Bảo tàng Lịch sử Quốc gia - Kiến Thức Cho Người lao Động Việt Nam

Bảo tàng Tuyên Quang phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam vừa tiến hành khai quật khảo cổ học tại di tích hang Phia Mùn thuộc địa phận thôn Nà Lạ, xã Sơn Phú (Nà Hang).

TS. Trình Năng Chung bên bộ di cốt người
nguyên thủy trong hố khai quật.Ảnh: QVD

Lớp văn hóa sớm nằm ở phía dưới, độ dày không đồng đều từ 20cm đến 35cm chứa nhiều xương, răng động vật là những loại thú nhỏ cùng vỏ ốc núi, ốc suối và di vật đá. Bộ công cụ lao động lớp sớm mang đặc trưng của kỹ thuật văn hóa Hòa Bình, tiêu biểu là những công cụ chặt hình rìu ngắn, công cụ hình bầu dục được chế tác từ đá cuội sông, suối với kỹ thuật ghè đẽo khá thuần thục. Sự có mặt của nhiều mảnh tước cho thấy, người nguyên thủy ở Phia Mùn đã chế tác công cụ ngay tại di chỉ và có cả những bằng chứng cho thấy họ đã tái chế tác công cụ nhằm tiết kiệm nguồn nguyên liệu đá. Theo nghiên cứu ban đầu, lớp văn hóa sớm thuộc văn hóa Hòa Bình muộn, có niên đại khoảng từ 6.000 đến 7.000 năm cách ngày nay.

Hang nằm trong khối đá vôi lớn, xung quanh là rừng nguyên sinh bao phủ. Phía trước hang, cách chừng 40m có con suối lớn quanh năm nước chảy. Cảnh quan sinh thái rất thuận lợi cho cuộc sống của con người. Tại đây, các nhà khảo cổ đã đào một số hố khai quật, tìm thấy gần 1.000 di vật khảo cổ trong di tích. Tầng văn hoá di chỉ khá đồng nhất dày từ 50cm đến 60cm, gồm hai lớp sớm, muộn nằm chồng trực tiếp lên nhau, không có lớp giãn cách.Lớp văn hóa sớm nằm ở phía dưới, độ dày không đồng đều từ 20cm đến 35cm chứa nhiều xương, răng động vật là những loại thú nhỏ cùng vỏ ốc núi, ốc suối và di vật đá. Bộ công cụ lao động lớp sớm mang đặc trưng của kỹ thuật văn hóa Hòa Bình, tiêu biểu là những công cụ chặt hình rìu ngắn, công cụ hình bầu dục được chế tác từ đá cuội sông, suối với kỹ thuật ghè đẽo khá thuần thục. Sự có mặt của nhiều mảnh tước cho thấy, người nguyên thủy ở Phia Mùn đã chế tác công cụ ngay tại di chỉ và có cả những bằng chứng cho thấy họ đã tái chế tác công cụ nhằm tiết kiệm nguồn nguyên liệu đá. Theo nghiên cứu ban đầu, lớp văn hóa sớm thuộc văn hóa Hòa Bình muộn, có niên đại khoảng từ 6.000 đến 7.000 năm cách ngày nay.

Lớp văn hóa muộn có độ dày không đều từ 15cm đến 35cm chứa nhiều tàn tích thức ăn của người tiền sử gồm: Xương răng động vật, vỏ ốc suối, trai, hến, dấu tích than tro, đồ gốm, cùng những chiếc rìu đá đã được mài nhẵn. Loại hình công cụ lao động là những chiếc rìu đá có vai, rìu hình tứ giác, những con dao đá được mài nhẵn toàn thân, những mảnh gốm được phát hiện trong lớp này khá dày, thô, nặn bằng tay, trang trí hoa văn thừng và văn khắc vạch. Đồ án trang trí hoa văn khá đơn giản. Dựa vào kết quả nghiên cứu trầm tích văn hóa và di vật khảo cổ, chủ yếulà đồ đá và đồ gốm, các nhà khảo cổ bước đầu cho rằng lớp văn hóa muộn thuộc giai đoạn hậu kỳ đá mới có niên đại cách ngày nay khoảng gần 4 nghìn năm.

Tiến sĩ Trình Năng Chung, Trưởng đoàn khai quật Viện Khảo cổ học Việt Nam cho biết, tại di tích đã phát hiện được hơn 10 mộ táng cổ thuộc thời đại đồ đá, trong đó có 4 mộ còn tìm thấy di cốt, số còn lại xương cốt đã bị phân huỷ chỉ còn đồ tuỳ táng là những công cụ bằng đá và những tảng đá lớn dùng để phủ mộ. Qua nghiên cứu ban đầu cho thấy, có ít nhất 2 loại táng thức. Táng thức thứ nhất là chôn nằm co, bó gối. Loại táng thức thứ hai là di cốt được chôn trong tư thế nằm ngửa, hai tay buông xuôi. Cách táng tục mộ kè đá trong hang động như ở hang Phia Mùn là hiện tượng hiếm gặp trong các di tích thời tiền sử ở nước ta.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, Phia Mùn là nơi cư trú và là khu mộ táng của cư dân thuộc nhiều giai đoạn tiền sử khác nhau. Di tích đã cung cấp nhiều cứ liệu khoa học quan trọng giúp cho việc tìm hiểu nhiều mặt về đời sống vật chất và tinh thần của người xưa.

Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã phát hiện nhiều di tích hang động quan trọng: Tại hang Đá Đen phát hiện di cốt người Homosapiens niên đại hơn 10 vạn năm; di cốt người tiền sử tại hang Phia Vài niên đại hơn một vạn năm và 12 di cốt của người tiền sử tại hang Phia Mùn góp phần khẳng định, Tuyên Quang là nơi trú ngụ của cư dân người tiền sử và đã có sự phát triển nhất định về phương diện văn hóa, đóng góp vào tiến trình phát triển của lịch sử Việt Nam cổ đại, là minh chứng khẳng định nguồn gốc dân tộc Việt Nam.

Hiện nay, Bảo tàng tỉnh và các nhà khảo cổ học đang tiếp tục nghiên cứu nhằm làm rõ thêm giá trị khoa học, lịch sử – văn hoá của di chỉ này.

Quan Văn Dũng
(Bảo tàng Tuyên Quang)