Phật Giáo Trong Đời Sống Hiện Đại

Trước hết xin tìm hiểu ý nghĩa của đời sống hiện đại Thật khó cho chúng ta đi tìm một định nghĩa về bản chất của đời sống hiện đại. Có thể nói rằng đặc điểm của đời sống hiện đại là sự kiện thế giới đang thu nhỏ dần, con người trên hành tinh dễ tiếp xúc với nhau hơn, những chướng ngại về truyền thông mau chóng được loại bỏ, con người có thể biết những gì xảy ra khắp nơi trên thế giới trong một thời gian ngắn, và vì thế họ có thể tham gia vào một bình diện lớn hơn của cuộc sống thế giới mà họ từng nghĩ trước đây. Đó là một mặt của đời sống hiện đại. Xét theo lĩnh vực khoa học kỹ thuật, trong nỗ lực chinh phục thiên nhiên, bệnh tật, những trở ngại tự nhiên, con người đã thành tựu những kỳ công khoa học kỹ thuật phức tạp đến mức đáng ngạc nhiên và đó là một mặt khác của cuộc sống hiện đại. Một phần khác của cuộc sống hiện đại, có lẽ đáng quan ngại hơn là với thế giới trở nên nhỏ hơn, các hàng rào truyền thông được loại bỏ, khoa học kỹ thuật phát triển quá nhanh, chúng ta đang đối đầu với một số vấn đề nghiêm trọng như tranh chấp chính trị, kinh tế, ô nhiễm môi trường, nạn nhân mãn, thiếu năng lượng và sử dụng bừa bãi các tài nguyên thiên nhiên. Ngoài ra còn những vấn đề khác có thể được gọi một cách đơn giản là “sống còn”.

Nền văn minh hiện đại có thể sống còn hay không?

Với câu hỏi này, người ta có thể thêm vào mặt đạo đức, luân lý và hỏi: Trong quá trình hiện đại hóa và chinh phục thiên nhiên, chúng ta đã xa rời khả năng chinh phục bản thân đến mức nào? Đấu tranh để sinh tồn còn có nghĩa là con người hiện đại đã trở nên nô lệ cho sự ích kỷ, cho dục vọng của bản thân hay còn có ý nghĩa nào khác? Chúng ta đã đánh mất tất cả những giá trị của cón người như mối quan hệ giữa các cá nhân, sự quan tâm đến lợi ích của những người xung quanh, tinh thần phục vụ mọt người một cách vị tha, chúng ta có đánh mất những điều đó hay không?

Vì thế khi nghĩ đến đời sống hiện đại, người ta có thể cảm thấy lạc quan nhưng đồng thời cũng có nhiều bi quan. Người ta có thể rất bằng lòng với cuộc sống hiện nay, ở vào lúc mà có lẽ không có gì con người không thể chinh phục được. Có thể còn có một số bệnh tật đang thách thức con người, còn có một số nơi trong vũ trụ mà con người muốn khám phá, nhưng còn thiếu kỹ thuật.để đạt được mục đích, nhưng những điều này đều có thể ở trong tầm với của con người. Với sự lạc quan về khả năng của con người và mặt bi quan về việc chúng ta có thể đã bị mất một cái gì đó trong quá trình đi tới. Chúng ta nên ghi nhớ hai điều này.

Phật giáo:

