Để Xây Dựng Doanh Nghiệp Hiệu Quả ebook PDF/PRC/EPUB/MOBI

1. THÔNG TIN SÁCH/EBOOK

Tác giả : Michael E. Gerber

Download sách The E-Myth – Để Xây Dựng Doanh Nghiệp Hiệu Quả ebook PDF/PRC/EPUB/MOBI. Tải miễn phí, đọc online trên điện thoại, máy tính, máy tính bảng.

Danh mục : SÁCH KINH DOANH – ĐẦU TƯ

2. DOWNLOAD

File ebook hiện chưa có hoặc gặp vấn đề bản quyền, Downloadsach sẽ cập nhật link tải ngay khi tìm kiếm được trên Internet.

Bạn có thể Đọc thử hoặc Xem giá bán.

Bạn không tải được sách ? Xem hướng dẫn nhé : Hướng dẫn tải sách

3. GIỚI THIỆU / REVIEW SÁCH

GIỚI THIỆU

Xây dựng một doanh nghiệp cho riêng mình là ước mơ của rất nhiều người. Nhưng phần lớn các doanh nghiệp nhỏ sau khi thành lập đều đi theo mô hình: thành lập – phát triển nhanh chống – phát triển chậm lại – ổn định, không phát triển – suy yếu – chuyển nhượng.

– Tại sao rất nhiều người bước vào kinh doanh để cuối cùng thất bại?

– Họ đã rút ra những bài học gì?

– Tại sao hiện nay có rất nhiều tài liệu hướng dẫn để một doanh nghiệp nhỏ thành công, nhưng rất ít người làm được?

E-Myth: Để xây dựng doanh nghiệp hiệu quả sẽ trả lời câu hỏi đó. Nếu bạn đang sở hữu hoặc muốn sở hữu một doanh nghiệp nhỏ, thì đây là cuốn sách dành riêng cho bạn. Là một hiện tượng nổi bật trên thị trường sách, E-Myth: Để xây dựng doanh nghiệp hiệu quả đã xoá tan những ngộ nhận về doanh nghiệp. Sau nhiều năm tích luỹ kinh nghiệm trong vai trò cố vấn cho các doanh nghiệp nhỏ, Michael E. Gerber, tác giả cuốn sách, đã chỉ ra cách điều hành doanh nghiệp hiệu quả.

Cuốn sách mang đến cho bạn 4 ý tưởng sâu sắc mà nếu thấu hiểu được, bạn sẽ có thêm kiến thức và sức mạnh để tạo dững một doanh nghiệp nhỏ phát triển bền vững. Còn nếu bỏ qua, bạn sẽ giống như hàng nghìn người đầu tư công sức, tiền bạc và cả cuộn sống đểkhởi nghiệp nhưng vẫn thất bại, hay phải vất vả vật lộn chỉ để duy trì sự tồn tại ngắc ngoải cho doanh nghiệp của mình. “Để xây dựng doanh nghiệp hiệu quả”, Gerber chỉ ra một thực tế là hầu hết các chủ doanh nghiệp nhỏ đều xuất phát từ các nhà chuyên môn: kỹ sư, lập trình viên, kế toán… họ làm rất tốt công việc chuyên môn, vì vậy họ tin rằng nếu thành lập doanh nghiệp riêng, họ sẽ có cơ hội tự do làm công việc yêu thích và kiếm được nhiều tiền hơn. Nhưng khi thành lập doanh nghiệp, các nhà chuyên môn thường có khuynh hướng tiếp tục làm những gì họ giỏi và phớt lờ các yếu tố quan trọng khác của kinh doanh. Thiếu mục tiêu nên quá tải, kiệt sức và cuối cùng phá sản. Thay vì sở hữu doanh nghiệp, họ chỉ sở hữu công việc.

LỜI MỞ ĐẦU

Đã 15 năm kể từ khi bộ sách “The E-Myth” xuất bản lần đầu. Đối với tôi, đó là 15 năm trọn vẹn. Trong quãng thời gian đó, có rất nhiều sự kiện đã xảy ra với gia đình, công ty và cuộc sống của tôi. Đã có nhiều điều kỳ diệu, nhiều điều tốt đẹp, và cả những muộn phiền. Và, nếu câu nói của nhân vật Don Juan trong Tales of Power (Những câu chuyện về sức mạnh): “Sự khác biệt cơ bản giữa người thường và chiến binh đó là chiến binh luôn xem mọi thứ là thử thách, trong khi người thường coi mọi việc xung quanh chỉ là điều may rủi” là đúng, thì tôi cũng chỉ là một người bình thường. Nhưng khi Chúa trao cho tôi sức mạnh, tôi lại dũng cảm như một chiến binh.
Trong 15 năm đó, tôi đã gặp những khó khăn nhất định, nhưng cũng thu được nhiều kết quả khó tin. Tôi kết hôn với Ilene, trở thành cha của hai đứa trẻ thông minh, Sam và Alex Olivia (hiện nay tôi đã có năm con). Tôi đi khắp thế giới, thuyết trình trước hàng trăm ngàn chủ doanh nghiệp nhỏ ở Australia, Canada, Tây Ban Nha, New Zealand, Nhật Bản, Puerto Rico, Mexico, Indonesia và tất nhiên là cả những thành phố lớn của Mỹ. Trên hết, tôi nhận được sự ủng hộ và quan tâm hết mình của những người quen.
Cuốn sách là thành quả 15 năm lao động, có lẽ là cả 15 năm trước đó nữa. Thời gian tôi thành lập công ty – Tập đoàn Phát triển Kinh doanh E-Myth Worldwide là khoảng tám năm trước khi bộ sách “The E-Myth” xuất bản. Tập đoàn E-Myth Worldwide giúp tôi có thêm kinh nghiệm về những điều chia sẻ với bạn đọc bộ “The E-Myth – Những ngộ nhận về doanh nghiệp” và cuốn sách này.
Sau khi “The E-Myth” xuất bản, nhiều độc giả và doanh nghiệp nhỏ muốn tôi chỉ rõ những khía cạnh cụ thể trong “The E-Myth” để họ áp dụng tốt hơn. Cuốn sách này sẽ trả lời những câu hỏi “The E-Myth” đặt ra, qua đó tạo cơ hội cho độc giả áp dụng vào quản trị doanh nghiệp hiệu quả với tư duy sắc bén hơn bằng cách thấu hiểu các nguyên tắc trong “The E-Myth”.
Với mục đích đó, tôi nỗ lực trả lời các câu hỏi quan trọng nhất về những nguyên tắc được đề cập đến trong từng chương thông qua hình thức cuộc trò chuyện với một phụ nữ tuyệt vời, cô Sarah (đây không phải là tên thật của cô). Sarah là người tôi đã dành khá nhiều thời gian gặp gỡ trong những năm qua. Kinh nghiệm, sự kiên nhẫn, trí tuệ và niềm say mê của Sarah giúp tôi giải quyết những thách thức trong việc tổ chức doanh nghiệp nhỏ. Khi giúp Sarah giải quyết những khó khăn trong doanh nghiệp, tôi cố gắng làm rõ với độc giả quan điểm của bộ sách “The E-Myth”. Hy vọng Sarah và những câu hỏi của cô sẽ lôi cuốn bạn.
Nhưng, trước khi giới thiệu Sarah, tôi muốn chia sẻ với bạn một số suy nghĩ về những doanh nghiệp nhỏ và chủ các doanh nghiệp này.
Điều gì làm nên một người quản lý xuất sắc?
Nhiều người thường hỏi tôi: “Người lãnh đạo doanh nghiệp xuất sắc giỏi hơn những người khác ở điểm nào?”
Trái ngược với suy nghĩ thông thường, kinh nghiệm của tôi chỉ ra rằng những người xuất sắc trong kinh doanh không phải do những gì họ biết mà do lòng ham mê tìm hiểu kiến thức dường như vô tận của họ.
Hầu hết các doanh nghiệp thất bại tôi gặp phải đều không phải do chủ doanh nghiệp thiếu kiến thức tài chính, marketing, quản lý hay điều hành. Nếu không biết họ có thể học chúng dễ dàng. Vấn đề ở chỗ họ lại dành thời gian và sức lực để bảo vệ những gì họ nghĩ mình biết rõ. Những doanh nhân vĩ đại nhất tôi đã gặp đều quyết tâm đi đúng hướng cho dù tốn bao nhiêu chi phí đi nữa.
Khi nói tới “hành động đúng”, tôi không chỉ đơn thuần nói tới việc kinh doanh.
Tôi muốn nhấn mạnh là còn có những ảnh hưởng và những kết quả cao hơn mà “hành động đúng” mang lại. Điều này chắc chắn là một nguyên lý sống còn, một chân lý chung.
Điều đó không có nghĩa là những cá nhân xuất chúng nhất thiết phải làm theo hướng đó. Nhiều người không có điều kiện để làm được như vậy. Thậm chí kể cả khi họ muốn làm theo hướng đó nhưng họ không nói ra. Tuy nhiên, bạn có thể thấy điều đó trong từng ánh mắt, cử chỉ và lời nói của họ.
Mặt khác, mặc dù luôn tìm kiếm “một cái gì đó cao hơn”, nhưng những người xuất sắc nhất trong số những người xuất sắc mà tôi biết là những người đứng vững trên mặt đất. Họ luôn coi trọng chi tiết, rất thực tế, không viển vông. Họ biết rằng doanh nghiệp sẽ không thất bại khi không đạt những mục đích cao cả bằng cách thức cao siêu, mà thất bại do những điều nhỏ nhất trong doanh nghiệp: trên điện thoại, giữa khách hàng và người bán hàng, tại quầy thu ngân…
Những người xuất sắc hiểu rằng cách duy nhất để phát triển nhanh hơn là tập trung vào những việc nhỏ nhặt, không quan trọng và tẻ nhạt mà doanh nghiệp nào cũng có.
Những việc lặt vặt chán ngắt này khi được chú ý thực hiện tốt sẽ tạo nên một “tinh chất” đặc biệt, một phẩm chất giúp phân biệt doanh nghiệp xuất sắc với doanh nghiệp tầm tầm bậc trung.
Những doanh nhân vĩ đại nhất chỉ đơn giản là những người hiểu được ảnh hưởng to lớn của việc thực hiện đúng các công việc, dù là nhỏ nhất.
Cuốn sách này dành riêng cho niềm đam mê đó.
Cuốn sách hướng dẫn những ai coi sự phát triển của một doanh nghiệp xuất sắc như một đòi hỏi không ngừng, một cuộc nghiên cứu, một sự cam kết chủ động với những ảnh hưởng cả bên trong và bên ngoài, những ảnh hưởng khiến chúng ta phải kinh ngạc và bối rối vì sự đa dạng, bất ngờ và phức tạp không kể xiết.
Chắc chắn chúng ta thường không nghĩ tới thành công. Vì theo kinh nghiệm của tôi, những điểm đích hay những thành công trong quá trình phát triển của doanh nghiệp xuất sắc sẽ ngay lập tức được chuyển thành những điểm xuất phát mới.
Vì thế, cuốn sách này sẽ luôn nói về sự khởi đầu, về một cuộc chơi không bao giờ kết thúc, về sự tiến bộ không ngừng trong ý nghĩ và nhận thức.
Tôi tin rằng doanh nghiệp của chúng tôi có thể trở thành tấm gương phản ánh những gì chúng tôi thực sự thấu hiểu và những gì còn chưa biết, để nhìn nhận chính chúng tôi một cách chân thực, trực diện. Và tôi tin tưởng rằng doanh nghiệp của chúng tôi là một ví dụ hấp dẫn cho việc đi theo con đường đó.
Một nhà thông thái từng nói: “Biết mình biết ta trăm trận trăm thắng”. Tôi tặng câu châm ngôn đáng giá này cho những doanh nhân. Chúc các bạn thuận lợi và may mắn.
Tôi cũng dẫn thêm lời khuyên của một học giả uyên bác, ông Anthony Greenbank, tác giả của The Book of Survival (Cuốn sách về sự tồn tại): “Để vượt qua khó khăn, không nhất thiết anh phải có phản xạ của một tay đua công thức I, hay cơ bắp của Hercules, hay trí óc của Einstein, đơn giản anh chỉ cần biết điều gì nên làm”.

