Mâm cỗ và bài cúng giao thừa ngoài trời, trong nhà
Mâm cỗ cúng giao thừa đầy đủ phải có cỗ cúng ngoài trời và cỗ cúng trong nhà. Bài văn khấn cũng khác nhau. Tất cả được thực hiện một cách trang trọng, thành kính. Ảnh minh họa: baodautu.vn
Lễ cúng giao thừa ngoài trời
Lễ giao thừa hay còn gọi là lễ trừ tịch, được cử hành vào thời khắc kết thúc năm cũ chuyển sang năm mới (hết giờ Hợi ngày 30 sang giờ Tý mở đầu ngày mùng 1 Tết).
Văn hoá dân gian quan niệm con người sống trong trời đất; ở thiên đình có quan quân trông coi hạ giới. Mỗi năm, đến phút giao thừa, thiên đình lại thay toàn bộ quan quân này, nên mỗi gia đình sửa một mâm cỗ cúng trời, tiễn người cũ, đón người mới, với hy vọng một năm làm ăn yên ổn, mưa thuận gió hoà.
Làm mâm cỗ cúng ngoài trời lúc giao thừa và khấn vái nhằm “tiễn cựu, nghênh tân”, cảm ơn các vị thần linh, hành khiển năm cũ và chào đón các vị thần linh, hành khiển của năm mới. Ảnh minh họa: bnews.vn
Người xưa quan niệm mỗi năm có một vị hành khiển trông coi việc nhân gian. Hết năm, vị thần năm cũ bàn giao công việc cho vị thần năm mới. Có 12 vị hành khiển và 12 vị phán quan giúp việc cho các vị hành khiển. Năm Tân Sửu 2021 này, trông coi hạ giới là Triệu vương Hành khiển, Tam thập lục thương hành binh chi thần, Khúc tào phán quan.
Lễ cúng giao thừa ngoài trời gồm ngũ quả, hương, hoa, đèn nến, trầu cau, muối gạo, trà, rượu, quần áo, mũ nón hàng mã; mâm lễ mặn với thủ lợn luộc, gà trống luộc, xôi, bánh chưng… nếu là phật tử có thể cúng mâm lễ chay. Tất cả được bày lên bàn trang trọng đặt ở trước cửa nhà (các vùng quê rộng rãi được làm ở giữa sân). Nhiều nơi, gần đến giao thừa, gia chủ mới bắt gà trống làm thịt cho món cúng được nóng. Vào đúng thời điểm giao thừa, chủ gia đình thắp đèn, nến, rót rượu, rót trà, thắp hương (hương cắm thẳng, không được cắm nghiêng) rồi khấn vái trước án.
Theo các chuyên gia, nếu ở chung cư thì chỉ nên cúng giao thừa và đọc bài văn khấn trong nhà; nếu muốn cúng ngoài trời thì cần thực hiện ở tầng trệt của chung cư. Ảnh minh họa: dienmayxanh.com
Bài cúng giao thừa ngoài trời được ghi lại trong sách Văn khấn cổ truyền Việt Nam của Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin như sau:
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
– Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật.
– Con kính lạy Đức Bồ Tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh.
– Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần.
– Con kính lạy ngài cựu niên Hành khiển, cựu Hành binh chi thần, cựu Phán quan.
– Con kính lạy ngài đương niên Hành khiển, đương niên Hành binh chi thần, đương niên Phán quan.
– Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ hổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Canh Tý với năm Tân Sửu.
Chúng con là:…, sinh năm:…, hành canh:… tuổi, cư ngụ tại số nhà:…, ấp/khu phố:…, xã/phường.., quận/huyện/ thành phố…, tỉnh/thành phố…
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân.
Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.
Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật, Thánh, dâng hiến tôn thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cai Thái tuế, ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân, chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Đây là mâm cỗ cúng giao thừa trong nhà, được gia chủ bày biện và thành kính khấn vái vào đúng thời khắc chuyển giao năm cũ sang năm mới.
Lễ cúng giao thừa trong nhà
Theo quan niệm truyền thống, gia chủ phải thực hiện lễ cúng giao thừa ngoài trời trước nhằm “nghênh tân, tiễn cựu”, tức là đón quan hành khiển mới, tiễn quan hành khiển cũ. Sau đó mới làm lễ cúng giao thừa trong nhà.
Cúng giao thừa trong nhà nhằm cảm tạ, cầu xin tổ tiên những điều tốt lành sẽ đến với gia đình trong năm mới. Lễ vật cúng giao thừa trong nhà gồm: Mâm ngũ quả, hương, hoa, đèn nến, bánh kẹo, mứt Tết, rượu, bánh chưng, giò/chả hoặc thịt gà, xôi gấc. Mâm cỗ cúng giao thừa trong nhà không quá cầu kỳ, tùy theo điều kiện của gia chủ; cốt nhất ở tấm lòng thành kính, biết ơn.
Sau khi cung kính bày lễ lên bàn thờ gia tiên, đốt đèn nến, thắp hương, gia chủ thành kính đọc văn khấn. Bài cúng giao thừa trong nhà được ghi lại trong sách Văn khấn cổ truyền Việt Nam của Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin được nhiều người học thuộc và đọc:
Hiện có nhiều công nhân, người đi làm ăn xa ở trọ, điều kiện chật hẹp, nên việc bày biện mâm cỗ cúng giao thừa cũng được giản tiện nhiều. Song lòng thành kính, biết ơn các thần linh và tổ tiên thì không thay đổi. Ảnh minh họa: baodautu.vn
– Nam mô A-di-đà Phật (3 lần).
– Nam mô Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật.
– Nam mô Đông Phương Giáo Chủ Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật.
– Nam mô Đức Bồ tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh.
– Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.
– Các cụ tổ tiên nội ngoại chư vị tiên linh.
Nay phút giao thừa năm Canh Tý với năm Tân Sửu.
Chúng con là:… sinh năm:…, hành canh:… tuổi, ngụ tại số nhà…, ấp/khu phố…, xã/phường…, quận/huyện/thành phố…, tỉnh/thành phố…
Phút giao thừa vừa điểm, nay theo vận luật, tống cựu nghênh tân, giờ Tý đầu xuân, đón mừng Nguyên đán, tín chủ chúng con thành tâm tu biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật – Thánh, dâng hiến Tôn thần, tiến cúng tổ tiên, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Hỷ thần, Phúc đức chính thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài thần, các ngài bản gia Táo phủ thần quân và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Con lại kính mời các cụ tiên linh, cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô dì tỷ muội, nội ngoại gia tộc, chư vị hương linh, cúi xin giáng phó linh sàng thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ, hậu chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết giao thừa, giáng lâm trước án, chiêm ngưỡng tân xuân, thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự cát tường, bốn mùa được bình an, gia đạo hưng long, thịnh vượng.
Tâm thành cầu nguyện, lễ bạc tiến dâng, cúi xin chứng giám.
Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 lạy).