Phật giáo là gì? Chúng ta hiểu Phật giáo như thế nào?Phật giáo có thể có nhiều nghĩa đối với nhiều người. Đối với một số người, Phật giáo tức là cuộc đời thu nhỏ của Đức Phật và các đại đệ tử của Ngài, tấm gương, kỳ công và vinh quang của một người đã đứng trước nhiều người như một con người và tuyên thuyết một con đường giải thoát. Đây là một loại hình Phật giáo. Có người thì cho rằng Phật giáo là một khối giáo lý đồ sộ chứa đựng lời dạy của Đức Phật. Giáo lý này hiển bày một triết lý sống rất cao cả, sâu sắc, phức hợp và thông thái. Rồi dựa trên những gì Đức Phật đã dạy, đã áp dụng trong thời của Ngài, một nền văn hóa phong phú đã phát triển, lan rộng khắp Á châu và cả thế giới qua 2.500 năm qua, và người Phật tử thuộc mọi tầng lớp trong xã hội với các bối cảnh khác nhau của tất cả các quốc gia trên thế giới đã đóng góp sự lâu bền cho nền văn hóa này. Một số lớn những tông phái và những hệ thống triết học đã hình thành và tất cả đều được biết một cách đúng đắn dưới cái tên gọi là Phật giáo. Rồi lại có một định nghĩa khác về Phật giáo, đó là một loại hình nghi lễ đã phát triển xung quanh giáo lý của Đức Phật và sau củng đã nâng lên thành một tôn giáo. Dù Đức Phật có ý định hay không, giáo đoàn của Ngài cũng đã trở thành một tôn giáo mà người ta sẵn sàng trung thành, một tôn giáo có nghi lễ, tồ chức, đường lối, tiêu chuẩn riêng để quyết định điều gì đúng điều gì không đúng, đó là một loại Phật giáo khác. Nếu người ta phải tách rời các phương tiện này ra để cố gắng nghiên cứu sự tác động của cái gọi là Phật giáo lên đời sống hiện đại, thì chắc chắn sẽ là công việc rất lớn lao.

Đối với người viết, Phật giáo là tất cả những điều nói trên. Đó là Đức Phật và cuộc đời của Ngài, là giáo lý, là nền văn hóa và lễ nghi được hình thành và liên kết quanh giáo pháp này. Một khi chúng ta coi Phật giáo như một khối lớn nhũng kinh nghiệm con người, được sàng lọc trong một quá trình tốt nhất và được trình bày cho chúng ta trong một phương pháp thiện xảo để mỗi người có thể lựa chọn phần nào khế hợp với mình, chúng ta sẽ thấy sự độc đáo đáng chú ý của Phật giáo. Khi Đức Phật còn tại thế, Ngài thường nhấn mạnh ở điềm này.

Bạn không cần phải làm một học giả và nghiên cứu tất cả khi bạn nghiên cứu Phật giáo.

Nghiên cứu Phật giáo không giống như nghiên cứu một môn học khác, ví dụ như toán học, ta phải học hết tất cả các định lý và các cách giải thích khác nhau của các loại đề toán. Ở Phật giáo, nếu ta biết những điều căn bản thì ta có thể áp dụng mà không cần phải học một cách chuyên môn như một học giả. Vì vậy, đối với Phật giáo, mỗi người chúng ta sẽ tìm thấy điều gì phù họp với cuộc sống của mình, phù hợp với tình cảnh của mình.

Một giáo lý không thời gian:

Nhiều người thường tự hỏi rằng tại sao Phật giáo lại được gọi là “Akàlika”, nghĩa là “không thời gian” (timeless), một giáo lý đã hiện hữu trong nhiều thế kỷ qua. Càng thấy những thay đổi xảy ra trong Phật giáo, chúng ta càng thấy rõ Phật giáo đã luôn khế hợp theo mọi nhu cầu của các thời đại, các dân tộc và các cá nhân khác nhau, chúng ta càng thấy rõ rằng Đức Phật đã có thể thiết lập một thông diệp luôn luôn tươi mới. Vì thế nếu Phật giáo được ứng dụng ngày nay và nếu Phật giáo có một vị trí trong đời sống như ngày nay là vì khả nặng áp dụng tính vượt thời gian đó, phát sinh từ một hệ thống những giá trị vĩnh cửu. Nói đến đặc tính hiện hữu vĩnh cửu là cách trình bày hay mô tả về nó một cách nghịch lý về một tôn giáo lấy giáo lý chính yếu về sự vô thường (impermanence) làm nền tảng. Đặc tính không thời gian này xuất phát từ sự kiện mọi vật được hiểu là có tính liên tục, nhưng liên tục trong biến đổi, trong một tiến trình thay đổi và biến hóa liên tục. Vì vậy, Phật giáo đã có khả năng thích ứng với mọi thời đại và các nền văn minh khác nhau. Do đó, chúng ta có thể tiếp cận với bất cứ lĩnh vực nào của Phật giáo như một điều phù họp và có thể áp dụng cho tất cả chúng ta trong đời sống hiện đại này.

