Định giá doanh nghiệp là gì? Phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp

Nhắc đến những khái niệm mơ hồ trong giới đầu tư, chúng ta không thể không nhắc tới khái niệm “định giá doanh nghiệp”. Vấn đề đặt ra cần phải đối mặt đó là làm sao để gán giá trị cho doanh nghiệp khi mà nó là tập hợp của muôn vàn thành cấu hữu hình và vô hình? Cùng WEONE tìm kiếm câu trả lời cho thắc mắc trên ngay trong bài viết dưới đây. 

Định giá doanh nghiệp là gì?

Định giá doanh nghiệp là việc doanh nghiệp tiến hành ước tính giá trị của doanh nghiệp nhằm hướng tới một mục đích nhất định bằng cách sử dụng các phương pháp thẩm định giá sao cho phù hợp.

Nói cách khác, thẩm định giá doanh nghiệp chính là quá trình đánh giá hay ước lượng một cách tương đối giá trị thị trường của các quyền và lợi ích mang lại từ việc sở hữu doanh nghiệp cho chủ doanh nghiệp. Quá trình này thông thường sẽ được thẩm định bởi chuyên viên có kinh nghiệm.

Để có thể thẩm định giá trị doanh nghiệp chính xác những người này thường được đào tạo, huấn luyện, và có kinh nghiệm đáp ứng tiêu chuẩn để thực hiện việc thẩm định giá doanh nghiệp, lợi ích phát sinh từ việc sở hữu doanh nghiệp, chứng khoán cùng với các tài sản vô hình.

Định giá doanh nghiệp là việc doanh nghiệp tiến hành ước tính giá trị của doanh nghiệp nhằm hướng tới một mục đích nhất định

Vai trò của định giá doanh nghiệp

Ngày nay, thị trường tài chính, chứng khoán cũng như các thị trường tài sản khác đang ngày càng phát triển thì việc tiến hành thẩm định giá lại càng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nhờ quá trình thẩm định giá doanh nghiệp mà bức tranh tổng quan về một công  ty, tổ chức hiện lên. Đó là cơ sở nền tảng giúp nhà quản lý có thể đưa ra những quyết định đúng đắn trong những trường hợp sau: 

• Thẩm định giá trị doanh nghiệp xuất phát từ yêu cầu của hoạt động mua bán, tiến hành sáp nhập, hợp nhất hay chia tách doanh nghiệp.
• Thẩm định giá trị doanh nghiệp giúp đưa ra những thông tin quan trọng để các nhà quản trị có thể phân kinh doanh và tài chính có liên quan đến doanh nghiệp. Dựa vào đó, họ sẽ tìm kiếm giải pháp cải tiến quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, kiểm soát hiệu quả lợi nhuận của doanh nghiệp.
• Nhờ định giá doanh nghiệp mà cơ quan quản lý ban ngành của Nhà nước nắm được tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh và giá trị của doanh nghiệp, Từ đó có thể đề xuất các chính sách quản lý cụ thể, phù hợp đối với từng doanh nghiệp như thu thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế tài sản hay các loại thuế khác.
• Nhờ việc định giá doanh nghiệp mà tranh chấp nảy sinh giữa các cổ đông hay tính công bằng khi phân chia cổ phần, hoạt động góp vốn, giải quyết vi phạm hợp đồng,… sẽ được giải quyết dễ dàng hơn.
• Đây là cơ sở để các tổ chức, cá nhân và các nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định mua bán, chuyển nhượng các loại chứng khoán do doanh nghiệp phát hành trên thị trường tài chính. Dựa vào đó doanh nghiệp có thể quyết định sáp nhập, chia tách, giải thể, thanh lý, liên doanh,…

Trên đây là một số vai trò quan trọng của hoạt động định giá doanh nghiệp cần biết.

