8 sự thật cơ bản về Tâm lý học mà bạn cần biết

Tâm lý học là một chủ đề rất thu hút gần đây. Tâm lý học cung cấp những hiểu biết cơ bản về hành vi và tâm trí, qua đó chúng ta có thể hiểu rõ hơn về bản thân và những người xung quanh. Các nhà tâm lý học cũng chăm sóc sức khỏe tâm thần cho các cá nhân, thực hiện liệu pháp tâm lý, lựa chọn phương pháp điều trị và hướng dẫn cách kiểm soát các triệu chứng hiệu quả.

Bất kể lý do bạn tò mò về tâm lý học là gì, việc có những hiểu biết đúng đắn hơn về các chủ đề liên quan đến tâm lý sẽ có ích cho cuộc sống và hạnh phúc của bạn.

1. Tâm lý học là nghiên cứu về tâm trí và hành vi

Tâm lý học (psychology) có thể được định nghĩa là nghiên cứu về các quá trình tâm thần và hành vi. Thuật ngữ này xuất phát từ từ “psyche” trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là “hơi thở, tinh thần, linh hồn” và logia, có nghĩa là “nghiên cứu”.

Tâm lý học không phải lúc nào cũng tồn tại như ngày nay. Trên thực tế, nó được coi là một ngành học tương đối non trẻ, mặc dù như một nhà tâm lý học lỗi lạc đã giải thích, nó có một quá khứ ngắn nhưng lịch sử lâu dài.

Tâm lý học xuất phát từ sinh học và triết học, và được liên kết chặt chẽ với các ngành khác bao gồm xã hội học, y học, ngôn ngữ học và nhân học.

Ngày nay, tâm lý học đã nhanh chóng phát triển và giữ một vai trò quan trọng. Các nhà tâm lý học được tuyển dụng trong các bệnh viện, phòng khám sức khỏe tâm thần, trường học, cao đẳng và đại học, các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp tư nhân và các cơ sở tư nhân. Họ thực hiện nhiều nhiệm vụ và vai trò khác nhau, từ điều trị bệnh tâm thần đến thực hiện nghiên cứu để tác động đến chính sách y tế công cộng.

Tham khảo: Nguồn gốc tâm lý học

2. Tâm lý học dựa trên các phương pháp khoa học

Một trong những lầm tưởng phổ biến nhất về tâm lý học là nó chỉ là “những lẽ thường” quanh ta. Vấn đề là các nghiên cứu tâm lý đã chứng minh rằng nhiều điều mà chúng ta tin rằng là “hiển nhiên” thực sự không đúng chút nào. Nếu “những lẽ thường” ấy là phổ biến như mọi người vẫn nói, thì chúng ta sẽ không tham gia vào các hành vi mà ta biết là có hại, chẳng hạn như hút thuốc hoặc ăn đồ ăn nhanh.

Bằng việc thách thức các quan niệm sai lầm về cách thức và lý do cho hành xử của con người, các nhà tâm lý có thể đưa ra câu trả lời giúp giải quyết các vấn đề thực tế trên thế giới.

Dựa vào các phương pháp khoa học, Tâm lý học điều tra vấn đề và đi đến kết luận. Sử dụng phương pháp thực nghiệm, các nhà nghiên cứu có thể khám phá mối quan hệ giữa các biến khác nhau. Các nhà tâm lý còn sử dụng một loạt các kỹ thuật để nghiên cứu tâm trí và hành vi của con người, ví dụ như quan sát, thí nghiệm, nghiên cứu điển hình và bảng hỏi.

Tham khảo: Trở thành nhà nghiên cứu tâm lý học

3. Tâm lý học dựa trên đa dạng góc nhìn

Các chủ đề và câu hỏi trong tâm lý học có thể được nhìn nhận dưới những quan điểm khác nhau. Và mỗi góc nhìn đều đóng góp một hiểu biết mới cho chủ đề. Một số quan điểm chính trong tâm lý học bao gồm:

• Quan điểm sinh học

• Quan điểm nhận thức

• Quan điểm hành vi

• Quan điểm tiến hóa

• Quan điểm nhân văn

Ví dụ, hãy tưởng tượng rằng các nhà tâm lý đang tìm hiểu các yếu tố khác nhau gây ra hành vi bắt nạt. Một nhà nghiên cứu với quan điểm sinh học có thể sẽ xem xét vai trò của di truyền và não bộ. Một người với quan điểm về hành vi sẽ xem xét cách hành vi bắt nạt được củng cố bởi môi trường. Người khác với quan điểm xã hội thì sẽ phân tích tác động của áp lực nhóm.

