Tết Nguyên Đán là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày Tết cổ truyền dân tộc VN

Mỗi năm chỉ có duy nhất một lần, Tết Nguyên Đán là dịp để người người nhà nhà ở Việt Nam ngày đêm ngóng chờ để có thể trở về có thể trở về quê hương, trở về mái ấm bên gia đình, ông bà, cha mẹ dù có đang làm việc hay học tập ở bất kỳ nơi đâu, đó chính là dịp Tết Nguyên đán (hay còn gọi là Tết Âm lịch). Đây chính là dịp lễ lớn nhất trong năm tại Việt Nam nhưng có lẽ vẫn nhiều người vẫn còn chưa biết về nguồn gốc của Tết Nguyên đán, ý nghĩa và đặc điểm của ngày Tết cổ truyền này. Bài viết sau đây, Happybox sẽ cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về Tết Nguyên Đán, hãy cùng theo dõi và tìm hiểu nhé! 

Tết Nguyên Đán là gì?

Tết Nguyên đán còn được gọi với cái tên là Tết ta, Tết âm lịch hay đơn giản là Tết Việt Nam, đây cũng chính là dịp lễ hội ý nghĩa nhất trên khắp dải đất hình chữ S. Tết Nguyên đán được tính theo lịch âm và thường diễn ra vào thời gian cuối tháng Một hoặc đầu tháng Hai (Lịch dương), muộn hơn Tết Dương lịch. Tại Việt Nam, ngày Tết chính là dịp tuyệt vời nhất để thể hiện sự gắn kết trong cộng đồng, gia tộc và các gia đình. Đây chính là giá trị tâm linh cao cả và cũng là giá trị tình cảm sâu sắc của những người con đất Việt.

Là lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm, Tết đến xuân sang không chỉ là niềm khao khát của những trẻ thơ khi được diện quần áo mới, nhận phong bao lì xì nhỏ và được ăn bánh kẹo, mứt Tết mà nó còn chất chứa rất nhiều ý nghĩa vô cùng sâu sắc. Đây chính là thời khắc giao thoa của năm cũ và năm mới, giữa một chu kỳ vận hành của đất trời và vạn vật cây cỏ, nó còn thể hiện sự gắn kết giữa người với người. Tết chính là dịp để mỗi người hướng về cội nguồn, tổ tiên, ông bà và bố mẹ, gửi trao cho nhau những món quà ý nghĩa cùng những lời chúc mong cầu một năm mới bình an, may mắn, hạnh phúc ngập tràn. 

Thời gian của Tết Nguyên Đán được tính như thế nào?

Tết Nguyên đán tại Việt Nam được tính bắt đầu vào ngày đầu tiên của năm mới tính theo âm lịch, thường sẽ diễn ra muộn hơn Tết Dương lịch 1-2 tháng do quy luật 3 năm nhuận một tháng. Vì vậy, tính theo mốc thời gian này thì Tết Nguyên đán sẽ diễn ra từ cuối tháng 1 đến đầu tháng 2 dương lịch.

Thông thường, Tết Nguyên đán sẽ diễn ra vào khoảng thời gian nông dân nhàn rỗi và đang trong quá trình nghỉ ngơi để chuẩn bị cho một mùa vụ mới. Đây cũng chính là khoảng thời gian tất cả mọi người đang có tâm lý phấn khởi, tận hưởng không khí lễ hội và tự thưởng cho mình quãng thời gian nghỉ ngơi sau những ngày làm việc vất vả. 

Nguồn gốc của Tết Nguyên Đán là gì?

Sau hành trình một năm làm việc vất vả, điều mà tất cả mọi người đều mong chờ đó chính là dịp Tết để người người nhà nhà có thể sum họp, đoàn tụ và quây quần bên gia đình, người thân. Đặc biệt, người Việt ta quan niệm rằng đây là dịp để nghỉ ngơi và tổng kết lại năm cũ, chuẩn bị chào đón một khởi đầu mới với một năm nhiều may mắn tốt đẹp hơn. Là ngày Tết vô cùng ý nghĩa của người Việt nhưng có lẽ không phải ai cũng biết về bắt nguồn của ngày này. 

