Nghệ thuật nguyên thuỷ là gì? | Green Art – Hội họa là tâm hồn mỗi chúng ta

Tôi vẫn còn đang rất mơ hồ với câu hỏi nghệ thuật là gì ? Thì đã có nhà sử học từng nói căn cứ theo sự phát sinh của nó trong thời tiền sử, chúng ta có thể khẳng định là nghệ thuật thuộc về loài người chúng ta . Chúng ta biết rất ít về tổ tiên thời đá cũ của chúng ta, khoảng từ 30000 năm tới 8000 năm TCN , nhưng dù sao cũng chắc chắn những người ở hang động thời đồ đá đó là những nghệ sĩ , không chỉ vì họ biết cách thể hiện những thú vật xung quanh họ – đó chỉ là việc minh hoạ – mà vì còn những bức hoạ trên đá đó thể hiện nghệ thuật trong sự xán lạn trọn vẹn của nó , cái nghệ thuật vĩ đại hoá thân trong các tác phẩm trong sự tinh vi và một sức mạnh mà ngày nay ta không theo kịp .

             Nghệ thuật nguyên thuỷ là gì?

   Trong cuộc sống có muôn hình vạn trạng , trời
đất vần vũ sinh sôi nảy nở rồi lại lụi bại đi . Từ thủa con người chưa xuất hiện
, mọi sự vật , hiện tượng  lúc đó , với
dáng hình đó , với sự sống và cái tàn lụi đó…..tất cả chúng điều như nhau đều
có vai trò riêng của mình với  môi trường
xung quanh. Lúc này mọi thứ đều thuộc về thế giới quan.Rồi một ngày kia con người
xuất hiện dần lớn mạnh cải tạo và phát triển thế giới khách quan , cho đến giờ
cũng là từ lúc đó cái tên được gọi là nghệ thật cũng được con người quy định tạo
ra. Cũng được phát triển đến giờ cùng với những thăng trầm của lịch sử.Vậy nghệ
thuật là gì ? Được xuất phát và đến từ đâu? Là một sinh viên mỹ thuật tôi rất
muốn biết và tìm hiểu thêm về nghệ thuật thời nguyên thuỷ.

   Tôi vẫn
còn đang rất mơ hồ với câu hỏi nghệ thuật là gì ? Thì đã có nhà sử học từng nói
căn cứ theo sự phát sinh của nó trong thời tiền sử, chúng ta có thể khẳng định
là nghệ thuật thuộc về loài người chúng ta . Chúng ta biết rất ít về tổ tiên thời
đá cũ của chúng ta, khoảng từ 30000 năm tới 8000 năm TCN , nhưng dù sao cũng chắc
chắn những người ở hang động thời đồ đá đó là những nghệ sĩ , không chỉ vì họ
biết cách thể hiện những thú vật xung quanh họ – đó chỉ là việc minh hoạ – mà
vì còn những bức hoạ trên đá đó thể hiện nghệ thuật trong sự xán lạn trọn vẹn của
nó , cái nghệ thuật vĩ đại hoá thân trong các tác phẩm trong sự tinh vi và một
sức mạnh mà ngày nay ta không theo kịp .

    Vào
năm 1879 ,người ta khám phá ra nhưng bức hoạ đầu tiên ở Altamira gần Santander
, ở miền bắc Tây Ban Nha . Khám phá này là sự kiện vô cùng quan trọng đối với
nghành khảo cổ học , đến nỗi thoạt đầu người ta tin rằng đó là một vụ lừa bịp.
Trong hang Altamira , De Sotura đã phát hiện thấy nhiều công cụ đá lửa , xương động
vật của thời kỳ đồ đá cũ và bức bích hoạ màu đen trên vách hang động . Bốn năm
sau một bức bích hoạ có lối biểu đạt cao siêu được phát hiện cũng tại chính nơi
này bởi cô con gái 5 tuổi của De Soture .Động Altamira độc đáo với những bức hoạ
vẽ trên vách đá mà theo như câu nói nổi tiếng của Picasso thì “sau Altamira , tất
cả chỉ là sự suy đồi”

