Founder và CEO KOTO: Cuộc đời thay đổi sau khi gặp 4 đứa trẻ lang thang

Việt kiều Úc Jimmy Phạm không hề hụt hẫng hay bất mãn khi biết những đứa trẻ lang thang có thể dùng tiền hỗ trợ để làm việc khác, anh nhận ra rằng việc cho chúng cần câu còn quan trọng hơn nhiều so với việc cho chúng con cá. Đó là nguồn cảm hứng để anh vượt qua những trở ngại và thành lập KOTO, từ viết tắt của cụm từ tiếng Anh “Know One, Teach One”, trở thành doanh nghiệp xã hội đầu tiên của Việt Nam.

Jimmy Phạm, người đến phỏng vấn với trang phục giản dị, cho rằng ông của anh vẫn “mít ướt” vì đưa các con đi xem phim vào tối hôm trước. Theo trợ lý của Jimmy Phạm, anh không có gia đình riêng và dành phần lớn thời gian mỗi tuần để chăm sóc, hướng dẫn các em nhỏ thuộc gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Anh mang hai dòng máu Hàn Quốc và Việt Nam là Jimmy Phạm. Anh sinh ra ở Việt Nam và sau đó cùng gia đình di cư sang Úc.

Anh đã thành lập một trung tâm đào tạo sau hơn hai mươi năm và mở KOTO, một nhà hàng, tại nơi ông sinh ra. KOTO sau đó đã được chính thức công nhận và trở thành doanh nghiệp xã hội đầu tiên của Việt Nam. Câu nói sau đây ngay trên lối vào nhà hàng của KOTO, gần Hồ Tây “Nhìn thấy bạn đứng trên đôi chân của chính mình và có thể hỗ trợ người khác theo cách họ có là thành tựu cuối cùng của người đã giúp đỡ bạn. Vì vậy, biết một dạy một”. Và khi ông ấy nói với tôi về con đường trở thành anh cả của những đứa trẻ đang gặp khó khăn, đó dường như là điều ông ấy tâm đắc nhất.

Phụ nữ thường gặp bất lợi trong xã hội nên có những người sẽ hỗ trợ họ. Có các bác sĩ chuyên khoa chuyên hỗ trợ bệnh nhân trong các tình huống khó khăn. Vậy tại sao ông ấy lại quyết định hỗ trợ trẻ em và thanh thiếu niên sống trên đường phố?

Gặp gỡ bốn đứa trẻ ở TP.HCM năm 1996 đã có một tác động sâu sắc đến cuộc đời tôi. Việt Nam đã phải đối mặt với nhiều thách thức trong thời gian đó. Những đứa trẻ đường phố có mặt khắp nơi trong công viên trước Nhà hát TP.HCM. Sau khi ngồi xuống dùng bữa và trò chuyện với 4 đứa trẻ, tôi nhận ra một số tình huống mà bản thân tôi không thể làm ngơ. Để giúp đỡ những trẻ em cơ nhỡ, tôi đã có một mục tiêu rất rõ ràng khi về Việt Nam.

Trong ba năm liên tiếp, tôi đã tìm thấy những đứa trẻ gặp khó khăn và cho chúng tiền để chúng có thể học tiếng Anh. Tôi tin rằng tôi đã hoàn thành một kỳ tích tuyệt vời vào thời điểm đó. Nhưng sau đó, tôi học được một bài học khiến tôi phải xem xét lại cách trợ giúp trẻ em. Các bạn trẻ đã xin lỗi vì đã nói dối tôi khi tôi hỏi về tình trạng khó khăn của họ trong một bữa ăn tối với họ ở Hà Nội. Các em đã bỏ số tiền tôi đưa để thuê nhà hoặc đổ vào những việc khác. Tôi không buồn với lũ trẻ vào lúc này, nhưng tôi cảm thấy như mình đã thất bại. Vì vậy, thay vì chỉ đưa cho các em “cá”, tôi đã đi xa hơn một bước và đưa cho các em “cần câu”. Sau đó, ý nghĩ về việc bắt đầu một cửa hàng bánh sandwich nảy sinh trong tâm trí. Với 9 đứa đầu tiên, tôi ra mắt KOTO tại Quốc Tử Giám vào tháng 6/1999.

Quyết định thành lập KOTO có được đưa ra ngay khi anh về Việt Nam không, thưa ông? Nếu không, điều gì khiến ông cân nhắc bắt đầu KOTO?