ĐỌC THỬ

Phần I: E-MYTH VÀ CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ Ở MỸ

 1. NHỮNG NGỘ NHẬN VỀ DOANH NGHIỆP

Họ say sưa với công việc, vì thế họ không nhận ra mình đang ở đâu.
– ALDOUS HUXLEY

E-Myth chính là câu chuyện về những ngộ nhận trong kinh doanh. Nó đã ăn sâu bám rễ tại nước Mỹ.
Khi nghĩ đến một doanh nghiệp điển hình, người ta thường liên tưởng tới bức tranh thần Hercules: một chiến binh đơn thương độc mã chống lại sức mạnh thiên nhiên, dũng cảm đương đầu với trở ngại để biến giấc mơ có một doanh nghiệp cho riêng mình thành hiện thực.
Mặc dù những người như vậy luôn có trong thực tế, nhưng kinh nghiệm mách bảo tôi: số này rất hiếm.
Trong số hàng ngàn doanh nhân tôi hợp tác trong suốt hơn 20 năm qua, có rất ít doanh nhân thực sự. Bởi với tư cách người đứng đầu doanh nghiệp, đa phần họ đều không có được tầm nhìn chiến lược.
Nhưng chẳng lẽ tất cả những người xây dựng doanh nghiệp đều không trở thành doanh nhân? Họ cũng từng khởi sự sự nghiệp kinh doanh. Chắc hẳn họ từng phải có một ước mơ cho riêng mình khiến họ dám chấp nhận một rủi ro như vậy. Nếu đúng vậy thì ước mơ đó giờ ở đâu? Và rồi tại sao những ước mơ đó lại cứ tan biến dần? Doanh nhân đã thành lập doanh nghiệp của riêng mình giờ đang ở đâu?
Câu trả lời rất đơn giản: tinh thần doanh nhân chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc. Chỉ trong một cái nháy mắt và sau đó biến mất. Biến mất vĩnh viễn, trong hầu hết các trường hợp.
Và nếu có doanh nhân tồn tại đi chăng nữa, thì điều này cũng giống như một câu chuyện tưởng tượng được kể ra từ suy nghĩ sai lầm của những người dò dẫm bước chân vào thế giới kinh doanh.
Những suy nghĩ sai lầm khiến chúng ta phải trả giá, thậm chí hơn nhiều lần so với chúng ta tưởng tượng, đó là tiêu hao nguồn lực, bỏ lỡ cơ hội và lãng phí cuộc sống.
Tôi gọi những câu chuyện tưởng tượng, những hiểu lầm đó là E-Myth, những ngộ nhận về doanh nghiệp.
Và ở Mỹ, E-Myth bắt nguồn từ một niềm tin hết sức lãng mạn: người sáng lập ra các doanh nghiệp nhỏ là doanh nhân, trong khi trên thực tế không hẳn như vậy.
Vậy ai là người lập nên những doanh nghiệp nhỏ ở Mỹ?
Và tại sao họ lại thành lập doanh nghiệp?
Sở hữu doanh nghiệp
Để hiểu rõ E-Myth và gốc rễ những quan điểm sai lầm, hãy tìm hiểu những người kinh doanh, nhưng không phải sau khi họ đã bước vào kinh doanh mà là trước đó.
Trước khi thành lập doanh nghiệp, bạn đang ở vị trí nào?
Nếu giống hầu hết những người tôi biết, thì chắc hẳn bạn đang làm thuê cho một công ty nào đó.
Bạn đang làm công việc gì?
Có thể là công việc chuyên môn, giống như đa số những người bước vào kinh doanh.
Bạn là thợ mộc, thợ cơ khí, hay thợ chế tạo máy?
Bạn làm thủ thư hay thợ xén giấy, người vẽ sơ đồ hay thợ cắt tóc, người làm bánh hay lập trình viên, bác sỹ hay người viết sách kỹ thuật, hoạ sỹ đồ hoạ hay kế toán, nhà thiết kế nội thất hay thợ sửa ống nước, hoặc nhân viên kinh doanh.
Nhưng dù bạn là ai thì bạn cũng đang làm một công việc chuyên môn.
Và dù rất giỏi chuyên môn, nhưng bạn lại làm thuê cho người khác.
Rồi một ngày, bỗng nhiên có một sự kiện đặc biệt. Hôm đó có thể là một ngày đẹp trời, ngày sinh nhật bạn, ngày con bạn tốt nghiệp trung học, ngày bạn nhận được một tấm séc, hoặc ngày bạn bị sếp lườm nguýt, ngày bạn cảm thấy sếp không đánh giá đúng công sức của bạn…
Bất kỳ điều gì có thể xảy ra. Lúc đó bạn tự hỏi: “Mình làm công việc đó để làm gì? Tại sao mình lại làm việc cho gã đó? Đúng là chết tiệt! Mình cũng hiểu kinh doanh chẳng kém gì hắn. Nếu hắn có công ty thì tại sao mình lại không? Bất kỳ kẻ ngu ngốc nào cũng có thể điều hành doanh nghiệp. Và mình đang làm việc cho một kẻ như thế”.
Và bạn quyết định thành lập doanh nghiệp của riêng mình.
Bạn nghĩ đến sự thoải mái khi được tự do làm những gì mình thích. Ý nghĩ đó theo bạn khắp mọi nơi.
Nhưng một khi đã vướng vào việc kinh doanh, bạn sẽ không còn rảnh rang nữa. Chắc chắn bạn sẽ rất bận.
Nhưng bạn vẫn quyết định phải thành lập công ty riêng của mình.
Giả định chết người
Vất vả với việc sở hữu một doanh nghiệp, bạn trở thành nạn nhân của giả định tệ hại nhất đối với việc kinh doanh.
Giả định này là: nếu bạn làm tốt công việc chuyên môn của một doanh nghiệp, thì bạn có thể thành lập một doanh nghiệp trong lĩnh vực đó.
Đó là giả định chết người bởi nó chẳng đúng tý nào.
Thực tế, đó là nguyên nhân thất bại sâu xa của hầu hết các doanh nghiệp.
Công việc chuyên môn của doanh nghiệp và doanh nghiệp làm công việc chuyên môn đó là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau.
Nhưng khi thành lập doanh nghiệp, nhà chuyên môn lại không nghĩ vậy. Đối với họ, doanh nghiệp họ sở hữu chỉ là nơi làm việc chứ không phải nơi kinh doanh.
Vì thế ngay cả các thợ mộc, thợ điện, thợ làm bánh, kỹ sư, nhạc công rồi cả thợ hàn đều trở thành chủ doanh nghiệp.
Tất cả họ đều tin rằng hiểu biết về công việc chuyên môn sẽ ngay lập tức giúp họ có đủ khả năng điều hành một doanh nghiệp trong lĩnh vực tương tự.
Thực tế hoàn toàn không phải như vậy. Việc hiểu biết chuyên môn không phải là ưu thế, mà trái lại còn là một bất lợi.
Bởi vì nếu người chủ doanh nghiệp không biết làm những công việc chuyên môn trong doanh nghiệp, anh ta sẽ phải học cách làm thế nào để công việc được thực hiện.
Anh ta buộc phải học cách điều hành doanh nghiệp hiệu quả, chứ không phải học cách tự làm các công việc trong doanh nghiệp.