Theo lịch sử Việt Nam: Tết Nguyên Đán của Việt năm có từ thời các Vua Hùng qua sự tích bánh chưng bánh giầy. Nhưng cũng có nhiều ý kiến cho rằng: Lịch sử nước ta đã chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ nền văn hóa Trung Quốc trong hơn 1000 năm đô hộ Bắc thuộc, chính thời điểm đó Tết Nguyên đán đã được du nhập vào nước ta. Theo lịch sử của Trung Quốc, Tết Nguyên đán có nguồn gốc từ thời Tam Hoàng Ngũ Đế và thay đổi tùy theo từng thời kỳ. Đến đời Tam Vương, nhà Hạ chuộng màu đen nên đã lựa chọn tháng Giêng tức tháng Dần. Nhà Thương thích màu trắng nên đã lấy tháng Chạp tức tháng Sửu làm tháng đầu tiên của năm mới. Nhà Chu yêu thích sắc đỏ nên đã chọn tháng Tý tức tháng Mười một làm tháng Tết. Theo các vua chúa, quan niệm về ngày giờ “tạo thiên lập địa” như sau: Giờ Tý có trời, giờ Sửu có đất, giờ Dần sinh loài người nên đặt ra những ngày Tết khác nhau. 

Đến thời Đông Chu, Khổng Tử đã gom ngày Tết vào một tháng nhất định là tháng Dần. Đến đời nhà Tần, Tần Thủy Hoàng lại đổi Tết qua tháng Mười tức tháng Hợi. Đến đời nhà Hán, Hán Vũ Đế đã chuyển ngày Tết sang tháng Dần, tức tháng Giêng và từ đó về sau không có triều đại nào thay đổi về tháng Tết nữa cho đến nay. 

Đến đời Đông Phương Sóc, người cho rằng ngày tạo thiên lập địa có thêm giống gà, ngày hai có thêm chó, ngày ba có thêm lợn và ngày thứ tư sinh dê, ngày thứ năm sinh trâu, ngày thứ sáu sinh ngựa, ngày thứ bảy sinh người và ngày thứ 8 mới sinh ra ngũ cốc. Do đó, ngày Tết cổ truyền thường được tính từ ngày mùng 1 cho đến ngày mùng bảy.   

Ý nghĩa của ngày Tết nguyên đán cổ truyền là gì?

Không phải ngẫu nhiên mà Tết Nguyên đán lại trở thành dịp lễ lớn nhất của Việt Nam, nó mang trong mình những ý nghĩa vô cùng to lớn về giá trị tâm linh và tình cảm. Để hiểu rõ hơn về ngày quan trọng này thì sau đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những ý nghĩa của nó nhé!

Tết Nguyên đán là thời điểm giao thoa giữa trời và đất

Theo phiên âm Hán Việt, “Tết” chính là tiết (trong thời tiết), là biểu hiện cho sự vận hành và luân chuyển của 4 mùa Xuân – Hạ – Thu – Đông trong năm, là sự kết thúc của một năm cũ và sự khởi đầu cho một năm mới. Đặc biệt với đất nước có nền nông nghiệp phát triển như nước ta thì vấn đề thời tiết lại càng có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Do đó, người dân Việt Nam rất coi trọng dịp Tết này với mong ước một mùa màng bội thu trong năm mới. Đối với mọi người dân Việt Nam, Tết Nguyên đán có tầm quan trọng và ảnh hưởng rất lớn đến từ nguồn gốc và ý nghĩa. 

Tết Nguyên đán là dịp để tỏ lòng thành kính với mẹ, ông bà, tổ tiên

Theo phong tục tập quán của người Việt ta, Tết đến chính là dịp để các con cháu tỏ lòng thành kính, dâng lên bàn thờ tổ tiên, ông bà những mâm cơm đầy đủ, ngũ quả sang trọng đề cầu chúc một năm mới được tổ tiên phù hộ, che chở cho gia đình được mạnh khỏe, bình an, hạnh phúc và gặp nhiều may mắn. 

Tết Nguyên đán là thời gian để gia đình quây quần bên nhau

Không phải người con xa quê nào cũng có thể thường xuyên về thăm gia đình và ở cạnh nhau, rất nhiều người thường phải đi xa nhà rất nhiều cây số để học tập và làm việc. Do đó, mỗi dịp Tết đến là thời khắc chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp hình bóng của ông bà, bố mẹ đứng ngoài cửa trông ngóng để gặp lại những đứa con thân yêu của mình. Những hình ảnh xúc động, những cái ôm thân thiết và giọt nước mắt hạnh phúc sau bao ngày xa cách chính là biểu tượng cho một cái Tết sung túc, đầm ấm tại Việt Nam. 

Tết cổ truyền chính là dịp để các thành viên trong gia đình có thể cùng nhau gói bánh, dọn dẹp và trang trí lại nhà cửa, sân vườn,…là dịp để những người con có thể bày tỏ tấm lòng biết ơn đến với công lao sinh thành và nuôi nấng đến với bậc ông bà, cha mẹ. Những tình cảm chân thành ấy chính là niềm hạnh phúc lớn lao nhất trong ngày Tết mà không phải nơi đâu cũng có được.