Thẩm định giá trị doanh nghiệp xuất phát từ yêu cầu của hoạt động mua bán, tiến hành sáp nhập, hợp nhất hay chia tách doanh nghiệp

Mục đích của việc định giá doanh nghiệp

Thông thường doanh nghiệp tiến hành định giá doanh nghiệp thường nhằm những mục đích chủ yếu sau:

• Doanh nghiệp tiến hành các hoạt động mua bán, sáp nhập, liên doanh liên kết, thanh lý doanh nghiệp
• Nhà đầu tư quyết định góp vốn, mua – bán chứng khoán của doanh nghiệp
• Cổ phần hóa, niêm yết chứng khoán trên thị trường chứng khoán
• Tiến hành vay vốn để đầu tư cho hoạt động kinh doanh của công ty
• Tính tiền thuế mà doanh nghiệp phải đóng hàng năm
• Tiến hành thanh lý, giải thể, phá sản doanh nghiệp
• Là cơ sở để dựa vào đó giải quyết, xử lý các tranh chấp

Việc định giá doanh nghiệp giúp nhà đầu tư trong quá trình cần vay vốn để đầu tư, xử lý các tranh chấp, tiến hành các hoạt động mua bán, sáp nhập. 

Các phương pháp định giá doanh nghiệp ở Việt Nam

Để có thể định giá doanh nghiệp, chúng ta có thể sử dụng các phương pháp phổ biến dưới đây. 

#1. Phương pháp dựa vào bảng cân đối kế toán

Để thực hiện phương pháp này, ta cần dựa vào bảng cân đối kế toán. Giá trị của doanh nghiệp là giá trị phần tài sản báo cáo trên bảng cân đối kế toán tại thời điểm cần xác định giá trị doanh nghiệp. 

Phương pháp này có ưu điểm là đơn giản, dễ hiểu. Tuy nhiên nó cũng có một nhược điểm vô cùng lớn đó chính là giá trị của các tài sản trên bảng cân đối kế toán đều mang giá trị lịch sử nên với các đối cần sử dụng thông tin về giá trị kinh doanh thì tính hữu ích sẽ hạn chế hơn. Cơ bản phương pháp này trong thực tế hầu như hiếm khi được sử dụng. 

#2. Phương pháp dựa vào kết quả kiểm kê và đánh giá lại tài sản

Phương pháp này sẽ hoạt động căn cứ vào kết quả kiểm kê và đánh giá lại tài sản của doanh nghiệp theo giá trị thị trường tại thời điểm muốn định giá. Với phương pháp này các chuyên gia định giá doanh nghiệp cần phải trực tiếp tiến hành  kiểm kê và đánh giá lại giá trị của từng tài sản của doanh nghiệp.

Có thể thấy với phương pháp thông tin về thị trường cũng như tổng tài sản của doanh nghiệp thời điểm định giá sẽ tương đối chính xác và đáng tin cậy. Tuy nhiên những thông tin này thường chỉ thể hiện được giá trị doanh nghiệp ở trạng thái tĩnh – giá trị để thanh lý doanh nghiệp.

Mà mục đích ban đầu của việc định giá doanh nghiệp là đề xuất ra các quyết định kinh doanh phù hợp, hiệu quả trong tương lai. Nghĩa là phần định giá này sẽ có giá trị khi doanh nghiệp hoạt động liên tục chứ không phải là khi doanh nghiệp ngừng hoạt động.

Chính vì vậy, phương pháp này thường được dùng để cung cấp thông tin trong trường hợp giải thể hay phá sản. Bởi vậy nên định giá doanh nghiệp theo phương pháp này rất ít có giá trị thực tế.

Phương pháp dựa vào kết quả kiểm kê và đánh giá lại tài sản thường được dùng để cung cấp thông tin trong trường hợp giải thể hay phá sản

#3. Phương pháp chiết khấu dòng tiền

Phương pháp này thường dùng để định giá giá trị hiện tại của dòng tiền tự do trong tương lai của một doanh nghiệp. Dòng tiền tự do đó có thể là dòng tiền cho chủ sở hữu và cả chủ nợ. 

Phương pháp này xét về cơ bản sẽ có nhiều ưu điểm hơn so với phương pháp dựa vào bảng cân đối kế toán và phương pháp dựa vào kết quả kiểm kê, đánh giá lại tài sản.Cụ thể phương pháp này sẽ giúp thẩm định giá trị doanh nghiệp trong trạng thái hoạt động liên tục chứ không phải là trong trạng thái thanh lý.

Tuy nhiên khi sử dụng phương pháp này thì cách tiến hành lại tương đối phức tạp. 

