Chương trình tiền tiểu học cho trẻ tự kỷ – Những kỹ năng cần thiết | Trung tâm Tâm lý Giáo dục Chuyên biệt NHC Việt Nam

Trẻ tự kỷ thường phải đối mặt với nhiều khiếm khuyết liên quan đến các khía cạnh giao tiếp, nhận thức, hành vi,…nên việc lựa chọn chương trình tiền tiểu học cho trẻ là điều vô cùng quan trọng và cần thiết. Để giúp trẻ tự tin bước vào môi trường cấp 1, các bậc phụ huynh cũng nên tạo điều kiện để trẻ tham gia các lớp tiền tiểu học cho trẻ tự kỷ, giúp trẻ rèn luyện tốt các kỹ năng cần thiết để tránh việc bỡ ngỡ, lạc lõng khi đến trường. 

Chương trình tiền tiểu học cho trẻ tự kỷ là gì?

Tự kỷ là một hội chứng rối loạn phát triển thần kinh gây nên nhiều sự cản trở và thiếu hụt về mặt giao tiếp, ngôn ngữ, nhận thức, tư duy, hành vi,…Trẻ tự kỷ thường chậm nói, khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ và giao tiếp, đồng thời trẻ cũng sẽ có những hành vi bất thường, hay lặp đi lặp lại và bị suy giảm về mặt nhận thức.

Tùy vào mức độ nghiêm trọng của mỗi trẻ nhỏ mà việc can thiệp và hỗ trợ cải thiện cho trẻ cần có sự kết hợp của nhiều biện pháp khác nhau, thời gian điều trị cũng kéo dài và cần nhiều sự kiên nhẫn. Hơn thế, tự kỷ là một hội chứng hiện vẫn chưa có biện pháp điều trị tận gốc, phần lớn các phương pháp can thiệp chỉ nhằm hỗ trợ cải thiện các kỹ năng sống cần thiết, giúp cho trẻ hòa nhập cuộc sống tốt hơn.

Chính vì thế, khi trẻ đến độ tuổi đi học, việc trang bị kiến thức và tạo cho trẻ môi trường học tập phù hợp chính là vấn đề quan trọng khiến cho nhiều bậc phụ huynh lo lắng và băn khoăn. Các chương trình tiền tiểu học dành cho trẻ tự kỷ mang đến rất nhiều lợi ích và chính là tiền đề quan trọng để giúp trẻ trang bị đầy đủ các kiến thức, kỹ năng cần thiết để bước vào môi trường tiểu học.

Nhiều bậc phụ huynh hiện nay vẫn đang nhầm lẫn giữa các lớp tiền tiểu học và việc dạy trẻ học tập trước khi vào lớp 1. Trong thực tế, chương trình tiền tiểu học cho trẻ tự kỷ chính là quá trình giáo dục và rèn luyện các kỹ năng cần thiết trước khi cho trẻ  bước vào lớp 1.

Như đã chia sẻ, trẻ tự kỷ thiếu hụt rất nhiều kỹ năng sống và một số trường hợp trẻ không thể tự chăm sóc và thích nghi với môi trường bên ngoài nếu không có sự trợ giúp của những người xung quanh. Do đó, để trẻ có thể đến trường và học tập thật tốt thì việc áp dụng các chương trình đặc biệt đóng vai trò rất cần thiết để giúp trẻ cải thiện và học hỏi thêm nhiều kỹ năng thiết yếu.

Quá trình theo học lớp tiền tiểu học, những trẻ tự kỷ sẽ được giáo dục và rèn luyện về các kỹ năng cơ bản như kỹ năng thích nghi, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng giao tiếp xã hội, kỹ năng lắng nghe, trình bày, đặt câu hỏi,….Trẻ tự kỷ khi được trang bị đầy đủ các kỹ năng này sẽ dần trở nên tự tin, linh hoạt và dễ dàng thích ứng với những sự thay đổi của môi trường, đặc biệt là khi bước vào giai đoạn tiểu học.