Tết Nguyên đán là dịp để tri ân, để kết nối tình thân hữu

Trải qua một năm bận rộn với công việc, bạn bè bằng hữu mỗi người một phương để lo toan cho công việc gia đình của mình, chúng ta sẽ có ít dịp để gặp nhau và tụ họp, chính vì  vậy mỗi dịp Tết đến xuân về chính là khoảng thời gian để mọi người tri ân và kết nối tình thân hữu với những người đồng nghiệp, bạn bè lâu năm. Việc dành tặng nhau những giỏ quà Tết cùng những lời chúc ý nghĩa sẽ làm tăng tình cảm và sự gắn bó trong mối quan hệ của mỗi chúng ta. 

Tết Nguyên đán là dấu mốc cho những khởi đầu mới

Khác với văn hóa của các nước phương Tây ăn Tết theo Tết dương thì tại Việt Nam, Tết được tính theo lịch âm. Do đó, Tết Nguyên đán chính là những ngày đầu tiên của năm mới được tính theo âm lịch và vào những ngày này, mọi người sẽ cùng nhau quây quần bên gia đình, người thân, cùng nhau đi lễ chùa để cầu chúc cho một năm mới bình an, ngập tràn may mắn. 

Theo quan niệm dân gian Việt Nam, Tết chính là dịp để chúng ta kết thúc mọi muộn phiền, không may mắn của năm cũ và chuẩn bị tinh thần đón chào một năm mới với nhiều hy vọng tốt đẹp. Do đó, đây là thời điểm quan trọng để mọi người chuẩn bị và lên kế hoạch cho những dự định quan trọng cho một năm mới khởi sắc. 

Tết Nguyên đán là ngày may mắn và hy vọng

Năm mới chính là tượng trưng cho sự khởi đầu mới nên dịp tết mọi người thường rủ nhau đi chùa để cầu may cho một năm mới may mắn. Người Việt ta luôn quan niệm rằng Tết Nguyên đán sẽ xua đuổi hết những điều không may của năm cũ và đón nhận những hy vọng một năm mới tốt đẹp. Do đó, đây chính là thời điểm được nhiều người lựa chọn để khởi đầu cho những công việc quan trọng và là thời điểm lý tưởng để khởi nghiệp nhờ vào vận khí của năm mới. 

Những phong tục tập quán của người Việt Nam trong ngày Tết Nguyên đán cổ truyền

Lau dọn trang trí nhà cửa

Lau dọn nhà cửa vào mỗi dịp cuối năm  mang ý nghĩa rất quan trọng đối với người Việt Nam. Đây là hành động giúp xóa bỏ và gạt hết đi những điều không tốt của năm cũ và chuẩn bị chào đón những điều may mắn, tài lộc cho một năm mới đến. Lúc này, các thành viên trong gia đình sẽ cùng dọn dẹp và làm mới cho căn nhà để đón những điều tốt lành cho năm mới.  

Gói bánh chưng, bánh tét

Từ khi xuất hiện nguồn gốc Tết Nguyên đán, truyền thống gói bánh chưng, bánh tét đã trở thành những thứ không thể thiếu trong văn hóa của người Việt ta. Mỗi dịp Tết cổ truyền trong các gia đình có thể thiếu thứ gì nhưng không thể thiếu đi sự xuất hiện của những chiếc bánh chưng và bánh tét. Vào ngày Tết, chúng ta sẽ dễ dàng bắt gặp những hình ảnh các gia đình, hàng xóm đang quây quần cùng nhau vừa gói bánh vè nói chuyện rôm rả hay hình ảnh những nồi bánh chưng đang luộc bốc hơi nghi ngút. Những chiếc bánh chưng. bánh tét sẽ được con cháu dâng lên tổ tiên, thần kinh và đây là nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam được lưu truyền và gìn giữ đến ngày nay. 

Bày mâm ngũ quả

Một mâm ngũ quả sang trọng dâng lên bàn thờ tổ tiên  là nét văn hóa đặc trưng không thể thiếu trong mỗi dịp Tết Nguyên đán, thể hiện sự tôn kính và biết ơn của con cháu trong nhà đến với ông bà tổ tiên. Mỗi vùng miền sẽ có cách bày mâm ngũ quả khác nhau cũng như các loại trái cây sẽ có ý nghĩa riêng. Tuy nhiên, tất cả đều mang ý nghĩa chung là mong cầu một năm mới vạn sự như ý hơn năm cũ.