Cá nhân

Những nhân tố nào làm cho Phật giáo có giá trị mãi mãi với thời gian? Trước hết đó là sự nhận biết trách nhiệm của cá nhân. Đức Phật là một bậc Thầy tôn giáo nổi tiếng trong lịch sử nhân loại, Ngài đã giải thoát con người ra khỏi tất cả mọi ràng buộc, những ràng buộc siêu nhiên, một Thượng đế, sự sáng tạo vũ trụ, tội lỗi nguyên thủy hay một đặc tính nào khác mà ta đã được di truyền từ một người nào đó (khác với bất cứ điều gì mà chính ta đã làm). Vì vậy, Khi Đức Phật nói rằng mỗi người là chủ nhân ông của chính mình, Ngài tuyên bố một nguyên tắc mà khả năng áp dụng trở nên mạnh hơn khi con người mỗi lúc mỗi tự tin hơn trong việc kiểm soát bản thân và môi trường xung quanh. Vì thế, nếu ngày nay, với khoa học và kỹ thuật phát triển, con người cảm thấy mình đã đến một điểm mà trí tuệ của mình khiến cho mình siêu đẳng hơn vạn vật, hay cho mình có thể giải quyết bất cứ vấn đề nào mà mình đã gặp dù vật chất hay đạo lý hay chính trị hay một tính chất nào khác, thì nguyên tắc con người là chủ của chính mình và chịu trách nhiệm cho chính mình về bất cứ những gì mình đã làm. Nhận ra được điều đó rất quan trọng để tự nhìn lại bản thân mình.Vì vậy, phương cách tiếp cận cơ bản này sẽ giúp cho con người thoát khỏi mọi ràng buộc hoặc tinh thần hoặc có tính chất khác là một trong những giáo lý quan trọng của Phật giáo mà nó đã góp phần cho tính không thời gian của tôn giáo này. Khi chúng ta tiến tới với những tiến bộ lớn hơn của con người, sẽ có nhu cầu lớn hơn cho con người khẳng định sự tự chủ của chính mình.

Tự do tư tưởng:

Rồi đến một

Rồi đến một

giáo lý

khác cũng không kém phần quan trọng bằng

khác cũng không kém phần quan trọng bằng

giáo lý

về

về

tâm trí

rộng mở, sự

rộng mở, sự

tự do

tư tưởng

.

Phật giáo

không chỉ

không chỉ

giải thoát chúng

ta khỏi một Trời Thần hay những

ta khỏi một Trời Thần hay những

ràng buộc

siêu nhiên

mà còn

mà còn

giải thoát

con người

khỏi mọi

khỏi mọi

giáo điều

(dogma).

(dogma).

