Thế nào là công dân toàn cầu?

“Công dân toàn cầu” là một phong thái văn hóa

Nếu có người đầy đủ tư cách để đưa ra định nghĩa về công dân toàn cầu, thì đó hẳn là GS. Phan Văn Trường – cố vấn của Chính phủ Pháp về thương mại quốc tế và những trải nghiệm phong phú của ông. Và qua cuốn sách vừa được NXB Trẻ ra mắt, Công dân toàn cầu, công dân vũ trụ, ông đã giải mã cụm từ “Công dân toàn cầu”, “Công dân vũ trụ” từ góc nhìn của một người có dư mọi tiêu chuẩn của một công dân toàn cầu.

GS. Phan Văn Trường giao lưu với độc giả trong buổi ra mắt sách ngày 10.7 tại TP. Hồ Chí Minh Ảnh: NXB Trẻ

“Công dân toàn cầu có phải là người biết sử dụng nhiều ngoại ngữ?

Không nhất thiết phải như vậy. Nói tiếng gì cũng được, đừng quên một người chỉ có một nguôn ngữ duy nhất vẫn có thể là công dân toàn cầu… chưa chắc một ai đó nắm vững nhiều thứ tiếng như Anh, Pháp, Đức, Nhật… sẽ tự động trở thành một công dân toàn cầu. Tuy nhiên nếu ai đó biết nhiều thứ tiếng, họ sẽ dễ mở mang trí óc, được trông thấy nhiều điều mới lạ do sự dễ dàng tiếp cận văn hóa khắp địa cầu và từ đó dễ mang tư duy của một công dân toàn cầu hơn”.

GS. Phan Văn Trường

Ngay từ đầu sách ông đã trích một câu của triết gia Socrates: “Tôi không phải là công dân của riêng thành phố Athens hay nước Hy Lạp, mà còn là một công dân toàn cầu”. Nói như vậy, “công dân toàn cầu” không phải là một khái niệm mới có gần đây, nhưng được nhắc đến nhiều gần đây, với không ít ngộ nhận. Công dân toàn cầu, theo GS. Phan Văn Trường, là “một phong cách, một thái độ, một cách nhìn và cảm nhận cuộc sống, của một người có trách nhiệm với địa cầu, với nhân loại, với hệ sinh thái vũ trụ, với môi trường và tất cả những gì vũ trụ tặng chúng ta”.

Khó đưa ra định nghĩa cho khái niệm này dựa trên những tiêu chuẩn vật chất. Cũng không có khóa học nào giúp đi tới phong cách công dân toàn cầu. Có bao nhiêu người công dân toàn cầu thì có bấy nhiêu mẫu người, nhưng mọi công dân toàn cầu đều sinh hoạt với một phong cách dựa vào lý trí, mang sự tích cực để phục vụ, và là người bảo vệ địa cầu này một cách có hệ thống.

GS. Phan Văn Trường đã chọn một cách đặc biệt để giải mã các công dân toàn cầu: Chia sẻ về cuộc sống của những người mà ông từng gặp và cho rằng họ đang sống và làm việc như một công dân toàn cầu, và để độc giả tự đúc kết cho mình cảm nhận riêng. Những người được mô tả trong sách ông có một doanh nhân trẻ, một chú bé người Việt, một phụ nữ Pháp gốc Việt, hoặc một doanh nhân vĩ đại người Mexico… Họ khác nhau về quốc tịch, giới tính, độ tuổi, công việc, nếp sống… nhưng họ là công dân toàn cầu.

Theo cách đó, ông dẫn bạn đọc lần lượt qua 10 chương sách: ADN của những công dân toàn cầu; Những kiểu người tiêu biểu qua nhiều thời đại; Công dân toàn cầu đầu tiên tôi từng gặp; Công dân toàn cầu nhỏ tuổi nhất tôi từng gặp; Một nữ “công dân toàn cầu” đặc biệt; Một công dân toàn cầu thật ấm áp; Công dân toàn cầu đi dự đại tiệc; Văn hóa làm việc và hành xử của công dân toàn cầu; Những điều tối kỵ với công dân toàn cầu; Thông điệp thầm kín của vũ trụ.

“Là một công dân, trước khi nghĩ đến chuyện toàn cầu”

GS. Phan Văn Trường sinh ra ở Việt Nam, vợ là người Việt, nhưng “lớn lên ở Mã Lai, học hồi bé toàn bằng Pháp ngữ, làm việc suốt đời bằng tiếng Anh, tiếng Bồ Đào Nha, phải bập bẹ cả tiếng Thái, tiếng Bahasa Indonesia và Malaysia”. Ông làm việc trong doanh nghiệp có văn phòng trên 60 nước, đi thăm các cơ sở đó mỗi năm, luôn cầm hai hộ chiếu…

Nhưng ông cho rằng “không phải cứ có kích thước quốc tế mà có thể tự cho nhãn hiệu công dân toàn cầu”. “Làm công dân toàn cầu trước tiên phải là một công dân, trước khi nghĩ đến chuyện toàn cầu”. Ông khẳng định, vũ trụ đã tạo ra chúng ta để yêu thương, để biết yêu thương, để cho trọn tình yêu thương. Nội dung phải đi trước hình thức. Có chân dung của một con người quốc tế là chưa đủ, còn cần sự nhìn nhận tự thân rằng mình thuộc một cộng đồng con người mà vũ trụ đã tạo ra để mang một sứ mệnh, không ngừng xây dựng một xã hội văn minh hơn, nhân ái hơn, trong lành hơn.

Với ông, tinh thần “công dân toàn cầu” không thể là một xu thời, mà còn phải được hiểu như một sự tự giác tu thân, và “cuộc sống lý tưởng nhất là thuận tự nhiên”. Từ thời nguyên thủy, chúng ta đã sẵn là công dân vũ trụ.

Bàn về “ADN của những công dân toàn cầu”, GS. Phan Văn Trường nhắc đến nhiều tên tuổi lớn từ cổ chí kim để minh họa cho những phẩm chất của công dân toàn cầu. Nhà vật lý thám hiểm thế kỷ XIX Livingstone thường sống một mình ở rừng nguyên sinh, với châm ngôn: “Tôi sẵn sàng ở bất cứ nơi nào trên Trái đất này, miễn là nơi đó cho phép tôi tiến lên và phát triển”. Triết gia Socrates, một trong những người đầu tiên chỉ ra rằng ta phải biết bảo vệ địa cầu, bảo vệ tự nhiên và sinh vật. Alexandre Yersin, cống hiến rất nhiều cho nhân loại, sống thoải mái ở Nha Trang hàng chục năm liền… Từ đó ông cho rằng, “đây là cá tính hiếm có mà công dân toàn cầu nào cũng sở hữu ít nhiều: Ở bất cứ nơi nào trên thế giới cũng thích ứng nhanh chóng”.

Những ai từng đọc các tác phẩm về quản trị, thương thuyết và kinh thương trước đây của GS. Phan Văn Trường (Một đời quản trị, Một đời như kẻ tìm đường, Một đời thương thuyết) sẽ thấy cuốn sách này có sự khác biệt ở chủ đề và đối tượng hướng tới. Quyển sách này dành cho mọi người thay vì những doanh nhân, đối ngoại hoặc quản trị. Bởi công dân toàn cầu – công dân vũ trụ sẽ là bước phát triển tất yếu của mỗi cá nhân trong tương lai, mỗi cá nhân đều có thể tìm thấy gợi ý từ quyển sách này để hoàn thiện chính mình.