Bệnh thường gặp ở cá Rồng

Bệnh xoăn mang (kênh mang)

Đối với cá rồng việc thiếu chăm sóc, nhiễm bẩn và ký sinh là những nguyên nhân chính gây bệnh cho cá. Việc không thay nước thường xuyên khiến cho lượng nitrat, amôniắc trong nước tăng cao, lượng 02 giảm nên dẫn tới việc thở của con cá khó khăn, nhất là việc lượng cả trong bể dày đặc. Một số loại vi khuẩn ký sinh trong mang khiến cho các cơ cấu mang bị viêm và đẩy vỏ mang phình lên. Quan trọng không kém là không gian trong bể phải đủ cho con cá (tối thiểu là khi con cá trưởng thành thì chiều dài của bể phải gấp 3 chiều dài con cá, chiều rộng = chiều dài cá, chiều cao = chiều dài cá) và máy lọc hoạt động tốt.

Triệu chứng: Trong giai đoạn đầu thì cá thở gấp, mang mở đóng không êm ái. Về sau lớp viền mang cá mở rộng, phơi bày những những cơ cấu ở trong mang. Về sau thì lớp vỏ cứng của mang cũng kênh ra. Việc này làm cho con cá khó thở nên kém ăn và quan trọng là con cá trở nên xấu, mất giá trị.

Nghiên cứu: Khi thấy cá thở bất thường thì nên thay đổi 20% nước bể mỗi ngày. Tăng cường sủi khí, nếu cần thiết có thể dùng bình oxy bơm vào bể và có gắng duy trì PH là 6,5, duy trì 2 lạng muối/100 lít nước. Một số trường hợp cá bị xoăn nhẹ dùng lá bàng khô ngâm nước rồi lấy nước đó đổ vào bể và lớp xoăn giảm rất nhiều.
Còn nếu cá bị xoăn lớp mỏng viền mang thì có thể dùng biện pháp cắt bỏ rồi chăm sóc với chế độ giàu oxy. Nếu mang cá kênh ra phần vỏ cứng thì chịu, không khắc phục được.

Bệnh xù vẩy

Bệnh này thường xảy ra ở những cá nhỏ và cá yếu. Bệnh này thường hay xuất hiện vào mùa thu và đông.

Hiện tượng: các hàng vẩy bị kênh lên (phần lớn ở lưng). Trường hợp nặng thì toàn bộ vẩy trên người bị kênh, hai mắt hơi lồi ra. Lúc đó cá bỏ ăn và hay oằn mình.

Nguyên nhân: Bệnh chủ yếu là do nấm và sự thay đổi quá đột ngột của môi trường, nước quá bẩn và nghèo oxy.
Với trường hợp này thì sự phát hiện bệnh và xử lý càng sớm càng tốt. Đầu tiên là cố gắng duy trì nhiệt độ nước trong bể khoảng 30-31 độ C, tăng cường lượng muối trong bể, bổ xung thuốc bột vàng của Nhật. Một ngày có thể thay nước 2 lần nhưng lượng nước thêm vào và bớt ra thật ít. Trong những ngày đầu trị bệnh không nên cho cá ăn và những ngày sau cho ăn hạn chế. Nếu cá bị nhẹ thì chỉ 2 ngày là hết những vẫn phải duy trì nhiệt độ và thay nước trong 1 tuần. Nếu để bị nặng quá thì khả năng chết cao.

Bệnh xụp mắt

Thực ra xụp mắt cũng không phải là bệnh mà là tình trạng đặc trưng của cá rồng. Theo một số thông tin ở nước ngoài thì khả năng xụp mắt do di truyền chiếm tới 60%. Cá trẻ đang trưởng thành khả năng bị xụp mắt rất cao vì còn một số nguyên nhân khác như cách cho ăn (thả nhiều mồi xuống bể một lúc nên tạo cho cá thói quen ăn chìm nên cá đói hay nhìn xuống đáy), ăn quá nhiều (tạo ra lớp mỡ dưới tròng mắt nhiều, đẩy trong ra ngoài), xung quanh bể ở tầng thấp có quá nhiều vật chuyển động (đặt lồng chim, chó, mèo…) nên tạo thói quen quan sát ở thấp… Có một số phương pháp làm ngăn chặn như sau: thả vật nổi trên mặt nước (có thể là bóng bàn nhiều mầu), lúc cá bé thì tạo thói quen ăn mồi nổi (như gián, châu chấu, thạch thùng, dế…) với số lượng hạn chế. Vớt mồi còn sót nếu cá không ăn. Nếu cá rồng có giá trị cao như kim hồng vĩ, hồng long thì chỉ nên nuôi một mình 1 bể và đáy bể dán kín. Còn nếu nuôi chung thì tránh nuôi một số loại cá ăn chìm như sam, vịt, lau bể… Nói chung các phương pháp này chỉ nhằm mục đích không cá bị xụp mắt sớm thôi còn nuôi lâu thì gần như con nào cũng bị xụp mắt. Quan trọng nhất là khi mua cá phải chọn cá mắt phải đẹp, vì khi xụp rồi dù ít hay nhiều đều không chữa được