Khi nhà chuyên môn tuân theo giả định chết người này, anh ta sẽ không thoát khỏi sự bức bách của vai trò người làm thuê mà còn trở thành nô lệ trong chính doanh nghiệp của mình.
Từ chỗ chỉ làm công việc chuyên môn, anh ta phải đảm nhận cả những việc mà bản thân cũng chẳng biết làm thế nào.
Bởi vì sở hữu một doanh nghiệp đồng nghĩa với bắt đầu một việc kinh doanh, nhưng chính nhà chuyên môn là người phải làm tất cả những công việc liên quan đến doanh nghiệp đó.
Và giấc mơ kinh doanh của nhà chuyên môn bỗng chốc trở thành ác mộng.
Quan sát một cô gái trẻ nướng bánh.
Xem người phụ nữ đó mở cửa hiệu bán bánh.
Và thấy người phụ nữ trẻ trở thành một bà già.
Tôi gặp Sarah khi cô đã kinh doanh ba năm. Cô nói: “Đó là những năm dài nhất trong đời tôi”.
Cửa hàng của Sarah có tên All About Pies (Chỉ Toàn Là Bánh – tên do tác giả đặt, không phải tên thật).
Nhưng cửa hàng của Sarah thực sự không phải là “chỉ toàn là bánh” mà phải gọi là “chỉ toàn là công việc”. Tại đây, Sarah làm công việc cô rất yêu thích và cả những công việc cô chưa bao giờ làm.
Sarah nói: “Thực ra, tôi không chỉ ghét tất cả việc này (cô dang hai cánh tay) mà tôi ghét (cô nhấn mạnh), tôi ghét cả việc nướng bánh. Tôi không thể chịu được khi nghĩ về những chiếc bánh. Tôi không thể chịu được mùi bánh. Tôi không chịu được khi nhìn thấy những chiếc bánh”. Và cô bật khóc.
Lúc đó khắp cửa hàng thơm lừng mùi bánh.
Đã 7h sáng và All About Pies sẽ phải mở cửa trong 30 phút nữa. Nhưng tâm trí Sarah đang ở một nơi khác.
“Bây giờ là ”, cô nói và lấy tạp dề lau nước mắt. “Anh có biết tôi đã ở đây từ 3h sáng? Và phải dậy từ 2h để chuẩn bị? Và khi làm xong những chiếc bánh, tôi mở cửa hàng, trông hàng, để ý khách khứa, lau dọn, đóng cửa, đi chợ, cân đối sổ sách, tới ngân hàng, ăn tối và lại chuẩn bị bánh để mai nướng, khi đó đã khoảng 9h 30’ hay 10h tối. Vào giờ này, mọi người đều nghĩ là một ngày đã trôi qua, vậy mà tôi vẫn ngồi lại và suy nghĩ về tiền thuê nhà tháng tới.
“Tôi làm tất cả việc đó (cô lại dang rộng tay một lần nữa, như muốn nhấn mạnh), vì những người bạn thân nhất của tôi nói rằng thật điên rồ nếu không mở một cửa hàng bánh khi có tay nghề giỏi đến vậy. Tệ hơn, tôi cũng đồng ý với họ. Tôi cho rằng đó là cánh cửa giúp tôi thoát khỏi công việc khủng khiếp đang làm. Tôi cho rằng đó là cách để tôi tự do làm công việc tôi thích cho chính mình”.
Cô lại khóc khiến tôi không muốn ngắt lời.
Nhưng không, cô đá vào chiếc lò nướng lớn trước mặt.
“Chết tiệt”, cô bực tức.
“Chết tiệt! Chết tiệt! Chết tiệt!”
Cô đá chiếc lò một lần nữa sau đó ngồi sụp xuống, thở dài, vòng tay ôm lấy người, gần như tuyệt vọng.
“Tôi phải làm gì bây giờ?”, cô nói thầm.
Sarah dựa lưng vào tường, mắt nhìn vào những ngón chân. Chiếc đồng hồ treo tường phát ra tiếng tích tắc rất to phá tan không khí vắng lặng. Tôi có thể nghe thấy tiếng ô tô chạy trên con phố phía trước. Thành phố bắt đầu thức giấc. Mặt trời chiếu chói chang qua chiếc cửa kính không chút bụi, chiếu lên sàn gỗ sồi phía trước quầy thanh toán bóng loáng.
Tôi nhìn thấy những hạt bụi trong nắng, những hạt bụi lơ lửng như thể đang chờ Sarah nói tiếp.
Cô đang ngập sâu trong nợ nần.
Cô dành tất cả những gì mình có, có khi còn nhiều hơn thế để mở cái cửa hàng rất đẹp này.
Sàn cửa hàng được lát bằng gỗ sồi tốt nhất.
Những chiếc lò cũng thuộc loại tốt nhất.
Cửa hàng được trang trí rất đẹp và tốn rất nhiều tiền.
Cô dành tất cả tâm trí cho nơi này, cho những chiếc bánh. Cô yêu thích làm bánh từ khi còn bé, và được người dì sống cùng gia đình truyền nghề khi trưởng thành.
Dì Sarah đã lấp đầy căn bếp của gia đình, lấp đầy tuổi thơ của Sarah bằng hương thơm ngậy của những chiếc bánh mới nướng. Dì cho cô thấy sự diệu kỳ của quy trình làm bánh: nhào bột, làm sạch lò nướng, rắc bột, chuẩn bị khay, cắt những trái táo, sơ ri, đào. Đó là những việc thú vị.
Dì cô đã uốn nắn cô những lúc cô vội vàng làm tắt các công đoạn.
Dì cô nhắc đi nhắc lại: “Sarah, cháu yêu quý, chúng ta có nhiều thời gian. Nướng bánh không chỉ là làm cho bánh chín, mà là tạo ra những chiếc bánh thơm ngon”.
Và Sarah cho rằng dì cô hiểu được cô.
Nhưng giờ đây, Sarah nhận thấy rằng nướng bánh đơn thuần là làm chín bánh. Đối với cô, việc nướng bánh làm cô mất bao thời gian.
Tôi thận trọng hơn bởi Sarah ngày càng thu mình lại trong vỏ ốc.
Tôi biết lòng cô nặng trĩu suy nghĩ vì nợ nần chồng chất, và cảm thấy tuyệt vọng khi rơi vào tình cảnh này. Giờ này dì cô đang ở đâu? Ai sẽ chỉ cho cô phải làm gì tiếp theo?
Tôi thận trọng nói: “Sarah, đã đến lúc cần xem xét lại việc kinh doanh một lần nữa.”
Với việc sở hữu doanh nghiệp, nhà chuyên môn biến công việc họ yêu thích thành một việc làm. Công việc sinh ra từ lòng đam mê bỗng trở thành một việc rất nhỏ trong mớ công việc chẳng mấy quen thuộc và chẳng đem lại hứng thú. Thay vì giữ được nét riêng biệt, thể hiện kỹ năng độc đáo, khi bước vào kinh doanh, công việc chuyên môn này trở nên tầm thường, cốt làm cho xong để nhường chỗ cho những việc khác.
Tôi nói với Sarah rằng mọi nhà chuyên môn đều phải trải qua tình cảnh tương tự khi sở hữu một doanh nghiệp.
Đầu tiên là niềm vui, tiếp theo là khiếp sợ, sau đó là mệt mỏi, và cuối cùng là thất vọng.
Sarah nhìn tôi với cảm giác khuây khỏa, như thể cô được chia sẻ chứ không phải bị xét đoán.
“Anh có số điện thoại của tôi rồi đúng không”, cô nói, “Nhưng tôi cần làm gì bây giờ?”
“Cô hãy thực hiện từng bước một”, tôi trả lời: “Chuyên môn không phải vấn đề duy nhất cô phải khắc phục.”

