh báo, phản biện với nhiều nội dung liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Trong nhiều trường hợp cụ thể, báo chí giúp doanh nghiệp nhận ra những non kém, thiếu sót để khắc phục, sửa chữa, tiếp tục vươn lên trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt mà điển hình là những thương hiệu doanh nghiệp có uy tín như: Tập đoàn Bưu chính Viễn thông (VNPT), Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam, Cà phê Trung Nguyên, Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk)… Hoạt động của doanh nghiệp và báo chí gặp nhau ở mục tiêu cao cả là làm cho mục tiêu phát triển kinh tế, đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp sớm trở thành hiện thực.

Vai trò của báo chí trong đời sống văn hóa xã hội

Vai trò của báo chí trong lĩnh vực văn hóa thể hiện trên nhiều mặt. Thứ nhất, báo chí làm giàu, làm đẹp cho vốn văn hóa dân tộc, nhất là ngôn ngữ, báo chí là nơi vừa giữ gìn và sáng tạo ra nhiều từ mới, thuật ngữ mới cả trong cách viết và cách thể hiện, trong việc chuẩn ngôn ngữ nói và viết.

Thứ hai, báo chí đăng tải các tác phẩm văn học nghệ thuật, khoa học, âm nhạc và các lĩnh vực khác.

Thứ ba, qua các phương tiện thông tin đại chúng, công chúng có thể tiếp nhận nhiều tri thức văn hóa của các tri thức dân tộc trên thế giới.

Thứ  tư, báo chí góp phần nâng cao văn hóa, giải trí, làm cho mọi người ngày càng hiểu nhau, xích lại gần nhau hơn, chia sẻ tâm tư, tình cảm, đồng thời cùng học tập, tiếp thu được nền văn hóa đa dạng, phong phú của các dân tộc khác để làm giàu cho văn hóa dân tộc mình. báo chí nước ta trong quá trình đổi mới và hội nhập đã góp phần nâng cao chất lượng thông tin đối ngoại, góp phần quan trọng giới thiệu đất nước, văn hóa con người Việt Nam với bạn bè quốc tế; hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự  chủ, đa dạng, đa phương hóa các quan hệ quốc tế  của Đảng, Nhà nước ta; góp phần nâng cao uy tín và vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Trong xã hội hiện đại, báo chí cũng có vai trò thiết yếu trong giai đoạn khủng hoảng, như trong thảm họa động đất và sóng thần ngày 11/3 vừa qua ở Nhật Bản, nơi mà người dân đã có thể tìm được thân nhân và giữ liên lạc nhờ Facebook và Twitter. Và rất nhiều thảm cảnh mà chúng ta chứng kiến được ghi lại bằng điện thoại di động rồi được tải lên internet. Vì thế mà  người dân Nhật Bản nhanh chóng nhận được sự sẻ chia của mọi người từ khắp nơi trên thế giới.

Báo chí trong việc nâng cao vai trò tuyên truyền về người tốt việc tốt. Khi xây dựng một hình ảnh con người tôt, một việc làm tốt là những tấm gương để các cá nhân trong xã hội học tập và noi theo. Khi trong xã hội đang xảy ra những tệ nạn và suy đồi về đạo được thì việc đưa ra các gương người tốt việc tốt hợp lý. Hiện nay, số lượng các báo nói về vấn đề ngày càng được đề cập nhiều. Ví dụ: chuyên mục Người xây tổ ấm, người đương thời, báo phụ nữ..

Kết luận

Các phương tiện truyền thông đại chúng là một quyền lực thực sự trong thế giới hôm nay. Chúng tạo ra dư luận, chi phối dư luận, kiểm soát cuộc chuyện trò trao đổi công cộng. Điều đó cũng có nghĩa là một cách nào đó chúng cũng chi phối cách suy nghĩ, chọn lựa và hành động của mỗi chúng ta.

Nhờ các phương tiện truyền thông ngày nay, đặc biệt nhất là Internet, chúng ta có thể tiếp cận một khối lượng thông tin khổng lồ, hầu như vô tận (thông tin ở đây hiểu theo nghĩa rộng) bao gồm hết mọi lãnh vực của tri thức và đời sống, nhưng trong đó vàng thau, tốt xấu, đúng sai, thật ảo lẫn lộn. Nếu không có những chọn lựa rõ ràng theo những định hướng hữu ích cho bản thân, ta sẽ bị lạc lối và phung phí thời giờ vô ích, –không phải chỉ vô ích mà còn rất có hại nữa. Điều này đòi hỏi một sự rèn luyện kỷ luật bản thân kiên quyết và kiên trì ( việc sử dụng Internet)

Bởi vậy truyền thông đại chúng càng có tầm vóc quan trọng to lớn thì những người làm truyền thông càng phải tìm hiểu nguồn tin, cung cấp những thông tin chính xác nhất để định hướng dư luận theo hướng tích cực.

Truyền thông phải góp phần định hướng dư luận xã hội. Khi đứng trước một vấn đề nảy sinh trong đời sống xã hội, bên cạnh trách nhiệm thông tin kịp thời, truyền thông đại chúng phải đặt trách nhiệm công dân, trách nhiệm xã hội lên trên; tức là trăn trở, tìm hiểu và lý giải vấn đề một cách thấu đáo với cái nhìn sắc nét, biện chứng.

Cách đưa thông tin của phương tiện thông tin đại chúng phải làm sao giúp độc giả nhìn vấn đề dưới một góc nhìn trọn vẹn nhất, từng câu, từng chữ phải được cân nhắc sao cho khách quan, trung thực. Từ đó, giúp độc giả có những suy nghĩ, tình cảm, hành động đúng để bảo vệ cái tốt, cái tiến bộ, đấu tranh với cái xấu, cái ác. Đồng thời, cần tỏ rõ thái độ ủng hộ cái tốt, cái tích cực và đấu tranh không khoan nhượng với những tiêu cực trong đời sống xã hội.

Truyền thông đại chúng đã góp phần trong định hướng dư luận xã hội, tạo ra những luồng dư luận tích cực làm lành mạnh hoá đời sống xã hội, tạo đà khai thác tốt sức mạnh nội lực cho quá trình phát triển phát triển kinh tế-xã hội của từng địa phương và của cả nước. Và, đó chính là góp phần vào hoat động tư tưởng của Đảng – xây dựng một xã hội công bằng văn minh