Ôn tập Sinh học 9 Chương 2 Nhiễm sắc thể

Đề cương ôn tập Sinh học 9 Chương 2

A. Tóm tắt lý thuyết

1. T.H.Morgan và thuyết di truyền NST  

• Tomat Hunt Morgansinh ngày 25-9-1866 tại bang Kentuca (Mĩ). Năm 20 tuổi, ông tốt nghiệp đại học loại xuất sắc. Năm 24 tuổi ông nhận được bằng tiến sĩ và năm 25 tuổi được phong giáo sư. Ông là một nhà phôi học, giảng dạy tại trường đại học Columbia (Mĩ).T.H.Morgan đã quyết định chuyển sang nghiên cứu di truyền học, lúc đó còn là một ngành khoa học trẻ.
• Thuyết di truyền NST xác nhận sự đúng đắn của thuyết di truyền về gen (nhân tố di truyền), cho thấy các gen phân bố theo chiều dọc NST tạo thành nhóm liên kết.

2. Nhiễm sắc thể

• Do sự ổn định về hình thái và số lượng NST của mỗi loài nên sự mô tả hình thái và số lượng NST được gọi là kiểu nhân (caryotype) đặc trưng cho mỗi loài. Kiểu nhân có thể biểu hiện ở dạng nhiễm sắc đồ khi NST được xếp theo thứ tự bắt đầu từ dài nhất đến ngắn nhất. 
• Nhiễm sắc thể (NST) là vật liệu di truyền ở cấp độ tế bào, có vai trò rất quan trọng trong di truyền.
• Đường kính của nhiễm sắc thể có chiều dài từ 0,5-50 micrômét, đường kính từ 0.2-2 micromét, đồng thời có bốn hình dạng đặc trưng là hình móc, hình que, hình hạt và chữ V.

(1) Chromatid . (2) Tâm động – nơi 2 chromatid đính vào nhau, là nơi để NST trượt trên thoi vô sắc trong quá trình nguyên phân và giảm phân. (3) Cánh ngắn. (4) Cánh dài.

• Ở sinh vật nhân sơ và virus
  • Trên thực tế, nhiễm sắc thể là một thuật ngữ không được định nghĩa hoàn toàn chính xác.
  • Trong tế bào nhân sơ, genophore phù hợp hơn vì không có sự hiện diện của crômatit. Ở sinh vật nhân sơ, ADN thường là ở dạng vòng; đôi lúc, nó đi cùng với 1 hoặc 1 vài phân tử ADN tròn và nhỏ hơn (gọi là plasmid). Cấu trúc di truyền này (genophore) cũng được tìm thấy ở ti thể và lục lạp, phản ánh nguồn gốc từ vi khuẩn.
  • Ở 1 số virus, genophore rất đơn giản: ADN hoặc ARN trần (dạng sợi hoặc vòng).
• Ở sinh vật nhân chuẩn
  • Hình thái và cấu trúc hiển vi của nhiễm sắc thể
    • Hình thái của nhiễm sắc thể được nhìn rõ nhất ở kì giữa của quá trình nguyên phân, khi nhiễm sắc thể đã xoắn và rút ngắn cực đại. Khi ấy, nhiễm sắc thể là nhiễm sắc thể cấu trúc kép. Nó gồm hai nhiễm sắc tử chị em (còn gọi là crômatit) gắn với nhau ở tâm dộng (eo thứ nhất hay còn gọi là eo sơ cấp), chia nó thành hai cánh. Tâm động còn là điểm đính nhiễm sắc thể vào sợi tơ vô sắc của thoi phân bào. Nhờ vậy, khi sợi tơ co rút trong quá trình phân bào thì các nhiễm sắc thể sẽ theo đó di chuyển về hai cực của tế bào. Ở một số nhiễm sắc thể còn có eo thứ hai (eo thứ cấp).
    • Ở tế bào không phân chia, nhiễm sắc thể có cấu trúc đơn. Mỗi nhiễm sắc tuơng ứng với một crômatit ở nhiễm sắc thể ở kì giữa.
    • Mỗi nhiễm sắc thể giữ vững hình thái, cấu trúc đặc thù qua các thế hệ tế bào và cơ thể, nhưng có biến đổi qua các giai đoạn của chu kì tế bào.
  • Cấu trúc siêu hiển vi
    • Trong khi tế bào nhân sơ có nhiễm sắc thể dạng vòng và nhỏ(ngoại trừ 1 số trường hợp đặc biêt), tế bào nhân chuẩn thường có nhiễm sắc thể sợi và lớn. Ngoài ra, tế bào có thể có nhiều hơn 1 loại nhiễm sắc thể; ví dụ, ti thể có thể có nhiều hơn 1 loại nhiễm sắc thể; ví dụ, ti thể trong phần lớn tế bào nhân chuẩn hay lục lạp trong cây có nhiễm sắc thể riêng (giống của tế bào nhân sơ).
    • Trong nhân, nhiễm sắc thể được cấu tạo từ chất nhiễm sắc bao gồm chủ yếu là ADN và protein loại histon. Lượng ADN khổng lồ của mỗi tế bào sinh vật nhân chuẩn có thể xếp gọn vào nhân tế bào có kích thước rất nhỏ là do sự gói bọc ADN theo các mức xoắn khác nhau trong mỗi nhiễm sắc thể. ADN (đường kính 2nm) xoắn tạo thành mức xoắn 1: chuỗi nuclêôxôm (sợi cơ bản, đường kính 10nm). Mỗi nuclêôxôm gồm 8 phân tử histon được quấn quanh bởi 1.75 vòng xoắn ADN (khoảng 146 cặp nulcêôtit). Tiếp đó là mức xoắn 2 (sợi chất nhiễm sắc, đường kính 30 nm). Mức xoắn tối đa là crômatit (đường kính 700 nm).
    • Ngoài các gen ra, để thực hiện chức năng truyền đạt thông tin di truyền, mỗi nhiễm sắc thể còn có 3 bộ phận chủ yếu: tâm động, các trình tự đầu mút và trình tự khởi đầu tái bản.
  • Đặc điểm của bộ nhiễm sắc thể
    • Tế bào của mỗi loài sinh vật khác nhau thì có bộ nhiễm sắc thể khác nhau, đặc trưng về số lượng và hình dạng của mỗi loài. Số lượng bộ nhiễm sắc thể trong bộ lưỡng bội không phản ánh được trình độ tiến hóa của loài.