Bệnh mờ mắt

Bệnh này khá phổ biến ở nhiều loại cá. Với cá rồng thì từ to đến bé đều có khả năng bị. Nguyên nhân chủ yếu cũng là do nước không được thay thường xuyên, lượng amôniắc và nitrat quá nhiều. Vi khuẩn gây là bệnh có hình nón bám vào tròng mắt làm viêm, tạo ra một lớp quầng mầu trắng phủ lấy trong mắt. Nếu không được chữa trị cá sẽ bị hỏng mắt hoàn toàn. Bệnh này rất dễ chữa nếu phát hiện sớm. Ta tăng lượng muối trong bể, giữ nhiệt độ nước khoảng 29-32 độ. Có thể dùng tetraxilin hay metronidazone với liều lượng 500mg/50lit nước. Duy trì thay nước đều đặn 1 lần/ngày mỗi lần 1/4 lượng nước trong bể.

Bệnh trướng bụng

Bệnh này có lẽ là ít gặp mà có gặp chắc là tèo, vì vậy nên phòng là chính.

Hiện tượng: cá bỏ ăn, bụng to hơn bình thường, bơi lội khó khăn, có trường hợp nặng thì chổng đầu hoặc đuôi lên trời (gọi chung là trồng cây chuối). Nặng hơn nữa thì ở hậu môn chảy ra nước nhờn.

Nguyên nhân của bệnh này chủ yếu là do ăn uống. Vì vậy nên tránh cho cá ăn quá no vì không phải lúc nào thức ăn cũng đạt tiêu chuẩn gây ra không tiêu và viêm ruột. Nếu cho ăn tôm thì nên bóc cả đầu và râu trước khi cho vào bể vì đầu tôm có 1 cây kiếm có thể đâm thủng ruột cá. Nếu cho ăn dế, gián, châu chấu thì nên ngắt bỏ càng và chân tránh hiện tượng hóc. Nếu cho cá rồng ăn động vật thì phải còn sống, tránh cho ăn động vật chết. Nếu ăn thức ăn đông lạnh thì phải rã đá kỹ. Một số cá rồng bị viêm ruột mãn tính nên hậu môn đỏ và lòi ra (lòi trĩ).
Bệnh này rất khó chữa, khả năng chết cực cao. Vậy nếu thấy cá bỏ ăn, bụng hơi to, hay oằn mình thì nên thay 1/3 lượng nước, tăng cường bơm hơi, tăng lượng muối và duy trì nhiệt độ ở 30 độ C và có thể thêm một lượng metronidazol rồi theo dõi.

Bệnh đốm trắng

Vốn dĩ bệnh này rất chung cho mọi loại cá. Trên thân, nhất là trên vây, đuôi xuất hiện những đốm trắng và phát triển rất nhanh.

Hiện tượng: Nước trong bề hơi đục và có mùi tanh nồng. Cá bơi lội hay giật mình, chà xát người vào thành bể, bỏ ăn… trường hợp nặng thì trên vây cá có những điểm trắng như những u nang, gây ra cụt vây. Nếu không chữa kịp thời để bệnh chuyển sang giai đoạn nặng thì cá sẽ chết.

Những đốm trắng là một dạng nấm, bám trên thân cá và hút chất lỏng trên thân thể cá làm cho cá khó chịu. Loại nấm này phát triển rất nhanh ở 25oC. Vì vậy khi thấy cá bị bệnh nên tăng nhiệt độ (khoảng 32oC), trong trường hợp nhẹ thì cá tự khỏi. Nếu nặng thì ta phải thay nước liên tục với số lượng ít một, bổ xung muối ăn. Nên dùng một số thuốc ở hàng cá và phải chữa khỏi dứt điểm, tránh để bệnh kéo dài.