Hang Altamira có chiều dài 400m . Được biết hang động này
do một dòng nước chảy sau nhiều năm bào mòn đá tạo lên . trên đỉnh hang động và
vách hang động người ta vẽ đầy những loài động như: lợn rừng , trâu rừng , hươu,
ngựa rừng với các tư thế khác nhau. Bức bích hoạ nổi tiếng này nằm bên trái cửa
động có chiều dài 11m , rộng khoảng 5 m , miêu tả tổng cộng hơn 170 hình tượng động
vật với nhiều phong cách khác lạ . Đường nét của những bức bích hoạ rất sống động
, bố cục hợp lý , màu sắc tươi đẹp. Người hoạ sĩ tài hoa thời bấy giờ đã triệt để
lợi dụng đặc trưng mặt mấp mô lồi lõm của nham thạch để biểu hiện cơ thịt và bộ
xương của động vật . thủ pháp cao siêu của bức bích hoạ khiến mọi người phải trầm
trồ thán phục .

   Tôi cũng như các
bạn chưa một lần đặt chân đến Altamira nhưng không hiểu sao tôi có một cảm giác
gần gũi nó đến như vậy , tôi muốn được thả hồn mình vào đó để cảm nhận nó và muốn
đi sâu vào tìm hiểu nó . Tiêu biểu cho nghệ thuật thời nguyên thuỷ là sự xuất
hiện của nhưng bức hoạ trong hang động được rải rác trên thế giới .Những bức hoạ
mà quen thuộc nhất với chúng ta đó là những bức hoạ trong hang động tiêu biểu trong
các hang như: Hang Chauvet – Pháp ; Altamira –Tây Ban Nha ; Lascau – Pháp …Đó
là những bức vẽ được coi là cái nôi đầu tiên cho sự xuất hiện nền nghệ thuật hội
hoạ thời guyên thuỷ . Và hang Altamira là một nơi khá lý tưởng để tìm hiểu về
nguồn gốc của nghệ thuật thời bấy giờ . Những bức vẽ thường tìm thấy nằm sâu dưới
lòng đất , thiếu ánh sáng , các hình vẽ thường sâu trên nóc hang hoặc ở độ cao
ngang đầu người , nơi tập chung nhưng vùng âm vang . Một số nhà khảo cổ cho rằng
, ở nơi tranh tối tranh sáng này các nghệ sĩ soi sáng bằng những ngọn đèn nhỏ
làm từ mỡ hoặc là tuỷ động vật . Cũng từ đó người ta đoán định rằngcác bức vẽ đã
ghi lại những sự kiện tín ngưỡng của người nguyên thuỷ.

    Nếu xét từ kỹ xảo
nghệ thuật thì trình độ nghệ thuật của người nguyên thuỷ còn rất thấp . Đa số
các tác phẩm hội hoạ có đường nét thô kệch , mất dấu , màu sắc không phù hợp . Tuy
nhiên, khi phát hiện ra các tác phẩm trong hang động Chauvet, Altamira,
Lascau…. thì con người ngày nay phải thay đổi cách nhìn nhận và đi sâu vào
tìm hiểu nền nghệ thuật đầy bí ẩn này. Hình vẽ được diễn tả bằng nét , thể hiện
đường nét uốn éo , mềm dẻo đến sống động , tự nhiên mà bắt mắt . Có thể nói đó
là trục tạo dáng của con vật, cho hình tượng nghệ thuật. Như thời bây giờ các
hoạ sỹ cũng vẽ , nhưng vẽ một cách khác hẳn đó là thể hiện tác phẩm của mình một
cách trìu tượng hơn, và mất đi hẳn cái vẻ chân thực. Đường nét tuy chân thực ,
to nhìn thô kệch nhưng không có nghĩa là cứng nhắc , ngược lại nó lại rất mềm mại

mà tạo lên sự duyên dáng cho con vật và những con vật đó
luôn luôn ở trạng thái động. Altamira là một trong những hang tiêu biểu để tìm
thấy nguồn gốc xuất phát của nghệ thuật từ ngay thời kỳ sơ khai nhất .

