20 NĂM SỰ KIỆN 11/9

Nỗ lực chống khủng bố toàn cầu của Mỹ đã đem lại một số thành công, các biện pháp an ninh chặt chẽ được áp dụng sau vụ khủng bố 11/9 đã làm thất bại, hoặc ngăn chặn các âm mưu khủng bố nhằm vào nước Mỹ và giúp “xứ cờ hoa” an toàn hơn. Song, giới phân tích chỉ rõ, mối đe dọa khủng bố chưa hoàn toàn bị loại bỏ, mà biến đổi với hình dạng mới.

Chuyên gia Bruce Hoffman thuộc tổ chức độc lập Hội đồng Quan hệ đối ngoại (CFR) cho rằng, trùm khủng bố Osama Bin Laden đã bị Mỹ tiêu diệt, 7 chỉ huy hàng đầu của Al Qaeda đã bị loại bỏ (tính đến năm 2019), song “hệ tư tưởng” và mục tiêu của Al Qaeda tiếp tục được nhiều tổ chức thánh chiến chia sẻ. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, số lượng các tổ chức bị Washington liệt vào “danh sách khủng bố” đã tăng bốn lần so con số được ghi nhận 20 năm trước.

Một báo cáo của nhóm giám sát thuộc Liên hợp quốc cũng nêu rõ sự trỗi dậy của Al Qaeda ở châu Phi, cố thủ tại Syria và hiện diện ở Afghanistan. Al Qaeda vẫn có thể thực hiện các hoạt động khủng bố, thông qua các tổ chức nhánh và lực lượng thánh chiến “được ủy quyền”. Vụ tấn công căn cứ của Hải quân Mỹ ở Florida năm 2019 là thí dụ mới nhất, do nhóm Al Qaeda trên bán đảo Arab (AQAP) thực hiện.

Sự kiện 11/9 là lý do trực tiếp để Mỹ đưa quân tới Afghanistan và khởi động cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu, sau khi Mỹ xác định nhóm Al Qaeda dưới sự chỉ huy của thủ lĩnh Osama bin Laden khi đó đang trú ẩn ở Afghanistan là nhóm chịu trách nhiệm cho các vụ tấn công khủng bố “kinh hoàng” này. Tuy nhiên, mức độ thành công của cuộc can dự này vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.

Bài viết trên trang France24.com dẫn nhận định của giới chuyên gia thuộc Trường đại học Lund (Thụy Điển) cho rằng, cuộc chiến do Mỹ dẫn đầu ở Afghanistan đã lật đổ chế độ Taliban cách đây 20 năm và làm suy giảm khả năng của Al Qaeda, nhưng không thể nhổ tận gốc bạo lực cực đoan.

Thực tế, ngày nay chủ nghĩa khủng bố thánh chiến đã biến thành mối đe dọa toàn cầu, do nhiều nhóm và cá nhân trên khắp thế giới tiến hành. Năm 2018, Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) có trụ sở ở Washington ước tính, số lượng các nhóm khủng bố đang hoạt động lên mức cao nhất kể từ năm 1980.

Chi nguồn lực khổng lồ cho cuộc chiến chống khủng bố, song dường như kết quả Mỹ thu được không tương xứng, thậm chí còn bị cho là “phản tác dụng”. Theo CRF, cuộc can thiệp của Mỹ vào Iraq năm 2003 đã làm chệch hướng các nguồn lực quan trọng khỏi mục tiêu tiêu diệt Al Qaeda ở Nam Á, thậm chí vô hình trung tạo ra những “cơ hội” dẫn tới sự xuất hiện của tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS) ở Iraq và Syria.

Lợi dụng sự suy yếu của Al Qaeda, IS đẩy mạnh hoạt động, trở thành một phiên bản bạo lực hơn cả Al Qaeda. Không chỉ ở Iraq và Syria, IS đã thực hiện một loạt cuộc tấn công nhằm các mục tiêu dân sự ở các thành phố của Mỹ và châu Âu. IS còn thay đổi cả cách thức truyền thống, khi tiên phong sử dụng truyền thông xã hội để tuyển dụng, tuyên truyền và kích động tấn công kiểu “sói đơn độc”.

Liên quân của 38 nước do Mỹ đứng đầu phải mất khoảng 5 năm để tuyên bố “đánh bại IS”, song mối đe dọa từ tổ chức khủng bố này thì chưa được loại bỏ hoàn toàn.

Từng gây tranh cãi, các kế hoạch của Mỹ rút quân khỏi Iraq và mới nhất là rời Afghanistan càng khiến dư luận lo ngại, trong bối cảnh nguy cơ khủng bố thánh chiến trở lại rõ rệt hơn.

Bằng chứng mới nhất là vụ đánh bom liều chết ở Kabul vào thời điểm sát hạn chót lực lượng Mỹ chấm dứt hiện diện tại Afghanistan, mà thủ phạm là tổ chức nhánh của IS ở khu vực Nam Á.

Theo nhận định của tổ chức nghiên cứu Brookings có trụ sở tại Mỹ, sự sụp đổ nhanh chóng của chính quyền Tổng thống Ashraf Ghani ở Afghanistan càng dấy lên lo ngại về nguy cơ các nhóm thánh chiến có thể tái thiết lập, tìm được nơi trú ẩn và trỗi dậy mạnh mẽ hơn.

Ấy là chưa kể, xu hướng chuyển dịch khủng bố từ Trung Đông sang châu Phi ngày càng rõ nét, khi các khu vực Sahel và Maghreb được cho là “chiến địa” mới của nhiều nhóm thánh chiến. Cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu sẽ còn tiếp diễn, như chính tuyên bố của Tổng thống Mỹ Joe Biden khi công bố kết thúc “sứ mệnh” của Mỹ tại Afghanistan.

Tuy nhiên, việc Mỹ quyết rút hết lực lượng khỏi Afghanistan trong bối cảnh tình hình quốc gia Nam Á còn bất ổn, với nhiều mối lo ngại về tương lai, sẽ tác động trực tiếp mối quan hệ của Mỹ với các đồng minh và đối tác. Thực tế “Mỹ không giành thắng lợi tại Afghanistan” có thể khiến các nước thận trọng hơn, Mỹ khó khăn hơn khi lập liên minh hoạt động quân sự trong tương lai.