Công thức để tính: Giá trị doanh nghiệp = PV (dòng tiền trong tương lai cho chủ sở hữu và chủ nợ)

Với phương pháp này thì doanh nghiệp cần phải thực hiện tuần tự các bước dưới đây: 

• Bước 1: Xác định dòng tiền tự do trong tương lai của doanh nghiệp (free cash flows to the firm – FCFF)
• Bước 2: Xác định giá trị cuối cùng (Terminal value)

Phương pháp chiết khấu dòng tiền thường dùng để định giá giá trị hiện tại của dòng tiền tự do trong tương lai của một doanh nghiệp.

#4. Phương pháp chiết khấu dòng lợi nhuận khác thường

Mỗi chủ doanh nghiệp đều yêu cầu một tỷ lệ sinh lời nhất định trên số vốn ban đầu mà họ đã đầu tư vào doanh nghiệp. Số tiền này được gọi là chi phí vốn chủ sở hữu. Tỷ lệ sinh lời này gọi là tỷ lệ sinh lời thông thường.

Với một tỷ lệ sinh lời thông thường, mỗi doanh nghiệp có một khoản lợi nhuận: Tỷ lệ sinh lời thông thường * Giá trị vốn chủ sở hữu.

Tuy nhiên trong thực tế lợi nhuận của doanh nghiệp có thể đúng bằng hoặc khác với mức lợi nhuận thông thường này. Lợi nhuận khác thường (abnormal earnings) được xác định thông qua chênh lệch giữa tổng lợi nhuận thực tế (earnings) và lợi nhuận thông thường (normal earnings) của doanh nghiệp

Lợi nhuận khác thường = Lợi nhuận – (Chi phí vốn chủ sở hữu x Giá trị sổ sách của vốn chủ sở hữu đầu kỳ)

Phương pháp chiết khấu dòng lợi nhuận khác thường được nhiều doanh nghiệp sử dụng để định giá doanh nghiệp của mình

#5. Phương pháp định giá trên cơ sở so sánh giá trị thị trường

Với 2 phương pháp chiết khấu dòng tiền và chiết khấu lợi nhuận đã nêu ở trên, ta nhận thấy chúng đều yêu cầu việc dự đoán chi tiết nhiều năm. Hai phương pháp này phụ thuộc nhiều vào việc dự đoán hoạt động của doanh nghiệp trong nhiều năm tới. Chính vì vậy các con số được đưa ra sẽ có mức độ tin cậy không cao.

Như vậy nhà phân tích có thể sử dụng phương pháp định giá doanh nghiệp dựa trên cơ sở so sánh giá trị trường. Dựa vào thị trường, nhà phân tích có thể tiến hành đánh giá các triển vọng ngắn hạn và dài hạn về sự phát triển và khả năng sinh lợi của các doanh nghiệp có sự tương đồng. 

Phương pháp này thường sẽ gặp khó khăn trong việc lựa chọn các doanh nghiệp tương đồng. Cùng với đó, việc giải thích sự khác biệt hệ số giá giữa các doanh nghiệp và việc áp dụng các hệ số giá của các doanh nghiệp khác nhau vào doanh nghiệp đang cần định giá sẽ đòi hỏi nhà phân tích cần phải có hiểu biết sâu sắc về các yếu tố tác động tới hệ số giá đó.

Phương pháp định giá trên cơ sở so sánh giá trị thị trường hoạt động vô cùng hiệu quả trong việc định giá các doanh nghiệp không niêm yết trên thị trường chứng khoán

Tuy nhiên, phương pháp này hoạt động vô cùng hiệu quả trong việc định giá các doanh nghiệp không niêm yết trên thị trường chứng khoán với cơ sở số liệu chủ yếu là các báo cáo tài chính doanh nghiệp và thông tin thu được trên thị trường chứng khoán.

Định giá doanh nghiệp luôn tồn tại rất nhiều khó khăn bởi thông thường các phương pháp sử dụng chỉ có thể ước lượng tương đối giá trị của doanh nghiệp. Mong rằng với bài viết trên các doanh nghiệp sẽ có thêm được một lượng thông tin hữu ích, định giá doanh nghiệp chính xác hơn, hiệu quả hơn.