Sự thận trọng cần thiết trước “Phiếu thu thập thông tin dân cư”

(ĐCSVN) – Mới đây, người dân trên địa bàn Hà Nội tại các quận: Hoàng Mai, Cầu Giấy, Hai Bà Trưng, Tây Hồ, Hà Đông… được các tổ trưởng tổ dân phố phát “Phiếu thu thập thông tin dân cư” để kê khai thông tin cá nhân. Nhưng rất nhiều người dân đã tạm dừng kê khai và đề nghị sửa lại nội dung cũng như cách thức kê khai thì mới cung cấp thông tin.

Việc làm trên của người dân thể hiện sự thận trọng cần thiết trước nguy cơ các thông tin cá nhân, riêng tư có thể bị rò rỉ, gây tổn hại đến uy tín và danh dự, thậm chí là sự an toàn của họ.

 Mẫu phiếu thu thập thông tin dân cư. (Ảnh: HNV)

Theo mẫu Phiếu thu thập thông tin dân cư này, ngoài các đầu mục thông tin như họ tên khai sinh, tên gọi khác, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi ở hiện nay… thì người dân lo lắng khi phải khai địa chỉ email, số điện thoại, số tài khoản… Tổng số các đầu mục thông tin cá nhân phải kê khai lên tới con số 32.

Ông Trần Phương, quận Đống Đa cho biết: Không chỉ có những ô thông tin mang tính chất riêng tư, bí mật, chủ hộ gia đình còn phải kê khai đầy đủ thông tin tóm tắt tiểu sử về bản thân kể từ khi đủ 14 tuổi tới nay, mối quan hệ gia đình (ghi đầy đủ cha, mẹ, vợ, chồng, anh, chị, em ruột của người kê khai). Cuối bản kê khai còn có phần xác nhận của Trưởng Công an phường, xã, thị trấn, Đồn Công an và Cảnh sát khu vực. Sau khi nhận được bản yêu cầu kê khai phức tạp trên, tôi thấy băn khoăn, không biết có nên công khai những thông tin cá nhân quá chi tiết nói trên hay không?

Cũng theo ông Phương, một số nội dung trên Phiếu thu thập thông tin dân cư cũng khiến người dân ngơ ngác không kém. Chẳng hạn, đặc điểm cá nhân lại đưa ra các lựa chọn chẳng có ý nghĩa chứng minh gì cho đặc điểm cá nhân đó như: lão thành cách mạng; cựu chiến binh; hưu trí; tàn tật, dị tật; bệnh nan y, tâm thần. Hay ở mục “Mối quan hệ gia đình” phải ghi đầy đủ cha, mẹ, anh, chị, em ruột của người kê khai khiến đối tượng kê khai là những người ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy” chúng tôi lúng túng, khó khăn do không nhớ năm sinh của những người thân của mình. Thậm chí, trường hợp những người thân này đã mất thì cũng không có cột nào để ghi là “đã mất”.

Anh Đào Hiếu, quận Tây Hồ cho rằng, Phiếu thu thập thông tin dân cư có quá nhiều những chi tiết không đáng có, nhưng vì tổ trưởng dân phố giục quá, nhà tôi cứ khai đại khái, những thông tin có tính chất riêng tư, bí mật, gia đình chúng tôi bỏ qua, không điền vào…

Đem thắc mắc về Phiếu thu thập thông tin dân cư hỏi nhiều người dân, đều chung một câu trả lời: tốn kém, phiền phức và lãng phí. Lãng phí giấy tờ in các mẫu, lãng phí công sức của người kê khai và người đi thu kê khai. Đã thế, với cách thức lấy phiếu thủ công như thế, ai bảo đảm những thông tin cá nhân trên không bị rò rỉ… Điều đó sẽ rất nguy hại!

Trước những thắc mắc của người dân và việc Bộ Tư pháp có văn bản đề nghị Bộ Công an vào cuộc xem xét sự việc công an TP Hà Nội thực hiện thu thập thông tin công dân có dấu hiệu trái luật, chiều 18/10 vừa qua, Công an TP Hà Nội đã họp báo để giải trình vì sao lại yêu cầu người dân kê khai chi tiết đến vậy. Theo Đại tá Lê Học Thu – Chánh Văn phòng Công an TP Hà Nội, việc thu thập thông tin thường xuyên nằm trong kế hoạch điều tra thông tin và tạo lập dữ liệu điện tử về dân cư trên địa bàn. Cơ sở pháp lý để tiến hành việc thu thập thông tin dân cư là: Nghị định số 90/2010/NĐ-CP quy định về dữ liệu quốc gia về dân cư, Thông tư số 10/2013/TT-BCA, Thông tư 81/2011/TT-BCA, Chỉ thị 14/CT của UBND TP Hà Nội. Ngoài ra, Công an TP Hà Nội đang thực hiện Dự án đầu tư “Xây dựng hệ cơ sở dữ liệu quản lý dân cư giai đoạn 1 trên địa bàn thành phố Hà Nội” để phục vụ cho việc UBND Thành phố chỉ đạo các đơn vị tiến hành cải cách thủ tục hành chính ở các sở, ban, ngành trong thời gian tới. Dự án đã được Bộ Công an đồng ý và UBND Thành phố phê duyệt. Việc thu thập thông tin dân cư bao gồm 32 danh mục sẽ góp phần làm giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính, giảm giấy tờ, hồ sơ, số lần đi lại của công dân… khi thực hiện các thủ tục hành chính như cấp hộ chiếu, đăng ký thường trú, tạm trú…

Đại tá Lê Học Thu cũng cho biết thêm, Công an TP Hà Nội không bắt buộc công dân phải kê khai tất cả các đầu mục và chỉ bắt buộc đối với các đầu mục được khoanh tròn, nhưng Công an TP Hà Nội thu thập các thông tin này với mục đích phục vụ công tác cứu hộ, cứu nạn.

