Soạn bài: Bài 26 – Hoạt động ngữ văn: Thi làm thơ năm chữ
I. CHUẨN BỊ Ở NHÀ
1. – Đọc ba đoạn thơ đã cho
– Trả lời các câu hỏi:
a) Các em đã được học về thể thơ bốn chữ ở Bài 24. Từ các đoạn thơ trên, hãy rút ra các đặc điểm của thơ năm chữ (khổ thơ, vần, cách ngắt nhịp…)
• Đặc điểm thơ năm chữ:
Một bài thơ có thế viết liền một mạch hoặc cũng có thể chia làm nhiều khổ, mỗi khổ bốn câu, mỗi câu năm chữ.
Cách gieo vần: thường là vần chân, vần chân có thể là vần liền (2 câu liền nhau có hai chữ cuối hiệp vần với nhau), có thể là vần cách (2 câu cách nhau có hai chữ cuối hiệp vần với nhau).
Cách ngắt nhịp trong câu thông thường là nhịp 3-2 hoặc 2-3. Đôi khi có câu ngắt nhịp 2-1-2 hoặc 1-2-2…
b) Ta còn có kể thêm các bài thơ năm chữ khác nhau: bài Rừng mơ của Trần Lê Văn.
Giữa mùa hoa mơ nở
Bước chân vào Hương Sơn
Núi vì hoa, trẻ mãi
Đời đời tên núi Thơm.
Rừng mơ ôm lấy núi
Mây trắng đọng thành hoa
Gió chiều đông gợn gợn
Hương bay gần bay xa…
Trên thung sâu vắng lặng
Những đài hoa thanh tân
Uống dạt dào mạch đất
Đang kết một mùa xuân.
Rồi quả vàng chíu chít
Như trời sao quây quần.
Sang xuân người trẩy hội
Nghư khát vị mơ chua
Quả rừng mát hơi núi
Hãy còn vương màu hoa.
Có người bạn xa nước
Yêu sông núi chúng ta
Mùa xuân cũng trẩy hội
Gửi mơ về quê nhà.
Bài thơ có khổ thứ 3 viết liền 6 câu chứ không phải 4 câu như các khổ thơ khác. Bài thơ gieo vần cách: câu 2 và câu 4 của mỗi khổ hiệp vần với nhau.
Tóm tắt:
Thơ năm chữ là thể thơ mỗi dòng năm chữ, còn gọi là thơ ngũ ngôn, có nhịp 3/2 hoặc 2/3. Vần thơ thay đổi không nhất thiết là vần liên tiếp, số câu cũng không hạn định. Bài thơ thường chia khổ, mỗi khổ thường 4 câu, nhưng cũng có khi hai câu, hoặc không chia khổ.
2. Tập làm 1 đoạn thơ năm chữ theo vần và nhịp của bài thơ Thăm lúa của Trần Hữu Thung:
NẮNG MAI
Tiếng gà gáy râm ran
Gọi mặt trời thức dậy
Ngọn lá đưa tay vẫy
Gọi nắng sớm vào vườn,
Nắng lan tới sân trường
Nắng tràn vào nhà máy,
Nắng theo con tàu chạy
Lấp loáng khắp mặt sông,
Nắng bay theo cánh ong
Thăm chùm hoa đọng mật
Cả đất trời ngây ngất
Uống say nồng nắng mai
II. Thi làm thơ năm chữ (Làm tại lớp)
THẦY ƠI!
Hơn nửa đời phiêu bạt
Làm thân kẻ li quê
Đến nay đầu ngả bạc
Lặn lội con trở về
Bến sông xưa vẫn gió
Thổi lộng ngôi trường làng
Thầy học xưa vẫn đó
Trầm mặc chiếc đò ngang
Bụi phấn rơi lặng lẽ
Gội trắng thêm mái đầu
Bụi đời rơi lặng lẽ
Trán hằn thêm vết sâu
Từ bao giờ cắm cúi
Mái dằm khua lặng lờ
Tay thầy luôn mở lối
Thiên đường tuổi ấu thơ
Chắt chiu từng chữ nhỏ
Thầy mớm ủ vào con
Bài học đầu ngày đó
Bàng bạc mãi tâm hồn
Từ xuống thềm tam cấp
Con bước luôn xuống đời
Biết bao lần va vấp
Nhớ về thầy…thầy ơi!
Vết khẻ xưa thầy khẻ
Khi con không học bài
Biết bao lần lay nhẹ
Con bật dậy…lâu nay
(Trần Ngọc Hưởng – Thơ tuổi bốn mươi)