Chúng ta

hãy

hãy

hình dung

thời kỳ

Đức Phật

còn

còn

tại thế

, đó là một

, đó là một

thời đại

mà các

mà các

giáo lý

tôn giáo

khác nhau đang ở trong bối cảnh sôi nổi, và

khác nhau đang ở trong bối cảnh sôi nổi, và

ấn Độ

của thế kỷ thứ VI trước Tây lịch là một trong những xứ sở

của thế kỷ thứ VI trước Tây lịch là một trong những xứ sở

hấp dẫn

nhất mà

nhất mà

mọi người

muốn có mặt ở đó. Các vị

muốn có mặt ở đó. Các vị

giáo chủ

tôn giáo

tuyên bố

các loại

giáo lý

khác nhau hầu lôi kéo được nhiều

khác nhau hầu lôi kéo được nhiều

tín đồ

. Ngoài những

. Ngoài những

giáo lý

mới này là những

mới này là những

giáo phái

tôn giáo

khác đã cắm rễ sâu ở xứ huyền bí này. Tất cả các

khác đã cắm rễ sâu ở xứ huyền bí này. Tất cả các

giáo phái

này đều

này đều

tuyên bố

: “Chúng tôi đã

: “Chúng tôi đã

tìm thấy

đạo”, “Đây là

đạo”, “Đây là

con đường

chân chánh” , “Hãy đến đây các ngươi sẽ được cứu tôi”. Trong bối cảnh này,

chân chánh” , “Hãy đến đây các ngươi sẽ được cứu tôi”. Trong bối cảnh này,

Đức Phật

đã đến và nói: “Đừng

đã đến và nói: “Đừng

tin tưởng

vào những gì kinh sách đạo mình nói. Đừng

vào những gì kinh sách đạo mình nói. Đừng

tin tưởng

điều gì vì

điều gì vì

dựa vào

một tập quán

một tập quán

lưu truyền

. Đừng

. Đừng

tin tưởng

bất cứ điều gì chỉ vin vào uy tin và

bất cứ điều gì chỉ vin vào uy tin và

thẩm quyền

của một người nào đó. Đừng

của một người nào đó. Đừng

tin tưởng

điều gì vì có được nhiều người nói đi nhắc lại. Hãy

điều gì vì có được nhiều người nói đi nhắc lại. Hãy

tin tưởng

vào những gì mà mình đã từng trải,

vào những gì mà mình đã từng trải,

kinh nghiệm

, thấy là đúng, thấy có lợi cho mình và người khác”. Đây là một

, thấy là đúng, thấy có lợi cho mình và người khác”. Đây là một

thái độ

rất mới mẻ mà người ta có thể

rất mới mẻ mà người ta có thể

tiếp nhận

được, mà trong đó

được, mà trong đó

mọi người

đều thấy rõ quyền

đều thấy rõ quyền

tự do

mà mình đang

mà mình đang

tranh đấu

để

để

đạt được

, quyền

, quyền

tự do

suy nghĩ

cho chinh mình. Và,

cho chinh mình. Và,

một lần

nữa, đây là một

nữa, đây là một

giáo lý

hay một nguyên tắc, đã

hay một nguyên tắc, đã

mang đến

cho

cho

Phật giáo

tính chất

vượt

vượt

thời gian

, và chính

, và chính

đặc tính

này đem lại sự

này đem lại sự

thích hợp

của

của

Phật giáo

với mọi

với mọi

thời đại

khi

khi

con người

tiến tới

phía trước. Trong chế độ

phía trước. Trong chế độ

phong kiến

, lúc trước khi có những

, lúc trước khi có những

tiến bộ

hiện tại

,

chúng ta

đã không thể khẳng định quyền

đã không thể khẳng định quyền

tự do

tư tưởng

của chính mình, thì chính

của chính mình, thì chính

Phật giáo

đã trao cho

đã trao cho

con người

cái quyền ấy.

cái quyền ấy.

Chúng ta

chỉ tin là mình chỉ được

chỉ tin là mình chỉ được

thuyết phục

sau khi tự mình đã

sau khi tự mình đã

xem xét

những nguyên tắc, những

những nguyên tắc, những

sự kiện

, những giới điều

, những giới điều

cho phép

và không

và không

cho phép

. Đây là quyền mà

. Đây là quyền mà

chúng ta

coi như bất khả

coi như bất khả

xâm phạm

. Đây là

. Đây là

giáo lý

thứ hai mà khả năng

thứ hai mà khả năng

áp dụng

cho

cho

thời đại

này cũng như tương lai

này cũng như tương lai

mai sau

sẽ còn mãi.

sẽ còn mãi.