    Nghệ thuật thời
nguyên thuỷ chủ yếu phát triển nhất là ở mảng hội hoạ và điêu khắc , nhưng phát
triển hơn hẳn là ở mảng hội hoạ. Hội hoạ nguyên thuỷ thời bấy giờ chủ yếu là những
bức tranh trong hang động họ thể hiện rất rõ sự hiểu của mình . Người nguyên
thuỷ vẽ rất nhiều lên hang động , nơi họ sinh sống .Những hình vẽ đó gắn liền với
những gì ở xung quanh họ, phản ánh một phần nào đó trong cuộc sống của con người
nguyên thuỷ . Khi người nguyên thuỷ vẽ hoặc khắc lên hang động có lẽ họ chưa
cho rằng đó là tác phẩm nghệ thuật . Ngoài ra nghệ thuật nguyên thuỷ còn gắn với
tín ngưỡng ma thuật. Những người đầu tiên đã đặt nền móng cho việc tìm hiểu ý
nghĩa và mục đích của nền nghệ thuật này . Ngay từ giữa thế kỷ XIX , đã có nhiều
giả thuyết về vấn đề này . Gỉa thuyết đầu tiên thiên về quan niệm “ nghệ thuật
vị nghệ thuật ’’  , cho rằng nghệ thuật
thời tiền sử hoàn toàn nhằm mục đích thẩm mỹ . Nhưng cũng có bốn nhà tiến sử học
khác thì cho rằng người hiện đại ( Homo sapiens) có khả năng cảm xúc , và có
nhu cầu giải trí . Quan điểm này rất “ hiện đại’’ ở chỗ nó nhìn nhận mục đích
và đối tượng của nghệ thuật trước hết là chính nó , chứ không phải là cái gì
khác ở đằng sau.

    Solomon Reinach
( 1858- 1932) , một nhà tiền sử học khác , lúc đầu cũng tin vào thuyết “ nghệ
thuật vị nghệ thuật ‘’’, sau đưa ra giả thuyết cho rằng các hình vẽ trên vách đá
có thể đã có nguốn gốc từ một tín ngưỡng nguyên thuỷ , và có một phép màu nào đó
lên việc săn bắn , cũng như lên việc sinh con đẻ cái của người phụ nữ . Và tất
nhiên đây chỉ là giả thuyết của con người ngày nay khi nghiên cứu về ý nghĩa của
các bức tranh thời nguyên thuỷ

     Trong thời kỳ
nguyên thuỷ , đối tượng mà được họ thể hiện chủ yếu nhất là những con vật như:
trâu rưng , ngựa rừng , bò , hươu …..Và người nguyên thuỷ thể hiện rất thành
công những hình ảnh về những loài động vật , nhất là những hoạt động của chúng được
các nghệ sỹ diễn tả khá là điêu luyện và sống động . Bên cạnh đó hình tượng con
người cũng được đề cập đến , nhưng được diễn tả một cách khá là sơ lược trong bức
tranh . Con người được thể hiện bằng một phong cách đơn giản , chủ yếu được vẽ
bằng những đường thẳng. Nhưng họ điều được thể hiện ở trạng thái động không hề
cứng nhắc . Trong khi đó người nguyên thuỷ lại thể hiện rất sống động các hình ảnh
con vật của mình. Các hình vẽ chủ yếu được tô bằng màu đỏ , màu sắc được lấy từ
tự nhiên, họ biết gợi khối đậm nhạt tạo sự sinh động cho hình vẽ.Tôi tự hỏi
không biết ngày nay mình có thể chế tạo ra được màu vẽ tự nhiên như ngày xưa của
họ không nhỉ?

      Vậy họ đã làm
thề nào ? Người nguyên thuỷ vẽ bằng cái gì? Màu sắc ra sao?