Mọi thứ khá đơn giản khi đó. Việt Nam lúc đó chỉ có các tập đoàn và tổ chức phi chính phủ; ý tưởng về doanh nghiệp xã hội không tồn tại. Khi đó, tôi không thể đăng ký KOTO để trở thành một tổ chức phi chính phủ hoặc thậm chí là một công ty. Tôi bắt đầu tìm kiếm một đối tác. Tuy nhiên, khi phương án kinh doanh vận hành nhà hàng được trình bày với đối tác, họ đều giơ tay phản đối. Các đối tác của tôi không muốn hỗ trợ công ty của tôi vì họ lo ngại về “danh tiếng” của họ và ý tưởng về doanh nghiệp xã hội không được hiểu rõ.

Nhưng theo tôi, bạn cần tiền nếu muốn phát triển và đào tạo họ. Thứ hai, họ yêu cầu một bối cảnh nơi họ có thể học tập và đào tạo. Do đó, nhà hàng là địa điểm hữu ích nhất. Tuy nhiên, nếu bạn gửi họ đến một nhà hàng khác, mọi người thường biếm họa họ là người không đáng tin cậy và chậm chạp. Do đó, tôi đã quyết định bắt đầu kinh doanh của riêng mình. Theo cách này, tôi dần đi đến quyết định thành lập doanh nghiệp xã hội KOTO.

Ông có thể định nghĩa một doanh nghiệp xã hội không? Được biết, ông là người sáng lập và là Giám đốc điều hành của KOTO, doanh nghiệp xã hội đầu tiên của Việt Nam.

Trái ngược với các doanh nghiệp thương mại, các công ty xã hội như KOTO sẽ sử dụng thu nhập của họ để mang lại lợi ích cho xã hội bằng cách giáo dục và hỗ trợ xã hội. Tương tự, các công ty thương mại sẽ sử dụng lợi nhuận của họ để đầu tư vào hoạt động của họ, duy trì lợi nhuận và mở rộng hoạt động kinh doanh của họ còn doanh nghiệp xã hội đầu tư vào con người. Để hỗ trợ các hoạt động xã hội, chúng ta phải liên tục tạo ra tiền.

Làm thế nào ông tồn tại trong những ngày đầu thành lập KOTO, khi KOTO cần một nguồn tài chính để bắt đầu vận hành?

Lúc đầu, KOTO là một cửa hàng bánh mì kẹp. Số tiền tiết kiệm của tôi khi làm việc trong ngành du lịch trong bốn năm tại thời điểm thành lập, đủ để mua hai căn nhà ở Long Biên. Nhưng thay vì bỏ tiền mua nhà, tôi trả tiền chăm sóc những đứa trẻ. Tôi đã chạy đua, chi 10.000 đô la cho một chiếc máy làm bánh và mua vô số mặt hàng khác. Sau khi mở cửa hàng được một năm, tôi được bốn đại sứ quán cấp vốn để mở cơ sở đào tạo tại Thụy Khuê, Hà Nội. Với 21.000 USD tài trợ, Đại sứ quán Anh dẫn đầu các đại sứ quán Đan Mạch, Thụy Sĩ và Australia. Cứ như vậy, KOTO từ từ mở rộng và được du khách yêu thích. Sau đó, tôi đã mở một cơ sở đào tạo cho họ để tôi có thể thu nhận thêm những đứa trẻ.

Những người từng trải qua những hoàn cảnh cụ thể có thể thường xuyên liên hệ và cảm thông với nỗi bất hạnh của người khác. Mong muốn hỗ trợ người khác của ông có phải là do ông cũng có câu chuyện của riêng mình không?

Từ Singapore đến Ả Rập Saudi, mẹ và các anh chị em của tôi và tôi đã đi qua 6 quốc gia khác nhau. Tôi đến Úc với gia đình khi tôi 8 tuổi. Khi tôi còn trẻ, tôi thường tin rằng tôi không thể mang lại nhiều hy vọng cho gia đình. Tôi tin rằng tôi không có ngoại hình, năng khiếu học tập kém và một gia đình khá nghèo. Nhưng người có ảnh hưởng lớn nhất đến cuộc đời tôi là mẹ tôi. Bà ấy là một người phụ nữ tuyệt vời mặc dù là một đứa trẻ mồ côi. Mẹ đã nuôi 6 người chúng tôi nên người dù không biết đọc, biết viết và không có chồng đỡ đần gánh nặng.

Tôi bắt đầu tin rằng mình có thể thay đổi và trở thành con người mà tôi hằng mong ước. Tôi có thể dễ dàng liên hệ với những người không nơi nương tựa vì tôi đã từng sống trong những điều kiện đầy thử thách. Tôi muốn tương tác với những đứa trẻ “phức tạp” trong xã hội, tìm hiểu lý do tại sao và giúp chúng thay đổi quan điểm của mình. Nó giống như tôi đang thúc đẩy bản thân, và tôi muốn tìm ra cách để thành công.