Chương trình tiền tiểu học đã được nghiên cứu và ứng dụng kỹ lưỡng đối với trẻ đặc biệt để giúp trẻ hoàn thiện hơn về các kỹ năng. Trẻ nhỏ sẽ được hỗ trợ can thiệp giáo dục đặc biệt kết hợp cùng với các phương pháp trị liệu để nâng cao những kỹ năng mà trẻ đang còn thiếu hụt.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì trẻ tự kỷ cần được tham gia các lớp tiền tiểu học càng sớm càng tốt. Giai đoạn vàng từ 0 đến 5 tuổi để gia tăng sự hiệu quả và tỷ lệ thành công, giúp trẻ có cơ hội được đến trường và hòa nhập tốt hơn.

Chương trình tiền tiểu học dạy trẻ tự kỷ những kỹ năng nào?

Như đã chia sẻ, trẻ tự kỷ thường được đặc trưng bởi những sự khiếm khuyết và thiếu hụt về nhiều kỹ năng sống. Trẻ có tốc độ phát triển ngôn ngữ kém, thường xuyên xuất hiện những hành vi bất thường, mất kiểm soát, có xu hướng tách biệt, xa lánh với mọi người xung quanh và không có nhiều khả năng để tự chăm sóc cho chính mình.

Tự kỷ hay còn gọi là rối loạn phổ tự kỷ bởi mỗi trường hợp sẽ có những biểu hiện và đặc trưng riêng biệt. Theo chia sẻ của các chuyên gia thì một đứa trẻ tự kỷ sẽ không có biểu hiện giống hoàn toàn với một đứa trẻ tự kỷ khác. Tùy vào những triệu chứng, những mặt hạn chế riêng biệt của trẻ nhỏ mà việc can thiệp, giáo dục hoặc tiền tiểu học sẽ được tiến hành khác nhau.

Tuy nhiên, nhìn chung các chương trình tiền tiểu học dành cho trẻ tự kỷ đều tập trung vào việc cải thiện và phát triển tốt các kỹ năng thiết yếu của trẻ nhỏ để tạo nên nền tảng vững chắc giúp trẻ bước vào môi trường cấp 1 hiệu quả.

Cụ thể một số kỹ năng mà trẻ tự kỷ sẽ được học khi tham gia chương trình tiền tiểu học như:

1. Kỹ năng giao tiếp

Giao tiếp là một trong những kỹ năng quan trọng và rất cần thiết đối với mỗi con người. Tuy nhiên, đối với hầu hết trẻ tự kỷ đều có những mặt hạn chế về khả năng ngôn ngữ, trẻ thường chậm nói và gặp khó khăn trong việc giao tiếp, tương tác với mọi người xung quanh.

Một số trẻ tự kỷ còn có xu hướng sống tách biệt, thu mình và không có nhu cầu gần gũi hay kết nối với bất kỳ ai xung quanh. Điều này gây nên nhiều cản trở trong đời sống của trẻ, khiến trẻ khó có thể hòa nhập và trở nên đơn độc trong cuộc sống.

Đặc biệt  là đối với những trẻ tự kỷ đã đến tuổi đi học, nếu không được hỗ trợ cải thiện và nâng cao kỹ năng giao tiếp, trẻ sẽ khó có thể thích ứng và hòa nhập tốt với môi trường học tập, thậm chí trở nên hoảng sợ và căng thẳng. Chính vì thế, khi tham gia vào chương trình tiền tiểu học cho trẻ tự kỷ, các giáo viên, chuyên gia sẽ hỗ trợ trẻ nâng cao và phát triển kỹ năng giao tiếp.

Cụ thể, trẻ nhỏ sẽ được rèn luyện và cải thiện các kỹ năng giao tiếp cơ bản như sau:

• Kỹ năng nghe hiểu ngôn ngữ
• Kỹ năng tập trung, chú ý
• Kỹ năng ghi nhớ
• Kỹ năng bắt chước lời nói
• Kỹ năng bắt đầu và duy trì một cuộc giao tiếp, trò chuyện trực tiếp.
• Kỹ năng tự giới thiệu bản thân.
• Kỹ năng lắng nghe, chia sẻ
• Kỹ năng ứng xử
• Kỹ năng xử lý tình huống
• Kỹ năng xử lý khi thua cuộc hoặc bị bắt nạt, bạo hành.
• Kỹ năng giúp đỡ người khác và nhờ sự giúp đỡ.