Hóc dị vật

Tình huống: Cá Rồng là loài cá phàm ăn, mồm rộng. Trong trường hợp để cá đói mà trong bể bất ngờ xuất hiện dị vật (như núm cao su của máy lọc, máy sưởi, nhiệt kế, bông lọc… bị rơi ra; thậm chí là tóp thuốc lá rớt vào bể…) có thể cá Rồng sẽ nuốt phải. Thường thì khi thấy không nhá được, chúng sẽ nhả ra ngay, nhưng cũng không loại trừ dị vật bị nuốt cùng thức ăn.

Cách chữa: May mắn, nếu dị vật nhỏ cá tiêu hóa được hoặc nôn ngược ra được thì đỡ phải can thiệp; Trường hợp ngược lại, cá sẽ ngúc ngoắc đầu liêu tục, thở khó khăn (mồm ngáp nước, mang hô hấp mạnh). Lúc này cần tìm mọi biện pháp tăng cường ngay oxy cho cá, sau nửa giờ ép cá vào thành bể, nhẹ hàng dùng tay trái đỡ dưới cằm cá (phải coi chừng làm gãy 2 vây bơi) tay phải lùa vào mồm cá, tách hàm dưới xuống (nhớ là hàm dưới, bác nào cố kéo hàm trên- gãy, ráng chịu) để kiểm tra và móc dị vật ra cho cá.
Đây là trường hợp dị vật mắc nông, nếu mắc sâu buộc lòng phải gọi chuyên gia, dùng panh gắp. Thường thì cá sẽ bỏ ăn một vài ngày, nếu cần vẫn động tác trên nhưng là để “cưỡng bức” cho cá ăn.

Bệnh đốm trắng – White Spot

Đây là bệnh đốm trắng (white spot) gây ra bởi một loại ky sinh trùng , rất thông thường và phổ thông trong bể cá nước ngọt . Những đốm trắng này có hình thù như mụn thường thấy ở các em trong tuổi dậy thì .

Rất nhiều loại thuốc để trị bệnh này được bày bán trên thị trường, nhưng phổ thông nhất vẩn là malachite green ( thuốc là dung dịch có dạng màu xanh lá cây), methylene blue thuốc màu xanh), hay formalin ( dung dịch không màu sắc). Bạn nên lưu ý, malachite green và formalin rất nồng và sẽ làm khó chịu khi hít thở chúng, và tránh không để dung dịch rơi lên tay nhé, vì chúng là agent của ung thư.

Loại ký sinh trùng này chu kỳ phát triển có hai giai đoạn là sống trên cơ thể cá, hút máu và sau đó sẽ rời cơ thể cá để đẻ trứng dưới đáy bể, sau khi nở, những con ký sinh trùng lại tiếp tục tìm nạn nhân của chúng . Chu kỳ của chúng tuy theo nhiệt độ của bể, ở nhiêt độ của cá rồng, chúng sẽ có chu kỳ là 48-72 tiếng . Và chúng yếu nhất lúc mới nở , nên thời gian cho thuốc là cứ cách khoảng 2-3 ngày trị một lần, vì đây là lúc chúng vừa nở .

Phương cách trị liệu : Tăng nhiệt độ bể lên 32-33 độ C. Cho thuốc theo ham lượng cho sẵn trên lọ thuốc ( thông thường ~3-5 ml / 100 lit nước) mỗi 2-3 ngày vì ly do vừa nêu trên . Sau 2-3 ngày, thay 20-25% nước của bể trị bệnh, và cho thuốc theo hàm lượng nêu trên . Quá trình trị liệu sẽ là 10- 14 ngày . ( bạn nên kéo ra thêm 4 ngày nữa, nếu ngày thứ 10 bệnh đã hết, vì bạn muốn trị cho tuyệt gốc của bệnh, nếu không bọn chúng sẽ trở lại) . Bạn nên quan sát xem kết quả trị liệu bắt đầu từ ngày thứ 7 trở đi .
Bạn lưu ý là bọn ký sinh trùng này nếu sau khi nở mà không tìm được cá để bám vào, thì chúng sẽ chết , và lý do gây nên bệnh là do cá mồi hay các thức ăn tươi/sống bạn cho cá rồng ăn đã có mầm mống bệnh, và dĩ nhiên là phẩm chất nước của bể xấu. Bạn muốn trường hợp này không xảy ra, phải xem xét lại hai nguyên nhân tạo bệnh vừa được đề cập .