Có khó tiếp cận trẻ em không khi ông giải quyết một nhóm thanh niên có hoàn cảnh đặc biệt?

Sống chung với những người xa lạ từ khắp mọi miền đất nước dưới một mái nhà rộng chưa đầy 500m2 là một điều khá khó khăn. Nhưng không một học sinh nào ở KOTO từng tranh cãi hay đánh nhau. Bởi vì tôi có ba nguyên tắc để bọn trẻ tuân thủ: không đánh người, không sử dụng ma túy và không miệt thị KOTO, tổ chức chăm sóc chúng. Ngoài 3 điều đó, bạn sẽ được sửa nếu bạn làm sai. Các em thường xuyên sợ hãi tôi vì họ không bao giờ biết tôi sẽ áp đặt những “hình phạt” nào.

Ví dụ, một thiếu niên miền Tây luôn không xích mích với mẹ nuôi của mình. Bạn ấy bị tôi phạt ngủ cùng mẹ nuôi suốt một tháng. Sau một tháng bạn không còn cãi mẹ nuôi nữa.

Chắc hẳn mỗi bạn trẻ tham dự KOTO đều có những trải nghiệm và cảm xúc riêng? Ông có một trường hợp đặc biệt nào đó khiến ông cảm động không, thưa ông?

Ba năm trước, nếu bạn hỏi tôi về các nhà tài trợ, có lẽ tôi sẽ không nhớ. Nhưng nếu bạn muốn biết bất kỳ điều gì về bất kỳ đứa trẻ nào trong số hơn 1.200 đứa trẻ, tôi có thể cho bạn biết chúng đến từ đâu, nếu chúng đã kết hôn và chúng đang sống như thế nào hiện nay. Đó là một thành công khi tôi bước vào đúng thời điểm và hỗ trợ thêm một cầu thủ trẻ có cuộc sống tốt hơn họ trước đây.

Ví dụ, một thanh niên từng lang thang trên phố Thụy Khuê, nay sở hữu hai căn nhà ở Hà Nội. Cặp đôi có ba đứa con và chúng cũng là cựu học sinh KOTO. Bây giờ cô ấy có thể cung cấp một cuộc sống tốt hơn cho con mình. Tôi cũng biết ngay rằng KOTO không được thành lập với mục đích đào tạo nghề. Chỉ một phần ba ý nghĩa của KOTO có thể là do giáo dục nghề nghiệp. Điều quan trọng là KOTO hướng tới việc dạy trẻ em trở thành những cá nhân lịch sự, chu đáo, biết nhận thức về môi trường xung quanh và những gì chúng phải làm cho xã hội. Vì vậy, trong sáu năm qua, tôi đã chuyển sự chú ý từ việc “tặng cần câu để đi câu” sang “thay đổi nghề câu”. Để giúp trẻ em hiểu rằng chúng có trách nhiệm tạo ra một xã hội bền vững, chúng tôi mong muốn truyền đạt cho chúng một số nguyên tắc thiết yếu. Những đứa trẻ đó chỉ đơn thuần phải giúp xã hội tiến bộ; họ thậm chí không phải trả lại gì cho KOTO.

KOTO sử dụng những tiêu chuẩn nào để quyết định chấp nhận những đứa trẻ đường phố nào? Có ai đã bỏ cuộc trong khoảng thời gian đó không, thưa ông?

KOTO đã chứng kiến sự thay đổi đáng kể về tiêu chí và phương thức tuyển sinh của mình. Ba yêu cầu được đặt ra bởi hội đồng tuyển sinh của chúng tôi. Tiêu chí đầu tiên xem xét mức độ thách thức của nó và nó có bạo lực hay bất hợp pháp hay không. Yếu tố thứ hai là liệu đứa trẻ có tâm lý rằng mọi người nợ mình điều gì đó và phải giúp đỡ mình. Yếu tố thứ ba là họ có tuân thủ triết lý Biết một, Dạy một hay không.