2. DOANH NHÂN, NHÀ QUẢN LÝ VÀ NHÀ CHUYÊN MÔN

Trong cuộc đời, con người cần có rất nhiều phẩm chất, nhiều tính cách, nhiều “cái tôi” (bởi vì người ta đều xưng “tôi” khi nói chuyện).
– JEAN VAYSSE

Nhà chuyên môn không phải là cản trở duy nhất để có thể sở hữu một doanh nghiệp hiệu quả. Vấn đề phức tạp hơn nhiều. Đó là, bên trong mỗi người chủ doanh nghiệp đều có ba con người: Doanh nhân, Nhà quản lý và Nhà chuyên môn.
Và vấn đề càng phức tạp hơn khi mỗi con người trong số đó đều muốn trở thành người chủ, không ai muốn người khác làm chủ mình.
Vì thế họ cùng nhau thành lập doanh nghiệp để khỏi phải làm thuê cho các ông chủ. Mâu thuẫn bắt đầu từ đó.
Để hiểu những rắc rối nảy sinh như thế nào, chúng ta hãy xem xét cách thức phản ứng của từng con người bên trong chúng ta. Hãy chọn hai nhân vật chúng ta đều quen thuộc: Anh chàng Béo và Anh chàng Gầy.
Đã bao giờ bạn có ý định ăn kiêng chưa?
Một buổi chiều thứ Bảy, bạn ngồi trước màn hình ti vi, xem các lực sĩ đua tài. Bạn khâm phục khả năng chịu đựng cũng như sự khéo léo của các lực sĩ.
Bạn đang ăn bánh sandwich. Đó là chiếc bánh thứ hai từ lúc bắt đầu ngồi xem, cách đây khoảng hai tiếng.
Bạn cảm thấy uể oải trước những gì đang diễn ra thì bỗng nhiên, một người nào đó bên trong bạn thức dậy và nói: “Anh đang làm gì vậy? Hãy nhìn lại chính mình. Anh béo lắm rồi. Thân hình anh kềnh càng. Hãy làm gì để khắc phục điều đó đi chứ!”
Điều đó xảy ra với tất cả chúng ta. Một người nào đó bên trong ta thức dậy, họ có những suy nghĩ khác hẳn thúc giục chúng ta cần làm gì đó để thay đổi. Trong trường hợp này, chúng ta tạm gọi đó là Anh chàng Gầy.
Anh chàng Gầy là ai? Anh ta thường sử dụng những từ như “kỷ luật”, “tập luyện”, “tổ chức”. Anh chàng Gầy là người không khoan nhượng, luôn cho mình là đúng và rất khắt khe.
Anh chàng Gầy ghét cay ghét đắng người béo. Anh ta không thể chịu nổi việc ngồi yên một chỗ. Anh ta luôn cần vận động.
Anh chàng Gầy đã lên tiếng. Hãy xem những điều gì sẽ thay đổi.
Bạn dọn sạch thức ăn dễ gây béo ra khỏi tủ lạnh. Bạn mua một đôi giày chạy mới, một quả tạ, rồi tập luyện. Bạn có một nhịp sống mới. Bạn lên một kế hoạch luyện tập: thức dậy lúc 5h sáng, chạy ba cây số, tắm nước lạnh lúc 6h, ăn sáng với bánh mì, cà phê đen, nửa quả bưởi; sau đó đạp xe đi làm, về nhà lúc 7h tối, chạy thêm hai cây số nữa rồi đi ngủ lúc 10h. Mọi thứ xung quanh bạn đã trở nên khác hẳn.
Và bạn thu được kết quả thực sự rõ rệt. Đến đêm thứ Hai, bạn đã giảm 2 kg. Khi ngủ bạn mơ đến chiến thắng trong cuộc đua marathon Boston. Tại sao lại không chứ? Với những gì đang diễn ra, chiến thắng chỉ còn là vấn đề thời gian.
Tối thứ Ba bạn lại đứng lên cân. Bạn giảm thêm 1 kg nữa. Bạn không thể tin được. Thật tuyệt vời. Như một cái máy giảm cân vậy.
Vào thứ Tư, bạn cố dốc thêm sức. Bạn tập thêm 1 tiếng vào buổi sáng, 1 tiếng rưỡi vào buổi tối.
Bạn nóng lòng chờ lúc đứng lên cân. Bạn cởi bỏ quần áo, run rẩy trong phòng tắm, đầy hồi hộp không biết con số trên cân là bao nhiêu. Bạn bước nhẹ lên cân và nhìn xuống. Nhưng chẳng có gì thay đổi cả. Bạn không giảm đi một lạng nào.
Nỗi thất vọng bắt đầu nhen nhóm trong bạn. Bạn cảm thấy hơi bực mình. “Kết quả của nỗ lực của mình là như vậy ư? Kết quả của mồ hôi, nước mắt là như vậy ư? Thật không công bằng”. Nhưng rồi bạn lại nhún vai. Dù sao, mai cũng là một ngày mới. Bạn đi ngủ và quyết tâm sẽ chăm chỉ hơn vào thứ Năm. Nhưng đã có điều gì đó thay đổi.
Bạn không biết được điều gì thay đổi cho đến sáng thứ Năm.
Trời mưa.
Căn phòng thì ẩm ướt.
Có gì đó khác mọi khi. Đó là cái gì?
Trong chốc lát bạn không thể nhận ra được điều đó.
Và rồi bạn nhận ra: có một con người khác bên trong mình.
Đó là Anh chàng Béo.
Anh ta đã quay trở lại. Và anh ta không muốn chạy.
Anh ta thậm chí không muốn bước xuống khỏi giường. Bên ngoài trời rất lạnh. “Chạy ư? Anh định đùa đấy à?” Anh chàng Béo không muốn làm gì cả. Bài tập duy nhất anh ta thấy hứng thú là ăn.
Và thật bất ngờ, bạn nhận thấy mình đang đứng trước tủ lạnh, xung quanh là bếp.
Lúc này, đồ ăn là mối quan tâm lớn nhất của bạn.
Cuộc đua marathon, cỗ máy làm giảm cân, những giọt mồ hôi, những quả tạ, đôi giày chạy… không còn tồn tại trong đầu bạn nữa.
Anh chàng Béo đã quay trở lại. Anh ta bắt đầu chi phối con người bạn.
Điều đó xảy ra với tất cả chúng ta, không biết bao nhiêu lần. Bởi vì chúng ta đều nghĩ rằng bên trong chúng ta chỉ có một con người.
Khi Anh chàng Gầy quyết định thay đổi mọi thứ, chúng ta nghĩ rằng chính mình đưa ra những quyết định đó.
Và rồi Anh chàng Béo quay trở lại và thay đổi theo chiều hướng ngược lại, chúng ta cũng nghĩ rằng chính mình đưa ra những quyết định đó.
Thực ra không phải vậy.
Anh chàng Gầy và Anh chàng Béo là hai con người hoàn toàn khác nhau, với nhu cầu, mối quan tâm và lối sống rất khác nhau. Đó là lý do tại sao hai con người này không ưa nhau.
Rắc rối ở chỗ khi bạn là Anh chàng Gầy, bạn hoàn toàn bị chi phối bởi nhu cầu, mối quan tâm, lối sống của anh ta.
Và khi có chuyện không theo ý Anh chàng Gầy xảy ra, như chiếc cân làm bạn thất vọng, thời tiết lạnh hơn, hay ai đó mời bạn bánh sandwich, Anh chàng Béo ẩn nấp bấy lâu trong người bạn sẽ nắm lấy cơ hội để chi phối bạn.
Bạn lại trở thành Anh chàng Béo.
Nói cách khác, khi bạn là Anh chàng Gầy, bạn luôn đưa ra những cam kết buộc Anh chàng Béo phải làm theo.
Ngược lại khi bạn là Anh chàng Béo, bạn luôn đưa ra những cam kết buộc Anh chàng Gầy phải làm theo.
Chúng ta mất nhiều thời gian để giữ những cam kết với chính mình. Không phải vì chúng ta không dứt khoát hay không đáng tin cậy, mà bởi chúng ta mang trong mình những con người khác nhau, nếu yêu cầu con người này phải làm theo con người kia, thì bên trong chính bản thân bạn rất có thể xẩy ra một cuộc chiến.
Bất kỳ ai từng trải nghiệm cuộc xung đột giữa Anh chàng Béo và Anh chàng Gầy đều hiểu tôi muốn nói gì. Anh không thể là cả hai người cùng một lúc, một người sẽ phải nhượng bộ.
Vâng, đó là xung đột diễn ra bên trong người chủ của mọi doanh nghiệp nhỏ.
Nhưng đó là cuộc xung đột ba chiều giữa Doanh nhân, Nhà quản lý và Nhà chuyên môn.
