Hợp tác xã có phải là doanh nghiệp?

Đại biểu Nguyễn Ngọc Hòa (đoàn TP Hồ Chí Minh). – Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Tuy nhiên, một số ý kiến đại biểu Quốc hội tiếp tục cho rằng hợp tác xã (HTX) cần được coi như là một loại hình doanh nghiệp tập thể hoặc doanh nghiệp đặc thù, khi thảo luận tại hội trường về dự án Luật HTX (sửa đổi) chiều 25/10.

Tuy nhiên, một số ý kiến đại biểu Quốc hội tiếp tục cho rằng hợp tác xã (HTX) cần được coi như là một loại hình doanh nghiệp tập thể hoặc doanh nghiệp đặc thù, khi thảo luận tại hội trường về dự án Luật HTX (sửa đổi) chiều 25/10.

Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho rằng Luật Doanh nghiệp không có quy định loại hình doanh nghiệp tập thể hay doanh nghiệp đặc thù. Bộ luật Dân sự chỉ quy định hợp tác xã và các loại hình doanh nghiệp đều là các tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân.

Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam Nguyễn Quốc Cường (đại biểu đoàn Bắc Giang) và nhiều đại biểu khác bày tỏ đồng tình với ý kiến của UBTVQH và cho rằng xác định rõ bản chất của HTX sẽ tránh được những hệ lụy sau này nếu coi HTX là doanh nghiệp. Thực tế, khi Luật HTX 2003 quy định HTX là một doanh nghiệp thì nhiều doanh nghiệp “khoác áo” HTX để lợi dụng ưu đãi của Nhà nước, tối ưu hóa lợi nhuận.

Về bản chất, mô hình HTX luôn tồn tại hình thức tài sản không chia cho các thành viên. Theo UBTVQH, đây là cơ sở nền tảng gắn kết thành viên với nhau và với HTX, tạo điều kiện cho HTX phát triển bền vững với mục đích phục vụ cộng đồng thành viên trong hiện tại và tương lai mà doanh nghiệp không thể có được.

Cũng theo đại biểu Nguyễn Quốc Cường, nếu coi HTX là doanh nghiệp đặc thù thì loại hình này cùng một lúc chịu điều chỉnh đồng thời của 2 Luật (Luật HTX và Luật Doanh nghiệp), sẽ rất phức tạp và chồng chéo khi phân định trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi, dễ bị lợi dụng.

Tuy nhiên, để giúp HTX phát triển trong khuôn khổ, UBTVQH cho rằng HTX là một tổ chức kinh tế nên có quyền thành lập doanh nghiệp. Cụ  thể khoản 6, Điều 9 dự thảo Luật quy định HTX có quyền “Góp vốn, mua cổ phần, thành lập công ty nhằm mục tiêu hỗ trợ hoạt động của HTX, liên hiệp HTX.”

Đồng thời, khoản 3 Điều 48 quy định: “ Việc sử dụng vốn của HTX, liên hiệp HTX để góp vốn, mua cổ phần, thành lập công ty do Chính phủ quy định”. Chính phủ cũng sẽ có chế tài xử lý đối với trường hợp vi phạm quy định này.

Đại biểu Danh Út (đoàn Kiên Giang). – Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Tuy nhiên đại biểu Danh Út (đoàn Kiên Giang) không đồng tình với quy định này. Theo ông Danh Út, nếu quy định HTX có quyền thành lập hoặc góp vốn doanh nghiệp sẽ dễ đầu tư dàn trải, tính tương trợ giữa các thành viên cũng khó đảm bảo.

Tuy nhiên đại biểu Danh Út (đoàn Kiên Giang) không đồng tình với quy định này. Theo ông Danh Út, nếu quy định HTX có quyền thành lập hoặc góp vốn doanh nghiệp sẽ dễ đầu tư dàn trải, tính tương trợ giữa các thành viên cũng khó đảm bảo.

Đồng tình với UBTVQH nhưng thể hiện mạnh mẽ hơn, đại biểu Nguyễn Ngọc Hòa (đoàn TP Hồ Chí Minh và cũng là Chủ tịch Hội đồng quản trị Liên hiệp HTX Thành phố) cho rằng “HTX cần được chủ động trong thành lập các công ty, tham gia liên kết vốn. HTX liên kết thì mới đảm bảo tồn tại được. Ta lo HTX lập công ty sẽ xa rời bản chất nhưng quên rằng HTX có quy mô nhỏ thì làm sao mà đầu tư dàn trải, các xã viên sẽ giám sát việc đầu tư của HTX”.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Hòa và đại biểu Bùi Thị An (đoàn Hà Nội) cũng cho rằng nên coi HTX như một doanh nghiệp bởi HTX phải được quản trị chuyên nghiệp như các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường, “không làm được cái này thì không đảm bảo được quyền lợi các xã viên- yếu tố xã hội quan trọng của HTX”.

Về quy định cho phép HTX có quyền cung ứng sản phẩm, dịch vụ hoặc việc làm ra thị trường bên ngoài cộng đồng thành viên và do điều lệ hoặc đại hội thành viên quyết định tỷ lệ cung ứng theo hướng dẫn của Chính phủ, đại biểu Nguyễn Ngọc Hòa đề nghị Chính phủ không nên quy định cụ thể về tỷ lệ mà nên để các xã viên quyết định. Như vậy sẽ giúp HTX linh hoạt trong hoạt động và phát triển hơn.

Một nội dung cũng nhận được sự quan tâm của nhiều đại biểu là vốn cho HTX hoạt động. Theo đại biểu Đặng Thị Kim Chi (đoàn Phú  Yên), nhiều ngân hàng lo ngại HTX là tổ chức “cha chung không ai khóc” nên dè dặt khi cho vay vốn. Do đó, HTX đang gặp nhiều khó khăn về vốn.

Chung ý kiến với bà Đặng Thị Kim Chi, đại biểu Nguyễn Văn Sơn (đoàn Hà Tĩnh) và nhiều đại biểu khác cho rằng cần quy định rõ Chính phủ hỗ trợ vốn như thế nào cho HTX ngay trong Luật, nhất là đối với các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông- lâm- ngư nghiệp.

Bà Đặng Thị Kim Chi đề nghị miễn thuế  cho doanh nghiệp của HTX hoạt động trong ngành nông lâm, ngư nghiệp sản xuất các mặt hàng phục vụ xã viên, vai trò HTX ở vùng nông thôn có vai trò rất lớn trong tạo việc làm cho người nông dân.

Sau buổi thảo luận này, UBTVQH sẽ tiếp tục tiếp thu, chỉnh sửa dự án luật để Quốc hội biểu quyết thông qua vào ngày 20/11.

Thành Chung