Không có duy nhất một quan điểm là đúng. Mỗi quan điểm đều góp phần vào cách chúng ta tìm hiểu vấn đề và giúp các nhà nghiên cứu phân tích vô số ảnh hưởng góp phần vào các hành vi nhất định. Từ đó, họ có thể đưa ra đa dạng các giải pháp để hạn chế hành vi kém thích ứng và khuyến khích các hành vi lành mạnh hơn.

4. Tâm lý học gồm đa dạng lĩnh vực

Ngoài nhiều quan điểm khác nhau, tâm lý học cũng gồm nhiều nhánh nhỏ. Các nhà tâm lý thường chọn chuyên môn về một lĩnh vực cụ thể. Một số nhánh lớn trong tâm lý học là tâm lý học lâm sàng, tâm lý học nhân cách, tâm lý học nhận thức, tâm lý học phát triển và tâm lý học xã hội.

Nhà tâm lý học mà bạn cần tìm hỗ trợ thường phụ thuộc vào loại vấn đề bạn đang gặp phải. Nếu bạn đang trải qua các triệu chứng về cảm xúc hoặc tâm lý, bạn có thể cần một nhà tâm lý tham vấn hoặc lâm sàng. Nếu bạn có thắc mắc về việc liệu con bạn có đang phát triển bình thường hay không, bạn có thể tìm một nhà tâm lý học phát triển.

Một số nhà tâm lý làm việc trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, điều trị bệnh nhân có rối loạn tâm thần và đau khổ tâm lý. Các lĩnh vực như tâm lý lâm sàng, tâm lý tham vấn và tâm lý sức khỏe thường tập trung vào việc giúp đỡ những cá nhân có vấn đề về sức khỏe tâm thần và thể chất.

Các nhà tâm lý học khác làm việc trong các lĩnh vực phụ ứng dụng, chẳng hạn như tâm lý học pháp y và tâm lý học tổ chức doanh nghiệp, tham gia giải quyết các vấn đề trong thế giới thực. Các nhà tâm lý học khác tập trung vào nghiên cứu để đóng góp vào sự hiểu biết của loài người về tâm trí và hành vi con người. Những nhà tâm lý học đó có thể chuyên về một lĩnh vực cụ thể như phát triển, hành vi xã hội, nhận thức hoặc nhân cách.

Tham khảo: Tâm lý học nhân văn

5. Tâm lý không chỉ là về sức khỏe tâm thần

Khi nghĩ về tâm lý học, có phải bạn hình dung một nhà trị liệu lắng nghe và ghi chép lại khi thân chủ kể lại những trải nghiệm thời thơ ấu? Đúng, trị liệu tâm lý chắc chắn là một phần quan trọng của tâm lý học, nhưng nó không phải là điều duy nhất mà các nhà tâm lý học làm. Trên thực tế, nhiều nhà tâm lý hoàn toàn không làm việc trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần. Họ có thể làm các lĩnh vực khác bao gồm giảng dạy, nghiên cứu và tham vấn.

Sức khỏe tâm thần chắc chắn là một lĩnh vực tâm lý học quan tâm, nhưng các nhà tâm lý học cũng làm những việc như giúp các vận động viên trau dồi động lực và sự tập trung tinh thần, giúp thiết kế các sản phẩm an toàn và hữu ích, đồng thời giúp các doanh nghiệp hiểu được cách ảnh hưởng đến người tiêu dùng.

6. Tâm lý học là tất cả mọi thứ xung quanh bạn

Tâm lý học không chỉ là một môn học tồn tại trong các lớp học, phòng nghiên cứu và phòng sức khỏe tâm thần. Các nguyên tắc của tâm lý học có thể được tìm thấy xung quanh bạn trong các tình huống hàng ngày.