Và không may là đó là một cuộc tranh đấu không có người thắng. Nếu hiểu sự khác biệt giữa ba con người trên, bạn sẽ hiểu được lý do tại sao.
Doanh nhân
Doanh nhân là người biết cách biến những điều bình thường thành cơ hội đặc biệt. Doanh nhân là người biết nhìn xa trông rộng. Họ luôn mơ mộng. Họ chính là nguồn năng lượng cho mọi hành động của con người, một trí tưởng tượng làm sáng lên ngọn lửa cho tương lai, một chất xúc tác cho những thay đổi.
Doanh nhân luôn hướng về tương lai: Họ không sống trong quá khứ, cũng hiếm khi sống trong hiện tại. Họ hạnh phúc nhất khi được tự do xây dựng nên viễn cảnh về “điều gì sẽ xảy ra” và “xảy ra khi nào”.
Trong khoa học, tính cách của Doanh nhân có ảnh hưởng trong những lĩnh vực trừu tượng nhất như vật lý phân tử, toán học thuần tuý, và thiên văn học lý thuyết. Trong nghệ thuật, tính cách này nổi trội ở lĩnh vực tinh tế của những người tiên phong. Trong kinh doanh, Doanh nhân là người đổi mới, là nhà chiến lược vĩ đại, là người sáng tạo ra những phương pháp mới để thâm nhập vào hay hình thành nên những thị trường mới, là những người khổng lồ làm cả thế giới phải đi theo mình như Sears Roebuck, Henry Ford, Tom Watson của IBM và Ray Kroc của Mc Donald’s.
Doanh nhân mang trong mình những phẩm chất sáng tạo, họ xử lý tốt nhất trong những tình huống không chắc chắn, khuấy động tương lai, biến tiềm năng thành hiện thực, biến lộn xộn thành hài hoà.
Mọi tính cách mạnh mẽ của Doanh nhân đều đặc biệt cần sự kiểm soát. Vì sống trong thế giới tương lai nên anh ta cần sự kiểm soát của những người sống ở hiện tại để tập trung vào những mơ ước của mình.
Luôn muốn thay đổi, Doanh nhân biến đổi nhiều thứ xung quanh, những việc có thể làm đảo lộn những gì anh ta có trong những dự án của mình.
Kết quả là, Doanh nhân thường nhận thấy mình nhanh chóng vượt xa những người khác. Anh ta càng vượt lên phía trước, càng cần nhiều nỗ lực để kéo theo những người trợ giúp anh ta.
Lúc đó, hình thành một thế giới quan trong kinh doanh: một thế giới với rất nhiều cơ hội nhưng lại có ít người nắm bắt được.
Vấn đề đặt ra là làm thế nào để nắm bắt những cơ hội ấy?
Cách Doanh nhân thường chọn đó là ép buộc, quấy rầy, phê bình, tâng bốc, tán tỉnh, la hét… và khi tất cả đều thất bại thì họ hứa hẹn bất kỳ điều gì để tiếp tục theo đuổi cơ hội.
Đối với Doanh nhân, gần như tất cả mọi người đều là vật cản trên con đường hiện thực hóa giấc mơ của họ.
Nhà quản lý
Đặc điểm của Nhà quản lý là tính thực tế. Không có Nhà quản lý sẽ không có hoạch định, không có trật tự, không có dự báo.
Trong doanh nghiệp, Nhà quản lý được ví như người đi mua một loạt những chiếc hộp nhựa, mang về ga-ra để phân loại đinh ốc, bu-lông với kích cỡ khác nhau theo trật tự để sử dụng khi cần. Sau đó, anh ta treo tất cả các dụng cụ đúng chỗ của nó. Và để chắc chắn không bị đảo lộn, Nhà quản lý vẽ hình của từng công cụ vào nơi treo nó.
Nếu như Doanh nhân luôn sống trong tương lai, thì Nhà quản lý lại luôn sống trong quá khứ.
Nơi nào Doanh nhân muốn kiểm soát thì nơi đó Nhà quản lý muốn trật tự.
Nơi nào Doanh nhân tạo ra thay đổi, nơi đó Nhà quản lý có xu hướng giữ ổn định.
Nơi nào Doanh nhân luôn nhìn thấy cơ hội, nơi đó Nhà quản lý lại thấy những rắc rối.
Nhà quản lý xây một ngôi nhà và sống ở đó suốt đời.
Doanh nhân xây một ngôi nhà và sau khi hoàn thành, họ sẽ lên kế hoạch xây ngôi nhà tiếp theo.
Nhà quản lý sắp xếp mọi thứ theo trật tự, ngăn nắp. Doanh nhân lại tạo ra những thứ cho Nhà quản lý sắp xếp. Nhà quản lý luôn theo sau Doanh nhân để sắp xếp mớ hỗn độn. Nếu không có Doanh nhân thì cũng chẳng có sự lộn xộn cho Nhà quản lý sắp xếp.
Nếu không có Nhà quản lý, có thể sẽ không có doanh nghiệp. Nếu không có Doanh nhân, thì không có sự đổi mới.
Chính sự mâu thuẫn trong thể thống nhất giữa sự viển vông của Doanh nhân và đầu óc thực tế của Nhà quản lý đã hình thành những doanh nghiệp lớn.
Nhà chuyên môn
Nhà chuyên môn là người thực hiện công việc.
Cương lĩnh của Nhà chuyên môn là: “Nếu muốn công việc được thực hiện đúng, thì phải tự làm”.
Nhà chuyên môn thích tìm hiểu. Họ tháo tung mọi thứ ra và lắp lại. Họ không mơ mộng mà luôn gắn mình vào công việc.
Nếu Doanh nhân sống trong tương lai và Nhà quản lý sống trong quá khứ thì Nhà chuyên môn sống trong hiện tại. Anh ta thích nhìn thấy mọi việc được thực hiện.
Chừng nào còn làm việc, chừng đó Nhà chuyên môn còn cảm thấy hạnh phúc. Nhưng anh ta chỉ làm từng việc một. Anh ta biết rằng không thể làm đồng thời hai việc, chỉ có kẻ điên mới làm như vậy. Vì thế, anh ta cứ đều đặn làm việc và cảm thấy thoải mái khi kiểm soát được công việc.
Điều đó khiến Nhà chuyên môn nghi ngờ những người thuê anh ta làm việc luôn tìm cách bắt anh ta làm nhiều công việc vượt quá khả năng và yêu cầu cần thiết.
Đối với Nhà chuyên môn, suy nghĩ chỉ có ích khi suy nghĩ dành cho công việc cần phải hoàn thành.
Do đó, anh ta nghi ngờ những ý tưởng lớn hoặc những quan điểm trừu tượng.
Nhà chuyên môn không mấy quan tâm đến những ý tưởng, họ chỉ tập trung vào việc “làm thế nào để thực hiện ý tưởng”.
Đối với Nhà chuyên môn, tất cả mọi ý tưởng, nếu có giá trị thì cần phải cô đọng thành phương pháp luận. Họ nghĩ vậy cũng có lý của họ.
Nhà chuyên môn biết rằng nếu thiếu anh ta, mọi việc sẽ trở nên rắc rối. Bởi vì có rất nhiều người nghĩ ra ý tưởng nhưng chẳng có ai thực hiện cả.
Nói cách khác, trong khi Doanh nhân luôn mơ ước, Nhà quản lý luôn lo lắng thì Nhà chuyên môn luôn suy ngẫm.
Nhà chuyên môn cương quyết giữ vững lập trường của mình. Họ là xương sống của mọi truyền thống văn hóa và là xương sống của toàn bộ doanh nghiệp. Nếu không có Nhà chuyên môn, mọi ý tưởng sẽ không trở thành hiện thực.
Tất cả mọi người đều can thiệp vào công việc của Nhà chuyên môn.
Doanh nhân luôn tạo ra những chướng ngại cho Nhà chuyên môn bằng việc nghĩ ra các “ý tưởng mới vĩ đại”.
Tuy nhiên, nhiều trường hợp Doanh nhân tạo ra những công việc mới và thú vị cho Nhà chuyên môn làm, do đó thiết lập được mối quan hệ hai bên cùng có lợi. Tiếc rằng, hiếm khi mọi việc được thực hiện theo cách đó.