Cúng ông Công, ông Táo

Trước khi bước vào dịp Tết Nguyên đán, vào ngày 23 tháng Chạp tức 23/12 âm lịch, mọi người sẽ cùng nhau dọn dẹp nhà cửa và chuẩn bị mâm cơm cúng mặn cùng trái cây, ba con cá chép vàng để dâng lên ông Công, ông Táo. Vì theo quan niệm của người Việt, đây là ngày hai vị sẽ chuẩn bị bay về trời để báo cáo công việc xảy ra trong một năm vừa qua với triều đình. 

Cúng tất niên

Chuẩn bị những mâm cơm cúng tất niên chính là truyền thống chuẩn bị mâm cơm cuối cùng của một năm cũ để dâng lên ông bà, tổ tiên, để mời họ về đón Tết cùng với gia đình. Đây cũng chính là bữa cơm đánh dấu khoảnh khắc chuyển giao từ năm cũ sang năm mới và cũng là lời cầu chúc cho một năm mới sung túc, an khang, đầy đủ.

Chào đón giao thừa

Khoảnh khắc chào đón giao thừa có lẽ là những giây phút thiêng liêng nhất, là khoảng thời gian chuyển giao từ năm cũ qua năm mới, là thời khắc để chúng ta gạt bỏ đi những chuyện không may, những chuyện buồn của năm cũ, cùng quây quần bên gia đình để đón chào một năm mới với thật nhiều may mắn và khởi đầu tốt lành.

Đi lễ chùa, nhà thờ

Phong tục đi lễ chùa và nhà thờ vào dịp Tết nguyên đán chính là một nét văn hóa đặc trưng của người Việt Nam ta từ xa xưa. Hành động dâng hương lễ chùa vào những ngày đầu năm mới ước mong cầu một năm mới dồi dào sức khỏe, vạn sự như ý, cầu bình an hạnh phúc cho các thành viên trong gia đình.

Thăm mộ ông bà, tổ tiên

Vào những ngày cận kề Tết nguyên đán là dịp để các con cháu sẽ cùng nhau tập trung lại để tiến hành thăm mộ hay còn gọi là dọn dẹp sạch sẽ cho khu mộ của gia đình mình. Phong tục này thể hiện tấm lòng thành kính và biết ơn của con cháu dành cho những người đã khuất. 

Xông đất

Xông đất là phong tục cổ truyền của người Việt, đây là thời khắc sau giao thừa đón chào năm mới, gia chủ sẽ chọn một người hợp tuổi, hợp mệnh mời vào nhà mình đầu tiên. Theo đó, điều này sẽ giúp cho gia đình có một năm mới thuận lợi và gặp nhiều may mắn. 

Thăm hỏi người thân

Tết đến xuân sang chính là dịp để chúng ta dành thời gian dành cho những người thân trong gia đình. Đây là dịp để mọi người tới thăm chơi, gửi tặng những món quà Tết ý nghĩa cùng những lời chúc may mắn đến cho nhau. Đây cũng là dịp để chúng ta có thể gắn kết tình cảm thêm khăng khít hơn sau quãng thời gian dài không gặp nhau do công việc bận rộn. 

Chúc tết, mừng tuổi

Năm mới đến cũng chính là dịp sinh nhật của tất cả mọi người, là dịp mỗi chúng ta đều thêm một tuổi. Do đó, vào những ngày đầu năm, mọi người thường dành tặng nhau những lời chúc tốt đẹp và ý nghĩa nhất. 

Tết đến cũng là dịp để các con cháu trong gia đình mừng tuổi ông bà, bố mẹ, đây là hành động thay những lời chúc cho người thân mình óc thật nhiều sức khỏe, hạnh phúc trong năm mới. Là dịp để bố mẹ lì xì cho các bạn nhỏ, chúc các con của mình gặp nhiều may mắn, mạnh khỏe và trưởng thành hơn.

Tết nguyên đán của người Việt xa quê hương

Tết là đoàn viên nhưng có những người Việt Nam đang học tập và sinh sống tại nước ngoài không có cơ hội trở về quê hương đón Tết cùng với gia đình. Có thể nói, hương vị Tết cổ truyền với những người con xa xứ chính là nỗi nhớ nhà, một chút chạnh lòng và tủi thân nhưng đây cũng là những trải nghiệm ý nghĩa và đáng quý trong cuộc đời của mỗi người. 