Vai trò

của

Phật giáo

:

Rồi đến một câu hỏi quan trọng nhất, ngoài sự hỗ trợ cho cái quyền

Rồi đến một câu hỏi quan trọng nhất, ngoài sự hỗ trợ cho cái quyền

tự do

tư tưởng

như trên,

như trên,

Phật giáo

có nắm giữ

có nắm giữ

vai trò

chấn chỉnh

đạo đức

không? Cùng với câu hỏi này,

không? Cùng với câu hỏi này,

xuất hiện

một

một

vấn đề

quan trọng mà tất cả đều

quan trọng mà tất cả đều

quan tâm

tới ngày nay. Đó là khi

tới ngày nay. Đó là khi

con người

đang

đang

thực hiện

tất cả những

tất cả những

tiến bộ

này, họ cũng cảm nhận rằng

này, họ cũng cảm nhận rằng

áp lực

của

của

đời sống

hiện đại

, như

, như

cạnh tranh

để sống còn,

để sống còn,

ganh đua

làm tốt, làm nhiều hơn người khác, thích cuộc sống có thi đua kinh tế, chính trị,

làm tốt, làm nhiều hơn người khác, thích cuộc sống có thi đua kinh tế, chính trị,

văn hóa

hay một

hay một

hình thức

nào đó, đã tạo ra sự

nào đó, đã tạo ra sự

căng thẳng

. Để hóa giải những

. Để hóa giải những

căng thẳng

đó người ta đã đặt ra nhiều

đó người ta đã đặt ra nhiều

phương tiện

giải trí

và nghỉ ngơi. Kết quả

và nghỉ ngơi. Kết quả

căng thẳng

có giảm đôi chút, nhưng người ta mỗi lúc mỗi lạc vào vòng

có giảm đôi chút, nhưng người ta mỗi lúc mỗi lạc vào vòng

tội lỗi

nhiều hơn. Vì có những

nhiều hơn. Vì có những

căng thẳng

, người ta đã lao vào những

, người ta đã lao vào những

hoạt động

tìm quên và vì những

tìm quên và vì những

hoạt động

này chiếm quá nhiều

này chiếm quá nhiều

thời gian

, người ta phải bắt kịp với tiến trình sống còn và rồi lại rơi vào một giai đoạn

, người ta phải bắt kịp với tiến trình sống còn và rồi lại rơi vào một giai đoạn

căng thẳng

khác tệ hại hơn.

khác tệ hại hơn.

Tiến bộ

kinh tế càng nhanh,

kinh tế càng nhanh,

hiểu biết

chính trị càng nhiều, người ta càng dùng nhiều loại thuốc an thần để giữ mình làm việc

chính trị càng nhiều, người ta càng dùng nhiều loại thuốc an thần để giữ mình làm việc

bình thường

. Ta phải uống một viên để thức, một viên để ngủ, một viên để

. Ta phải uống một viên để thức, một viên để ngủ, một viên để

xoa dịu

tâm trí

… Loại hình

… Loại hình

hiện đại

hóa này đã xảy ra, trong khi những

hóa này đã xảy ra, trong khi những

căng thẳng

của

của

con người

đã lên đến mức

đã lên đến mức

báo động

mà chính họ thấy rằng tất cả những gì họ

mà chính họ thấy rằng tất cả những gì họ

đạt được

đều trở nên

đều trở nên

vô dụng

. Thêm vào những

. Thêm vào những

căng thẳng

này là một góc độ khác mà

này là một góc độ khác mà

con người

đối phó

, là sự

, là sự

nhàm chán

, vì ngày nay ta có nhiều

, vì ngày nay ta có nhiều

thời giờ

rảnh rỗi, kết quả của sự

rảnh rỗi, kết quả của sự

thoát khỏi

việc làm

đơn điệu.

đơn điệu.

Vì vậy

, với sự

, với sự

căng thẳng

ở một bên, bên kia là

ở một bên, bên kia là

nhàm chán

, những điều

, những điều

phức tạp

khác

khác

xuất hiện

làm cho

làm cho

con người

thật sự

thật sự

bất an

. Ngày nay, người ta có thể hỏi:

. Ngày nay, người ta có thể hỏi:

Chúng ta

đang ở đâu trong

đang ở đâu trong

tình trạng

mọi người

cuối cùng

đều

đều

nhận ra

rằng đã đánh mất một cái gì đó

rằng đã đánh mất một cái gì đó

trong đời

sống, dù có tất cả mọi thứ mà họ có

sống, dù có tất cả mọi thứ mà họ có

thể đạt

được? Lỗi này là của ai?