Còn một điều này nữa là nếu đang xử dụng than trong hệ thống lọc nước, thì nên lấy ra trong thời gian trị liêu, vì than sẽ hấp thụ, và vô hiệu hóa công dụng của thuốc . Chúc cá bạn mau lành bệnh

Bọn ký sinh trùng tạo nên bệnh “đốm trắng” này rất kỵ copper sulfate hay sulfat đồng (CuSO4) . Nó là một trong các nhóm thuốc trị liệu cho bệnh này , nhưng tôi không đề cập đến vì nếu dùng sai liêu lượng sẽ dễ nguy hiểm cho cá và sẽ giết các loại cây thủy sinh . Tôi không dùng loại này để trị liệu cho cá vì lý do đó, nhưng liều lượng và cách dùng thì như sau :

1.Nếu chưa được pha, thì phải tự pha lấy 1g CuSO4/mổi lit nước
2. Sau đó cứ lấy từ dung dich vừa pha xong, 13ml/ mỗi 10 lít nước của bể ( Đây là trường hợp phải tự pha lấy)
3. Trị liêu vào ngày thu 3, 5, 7 và 10

Trong trường hợp CuSO4 đã đươc pha và bán trên thị trường thì theo chỉ dẫn trên lọ thuốc .

CuSO4 rất độc cho cá và cây thuỷ sinh, vì CuSO4 can thiệp trực tiếp vào lượng khí oxy hoà tan trong bể cá . Bạn HTL nhận xét rất đúng vê triệu chứng suy hô hấp cấp kỳ của cá trong bể . Đó là lý do tôi không đề nghị với bạn UTC từ ngay lúc đầu trong phương cách trị liệu, mặc dầu CuSO4 rất hiệu quả để trị liệu bệnh “đốm trắng” , vì sơ suất một tí là đi đong chú cá rồng yêu . Và CuSO4 chỉ được dùng tối đa la 4 lần trong thời gian trị bệnh cho cá , và như có nói ơ phần trên, là trước khi cho thuốc vào, nước củ trông bể bắt buộc phải được thay, nếu không thì hàm lường độc tố của CuSO4 sẽ vì thế mà gia tăng.

Sau đây là để “bình loạn” ra thêm về vấn đề hàm lượng . CuSO4 như đã nói rất độc cho cá nhất là trong bể nước acid ( phần lớn bể cá rồng có khuynh hướng biến thể thành nước axit và nước mềm sau một thòi gian, nên đây là ly do tai sao không nên dùng CuSO4 trong bể cá rồng, nước càng axit và mềm bao nhiêu, thi sẽ càng độc lên bấy nhiêu). Tuy nhiên khi bể nước có độ KH trên 50ppm ( có nghĩa là độ pH sẽ tăng dần theo), thì sau đây là những liều lượng mà CuSO4 được đề nghị nên xử dụng:

KH (Độ mềm của nước)
0-49ppm (pH ~ 5,5-6,8)————————–>Không nên xử dụng CuSO4 để trị liệu
50-99ppm (pH~ 7) ——————————->0,5-0,75 mg CuSO4/lít nước bể
100-149ppm (pH ~7-7,5) ———————–>0,75- 1 mg CuSO4/lít nước bể
150-200ppm(pH~ 7,6-8,5) —————–> 1-2 mg CuSO4/L/lít nước bể
>200ppm —————————————->Không có hiệu quả , vi CuSO4 sẽ biến thể thành CuSO3
Nếu pha loãng như hàm lượng tôi đã nêu trên là pha a. 1g/1lít nước; b. sau đó rút từ phần a ra 13ml/cho mổi 10 lít nước , thì dung dịch CuSO4 sẻ có hàm lường như nhau, sau khi pha vào bể trị bệnh:
1g=1.000mg; 1lít nước =1.000 ml——> 1g CuSO4/1lít nước = [1mg/ml] (1mg/ml) x (13ml/10 lít nước) = 1,3 mg CuSO4/lít nước bể . Hàm lượng này ứng dụng cho bể nước có độ KH 150-200ppm và độ pH ~ 7,6-8,5 . Đây là cách để tính toán liều lượng CuSO4 xử dụng cho bể cá .