Bởi vì trong thực tế, hầu hết các ý tưởng kinh doanh đều không được triển khai hiệu quả. Nhà chuyên môn cảm thấy phiền toái và bực mình khi bị gián đoạn những điều cần làm để chuyển sang làm những việc mới chẳng cần thiết.
Nhà quản lý cũng cản trở công việc của Nhà chuyên môn bởi anh ta luôn thiết lập trật tự cho các công việc của Nhà chuyên môn, đưa Nhà chuyên môn thành một phần của “hệ thống”.
Công việc là tất cả những gì con người thực hiện. Tuy nhiên, đối với Nhà quản lý, công việc là hệ thống những kết quả, vì vậy công việc của Nhà chuyên môn không thể không là một phần trong đó.
Nhưng Nhà chuyên môn vốn là người rất ngang ngạnh nên anh ta đâu chịu tuân theo cách đối xử đó.
Đối với Nhà chuyên môn, “hệ thống” là một cái gì đó lạnh lùng và vô cảm. Nó cản trở công việc của anh ta.
Khi đó, Nhà chuyên môn trở thành trở ngại trong quản lý. Đối với Nhà chuyên môn, Nhà quản lý lại là một đối tượng hay quấy rầy cần phải tránh.
Đối với cả Nhà quản lý và Nhà chuyên môn, Doanh nhân lại chính là người đã đẩy họ vào tình trạng rắc rối này.
Thực tế, tất cả chúng ta đều có cả tính cách của Doanh nhân, Nhà quản lý và Nhà chuyên môn bên trong mình. Nếu chúng cân bằng, chúng ta sẽ làm được nhiều việc.
Doanh nhân sẽ tự do hướng tới những lĩnh vực mới; Nhà quản lý sẽ củng cố nền tảng cho các hoạt động; và Nhà chuyên môn sẽ làm công việc chuyên môn.
Mỗi người sẽ đều hài lòng với công việc sở trường, từ đó phục vụ cho tổ chức hiệu quả nhất.
Thật đáng tiếc, nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rất ít người bước vào kinh doanh có được sự cân bằng đó. Trên thực tế, các chủ doanh nghiệp thường chỉ mang trong mình 10% phẩm chất của Doanh nhân, 20% phẩm chất của Nhà quản lý và 70% phẩm chất của Nhà chuyên môn.
Doanh nhân đánh thức tổ chức bằng tầm nhìn chiến lược.
Nhà quản lý kêu lên: “Ồ, không thể được!”
Và trong lúc hai người đó đang tranh luận, Nhà chuyên môn nắm lấy cơ hội để tự mình bước chân vào thế giới kinh doanh.
Tuy nhiên, mục đích của Nhà chuyên môn không phải là theo đuổi mơ ước kinh doanh, mà cốt là để thoát khỏi sự quản lý của Doanh nhân và Nhà quản lý.
Đối với Nhà chuyên môn, khi làm được như vậy, sẽ không còn sếp nào phía trên họ nữa.
Nhưng đối với doanh nghiệp, đó là thảm hoạ, bởi vì người chèo lái con thuyền kinh doanh lại không có kỹ năng phù hợp.
Sarah trông có vẻ hơi hoang mang.
“Tôi không hiểu”, cô nói. “Làm thế nào để tôi làm việc này theo cách khác? Lý do duy nhất khiến tôi bước vào kinh doanh là vì tôi thích làm bánh. Nếu không vì lý do đó thì vì cái gì?” Cô nhìn tôi, thoáng vẻ ngờ vực, như thể tôi đang làm cho tình cảnh của cô càng trở nên phức tạp hơn.
“Nào, chúng ta hãy cùng nghĩ về điều đó”, tôi trả lời.
“Nếu đúng là trong mỗi doanh nhân đều có ba chứ không phải một phẩm chất, thì cô có thể tưởng tượng được sự lộn xộn lớn đến mức nào không? Ví dụ, một con người bên trong cô muốn điều này, một con người khác lại muốn điều kia, và người thứ ba lại muốn một điều hoàn toàn khác, cô sẽ thấy việc đó tạo nên sự rối loạn kinh khủng đến mức nào. Và không chỉ những con người bên trong mới làm chúng ta lúng túng, mà tất cả những người chúng ta tiếp xúc: khách hàng, nhân viên, con cái, đối tác, cha mẹ, bạn bè, người yêu của chúng ta đều làm như vậy. Nếu điều đó đúng, thì những gì cô cần làm là phải nhìn nhận lại chính mình, từ trên xuống dưới, từ ngoài vào trong, như thể đang xét đoán một người khác vậy. Cô sẽ thấy những con người bên trong cô cư xử rất khác nhau. Cô sẽ thấy những tính cách đó đấu tranh, loại bỏ nhau bằng mọi cách để giành vị trí thống trị.
“Trong việc kinh doanh, cô sẽ thấy bên trong mình một người muốn thiết lập trật tự; một người khác lại mơ ước về tương lai; một con người nữa lại không chịu nhàn rỗi, luôn muốn làm việc, và cảm thấy tội lỗi nếu không làm gì cả.
“Tóm lại, cô sẽ thấy Doanh nhân bên trong mình mơ ước và lên kế hoạch như thế nào, Nhà quản lý trong cô luôn cố gắng duy trì mọi thứ như trật tự vốn có, và Nhà chuyên môn trong cô khiến hai con người trên phát điên. Cô sẽ thấy rằng vấn đề không chỉ ở chỗ quan hệ giữa những con người bên trong cô không cân bằng, mà cuộc sống của cô lại phụ thuộc vào mức độ cân bằng đó. Nếu chưa đạt được cân bằng thì bên trong cô vẫn diễn ra một cuộc đấu tranh không có kẻ thắng cuộc.
“Cô có thể thấy một trong những con người bên trong cô sẽ lấn át và luôn tìm cách kiểm soát những con người còn lại. Thực tế, nếu tìm hiểu đủ lâu, cô sẽ hiểu ảnh hưởng của con người mạnh mẽ nhất ấy đối với cuộc đời cô lớn đến mức nào. Nếu không có sự cân bằng, và nếu cả ba con người không có những cơ hội như nhau để phát triển, thì doanh nghiệp của cô cũng chẳng đem lại kết quả nào cho cô mà còn phản chiếu sự thiếu cân bằng của chính cô.
“Vì thế, nếu trong doanh nghiệp không có Nhà quản lý duy trì trật tự và Nhà chuyên môn thực hiện công việc thì nó sẽ sớm bị phá sản. Nhưng nếu doanh nghiệp nghiêng về quản lý, không có Doanh nhân hay Nhà chuyên môn thì những trật tự mà Nhà quản lý duy trì chẳng dẫn doanh nghiệp đến kết quả tốt đẹp nào cả. Doanh nghiệp như vậy sẽ sớm giải thể.
“Và nếu doanh nghiệp chú trọng đến hoạt động chuyên môn, không có Doanh nhân dẫn đường và Nhà quản lý giám sát, Nhà chuyên môn sẽ làm việc đến kiệt sức, họ chỉ biết ngày mai sẽ làm việc tích cực hơn, rồi ngày kia, ngày kìa nữa… Sau đó họ nhận ra trong khi làm việc họ đã bỏ qua nhiều việc quan trọng, và khi quay lại thì đã quá muộn”.
Sarah nhìn tôi với vẻ hoài nghi.
“Nhưng tôi không phải Doanh nhân”, cô nói.
“Tất cả những gì tôi làm là nướng bánh. Tất cả những gì tôi muốn làm cũng là nướng bánh, giống như Nhà chuyên môn anh mô tả. Tôi phải làm gì nếu tôi không có tố chất của Nhà quản lý và Nhà kinh doanh?”
Tôi không thể nhịn cười. Thật thú vị! Cuối cùng thì Sarah cũng tìm được câu trả lời, cô nhận ra một con người bên trong chính mình, con người trước đó cô chưa từng biết.
“Trước khi kết luận về điều đó, Sarah ạ, chúng ta hãy xem xét kỹ lưỡng hơn những gì Doanh nhân làm”, tôi đáp.
Doanh nhân coi doanh nghiệp là một phần tách rời khỏi chủ doanh nghiệp. Họ đặt ra những câu hỏi như: Tại sao lại chọn ngành kinh doanh này mà không phải ngành khác? Tại sao lại mở cửa hàng bánh chứ không phải cơ sở chăm sóc sức khoẻ? Nếu cô là thợ làm bánh, việc mở một cửa hàng bánh đối với cô sẽ thuận lợi hơn. Nhưng đó chưa phải điều quan trọng. Nếu cô là một người thợ làm bánh và muốn kinh doanh, cô phải đặt những kinh nghiệm làm bánh ra sau để chú tâm tới những công việc mà người làm kinh doanh phải biết.
Cô tự nhủ: “Đã đến lúc mình tạo dựng một cuộc sống mới; Đã đến lúc mình thử thách trí tưởng tượng và định hình một cuộc sống hoàn toàn mới. Và trong một thế giới đầy ắp những cơ hội này, cách tốt nhất để làm điều đó là thành lập một doanh nghiệp. Một doanh nghiệp sẽ mang lại mọi thứ mình cần, một doanh nghiệp hoạt động tốt cho dù mình không có mặt ở đó, một doanh nghiệp mà mọi người sẽ có cảm tình ngay từ lần đầu mua hàng, và họ sẽ trở lại vì sức cuốn hút đặc biệt của nó. Tôi tự hỏi không biết doanh nghiệp đó sẽ như thế nào?”
Tôi nói với Sarah: “Câu hỏi đó đúng là câu hỏi của Doanh nhân. Tôi gọi đó là câu hỏi mơ ước, câu hỏi trọng tâm của một Doanh nhân.
“Vì vậy, công việc của một Doanh nhân là luôn tìm tòi để tưởng tượng và mơ ước, để tận dụng những cơ hội không phải trong quá khứ mà là trong tương lai”, tôi tiếp tục, đó là công việc Doanh nhân thực hiện ngay khi khởi sự kinh doanh, và trong mọi giai đoạn trên chặng đường kinh doanh. Tôi muốn biết. Tôi muốn biết. Tôi muốn biết. Giống như mọi nhà phát minh. Giống như mọi nghệ sỹ, hay nghệ nhân, hay các nhà vật lý. Giống như những người làm bánh. Tôi gọi đó là Công việc Tương lai. “Tôi muốn biết”, đó là điều thường trực trong suy nghĩ của mọi Doanh nhân”.
Sarah cố gắng kìm nén cảm xúc, nhưng tôi thấy trên môi cô thoáng hiện một nụ cười.
Cuối cùng, cô tự tin hỏi tôi: “Làm thế nào tôi có thể làm điều đó? Nếu tôi phải thể hiện như một nhà kinh doanh thực thụ, làm thế nào tôi có thể thay đổi kỹ năng kinh doanh?”
“Bây giờ cô đã hiểu thế nào là công việc của Doanh nhân”, tôi nói. “Đó là một câu hỏi hay. Và để có được câu trả lời, hãy xem hiện nay doanh nghiệp của cô đang nằm ở đâu trong vòng đời doanh nghiệp.