được? Lỗi này là của ai?

Chúng ta

có nên

có nên

buộc tội

khoa học kỹ thuật không? hay các chế độ chính trị? Hay

khoa học kỹ thuật không? hay các chế độ chính trị? Hay

buộc tội

các chính sách kinh tế mà mình đã và đang thừa hưởng? Hay

các chính sách kinh tế mà mình đã và đang thừa hưởng? Hay

chúng ta

tự

tự

buộc tội

ngay chính mình?

ngay chính mình?

Ta phải chịu

trách nhiệm

:

Trở lại

cách nhìn

cách nhìn

vấn đề

của

của

chính đạo

Phật, ta sẽ nói ta phải

Phật, ta sẽ nói ta phải

buộc tội

ngay chính mình. Vì bất cứ điều gì đã

ngay chính mình. Vì bất cứ điều gì đã

sai lầm

, ta phải chịu

, ta phải chịu

trách nhiệm

, ta là chủ nhân của chính ta. Ta đã để cho

, ta là chủ nhân của chính ta. Ta đã để cho

vấn đề

cho nó tuột khỏi tay mình.

cho nó tuột khỏi tay mình.

Buộc tội

người khác là điều dễ dàng, khi nói: “Anh đã bỏ lỡ một cơ hội. Nó đã vuột khỏi tay anh”. Nhưng như thế có giúp gì được chăng? Sự vĩ đại của

người khác là điều dễ dàng, khi nói: “Anh đã bỏ lỡ một cơ hội. Nó đã vuột khỏi tay anh”. Nhưng như thế có giúp gì được chăng? Sự vĩ đại của

Phật giáo

là ở chỗ nó không ngừng lại sau khi đặt

là ở chỗ nó không ngừng lại sau khi đặt

trách nhiệm

lên bạn,

lên bạn,

Phật giáo

không nói: “Thế đó,

không nói: “Thế đó,

chúng tôi

đã

đã

tìm ra

thủ phạm”,

thủ phạm”,

Phật giáo

chỉ nói: “Đây là một số điều có thể làm được”. Nếu người ta đi một vòng

chỉ nói: “Đây là một số điều có thể làm được”. Nếu người ta đi một vòng

quan sát

các

các

tôn giáo

,

tâm lý

học,

học,

thần học

, với các

, với các

biện pháp

khác nhau được hình thành để cứu giúp

khác nhau được hình thành để cứu giúp

con người

hay chữa cho

hay chữa cho

con người

khỏi

khỏi

căng thẳng

nhàm chán

, người ta sẽ thấy có nhiều

, người ta sẽ thấy có nhiều

phương pháp

, nhưng không có

, nhưng không có

phương pháp

nào không tốn tiền và

nào không tốn tiền và

thực dụng

bằng một số

bằng một số

phương pháp

đơn giản

Đức Phật

đã đưa ra. Người ta sẽ hỏi: Như thế có phải một khi ta

đã đưa ra. Người ta sẽ hỏi: Như thế có phải một khi ta

trở thành

tín đồ

Phật giáo

, ta sẽ

, ta sẽ

thoát khỏi

căng thẳng

nhàm chán

của

của

đời sống

hiện tại? Sẽ rất khó

hiện tại? Sẽ rất khó

trả lời

câu hỏi này, vì không phải ai cũng

câu hỏi này, vì không phải ai cũng

trở thành

Phật từ.

Phật từ.