Lý giải về sự bất cẩn trong thu thập thông tin lần này có thể làm rò rỉ thông tin cá nhân quan trọng, Công an TP Hà Nội cho rằng, Cảnh sát khu vực đã thiếu sót khi không trực tiếp gặp công dân để giải thích, hướng dẫn kê khai thu nhập thông tin mà lại giao phó cho các tổ trưởng tổ dân phố đưa tận tay các hộ kê khai. Tuy nhiên, Công an TP Hà Nội cũng trấn an dư luận về nguy cơ rò rỉ thông tin vì đã lỡ để các tổ trưởng dân phố “làm hộ” vào công việc đòi hỏi phải bí mật, cẩn trọng này.

Tuy nhiên, trước những phản hồi này, nhiều ý kiến cho rằng vẫn chưa thỏa đáng bởi rà soát lại các văn bản mà Công an TP lấy làm căn cứ thì không có văn bản nào hướng dẫn phải kê khai tới 32 đầu mục với các nội dung yêu cầu kê khai khá riêng tư như vậy. Thêm nữa, việc kê khai nhóm máu phải có sự phối hợp đồng bộ giữa ngành y tế và ngành công an thì mới xác thực, rõ ràng; làm sao có thể lấy lời khai của người dân để làm căn cứ nhập vào cơ sở dữ liệu thông tin. Đặt trường hợp người dân kê khai bừa nhóm máu dẫn đến truyền máu sai thì ai chịu trách nhiệm. Và đáng lo ngại hơn nữa, việc thu thập thông tin cá nhân theo cách thức thủ công như trên tiềm ẩn rất nhiều vấn đề liên quan đến yếu tố bảo mật.

Phân tích về nội dung này, các chuyên gia pháp lý, các luật sư cũng chỉ ra, những chỉ tiêu thông tin đặt thêm của Công an TP Hà Nội là thông tin quá cá nhân, riêng tư, hỏi mà không ai dám khai ra. Nếu nói bảo đảm bí mật thì cũng không có cơ sở. Hơn nữa, về quyền dân sự, quyền nhân thân của công dân đã được quy định trong hệ thống pháp luật từ Hiến pháp đến Bộ luật Dân sự, tất cả đều tôn trọng quyền này. Việc Công an TP Hà Nội lấy thông tin khiến người dân không chỉ có cảm giác lo sợ bị lộ mà còn cảm thấy cơ quan lấy thông tin không tôn trọng họ.

Thực tế, theo Điều 6 Nghị định 90/2010/NĐ-CP ngày 18/8/2010 của Chính phủ quy định về Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, thì thông tin của công dân được thu thập, cập nhật trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư chỉ bao gồm 22 đầu mục thông tin. Và tại Thông tư 10/2013/TT-BCA ngày 22/2/2013 quy định chi tiết thi hành một số điều của Nghị định số 90/2010/NĐ-CP nói trên có ban hành kèm theo một mẫu Phiếu thu thập thông tin dân cư. Trong mẫu phiếu này chỉ nêu 21 thông tin bắt buộc phải thực hiện khi thu thập thông tin dân cư, đó là: họ và tên; ngày, tháng, năm sinh; giới tính; nơi sinh; quê quán; dân tộc; tôn giáo; quốc tịch; số CMND, ngày cấp, nơi cấp; trình độ học vấn; trình độ chuyên môn, kỹ thuật; nghề nghiệp hiện tại; nơi làm việc; nơi thường trú; nơi ở hiện tại; họ và tên cha, quốc tịch; họ tên mẹ, quốc tịch; họ tên vợ/chồng, quốc tịch; họ và tên chủ hộ; quan hệ với chủ hộ; sổ hộ khẩu; số Hộ chiếu, ngày cấp, cơ quan cấp; số Thẻ bảo hiểm y tế, ngày cấp, cơ quan cấp; mã số thuế cá nhân; tình trạng hôn nhân.

Một trong những yêu cầu cơ bản của việc xây dựng, cập nhật, duy trì, khai thác và sử dụng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được quy định trong Nghị định 90/2010/NĐ-CP là phải bảo vệ thông tin đời tư cá nhân. Điều 38, Bộ luật Dân sự năm 2005 cũng quy định rõ quyền bí mật đời tư của cá nhân được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ. Do đó, việc các cơ quan, tổ chức yêu cầu người dân cung cấp những thông tin ngoài 22 danh mục đã được chuẩn hóa tại Nghị định 90/2010/NĐ-CP của Chính phủ là vi phạm quy định về thu thập thông tin cá nhân. Theo Khoản 5, Điều 14, Nghị định 90 thì công dân được từ chối yêu cầu về cung cấp dữ liệu nếu trái với quy định của Nghị định 90 và các quy định của pháp luật khác có liên quan.

Điều này cho thấy, việc người dân bỏ trống các thông tin “nhạy cảm” và không kê khai cũng là đúng luật và hợp lý bởi đó là sự cẩn trọng cần thiết, là lợi ích thiết thân gắn liền với họ để bảo vệ những thông tin mang tính chất riêng tư, cần được bảo mật./.