Chữa bệnh kênh vảy / xù vảy / dropsy – Moneyless

Xin góp ý thêm là nếu quả thật là cá bị xù vảy, mà tiếng anh gọi là “dropsy”, thì bạn cần phải trị liệu cá với thuốc trụ sinh . Cách để nhận diện khi cá bị xù vảy là nhìn từ trên nhìn xuống, hoặc từ sau đuôi cá nhìn lên . Bạn sẽ thấy toàn thân cá (trong trường hợp bị nặng), vảy sẽ bị phù và chỉa ra như trái thông của cây thông Giáng Sinh . Nếu nhẹ, thì vảy hở hẳn ra, và khi nhìn từ phía sau , bạn sẽ thấy được phần đỏ tươi của các mạch máu trên cơ thể cá dưới lớp vảy bị xù . Nếu để lâu không trị liệu, sẽ đưa đến tình trạng cơ thể cá bị sưng vù từ bên trong vì chứa quá nhiều nước . Tương tự như khi bị nhiễm trùng trên cơ thể của con người, ta sẽ thấy nơi các vết thương bị nhiễm trùng thường bị sưng vù lên . Đây là lúc cơ quản miễn nhiễm đang “quần thảo” với bọn vi trùng đang hoành hành, và kêu gọi viện trợ từ các bộ phận của cơ quan miễn nhiễm như bạch huyết cầu, tế bào NK, PMNs v.v… Chính vì sự viện trợ này, cùng các quân số được lệnh của cơ quan miễn nhiễm đổ dồn về nơi đang có vết thương tạo nên sự sưng vù mà ta có thể thấy được . Khi cá bị nhiễm trùng bên trong nội tạng, thì phương thức phòng chống cũng như nhau, và kết quả là sự sưng vù vì có có quá nhiều dung dịch tích lũy sẽ tạo nên sức ép và đẩy ngược ra bên ngoài trên lớp vảy của cá . Đây là lý do tại sao ta thấy được hiện tượng vảy cá bị xù lên .

Thông thường, bệnh xù vảy là do cá bị nhiễm trùng trong nội tạng . Có thể một hoặc nhiều bộ phận/cơ quan của cá bị ảnh hưởng . Tuy nhiên ngoài ra xù vảy có thể xảy ra bởi độ pH/nhiệt độ thay đổi đột ngột hoặc hàm lường độc tố ammonia dâng quá cao trong một thời gian quá ngắn . Trong những trường hợp này, dễ làm cá bị stress trầm trọng, và làm cho cá suy yếu hẳn đi, dễ bị bọn vi trùng xâm nhập . Kết quả là cũng sẽ bị nhiễm trùng .

Ngoài vấn đề thay nước 70-80% mỗi ngày, ổn định nhiệt đô, và độ pH ổn định, bạn cần phải cho thêm muối (đây là một trong những trường hợp ngoại lệ, tôi góp ý cho muối vào bể cá rồng . 300g muối/100 lit nước (hoặc 3g/lít nước) . Để tiết kiệm thời gian và công sức thay nước, cũng như hàm lường của muối và thuốc trụ sinh sẽ được xử dụng trong quá trình trị liệu, bạn nên dùng một bể cá nhỏ vừa đủ để chứa cá trong thời gian trị liệu .

Thuốc trụ sinh nên dùng trong trường hợp này là tetracycline . Hàm lượng 3g/100 lít nước . Thường thuốc trụ sinh bán tại các tiệm thuốc tây có hàm lượng là 500mg—-> 6 viên tetracycline 500mg là đủ cho 100 lít nước .

Tăng nhiệt độ lên 33 độ C, và tăng bọt dưỡng khí, vì khi nhiệt độ tăng, hàm lượng oxygen hòa tan trong bể sẽ giảm đi nhiều . Đây là lúc cá đang bị stress, nên cần có dưỡng khí oxygen thật nhiều .

Xin lưu ý là không cho cá ăn trong thời gian trị liệu , vì có cho cá cũng chẳng ăn . Thời gian trị liệu là 7 ngày . Mỗi ngày khi thay nước , hàm lượng thuốc mới phải được tính theo số lượng nước mới được thay mỗi ngày .Vì thế hàm lượng của tetracycline mỗi ngày theo thể tích nước được thay là điều tối cần thiết .