Trở về với Phật giáo:

Không có ai được gọi là phật tử, vì Phật giáo không phải là một trong những triết học hay lối sống hay tôn giáo đó, chúng ta dùng danh từ “tôn giáo” vì không có sự phân loại nào khác để Phật giáo có thể được đặt gọn vào, do đó không cần phải có một nhãn hiệu. Trong thời của Đức Phật, người ta đến với Ngài và nếu họ hài lòng với Ngài, họ sẽ nói: “Con muốn trở về với Ngài, trở về với lời dạy của Ngài và trở về với Tăng đoàn của Ngài, với cộng đồng và với những đệ tử đi theo lối sống này”. Ngay cả hiện tại cũng thế, đó là tất cả những gì cần thiết cho bất cứ ai gọi mình là Phật tử. Như vậy sau khi đã biết rằng những gì Đức Phật dạy là thích họp với những vấn đề dời sống của mình và cảm thấy rằng trong đó có một lối sống mà mình có thể ứng dụng và đem lại lợi ích cho mình, người nào quy y với Phật, Pháp và Tăng với niềm.tin như vậy thì họ sẽ trở thành người Phật tử mà không cần mộ lễ nghi nào, không một loại hình thức nào, không đăng ký, không thể lệ nào để phải làm theo. Vì vậy mà, F.L Woodword, một trong những dịch giả nổi tiếng về những lời dạy của Đức Phật, đã từng nói Phật giáo là “tôn giáo tự mình làm lấy”. Trong tôn giáo tự làm này không cần tên gọi mình là người Phật tử, có nguyên tắc hay các giới luật mà ta phải làm theo để trở thành người Phật tử hay không? Ta có phải sống theo lối sống mà Đức Phật đã dạy không?

Điều tối quan trọng ngày nay là có thể có hàng ngàn người chưa bao giờ bước đến một ngôi chùa Phật giáo nào, chưa bao giờ tham gia vào một lễ nghi nào của Phật giáo, nhưng đã nhận biết trong tâm họ cái giá trị bức thông điệp của Đức Phật và đã sống theo những lời dạy ấy. Trên thực tế, chúng ta thấy đại đa số các dân tộc trên thế giới đã quy ngưỡng Đức Phật vì lý do này hay lý do khác. Đây là một trong những điều đáng chú ý nhất mà người ta có thể xem gần như là một phép lạ.

Một lối sống:

Lối sống mà Đức Phật đã dạy rất đơn giản, đối với người tại gia, chỉ áp dụng năm nguyên tắc sống: không sát sinh, không trộm cắp, không tà dâm, không nói dối và không uống rượu, đây là một bảng nguyên tắc thật sự rất đơn giản. Nhưng lối sống của Phật giáo, con đường mà Đức Phật đã mô tả không ngừng lại ở luật tắc này. Lời dạy đó được đơn giản hóa theo một cách mà ai cũng có thể hiện được và làm được là bố thí (dàna), trì giới (sila) và thiền định (bhàvana).

Bố thí (dàna) là cho người khác một cách rộng rãi. Rất quan trọng cho một Phật tử thực hành bố thí này như một hạnh đầu tiên phải làm để đi vào con đường chân chánh, vì cho người khác là một hành động hy sinh. Có khả năng cho ra một cái gì là sửa soạn tâm trí trọn vẹn để từ bỏ vật sở hữu của mình, cái mình yêu quý, cái mình đã buộc dính vào. Do đó, ta đối mặt với một trong những nguyên nhân lớn nhất là dục vọng và tham lam. Thật là hấp dẫn khi ta thấy lối sống này được hướng dẫn theo cách thức mà khi áp dụng từng bước một, ta sẽ loại bỏ được một số nhược điểm và cá tính con người vốn đã tạo ra sự căng thẳng và nhàm chán quấy nhiễu chúng ta hàng ngày. Thái độ rộng lượng, bao dung với người khác là liều thuốc chống dục vọng, tham lam, keo kiệt và ích kỷ.

Trì giới (Sila) là giữ một số luật tắc.đạo đức và luân lý Đức Phật biết rõ là người ta không thể đặt những điều lệ hay kỷ luật cho mọi người theo cùng một phương cách. Vì vậy chỉ có mọt số luật tắc cho người tại gia. Có thêm một ít điều khác cho những người muốn sống ở tự viện trở thành người xuất gia, những người tự nguyện đi theo con đường nghiêm khắc của luật tắc và thanh tịnh hóa. Vì thế trì giới là một sự thực hành dần dần để mỗi người chọn theo khả năng hiện tại của bản thân.