Ngoài ra, KOTO có một bộ phận sẽ điều tra tình hình của bạn. Điều đó chứng tỏ quy trình tuyển sinh có chọn lọc như thế nào, vì không phải ứng viên nào cũng được nhận. Ngoài ra Để đánh giá xem họ có thể điều chỉnh và tận hưởng bầu không khí tại KOTO hay không, chúng tôi cho họ dùng thử một tháng. Với các mốc kiểm tra một năm và hai năm giữa mỗi giai đoạn, chúng tôi chia chương trình đào tạo thành hai phần. Những người không thể theo được có một năm để dừng lại, kiếm được chứng chỉ tiêu chuẩn và nhận được sự hỗ trợ của KOTO để tìm việc làm. KOTO sẽ gắn bó với những người có thể điều chỉnh và học hỏi đến cùng. Do đó, toàn bộ khóa học sẽ là miễn phí. Sinh viên sẽ nhận bằng tốt nghiệp quốc tế trong lễ tốt nghiệp. Họ sẽ phải hoàn trả các chi phí mà KOTO đã đài thọ nếu họ từ bỏ dự án trước khi kết thúc năm thứ nhất hoặc thứ hai. Hướng dẫn này được thiết kế để tăng cường trách nhiệm của học sinh và giảm thiểu tình trạng nghỉ học.

Họ sẽ được đào tạo những gì tại KOTO?

Họ sẽ có một tuần định hướng để quan sát và trải nghiệm trước khi đến KOTO. Tiếp theo, họ sẽ chọn một khu vực nghiên cứu, chẳng hạn như nấu ăn, phục vụ hoặc pha chế. Ngoài ra, họ sẽ đào tạo tại các quán ăn riêng của KOTO. Họ có nhiều tài năng bổ sung, bao gồm các nguyên tắc cơ bản của công nghệ thông tin, ngoài việc đào tạo cụ thể của họ, mà họ cần để thực hiện công việc của mình. Học tiếng Anh là thứ hai. Rèn luyện kỹ năng sống là điều thứ ba.

Tất cả học viên tốt nghiệp sẽ tìm được việc làm trong lĩnh vực dịch vụ thực phẩm và đồ uống (F&B). KOTO sẽ có các cộng tác viên để phát triển triển vọng việc làm cho sinh viên sau khi tốt nghiệp. Một số bạn có thể thay đổi ngành nghề sau một thời gian làm việc, nhưng đó là thiểu số. Chúng tôi vẫn đang thuê mặt bằng để biến thành cơ sở đào tạo cho trẻ em. Vì vậy, khả năng xây dựng một trường tư thục có quy mô và diện tích rộng rãi hơn để thực hiện mục đích của KOTO là điều tôi quan tâm và mong muốn nhất.

Ông cảm thấy thế nào khi chứng kiến các bạn trẻ phát triển và tiến bộ trong mỗi buổi lễ tốt nghiệp?

Mỗi buổi lễ tốt nghiệp tôi tham dự đều khiến tôi khóc. Là một người anh, tôi thực sự tự hào về lớp đầu tiên khi họ tốt nghiệp. Tôi muốn hét to lên rằng tôi tự hào như thế nào từ trên đỉnh một ngọn núi cao. Điều khiến tôi xúc động nhất trong lễ tốt nghiệp gần đây là nghe một người anh em dân tộc thiểu số kể rằng mẹ anh ấy thực sự lo lắng khi để anh ấy một mình ở thành phố, đặc biệt là vì anh ấy chưa từng ra Hà Nội bao giờ. Tuy nhiên, tôi muốn thông báo với mẹ rằng sau hai năm, “Con đã trưởng thành và con sắp chuyển đến Úc, mẹ nhé.” Kể từ đó, cô ấy đã thay đổi tâm trí của mình và bây giờ nhận thức được rằng cô ấy kiểm soát số phận của chính mình. Khoảnh khắc đặc biệt đó đối với tôi vô cùng quý giá.

Làm việc cho một tổ chức phi lợi nhuận là điều đáng mừng, nhưng ông có bao giờ cảm thấy áp lực hoặc cảm thấy mệt mỏi bởi chính công việc không?

Tôi bị áp lực thực tế hàng ngày. Không có cuốn sách nào về doanh nghiệp xã hội khi tôi quyết định đi theo con đường này, và cũng không có ai giúp tôi vượt qua những thử thách của tôi. Tuy nhiên, đó là một điều tốt. Tôi đã bị thách thức rất nhiều khi đến nơi làm việc, nhưng điều đó đã giúp tôi trưởng thành và tích lũy kinh nghiệm. Tôi cho phép mọi người vào thăm KOTO để họ xem hoạt động và kết quả hoạt động ra sao, bất chấp việc nhiều người đặt nghi án KOTO “treo đầu dê, bán thịt chó”, hay Jimmy Phạm chỉ đơn giản là một “Việt kiều lắm tiền nhiều của”. Họ sẽ tự nhiên ngừng nghi ngờ về tôi và công ty của tôi khi KOTO cuối cùng đã được công nhận là doanh nghiệp xã hội đầu tiên của Việt Nam sau hơn 18 năm hoạt động. Tôi đã thực sự xúc động khi biết tin này. Mặc dù tôi không làm việc để được chú ý, nhưng nó truyền cảm hứng cho tôi rất nhiều. Một tương lai tươi sáng hơn được hứa hẹn bởi hơn 50.000 doanh nhân xã hội hiện đang hoạt động.