3. GIAI ĐOẠN PHÔI THAI: GIAI ĐOẠN CỦA CÁC NHÀ CHUYÊN MÔN

Người ta thường giả định rằng doanh nghiệp, cũng như con người, sẽ phát triển, lớn lên và thay đổi.

Nhưng đáng tiếc là hầu hết các doanh nghiệp không vận hành theo đúng nguyên lý đó. Trái lại, các doanh nghiệp đều được quản lý theo ý muốn của người chủ, không đúng với những gì một doanh nghiệp cần.

Điều các Nhà chuyên môn muốn lại không phải là tăng trưởng hay thay đổi. Anh ta muốn làm những việc anh ta thích, vào những lúc anh ta thoải mái, thoát khỏi ràng buộc phải làm việc cho sếp.

Nhưng tiếc rằng những điều mà Nhà chuyên môn muốn lại thường làm công ty sụp đổ ngay cả khi nó chưa hoạt động.

Để hiểu được lý do, hãy xem xét ba giai đoạn phát triển của một doanh nghiệp: Giai đoạn phôi thai, Giai đoạn tăng trưởng và Giai đoạn chín muồi.

Việc hiểu từng giai đoạn và những diễn biến tư duy của người chủ doanh nghiệp trong từng giai đoạn là điều quan trọng để hiểu tại sao hầu hết các doanh nghiệp nhỏ hoạt động không hiệu quả. Từ đó, bạn biết cách để doanh nghiệp của mình không nằm trong số đó.

Sếp không còn tồn tại và bạn, một chuyên gia kỹ thuật, được tự do. Cuối cùng, bạn có thể làm công việc yêu thích trong chính công ty của mình. Bạn tràn trề hy vọng. Xung quanh bạn tràn ngập triển vọng. Giống như cậu học sinh bước vào kỳ nghỉ hè, bạn say sưa với tự do mới tìm thấy.

Ban đầu, doanh nghiệp của bạn cũng chẳng có mấy khó khăn. Là Nhà chuyên môn, bạn quen với việc “nhận đúng những gì đáng được hưởng”. Vì thế thời gian bạn dành cho doanh nghiệp trong giai đoạn phôi thai rất tự nguyện và đầy trách nhiệm. Và bạn rất lạc quan. Có việc để làm đó là những gì bạn cần. Rốt cuộc, bạn dính chặt vào công việc. Bạn luôn nghĩ: “Công việc đó dành cho mình”.

Vì vậy bạn cứ hùng hục làm việc. 10, 12, 14 giờ mỗi ngày, bảy ngày trong tuần. Ngay cả khi ở nhà, bạn cũng làm việc. Mọi suy nghĩ, cảm xúc của bạn đều xoay quanh công việc kinh doanh mới mẻ. Những công việc đó chiếm lĩnh tâm trí bạn, bạn dành trọn thời gian để làm những việc cần thiết cho sự tồn tại của doanh nghiệp.

Nhưng giờ đây bạn không chỉ làm những gì mình biết mà còn cả những việc chưa biết. Bạn không chỉ làm ra sản phẩm mà còn phải mua, bán, vận chuyển chúng. Trong giai đoạn phôi thai, bạn giống như nghệ sỹ tung hứng, bạn tung hết các quả bóng lên không trung và đỡ lấy tất cả.

Rất dễ dàng để nhận ra một doanh nghiệp đang trong giai đoạn phôi thai, đó là chủ doanh nghiệp gắn liền với doanh nghiệp. Nếu không như vậy, chủ doanh nghiệp sẽ không còn doanh nghiệp.

Trong giai đoạn này, thậm chí doanh nghiệp còn được đặt tên theo tên bạn: “JOE’S PLACE”, “TOMMY’S JOINT”, “MARY’S FINE FOODS” để khách hàng không quên bạn là chủ doanh nghiệp.

Nếu bạn may mắn, chẳng bao lâu, công sức của bạn sẽ được đền đáp. Bạn đã làm tốt. Bạn làm việc cật lực. Khách hàng không quên điều đó. Họ sẽ quay trở lại. Họ giới thiệu cho bạn mình. Rồi những người bạn lại giới thiệu cho người bạn khác v.v… Tất cả đều nhắc đến Joe, Tommy và Mary. Tất cả đều nhắc đến bạn.

Liệu bạn có tin khách hàng nhận xét rằng không một ai giống Joe, Tommy và Mary. Joe, Tommy và Mary như những người bạn của chúng tôi vậy. Họ làm việc chăm chỉ để kiếm tiền, Joe là người thợ cừ nhất mà tôi từng tới cắt tóc. Tommy là người thợ in giỏi nhất tôi từng đến in. Mary làm ra những chiếc bánh sandwich thịt bò viên ngon nhất mà tôi được ăn. Khách hàng của bạn rất thích đến với bạn. Họ liên tục ghé qua, từng đoàn, từng đoàn.

Bạn muốn được như vậy!

Nhưng rồi mọi chuyện thay đổi. Ban đầu hơi khó nhận thấy, nhưng dần trở nên rõ ràng. Bạn đang tụt lùi dần về phía sau. Những việc phải làm nhiều dần lên so với khả năng của bạn. Khách hàng tìm đến rất đông. Họ cần bạn, họ muốn sản phẩm dịch vụ của bạn. Bạn làm việc với tốc độ khủng khiếp.

Và rồi điều tất yếu đã xảy ra. Bạn, nghệ sỹ tung hứng, bắt đầu làm rơi một vài quả bóng.

Không gì có thể cứu vãn điều này. Cho dù cố gắng đến đâu, bạn vẫn không thể bắt được tất cả bóng. Niềm say mê với khách hàng của bạn xẹp dần. Việc giao hàng trước vẫn đúng giờ nay thành trễ. Sản phẩm có những dấu hiệu kém chất lượng. Không có gì còn được như ban đầu.

Những kiểu tóc Joe cắt không còn đẹp như trước. “Tôi muốn cắt ngắn ở đằng sau chứ không phải ở hai bên”. “Tôi không phải là Fred, đó là anh trai tôi, và tôi cũng chưa bao giờ cắt kiểu húi cua”.

Những bản in của Tommy bắt đầu giảm chất lượng: chữ không đều, lỗi ấn loát, vệt mực in, màu ra không đúng, khổ giấy đặt sai. “Tôi không đặt in danh thiếp, tôi đặt in bìa catalog”. “Màu hồng à? Tôi bảo in màu nâu cơ mà”.

Những chiếc bánh sandwich thịt bò viên to và thơm ngon của Mary bỗng giống như món pastrami (thịt bò hun khói tẩm gia vị). “Không phải anh hỏi mua pastrami à?” Một giọng cáu kỉnh gọi vọng ra, “Bánh sandwich pastrami của tôi đâu? Đây là thịt bò viên”. Và một giọng nói khác: “Sao lại có hạt đậu trong bánh mỳ thịt của tôi?”

Lúc đó bạn sẽ làm gì? Bạn lại gồng mình lên làm việc tích cực hơn. Bạn đổ nhiều thời gian và sức lực hơn vào công việc.

Nếu trước đó mỗi ngày bạn làm việc 12 tiếng thì giờ đây bạn làm việc 14 tiếng.

Nếu trước đó mỗi ngày bạn làm việc 14 tiếng thì giờ đây bạn làm việc 16 tiếng.

Nếu trước đó mỗi ngày bạn làm việc 16 tiếng thì giờ đây bạn làm việc 20 tiếng. Nhưng vẫn không thể nào hết việc.

Và thật ngạc nhiên khi Joe, Tommy và Mary đều ước giá như không có tên mình trên biển hiệu. Họ muốn ẩn náu.

Vào khuya ngày thứ Bảy, sau một tuần làm việc sôi động, bạn lại mải mê nghiên cứu sách vở cố gắng tìm một cái gì có ý nghĩa trong đống việc hỗn độn, suy nghĩ về tất cả những công việc bạn chưa hoàn thành trong tuần vừa qua, và những việc đang chờ bạn trong tuần tới. Bạn chợt nhận ra không thể hoàn thành những việc đó. Đơn giản là bạn không còn cách nào để tự mình làm chừng ấy công việc.

Trong chốc lát, bạn nhận ra rằng việc kinh doanh của bạn chính là cái ông Sếp mới của bạn. Thế là vẫn chẳng thoát được ông Sếp trên đầu.

Giai đoạn phôi thai sẽ kết thúc khi người chủ nhận ra rằng doanh nghiệp không thể tiếp tục hoạt động theo cách họ đang làm. Để có thể tồn tại, nó cần thay đổi.

Khi nhận ra điều đó, thì cũng là lúc bạn đã trải qua nhiều thất bại trong kinh doanh.

Những điều xảy ra tiếp theo trong doanh nghiệp sẽ được đề cập đến trong giai đoạn tăng trưởng.