2. Kỹ năng thích nghi

Một trong những đặc trưng thường gặp của những người mắc hội chứng tự kỷ đó chính là sự khó khăn trong việc thích nghi với những môi trường mới. Trẻ nhỏ sẽ gặp phải nhiều sự cản trở đối với quá trình tiếp xúc và hòa nhập khi bước vào môi trường xa lạ, đặc biệt là khi lần đầu đến trường.

Một số trẻ sẽ luôn e dè, ngại ngùng và cực kỳ căng thẳng khi phải đi học, phải làm quen và găp gỡ những người bạn mới. Nếu không chuẩn bị sẵn sàng về mặt tinh thần cũng như những kỹ năng cần thiết cho trẻ thì nhiều khả năng trẻ sẽ bị áp lực và thực hiện các hành vi tiêu cực gây ảnh hưởng đến bản thân và cả những người bên cạnh.

Chính vì thế, trong chương trình tiền tiểu học dành cho trẻ tự kỷ tuyệt đối không thể thiếu được việc giáo dục kỹ năng thích nghi. Đây là quá trình hướng dẫn và rèn luyện cho trẻ kỹ năng thích ứng, hòa nhập và tương tác tốt với thầy cô, bạn bè xung quanh. Giúp trẻ có thể hình thành và duy trì tốt các mối quan hệ thân thiết một cách tự nhiên, bền chặt nhất, xóa bỏ hàng rào tâm lý để giúp trẻ cởi mở, tự tin hơn.

3. Kỹ năng đặt câu hỏi

Như đã chia sẻ, trẻ tự kỷ sẽ gặp không ít các khó khăn về quá trình giao tiếp, trẻ dường như không có nhu cầu kết nối và không muốn chủ động để trò chuyện với bất kỳ ai. Bên cạnh đó, sự hạn chế về ngôn ngữ, vốn từ hạn hẹp khiến cho nhiều trẻ không biết cách để diễn đạt những mong muốn, nhu cầu của bản thân cũng như không biết cách đặt ra các câu hỏi cho những thắc mắc của mình.

Do đó, trẻ cần được hướng dẫn về kỹ năng đặt câu hỏi và biết cách sử dụng những mẫu câu đơn giản để chuẩn bị hành trang tốt nhất trước khi bước vào cấp 1. Trẻ tự kỷ sẽ được dạy dỗ và rèn luyện kỹ lưỡng về việc đặt ra các câu hỏi “Tại sao?”, “Cái gì?”, “Ai?”, “Làm gì?”, “Ở đâu?”,…

4. Kỹ năng nghe nói đọc viết

Nghe – nói – đọc – viết là 4 kỹ năng cơ bản và cần thiết đối với mỗi em học sinh. Không chỉ riêng những trẻ tự kỷ mà hầu hết những trẻ chuẩn bị bước vào giai đoạn học tiểu học đều được gia đình quan tâm và trang bị cẩn thần về các kỹ năng này để dễ dàng tiếp xúc và học tập hiệu quả khi đi học.

Kỹ năng nghe

• Giúp trẻ nghe hiểu và làm theo được các hướng dẫn, yêu cầu.
• Hỗ trợ trẻ nghe và hiểu được những cuộc hội thoại giao tiếp thông thường.

Kỹ năng nói

• Biết cách trả lời và đáp lại những câu hỏi, yêu cầu được đặt ra.
• Biết cách phát âm chuẩn, nói to rõ ngay từ bé.

Kỹ năng đọc

• Nhận biết được các mặt chữ, mặt số.
• Biết cách đọc và biểu đạt

Kỹ năng viết

• Nhận biết và phân biệt được các chữ cái
• Xác định rõ về hướng viết, cách viết
• Rèn luyện tư thế ngồi đúng.

5. Kỹ năng tự phục vụ

Khác với môi trường sinh hoạt ở nhà, khi bước vào lớp học, giáo viên phải quan sát và hỗ trợ cho rất nhiều trẻ nhỏ nên không thể chỉ tập trung duy nhất cho một học sinh nào cả. Chính vì thế, trước khi bước vào cấp tiểu học, trẻ cần được hướng dẫn và dạy dỗ về các kỹ năng tự phục vụ để có thể sinh hoạt tốt trong môi trường mới.