Nếu có cơ hội thứ hai, ông có muốn sống một cuộc sống riêng tư hơn, không bị ràng buộc bởi các nghĩa vụ xã hội, thưa ông?

Mới hôm qua, tôi đã suy nghĩ một số điều đó. Mọi người đều muốn hạnh phúc cho mình, cho dù đó là thông qua mua nhà hoặc xe hơi. Tuy nhiên, ước muốn của tôi giống như chờ đợi một cái cây sẽ ra quả sau khi trồng một cây. Theo tôi, ý tưởng về dịch vụ cộng đồng tương tự như câu chuyện về hai chàng trai trên bãi biển. Người đàn ông phía trước quay lại nhìn người bạn của mình, người đang ném những con sao biển mắc cạn trở lại nước trong khi cầm chúng trên tay. Tuy nhiên, hàng nghìn con sao biển khác đang bị mắc kẹt trên bờ. Anh thừa nhận với người bạn của mình rằng anh không thể cứu được hàng nghìn con kia. Người bạn thân đáp lại, “Ít nhất thì tôi cũng có thể cho những con tôi giúp đỡ,” khi cô ấy tiếp tục nắm lấy một con sao biển khác và ném nó xuống đại dương. Do đó, chúng ta không cần phải cứu thế giới; nếu mọi người giúp đỡ nhau nhiều hơn, xã hội sẽ thay đổi đáng kể. Ngoài ra, Việt Nam sẽ cải thiện. Đến năm 2026, đánh dấu 30 năm kể từ khi tôi trở lại Việt Nam, tôi dự định sẽ chuyển giao quyền kiểm soát KOTO cho người kế nhiệm. Tôi tin tưởng vào cô học trò cũ của mình, người sẽ thay thế tôi. Cô ấy giàu trí tưởng tượng và có khả năng hỗ trợ sự phát triển của KOTO.

Ông có cảm thấy tự hào về những đóng góp mà bạn và đồng nghiệp đã đóng góp cho xã hội khi nhận được Giải thưởng Lãnh đạo trẻ toàn cầu năm 2011 và Giải thưởng Công dân Toàn cầu Waislitz từ Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) không?

Tôi không dành nhiều thời gian để xem xét những danh hiệu mà tôi đã nhận được vì chúng có thể không thực sự là của tôi. Trên thực tế, những phần thưởng và sự kiện khổng lồ sẽ nâng cao nhận thức của cộng đồng về KOTO và mang lại cho chúng tôi nhiều tài trợ hơn cho các khoản đầu tư và chăm sóc trẻ em.

Ông tin tưởng điều gì về cách cá nhân và KOTO đóng góp vào sự phát triển chung của quốc gia với tư cách là người sáng lập doanh nghiệp xã hội đầu tiên của Việt Nam?

Tôi tin rằng những nỗ lực trước đây của tôi là không đủ. KOTO phải được quảng bá rộng rãi ngay bây giờ. Nhiều thứ đã được tạo ra cho các học sinh tốt nghiệp KOTO. Họ phát triển cá nhân theo con đường đã chọn và mở rộng lĩnh vực chuyên môn của họ, chẳng hạn như du lịch, khách sạn và ăn uống. Để hỗ trợ những phụ nữ là nạn nhân của bạo lực, một số người thậm chí còn thành lập một nhóm có tên Hope Box. Những công dân thành công trả thuế tốt hơn nhiều cho quốc gia so với những người tham gia vào tệ nạn. KOTO hỗ trợ họ đưa ra các quyết định chính xác và phát triển thành những thành viên đóng góp của xã hội.

Ông có lời khuyên hoặc lời nói truyền cảm hứng nào cho những người đang phục vụ đất nước của họ ở nhiều khả năng khác nhau không?

Thanh niên nói chung, cũng như các doanh nhân xã hội, cần phải ngừng tin tưởng rằng chúng ta sẽ phục vụ xã hội khi chúng ta hài lòng. Cùng nhau, chúng ta hãy tạo ra một xã hội văn minh. Tôi chân thành hy vọng rằng mọi người có thể áp dụng một quan điểm mới kết hợp giúp đỡ người khác và chính mình trên tinh thần “Biết một, dạy một”. Tôi không nghi ngờ rằng Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển hơn nữa nếu điều này được thực hiện.

Cảm ơn ông!

Nguồn: CafeF