      Nghệ thật đầu
tiên là phong cách bao trùm lên bức vẽ, là một phong cách tả thực . Nghệ sỹ
nguyên thuỷ đi từ những cái đơn giản đến phức tạp, nhưng họ điều đi đến một cái
đích . Họ đã thể hiện màu vẽ như một sự tự nhiên của tạo hoá. Màu sắc sinh động
và tươi tắn . Loại màu mà tôi khó có thể tìm thấy trong ngày nay , vì họ dùng
những màu đơn giản nhất , tự nhiên nhất mà lại tươi đẹp nhất . Đó là những chất
màu được lấy từ đất , đá mềm, than củi……

những nguyên liệu quen thuộc , gần gũi xung quanh họ. Họ
khắc hình vẽ đầu tiên trên đá mềm hoặc vạch những đường mảnh của bức hoạ trên
vách hang bằng một cọng sậy rỗng.Để vẽ tranh màu nghệ sỹ dùng đất son là chất
khoáng thiên nhiên có thể nghiền thành bột và cho các sắc tố đỏ , nâu và vàng ,
còn màu đen có thể lấy từ than gỗ . Sau đó, các sắc tố được bôi lên tường bằng
tay , như vậy tạo được màu giảm độ tinh vi giống như phấn màu , hay những hỗn hợp
màu với chất gắn kết như mỡ động vật thắng tan rồi phết lên bằng bàn chải sậy
hay lông động vật. Đã vậy những hình vẽ của họ lại còn gợi khối đâm nhạt một
cách tài tình , nét vẽ điêu luyện mềm dẻo . Bằng những phương tiện đơn giản ,
nhưng hiệu quả đáng khinh ngạc , nhất là trong cảnh vắng lặng kỳ dị của hang đá.

    Những bức hoạ
này chắc chắn có một tầm quan trọng lớn lao đối với xã hội thời tiền sử . Có lẽ
không bao giờ chúng ta biết được ý nghĩa thực sự của những bức hoạ trong hang đá
, nhưng chắc chắn những bức tranh đó có một chức năng tế lễ và cả ma thuật nữa
. Chúng được lấy từ cảm hứng nghệ thuật thuần tuý tới mức độ nào ? Điều này vẫn
là một bí mật.

    Nhìn ngắm những
bức hoạ trong những hang động, đôi khi đựơc vẽ một cách rất” nghệ thuật” và rất
hiện thực , người ta tự hỏi không biết người nguyên thuỷ không biết với trính độ
sơ khai của mình , đã làm thế nào để thực hiện những tác phẩm đó ? Dẫu sao những
hình vẽ và những ký hiệu trên những vách đá cũng là tấm gương phản ánh một số
khía cạnh đời sống tinh thần vật chất của người xưa.Nghệ thuật nguyên thuỷ gắn
liền với đời sống sinh hoạt của người nguyên thuỷ . Họ đã sáng tạo ra những tác
phẩm theo đúng như sự nhận biết về thế giỡi xung quanh họ ở thời kỳ sơ khai nhất
. Tư duy càng phát triển , nhận thức càng nhạy bén , đôi tay càng khéo léo ,
con người càng muốn thể hiện sự hiểu biết , sự thích thú của mình trước đối tượng
. Nhu cầu làm đẹp thể hiện tư duy thẩm mỹ và họ đã làm đẹp cho chính nơi ở của
mình .

     Đó cũng chính
là những hình thức nghệ thuật hội hoạ đầu tiên sơ khai. Người nghệ sỹ nguyên thuỷ
khi sáng tạo ra một tác phẩm cũng chịu ảnh hưởng của nhiều tín ngưỡng, văn hoá
thời kỳ đó chi phối .  Dấu ấn của thời đại
in trên mỗi tác phẩm , làm nên giá trị cho tác phẩm. Những di tích nghệ thuật
nguyên thuỷ để lại làm tiền đề cho các thế hệ sau này kế thừa và phát triển.

Những bức
tranh tiêu biểu ở hang Altanira

• Tài liệu
  tham khảo : “ nghệ thuật hội hoạ”_ Jacques Charpier và Pierre Séghes ( người dịch
  : Lê Thanh Lộc)

                                       “ Hội hoạ
thời tiền sử ” _ Văn Ngọc