Với xu thế toàn cầu hóa, số lượng du học sinh và gia đình làm việc tại nước ngoài đang ngày càng tăng. Vì vậy, việc phải ăn Tết xa nhà đã trở thành một điều quen thuộc với nhiều bạn trẻ. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là những người con xa quê sẽ phải từ bỏ phong tục cao đẹp của ngày Tết cổ truyền, chúng ta vẫn có những cách riêng để có một cái Tết âm lịch sum vầy và ý nghĩa nhất. 

Vào dịp này, thay vì quây quần bên người thân thì bạn bè có thể gặp gỡ và tổ chức cùng nhau bữa cơm tất niên như gia đình thứ hai của mình. Chúng ta có thể gặp gỡ và hàn huyên với những người bạn, đồng nghiệp, đồng hương xung quanh, nơi có cộng đồng người Việt làm việc và sinh sống. Ngoài ra, với sự phát triển vượt bậc của công nghệ, khoảng cách địa lý đã không còn là trở ngại trong giao tiếp. Vào những khoảnh khắc ý nghĩa của năm mới, chúng ta có thể gọi điện thoại, Facetime,…cho gia đình để gửi lời chúc Tết mọi người. Không có khoảng cách nào là quá xa nếu lòng người luôn ở gần nhau và hướng về nhau. 

Ý tưởng gộp Tết Tây và Tết Nguyên đán  

Thời gian gần đây có rất nhiều ý kiến trái chiều xung quanh câu chuyện có nên gộp Tết Tây và Tết ta với nhau hay không? Có rất nhiều ý kiến phải đối chi rằng đây là hành động hòa tan nền văn hóa được lưu truyền và gìn giữ từ lâu đời của người Việt Nam. Đứng trước những tranh cãi chưa có hồi kết này, chúng ta cũng có thể thấy rằng ngày nay, khi mạng xã hội ngày càng phát triển, dường như cái Tết đối với nhiều người đã không còn vui như trước, hương vị Tết từ đó cũng không còn được trọn vẹn. Khi mỗi chúng ta đều có rất nhiều thứ phải làm, luôn quay cuồng trong công việc và nhiều mối bận tâm cần giải quyết. Bên cạnh đó, đứng trước xu hướng phát triển của một số quốc gia tại khu vực Châu Á khi gộp chung Tết Tây và Tết ta đã tác động phần nào đến tâm lý của người Việt. 

Tết có thể không còn đem lại cảm giác hào hứng và phấn khởi như trước nhưng đây chính là thời điểm quan trọng trong năm để những người con đất Việt cùng nhau ăn mừng năm mới bên gia đình. Đây cũng là thời điểm mang nhiều ý nghĩa tình cảm thiêng liêng đối với người Việt mà không điều gì có thể thay thế. Người lớn có thể không còn hào hứng với không khí Tết như xưa, và hay hoài niệm về cái Tết ngày xưa của mình thì trong mắt trẻ con dường như không mấy quan tâm đến những giá trị truyền thống ấy. Bởi hầu hết trẻ em hôm nay, Tết chỉ đơn giản là khi các em được nghỉ học và xúng xính những bộ quần áo mới, nhận phong bao lì xì và được ăn bánh kẹo Tết. Đây cũng chính là cơ hội để dạy trẻ những ý nghĩa về giá trị của gia đình. Tết nay không còn hương vị xưa cũ nhưng nó vẫn lưu giữ những ý nghĩa thiêng liêng của phong tục của truyền Việt Nam. Vì vậy, việc gìn giữ và bảo vệ nền văn hóa truyền thống lâu đời chính là trách nhiệm của mỗi thế hệ trẻ ngày nay. 

Lịch nghỉ Tết Âm lịch 2023 với học sinh, công nhân, viên chức

Mới đây, chính phủ đã có văn bản về phương án nghỉ Tết cho người dân Việt Nam trong dịp Tết âm lịch 2023 sẽ kéo dài 7 ngày. Trong đó, đa số các tỉnh thành sẽ cho học sinh nghỉ Tết trong khoảng 2 tuần. Công nhân, viên chức nghỉ Tết Nguyên đán từ ngày 20/01/2023 đến hết ngày 26/01/2023 ( Tức từ ngày 29/12/2022 năm Nhâm Dần đến hết ngày Mùng 05/01/2023 năm Quý Mão).

Hy vọng rằng, qua bài viết trên Happybox đã mang đến cho bạn những kiến thức về nguồn gốc, ý nghĩa và một số phong tục tập quán trong dịp Tết nguyên đán. Ngoài ra để có thể lựa chọn những hộp quà Tết ý nghĩa để dành tặng đến những người thân yêu thì hãy theo dõi gian hàng của Happybox ngay nhé!