Nghiên cứu khoa học: Trình độ học sinh phổ thông ngang Tiến sĩ?

Những đề tài mà học sinh phổ thông nghiên cứu như phục hồi chức năng cho bệnh nhân đột quỵ, điều trị ung thư…có thể là tiêu đề cho các luận án tiến sĩ, thậm chí là dự án nghiên cứu chuyên sâu cấp bộ hay cấp quốc gia.

Bản chất của nghiên cứu khoa học là phải tìm ra được cái mới. Cái mới có thể là tri thức mới đóng góp vào kho tàng tri thức chung của nhân loại và không nhất thiết có giá trị thương mại ngay.

Đây chính là kết quả của các nghiên cứu cơ bản mà kết quả này được công bố dưới dạng những bài báo khoa học.

Cái mới cũng có thể được thể hiện dưới dạng các kết quả nghiên cứu giúp giải quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống, gọi là các nghiên cứu ứng dụng.

Cái mới trong nghiên cứu khoa học còn được thể hiện thông qua các đề tài, dự án chuyển giao khoa học công nghệ.

Như vậy, nghiên cứu khoa học là một quá trình công phu, có quy định rõ ràng về sản phẩm, phân loại và quan trọng nhất phải là tính mới.

Đề tài vừa giành giải Nhất cuộc thi KHKT cấp quốc gia dành cho học sinh trung học

Trong 7 nấc thang chính trong học thuật từ Tiền tiểu học, Tiểu học, THCS, THPT, ĐH, Cao học và Nghiên cứu sinh, chỉ đến bậc cao học người học mới được học môn học “Phương pháp nghiên cứu khoa học” tương đối bài bản. Những học viên cao học muốn tốt nghiệp và nhận bằng thạc sĩ phải thực hiện nghiên cứu dưới dạng một luận văn cao học. Tuy nhiên yêu cầu nghiên cứu này nói chỉ ở mức độ “khởi nghiệp”, không đòi hỏi quá cao.

Đến bậc thang cuối cùng là nghiên cứu sinh mới được học làm nghiên cứu một cách chuyên sâu, nghiêm túc, có sản phẩm khoa học và có đóng góp vào chuyên ngành.

Như vậy chỉ bậc nghiên cứu sinh, người học mới thực sự thực hiện nghiên cứu khoa học đúng thông lệ. Một nghiên cứu sinh phải được hướng dẫn làm nghiên cứu chặt chẽ, nghiêm khắc trong một quá trình kéo dài nhiều năm mới có thể xong chương trình tiến sĩ. Bằng tiến sĩ là giấy chứng nhận “có thể bắt đầu làm nghiên cứu”, nghĩa là chỉ mới “bắt đầu”.

Việc các học sinh THPT (bậc 4/7) có thể thực hiện các nghiên cứu khoa học một cách thực thụ và cho ra những kết quả nghiên cứu rất chuyên sâu là vấn đề rất đáng quan tâm.

Trong thực tế, hoạt động nghiên cứu khoa học không có giới hạn về độ tuổi. Người trẻ hay người lớn tuổi đều có thể làm nghiên cứu vì đam mê khoa học là vô bờ bến. Những người học vị tiến sĩ cũng có thể bắt đầu làm nghiên cứu khoa học. Vấn đề cốt yếu là người làm nghiên cứu có thực hiện nghiên cứu một cái bài bản và có sản phẩm theo đúng thông lệ hay không.

Thật sự cảm động trước tinh thần đam mê khoa học của các học sinh THPT khi sẵn sàng đương đầu với những vấn đề hóc búa và rất chuyên sâu trong khoa học như: nghiên cứu thiết bị hỗ trợ phục hồi chức năng bàn tay cho bệnh nhân bị di chứng hậu đột quỵ, nghiên cứu phân lập các hợp chất ức chế tăng sinh tế bào cơ trơn động mạch chủ để định hướng phòng và điều trị xơ vỡ động mạch, nghiên cứu điều trị ung thư, nghiên cứu điều khiển quá trình phân giải thuốc bọc chứa nano oxit sắt từ, nghiên cứu cảnh báo sớm các rủi ro trong môi trường nuôi tôm bằng trí tuệ nhân tạo…

Đây là các chủ đề rất chuyên sâu, đòi hỏi người làm nghiên cứu phải có kiến thức cơ sở sâu rộng và cập nhật thường xuyên trong chuyên ngành. Để bắt đầu những nghiên cứu này người làm nghiên cứu cần dựa trên một hoặc nhiều thành tựu khoa học liên quan trong quá khứ. Những thành tựu khoa học này được cộng đồng khoa học thừa nhận làm nền tảng cho việc nghiên cứu sau này. Để thực hiện những nghiên cứu chuyên sâu rất cần những thiết bị tối tân và nhiều nguồn lực khác. Nếu chỉ đọc hiểu và thực hiện những cải tiến nhỏ từ những kết quả liên quan trước đó thì cũng có thể cho ra hàng loạt luận văn thạc sĩ. Và những chủ đề như đã nêu có thể là tiêu đề cho các luận án tiến sĩ và thậm chí có thể là các dự án nghiên cứu chuyên sâu cấp bộ hay cấp quốc gia.

Như vậy, nếu chúng ta có những ‘thần đồng’ có thể bắt đầu làm nghiên cứu khoa học một cách chuyên nghiệp từ bậc THPT thì đúng làm sự may mắn của cả dân tộc. Khi trưởng thành, các em có thể sẽ trở thành những chuyên gia công nghệ khiến cả thế giới phải khâm phục. 

Ngược lại, nếu học sinh phổ thông hiểu sai hay bị ngộ nhận về nghiên cứu khoa học thì sẽ rất nguy hiểm cho chính bản thân các em. Các em sẽ dễ dàng thất vọng khi hiểu ra sự thật và sẽ là một sự lãng phí rất lớn cho toàn xã hội.

TS Lê Văn Út, Trưởng phòng Quản lý Phát triển Khoa học và Công nghệ, Trường ĐH Tôn Đức Thắng (Lê Huyền ghi)

Có bất thường từ giải Nhất học sinh thi khoa học kỹ thuật cấp quốc gia?

Một trong những giải nhất của cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp quốc gia năm học 2020-2021 được cho là có trùng lặp với dự án từng giành giải nhì năm 2019. Đáng chú ý, 2 dự án đều đến từ 1 trường học thuộc Sở GD-ĐT Ninh Bình.