Cuối cùng là Thiền định (Bhàvana), hay luyện tập tâm trí. Bhàvana có nghĩa nguyên thủy là phát triển, sự phát triển thêm trí tuệ. Đức Phật cho rằng mọi sự đều phát nguồn từ tâm trí của con người, và Ngài là một trong những người đầu tiên phát biểu về điều này. Hiến chương của Liên Hiệp Quốc mở đầu với câu “Vì chiến tranh bắt đầu từ trong tâm trí của con người, cũng từ trong tâm trí con người mà sự bảo vệ hòa bình được thiết lập”. Câu này phản ánh đúng theo tinh thần lời dạy đầu tiên của Phật trong kinh Pháp Cú: ” Tam dẫn đầu cá pháp, tâm làm chủ, tâm tạo tác”. Một tâm trí có thể được kiểm soát bởi ý chí, một tâm trì không chạy theo ngoại cảnh để đưa đến sự căng thẳng và nhàm chán, ngược lại luôn được tỉnh thức, luôn tự phát triển, luôn tự khám phá, một tâm trí như thế là kho báu lớn nhất của con người.

Chúng ta không có gì ngạc nhiên khi thấy trong các quốc gia phát triển khoa học kỹ thuật cao nhất có một nhu cầu gần như cuồng nhiệt là luyện tập đủ các loại thiền định. Ai thuyết giảng điều gì, triết lý gì, kỹ thuật nào được chấp nhận không phải là vấn đề quan trọng. Sự thật là người ta bắt đầu nhận ra rằng mỗi lúc chiêm nghiệm trong yên tĩnh, mỗi lúc tư duy sâu lắng, mỗi lúc tâm trí vận động có sự kiểm soát đúng, có hướng dẫn đúng, là một điều thiết yếu cho cách sống tốt của con người.

Hai ngàn năm trăm năm trước đây, Đức Phật cũng dạy như thế và nếu không có gì khác mà con người ngày nay cần, cái mà con người cần chính là sự yên tĩnh ở tâm hồn. Con người muốn thoát ra mọi sự căng thẳng của mình và nỗ lực chống lại sự nhàm chán và chúng ta thấy sự giải đáp trong Phật giáo đặc biệt là ba con đường đạo đã nói: bố thí, trì giới và thiền định.

Hãy xét nguyên tắc hay sự bắt đầu của Đức Phật. Chúng ta đã nghe nhiều người đi từ cảnh nghèo đến giàu sang, nhưng đây là trường hợp của một người đi từ chỗ giàu sang đến chỗ nghèo, ta có thể nói là để tìm sự yên tĩnh cho tâm trí, điều an lạc lớn nhất của con người. Kết quả người đó đã tìm lại được chính mình, rồi dạy những khác rằng nhược điểm lớn nhất là sự ràng buộc với những sự vật vô thường và đó là đầu mối của mọi rắc rối và khổ.

Lời kết

Dù chúng ta quyết định thế nào về việc đạt được mục đích có một điều mà chúng ta không thể thoát khỏi, chúng ta không thể chối bỏ sự kiện tất cả những phát triển hiện đại không mang lại điều gì ngoài sự bất an và sự đấu tranh không ngừng nghỉ của con người, Phật giáo đã cống hiến một số phương pháp rất đơn giản và rất hữu hiệu để hóa giải những điều đó. Vì vậy, người viết thấy rằng Phật giáo có một vai trò quan trọng trong đời sống của chúng ta, một vai trò mà trong đó chúng ta, những người Phật tử, tham dự một phần quan trọng vào đời sống xã hội. Bổn phận của chúng ta là chia sẻ những kinh nghiệm, những hiểu biết của mình với càng nhiều người càng tốt để cuối cùng tất cả chúng ta thấy được bức thông điệp của Đức Phật dành cho chúng sinh tiếp tục đến với loài người trên khắp năm châu bốn bể.

Trích dịch từ “Buddhism in Modern Life” trong quyển “Parents and Children, Key”