Các quảng cáo truyền hình hoặc in ấn mà bạn nhìn thấy hàng ngày đều dựa vào tâm lý học để phát triển các thông điệp tiếp thị ảnh hưởng và thuyết phục chúng ta mua các sản phẩm được quảng cáo. Các trang web bạn truy cập thường xuyên cũng sử dụng tâm lý học để hiểu cách mọi người đọc, sử dụng và giải thích thông tin trực tuyến.

Tâm lý học cũng đóng góp vào việc cải thiện sức khỏe và hạnh phúc của bạn. Ví dụ, hiểu một số nguyên tắc cơ bản của tâm lý học hành vi có thể hữu ích nếu bạn đang cố gắng phá bỏ một thói quen xấu và thiết lập những thói quen mới.

Hiểu về một số yếu tố thúc đẩy hành vi có thể hữu ích nếu bạn đang cố gắng tuân theo kế hoạch giảm cân hoặc tập thể dục. Vượt qua những ám sợ, quản lý căng thẳng, cải thiện kỹ năng giao tiếp và đưa ra quyết định tốt hơn là một vài trong số điều hữu ích từ tâm lý học.

7. Tâm lý học có nhiều định hướng nghề nghiệp

Nếu con bạn gặp vấn đề ở trường, bạn có thể tìm lời khuyên từ nhà tâm lý học học đường, người chuyên hỗ trợ trẻ em giải quyết các vấn đề học tập, xã hội, tình cảm và các vấn đề khác. Nếu bạn lo lắng về người lớn tuổi như cha mẹ hoặc ông bà, bạn có thể tham khảo ý kiến của một nhà tâm lý học phát triển, người được đào tạo đặc biệt và có kiến thức về các vấn đề liên quan đến tâm lý người cao tuổi.

Để xác định chuyên gia nào phù hợp với nhu cầu của bạn, bạn nên hiểu một số yêu cầu về đào tạo và cấp phép khác nhau cho các lĩnh vực chuyên môn khác nhau. Nếu bạn đang cố gắng tìm một nhà trị liệu tâm lý, bạn nên tìm hiểu một số chuyên gia thường cung cấp các dịch vụ trị liệu.

Nếu bạn đang suy nghĩ về định hướng chuyên ngành tâm lý học, có rất nhiều con đường sự nghiệp để bạn lựa chọn. Những điều này phụ thuộc phần lớn vào trình độ học vấn và kinh nghiệm làm việc của bạn, vì vậy điều quan trọng là phải nghiên cứu các yêu cầu đào tạo và cấp phép của lĩnh vực chuyên môn bạn đã chọn. Ngành tâm lý học lâm sàng, tâm lý học pháp y, tâm lý học sức khỏe và tâm lý học tổ chức sẽ chỉ phù hợp với một số công việc nhất định.

8. Các nhà tâm lý học làm cho cuộc sống con người tốt đẹp hơn

Bên cạnh các mục tiêu chính của tâm lý học là mô tả, giải thích, dự đoán và cải thiện hành vi của con người. Các nhà tâm lý học đóng góp vào hiểu biết cơ bản của chúng ta về cách mọi người suy nghĩ, cảm nhận và hành xử. Một số người tham gia các công việc giải quyết các vấn đề trong thế giới thực có ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Không chỉ vậy, nhiều nhà tâm lý học đã cống hiến cuộc đời mình để giúp đỡ những người đang gặp khó khăn với các vấn đề tâm lý. Bạn có thể tìm thấy những chuyên gia này làm việc tại các bệnh viện, phòng khám sức khỏe tâm thần, cơ sở tư nhân và các cơ sở khác. Họ tham gia chẩn đoán các rối loạn tâm lý và cung cấp liệu pháp tâm lý cho tất cả mọi người ở mọi tầng lớp xã hội.

Mặc dù công việc của các nhà tâm lý học có thể rất đa dạng, nhưng tất cả đều có chung một mục tiêu quan trọng: giúp mọi người có cuộc sống tốt hơn.

Tâm lý học là một ngành học phong phú và hấp dẫn, có ứng dụng thiết thực trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống. Nếu bạn đã từng muốn tìm hiểu thêm về lý do tại sao mọi người suy nghĩ và hành động theo cách nào đó, thì nghiên cứu tâm lý học sẽ là một cách tuyệt vời để có cái nhìn sâu sắc hơn về trải nghiệm của con người.

Nguồn: 8 Basic Psychology Facts You Need to Know, VerywellMind