Đền cô Tân An

“Từ rất xa xưa, bên bờ sông Hồng tại thôn Tân An 2 thuộc xã Tân An, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai, đã có một ngôi Đền gọi là Đền Cô Tân An (còn gọi là Đền Cô Bé Thượng Ngàn), là nơi thờ tự một nữ chúa có tên húy là Hoàng Bà Xa, tương truyền đã cùng cha là đức quan ngài Hoàng Bảy, có công chinh phạt giặc ác, giữ yên bờ cõi, được cư dân vùng Bảo Hà và Khau Ban (địa danh Văn Bàn cổ xưa) suy tôn là vị Thánh Mẫu. Đối diện bên kia sông là đền Bảo Hà (huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai)- thờ Đức quan ngài Hoàng Bảy. Năm 1971, một trận lũ lớn xảy ra, nước sông dâng cao, cuốn trôi cả ngôi đền (cột gỗ, lợp lá – nhưng nền cũ của đền không bị sạt lở mà hiện nay vẫn còn). Những năm tháng sau đó, nhân dân vùng Bảo Hà, Tân An cùng với nhân dân cả nước phải tập trung tất cả cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng Miền Nam nên việc thờ cúng không mấy ai để ý. Hồi đó, địa giới và dân cư của cả thôn Tân An 1 và thôn Tân An 2 trước đây đều thuộc một địa danh: Tân An Phố, sau đó là các xóm – các đội sản xuất thuộc HTX Tân An, sau đó là thôn Tân An và sau cùng (năm 1996) mới tách ra làm hai thôn: Tân An 1 và Tân An 2 như hiện nay. Chính vì diễn biến do thiên tai, do chia tách địa lý, sắp xếp dân cư mà trong suốt thời gian dài, du khách thập phương lui tới cúng lễ không có điều kiện để nhận biết vị trí đích thực của Đền Cô Tân An.”