Thực trạng tình hình
Đối với nguồn nhân lực phục vụ cho công tác y tế dự phòng, trước đây các trường đại học y khoa hoặc đại học y dược chỉ đào tạo hệ bác sĩ chuyên khoa vệ sinh phòng dịch học 4 năm cùng với chương trình đào tạo bác sĩ đa khoa, sau đó học thêm 2 năm chuyên khoa vệ sinh phòng dịch nhưng số lượng được đào tạo quá hạn chế; thường chỉ có 20-30 sinh viên cho mỗi khóa học. Thời gian sau đó, các đối tượng được đào tạo riêng cho hệ y tế dự phòng mới bắt đầu có sự quan tâm và đa đạng hóa loại hình đào tạo như bác sĩ y học dự phòng, cử nhân y tế công cộng, điều dưỡng trung học chuyên ngành y học dự phòng. Việc đào tạo cán bộ chuyên khoa cho hệ y tế dự phòng có số lượng cao hơn bác sĩ chuyên khoa vệ sinh phòng dịch trước đây nhưng tỷ lệ so với hệ điều trị thì vẫn còn rất thấp.
Mặc dù chỉ tiêu đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho ngành y tế nói chung và các chuyên ngành của hệ y tế dự phòng nói riêng đã được các cơ sở đào tạo tăng dần qua các năm để khắc phục tình trạng thiếu hụt, đối tượng tuyển sinh đại học, sau đại học, cao đẳng, trung học nhập học ngày cũng càng tăng nhưng khi tốt nghiệp ra trường chỉ có một tỷ lệ nhỏ bác sĩ công tác tại hệ y tế dự phòng; số còn lại thường chuyển sang hệ điều trị.
Đối tượng bác sĩ y học dự phòng chỉ mới được đào tạo từ năm 2006 và bắt đầu tốt nghiệp ra trường vào năm 2012 với số lượng tăng dần nhưng cũng còn rất hạn chế. Các đối tượng bậc cao đẳng, trung học chuyên ngành y tế dự phòng cũng đã có sự quan tâm đào tạo tại các trường, các viện nghiên cứu nhưng số lượng vẫn còn ít. Hiện nay việc đào tạo nguồn nhân lực cho hệ y tế dự phòng của nước ta có loại hình đặc thù mà ít có nước khác thực hiện như đào tạo bác sĩ y học dự phòng, bác sĩ chuyên khoa vệ sinh dịch tễ. Tại các trường đã thành lập, xây dựng khoa y tế công cộng với trách nhiệm tập trung đào tạo nhân lực cho hệ y tế dự phòng, quản lý y tế. Ngoài ra còn có các dự án hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực cho hệ y tế dự phòng bậc đại học, sau đại học ở một số khu vực có khó khăn.
Theo GS.TS. Trương Việt Dũng, Vụ trưởng Vụ Khoa học-Đào tạo, Bộ Y tế; khó khăn trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho hệ y tế dự phòng hiện nay là tỷ lệ sinh viên nhập học thấp hơn các chuyên ngành khác. Theo số liệu thống kê năm 2009, số sinh viên nhập học ngành bác sĩ đa khoa chiếm 91,6%; trong lúc đó chỉ có 73,8% nhập học ngành bác sĩ y học dự phòng và 66,6% nhập học ngành cử nhân y tế công cộng. Vấn đề này đã phản ánh sức hấp dẫn của chuyên ngành y tế dự phòng đối với sinh viên thấp hơn ngành khám chữa bệnh từ thực trạng của xã hội hiện tại. Mặt khác, hầu hết các trường đào tạo đều chưa có kinh nghiệm đối với chuyên ngành y tế dự phòng. Vì vậy cần phải có sự đầu tư thích đáng về chuyên gia, nguồn lực, liên tục đánh giá hiệu quả đào tạo nhằm cung cấp các bác sĩ y học dự phòng phù hợp với nhiệm vụ sẽ thực hiện. Chương trình đào tạo hệ y tế dự phòng mới được xây dựng và áp dụng, cần có thêm thời gian để cải tiến, đánh giá mức độ phù hợp. Việc đầu tư cho công tác đào tạo ngành y học dự phòng chưa đủ, còn rất thấp so với việc đầu tư cho ngành lâm sàng, điều trị, khám chữa bệnh. Ngoài ra, đội ngũ giảng viên, giáo viên của các trường đào tạo còn rất thiếu và yếu, cần được nâng cao năng lực và chất lượng. Hệ thống cơ sở thực hành của hệ y tế dự phòng chưa được xây dựng đáp ứng đầy đủ như hệ thống thực hành lâm sàng. Một điều cũng cần được sự quan tâm là chưa xây dựng việc đào tạo chuyên ngành bậc đại học cho công tác phòng chống HIV/AIDS, sốt rét, ký sinh trùng, côn trùng, an toàn vệ sinh thực phẩm.