Sarah lại trở về với khuôn mặt của một kẻ thất bại. Tôi đã nhìn thấy nét mặt như vậy ở vô số khách hàng. Khi Nhà chuyên môn trở thành chủ doanh nghiệp, họ phải đối mặt với thực tế, họ cảm thấy tuyệt vọng. Thách thức dường như quá lớn. Nhưng tôi cảm nhận Sarah sẽ đấu tranh với ý tưởng và với chính mình, cho đến khi cô làm được điều đó.

Cô nói: “Tôi nghĩ rằng tôi vẫn không thể thay đổi. Là một Nhà chuyên môn thì có gì sai? Tôi đã từng say mê công việc mình làm. Và nếu không phải làm tất cả những việc khác thì tôi vẫn sẽ yêu thích công việc đó”.

“Tất nhiên là như vậy”, tôi trả lời, “và đó chính là vấn đề cần bàn.

“Sẽ chẳng có vấn đề gì xảy ra khi cô là một Nhà chuyên môn. Mọi việc chỉ trở nên không ổn khi Nhà chuyên môn cũng muốn sở hữu một doanh nghiệp. Bởi vì khi Nhà chuyên môn trở thành chủ doanh nghiệp, sự tập trung của họ bị đảo ngược. Cô nhìn nhận sự việc theo hướng từ dưới lên thay vì từ trên xuống. Tầm nhìn của cô chỉ ở mức chiến thuật chứ chưa phải ở tầm chiến lược. Cô thấy được công việc phải làm. Với cách thức tổ chức của mình, cô lập tức bắt tay vào những việc đó. Cô tin tưởng rằng một doanh nghiệp được tạo thành từ một loạt những công việc khác nhau, trong khi thực tế không chỉ có vậy.

“Nếu cô muốn làm việc trong một doanh nghiệp, hãy chọn doanh nghiệp của người khác, đừng tới làm việc trong doanh nghiệp của chính mình. Bởi vì trong khi cô trả lời điện thoại, trong khi cô đang nướng bánh, trong khi cô đang lau cửa sổ và sàn nhà,… vẫn có những việc quan trọng hơn chưa thực hiện. Thật trớ trêu, những việc cô chưa làm là những việc quan trọng liên quan đến chiến lược, đến việc đưa doanh nghiệp phát triển đi lên.

“Nếu chỉ có công việc chuyên môn thôi thì chẳng có vấn đề gì cả, công việc đó rất thú vị.”

“Vấn đề chỉ nảy sinh khi Nhà chuyên môn giành hết công việc của người khác. Khi Nhà chuyên môn lấp đầy thời gian của cô bằng công việc. Khi Nhà chuyên môn lẩn tránh những thử thách trong việc phát triển doanh nghiệp. Khi Nhà chuyên môn lùi bước trước vai trò quản trị vô cùng cần thiết, là huyết mạch, động lực của một doanh nghiệp và lùi bước trước vai trò quản lý rất quan trọng để tạo cân bằng của tổ chức và là nền tảng hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp.”

“Là một Nhà chuyên môn giỏi chưa đủ để có thể xây dựng một doanh nghiệp hiệu quả. Hầu hết những Nhà chuyên môn khi sở hữu một doanh nghiệp đều bị những công việc mang tính chiến thuật chiếm hết thời gian, khiến công việc của họ trở nên phức tạp, ít hiệu quả.”

“Sarah, tôi biết cô hiểu điều đó có nghĩa là thế nào. Cô có thấy rằng, nếu cô vẫn nhìn doanh nghiệp với con mắt của một Nhà chuyên môn, cô sẽ tiếp tục gặp phải những trở ngại?” Tôi nhẹ nhàng hỏi.

Tôi nhận thấy Sarah vẫn đang cố gắng tìm ra cách thức khác cho những công việc cô vẫn làm. Tôi chờ câu hỏi của cô.

“Nhưng tôi không thể tưởng tượng cửa hàng của tôi sẽ như thế nào nếu không có tôi ở đó”, cô nói. “Cái cửa hàng đó luôn phải có tôi. Nếu không, khách hàng sẽ đi mua ở chỗ khác. Thế thì có gì sai ?”.

“Ồ, hãy nghĩ về điều đó”, tôi nói. “Khi cửa hàng của cô quá phụ thuộc vào cô, vào tác phong, tính cách, tài năng, lòng nhiệt tình của cô và nếu cô không có ở đó thì tại sao khách hàng lại không thể tìm đến một cửa hàng khác, phải không?

“Trong một doanh nghiệp như vậy, điều khách hàng quan tâm không phải là khả năng doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu của họ mà là khả năng của chính cô. Đó chính là vấn đề.

“Điều gì xảy ra nếu cô không muốn làm việc ở đó? Nếu cô muốn ở một nơi khác? Muốn đi nghỉ? Muốn ở nhà? Đọc một cuốn sách? Làm vườn? Liệu đôi lúc cô có muốn đến một nơi nào khác thay vì đến công ty của mình, đáp ứng yêu cầu của khách hàng, những người rất cần cô vì cô là người duy nhất có thể làm được điều đó?

“Điều gì sẽ xảy ra nếu cô bị ốm hay cảm thấy mệt mỏi? Hoặc khi cô thấy ngại làm việc?

“Cô có thấy không? Nếu doanh nghiệp quá phụ thuộc vào cô thì cô chỉ sở hữu một công việc chứ không phải một doanh nghiệp. Đó là công việc tồi tệ nhất trên đời.

“Và đó không phải là mục đích để cô kinh doanh.

“Mục đích bước vào thương trường là để tự do làm việc và tạo việc làm cho người khác.

“Mục đích bước vào thương trường là để mở rộng tầm nhìn. Vì thế cô muốn làm ra sản phẩm gì đó thỏa mãn một nhu cầu chưa hề được đáp ứng trên thị trường. Qua đó, cô tạo được cuộc sống thú vị cho chính mình”.

Sarah nói: “Tôi ghét phải thay đổi, điều gì sẽ xảy ra nếu tôi vẫn muốn làm công việc chuyên môn trong doanh nghiệp của mình? Sẽ thế nào nếu tôi chẳng muốn làm việc gì khác ngoài việc đó?”

Tôi nhấn mạnh: “Vậy cô hãy từ bỏ việc kinh doanh, càng sớm càng tốt. Cô không thể “vừa ăn vừa để dành”. Cô không thể bỏ qua công việc tài chính, marketing, bán hàng và hành chính. Cô không thể tảng lờ yêu cầu của nhân viên rằng cô phải có khả năng lãnh đạo, khả năng quản lý, có mục đích, và nhiều điều khác nữa. Mục đích duy nhất của nhân viên là hỗ trợ cô thực hiện công việc. Do đó, cô cần hiểu cách thức hoạt động của doanh nghiệp, hiểu được các khái niệm có liên quan đến doanh nghiệp như luồng tiền ra vào, sự tăng trưởng, tâm lý của khách hàng, của đối thủ cạnh tranh, v.v…

Tôi tiếp tục nói, vẻ mặt của Sarah bắt đầu tươi hơn, “Vấn đề là, nếu cô thành lập doanh nghiệp để có cơ hội làm những gì cô đã làm trước đó, để vừa kiếm được nhiều tiền vừa tự do hơn thì cô thật là tham lam – tôi biết nói như vậy hơi khó nghe, nhưng quả thật sự tham lam chắc chắn sẽ làm hại cô và cả doanh nghiệp của cô”.

Tôi ngừng lại trong giây lát rồi tiếp tục, bởi tôi thấy Sarah chưa hoàn toàn bị thuyết phục.

“Cô không thể xây dựng doanh nghiệp hiệu quả từ điểm xuất phát hiện tại. Cô không thể đóng vai trò của một Nhà chuyên môn và quên đi vai trò của Doanh nhân và Nhà quản lý chỉ vì cô không sẵn sàng phát huy những tố chất đó.”

“Bởi vì, khi quyết định thành lập một doanh nghiệp, cô sẽ tham gia vào một cuộc chơi lớn, lớn hơn bất kỳ cuộc chơi nào cô từng tham gia trước đó.”

“Và để tham gia vào cuộc chơi mới: xây dựng một doanh nghiệp nhỏ thực sự có hiệu quả, cô cần nuôi dưỡng và phát huy tố chất doanh nhân của mình, cô cũng cần quan tâm đến phẩm chất quản lý để tạo sự nề nếp và biến ý tưởng của Doanh nhân thành hành động thực tế. Nếu không làm được như vậy, doanh nghiệp của cô sẽ ngày càng thu hẹp, cô sẽ bị đẩy ra sát bờ vực và cuối cùng sẽ rơi xuống vực.”

“Vì thế, dù muốn hay không, chúng ta cũng phải nắm được luật chơi. Một điều thú vị là khi cô bắt đầu, khi Nhà chuyên môn bên trong cô bắt đầu nhường bước cho những con người khác, cuộc chơi sẽ trở nên hấp dẫn hơn so với tưởng tượng của cô vào thời điểm này trong vòng đời doanh nghiệp.”

“Hãy giải thích rõ hơn về điều đó”, Sarah nói. “Tôi thực sự muốn biết.”

Tôi sẽ giải thích. Nhưng trước tiên, hãy chuyển sang giai đoạn tăng trưởng, giai đoạn thứ hai trong quá trình phát triển của một doanh nghiệp nhỏ.