Cụ thể, khi tham gia các chương trình tiền tiểu học, trẻ tự kỷ sẽ được giáo dục các kỹ năng cơ bản như:

• Tự biết mặc và thay quần áo
• Tự biết đi vệ sinh
• Tự biết mang giày, dép khi không có ai giúp đỡ
• Tự biết chuẩn bị và kiểm tra đồ dùng học tập
• Tự biết cách ăn cơm

Kinh nghiệm lựa chọn lớp tiền tiểu học phù hợp cho trẻ tự kỷ

Hiện nay, có rất nhiều các trường học, trung tâm dành cho trẻ đặc biệt. Các bậc phụ huynh có thể tìm hiểu và lựa chọn địa chỉ uy tín, chất lượng để cho trẻ theo học chương trình tiền tiểu học.

Theo như chia sẻ của các chuyên gia thì không phải khi trẻ bắt đầu đến tuổi đi học mới nên cho trẻ tham gia các lớp giáo dục chuyên biệt mà việc can thiệp, rèn luyện cần được thực hiện càng sớm càng tốt. Do đó, nếu có thể phát hiện chứng tự kỷ của trẻ ở giai đoạn sớm thì các bậc phụ huynh cũng nên cân nhắc và tạo điều kiện để trẻ được theo học tại các môi trường chuyên biệt dành riêng cho trẻ tự kỷ.

Trong thực tế, trẻ tự kỷ rất cần có một môi trường giáo dục chuyên biệt để cải thiện và phát triển các kỹ năng đang còn thiếu hụt. Đối với những trẻ tự kỷ nhẹ, nếu có thể tham gia chương trình tiền tiểu học ngay từ 0 đến 5 tuổi thì hoàn toàn có khả năng rèn luyện kỹ năng và chuẩn bị hành trang tốt để bước vào môi trường học tập tốt.

Tuy nhiên, việc lựa chọn trung tâm giáo dục chuyên biệt phù hợp cho trẻ cũng là một trong các vấn đề nan giải dành cho các bậc phụ huynh. Để có thể lựa chọn được địa chỉ uy tín, chất lượng, các bậc phụ huynh cần dựa vào những tiêu chí sau đây:

• Ưu tiên lựa chọn những trung tâm nổi tiếng, có thương hiệu lâu năm và được nhiều gia đình tin tưởng gửi gắm trẻ nhỏ.
• Tham khảo ý kiến của những gia đình, các bậc phụ huynh đã từng cho con tham gia chương trình tiền tiểu học dành cho trẻ tự kỷ.
• Lựa chọn địa chỉ có đội ngũ giáo viên chuyên gia được đào tạo bày bản, có kinh nghiệm, trình độ chuyên môn cao và yêu trẻ nhỏ.
• Trung tâm giáo dục chuyên biệt cần được đầu tư kỹ lưỡng về cơ sở vật chất, trang thiết bị giảng dạy và môi trường sinh hoạt thoải mái, lành mạnh cho trẻ nhỏ.
• Đảm bảo việc phụ huynh được theo dõi và cập nhật liên tục về tình hình học tập, sinh hoạt của con tại trường học, trung tâm.
• Tất cả thông tin của trung tâm được minh bạch và có sự ràng buộc của pháp lý.
• Cần quan tâm và cân nhắc kỹ lưỡng về học phí để đảm bảo về mặt kinh tế, tránh việc làm gián đoạn quá trình học tập của trẻ.

Các bậc phụ huynh có thể tìm kiếm, tham khảo nhiều trung tâm, trường học uy tín trên các diễn đạt, các nhóm xã hội để nhận được nhiều ý kiến, đánh giá khách quan. Đồng thời, gia đinh cũng nên cho trẻ đến trực tiếp trung tâm, nghe tư vấn kỹ lưỡng từ giáo viên để có được sự lựa chọn đúng đắn và phù hợp nhất.

Chương trình tiền tiểu học dành cho trẻ tự kỷ đóng vai trò quan trọng và cần thiết để giúp trẻ trang bị đầy đủ các kỹ năng còn thiếu hụt để sẵn sàng bước vào môi trường học tập. Hy vọng qua thông tin của bài viết này, các bậc phụ huynh sẽ biết thêm thông tin về chương trình này và có lựa chọn phù hợp nhất dành cho trẻ nhỏ.