Nghề y là nghề đặc biệt phải có sự đào tạo và tuyển lựa kỹ càng.
ảnh : suckhoedoisong online
Giải pháp khắc phục để có bác sĩ y học dự phòng
Thực trạng tình hình thiếu hụt nguồn nhân lực phục vụ cho hệ y tế dự phòng cả về số lượng và chất lượng do mức độ hấp dẫn của ngành nghề. Có thể nói cán bộ, nhân viên công tác trong hệ thống y tế dự phòng có mức thu nhập thấp, công việc bị biến động, vất vả do phải đi lại nhiều trên các địa bàn khác nhau để làm nhiệm vụ. Vì vậy giải pháp tốt nhất để khắc phục mặt tồn tại, thu hút nguồn nhân lực phục vụ cho công tác y tế dự phòng là giải quyết những vấn đề có liên quan đến sự ưu đãi như tăng thêm mức thu nhập và ưu tiên trong phát triển nghề nghiệp. Trong đào tạo, giải pháp chủ yếu là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và giải quyết sự thiếu hụt về số lượng nhân lực hiện nay.
Một trong các giải pháp về công tác đào tạo mới đã được Bộ Y tế xây dựng để có điều kiện bổ sung nguồn nhân lực bác sĩ y học dự phòng là tăng cường chỉ tiêu đào tạo bác sĩ y học dự phòng cho các cơ sở đào tạo có đủ năng lực, tăng cường đầu tư cho các trường chưa đào tạo bác sĩ y học dự phòng về giảng viên, chương trình đào tạo, phương pháp, cơ sở vật chất để có thể tham gia đào tạo đối tượng này. Ngành y tế dự phòng sẽ có thêm nguồn lực khi Bộ Y tế đã xây dựng chương trình đào tạo văn bằng hai hệ bác sĩ y học dự phòng cho những người đã có một bằng đại học khác như cử nhân y tế công cộng, cử nhân kỹ thuật y học … Hiện nay Trường Đại học Y khoa Hà Nội đang tiến hành xây dựng chương trình đào tạo hệ bác sĩ y học dự phòng theo mô hình này. Dự kiến bắt đầu năm 2010 sẽ tuyển sinh đào tạo khóa đầu tiên. Sau đó, các Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Y Dược Cần Thơ, Đại học Y Dược Huế, Đại học Y khoa Thái Bình, Đại học Y Dược Thái Nguyên sẽ tuyển sinh đào tạo vào các năm tiếp theo.
Như vậy, ngoài hệ đào tạo chính quy bác sĩ y học dự phòng; các cử nhân y tế công cộng, cử nhân kỹ thuật y học … sẽ có cơ hội được đào tạo thêm để trở thành bác sĩ y học dự phòng trong thời gian đến để bổ sung nguồn nhân lực cho ngành y tế dự phòng theo định hướng đào tạo của Bộ Y tế. Chương trình đào tạo bác sĩ y học dự phòng sẽ được xem xét, đánh giá lại để có thể chỉnh sửa kịp thời, bảo đảm cho các bác sĩ y học dự phòng khi ra trường đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ công tác của hệ y tế dự phòng. Chương trình đào tạo cử nhân y tế công cộng cũng được xem xét, chỉnh sửa để sau khi tốt nghiệp có thể đảm nhận tốt một số vị trí trong hệ y tế dự phòng như giáo dục sức khỏe, thực hiện các điều tra, nghiên cứu dịch tễ học, xử lý thông tin, số liệu chuyên môn … Thực hiện đào tạo định hướng chuyên khoa trong đại học về các lĩnh vực dinh dưỡng, sức khỏe môi trường … để trở thành cán bộ quản lý y tế. Sinh viên được đào tạo chuyên ngành y tế dự phòng có thể được hưởng chế độ học bổng toàn phần, không phải đóng học phí … Có chế độ ưu tiên cho cán bộ y tế đi học sau đại học thuộc hệ y tế dự phòng về tiêu chuẩn tuyển sinh, đào tạo trong nước và nước ngoài. Chương trình đào tạo bác sĩ chuyên tu hệ 4 năm về y học dự phòng cũng được xây dựng, xem xét để thực hiện. Sẽ cải tiến chương trình đào tạo sau đại học của hệ y tế dự phòng để có bác sĩ chuyên khoa I, chuyên khoa II, thạc sĩ, tiến sĩ chuyên ngành phù hợp với nhu cầu thực tiễn của công tác nghiên cứu khoa học và thực hành chuyên môn nghiệp vụ.
TTƯT.BS. Nguyễn Võ Hinh
(www.impe-qn.org.vn)