3. Hoạt động của NST trong giảm phân:

a. Giảm phân I

b. Giảm phân II

4. Di truyền liên kết gen: liên kết không hoàn toàn và liên kết hoàn toàn

5. Sự thụ tinh 

B. Một số câu hỏi ôn tập chương 2

Câu 1.  Nêu vai trò của NST đối với sự di truyền các tính trạng.

NST là cấu trúc mang gen có bản chất là ADN, chính nhờ sự tự sao chép của ADN dẫn tới sự tự nhân đôi của NST, nhờ đó các gen quy định tính trạng được di truyền qua các thế hệ tế bào và cơ thể.

Câu 2. Mô tả sự biến đổi hình thái của NST qua chu kì tế bào.

Hình thái của NST biến đổi qua các kì của chu kì tế bào thông qua sự đóng và duỗi xoắn của nó. Từ kì trung gian đến kì giữa là quá trình đóng xoắn (đóng xoắn cực đại ở kì giữa). Từ kì giữa đến kì trung gian tiếp theo là quá trình tháo xoắn (tháo xoắn cực đại ở kì trung gian).

Câu 3. So sánh nguyên phân với giảm phân.

Nguyên phân

Giảm phân

• Xảy ra ở tế bào sinh dưỡng
• Gồm 1 lần phân bào.
• Tạo ra 2 tế bào
• Số NST(2n) bằng tế bào mẹ

• Ở tế bào sinh sản
• Gồm 2 lần phân bào liên tiếp.
• Tạo ra 4 tế bào
• Số NST(n) bằng 1/2 tế bào mẹ

Câu 4. Trình bày cơ chế NST xác định giới tính ở người.

Sự phân li của cặp NST giới tính XX trong giảm phân chỉ tạo ra một loại trứng mang NST X; Sự phân li của cặp NST giới tính XY trong giảm phân  tạo ra hai loại tinh trùng, một loại mang NST X, một loại mang NST Y. Sự tổ hợp ngẫu nhiên các loại giao tử này tạo ra hai loại hợp tử bằng nhau là XX (con gái) và XY (con trai). 

Trắc nghiệm Sinh học 9 Chương 2

Tài liệu tham khảo 

Phần này các em có thể xem online hoặc tải file đề thi về tham khảo gồm đầy đủ câu hỏi và đáp án làm bài. 

Đề kiểm tra Sinh học 9 Chương 2

Đề kiểm tra Sinh học 9 Chương 2 (Tải file)

Phần này các em có thể xem online hoặc tải file đề thi về tham khảo gồm đầy đủ câu hỏi và đáp án làm bài.  

Trắc nghiệm online Chương 2 Sinh 9 (Thi Online)

Phần này các em được làm trắc nghiệm online với các câu hỏi trong vòng 45 phút để kiểm tra năng lực và sau đó đối chiếu kết quả từng câu hỏi.(đang cập nhật)

Lý thuyết từng bài chương 2 và hướng dẫn giải bài tập SGK

Lý thuyết Sinh học 9 Chương 2

Giải bài tập Sinh học 9 Chương 2

Các em vui lòng đăng nhập vào trang hoc247.net để xem nội dung chi tiết của tài liệu Ôn tập Sinh học 9 Chương 2 Nhiễm sắc thể. Hy vọng tài lệu em giúp ích cho các em ôn tập. Ngoài ra, các em còn có thể chia sẻ lên Facebook để giới thiệu bạn bè cùng vào học, tích lũy thêm điểm HP và có cơ hội nhận thêm nhiều phần quà có giá trị từ HỌC247!