Đề cương ôn tập Cơ sở Văn Hóa Việt Nam

Câu 1: Trình bày văn hóa ăn của người Việt?

– Ng Việt rất q / trọng việc ăn “ Có thực mới vực được đạo – Trời đánh tránh miếng ăn ”, “ Ăn ” quan trọng đến mức Open trong nhiều câu nói, đứng trc nh ` hành vi thường ngày : nhà hàng siêu thị, ăn ở, ăn mặc, ăn nói, ăn chơi, ăn học, ăn ngủ, ăn nằm, đánh cắp, ăn trộm …

Văn hóa ẩm thực của người Việt phản ánh rõ khả năng tận dụng của người Việt từ những yếu tố thuộc môi trường tự nhiên, thức ăn, thức uống đều được chế biến từ tự nhiên.

– Thể hiện đặc trưng v / hóa nông nghiệp lúa nước của ng Việt, trong cơ cấu tổ chức của bữa ăn : Cơm-rau-cá-thịt. Tp ` đ / tiên và q / trọng nhất là cơm
+ Cơm được làm từ gạo, gạo đứng vị trí tiên phong trong cơ cấu tổ chức bữa ăn : “ Người sống về gạo, cá bạo về nước ”, bữa ăn của người Việt gọi là bữa cơm. Người Việt trồng cả hai loại lúa : nếp và tẻ. Cây lúa tẻ là loại cây cối chính nên gạo tẻ được dùng trong bữa ăn hàng ngày : “ Cơm tẻ là mẹ ruột ”, “ Đói thì thèm thịt thèm xôi, hễ no cơm tẻ thì thôi mọi đường ”. Người Việt còn coi cây lúa là tiêu chuẩn của cái đẹp : “ Em xinh là xinh như cây lúa ”. Người Việt không chỉ tận dụng cây lúa thành gạo để nấu cơm mà còn biết tận dụng từ gạo để làm bún và làm bánh : bánh lá, bánh đúc, bánh tráng … Gạo nếp được dùng làm xôi, làm bánh mặn, bánh ngọt …
+ Rau : Là nước nằm trong vành đai khí hậu nhiệt đới gió mùa gió mùa, nông nghiệp lại là ngành kinh tế tài chính đa phần nên rau quả vô cùng phong phú và đa dạng. Việc dùng rau trong cơ cấu tổ chức bữa ăn chứng tỏ năng lực tận dụng môi trường tự nhiên tự nhiên của người Việt. Người Việt thường hay nói : “ Đói ăn rau, đau uống thuốc ”. Ngoài ra còn có những loại rau dùng làm gia vị như : hành, rau răm, rau diếp cá … Gia vị cũng là thành phần không hề thiếu trong bữa ăn của người Việt .
+ Cá đại diện thay mặt cho thủy hải sản : Việt Nam có phía Đông giáp với biển Đông lại có mạng lưới hệ thống sông ngòi, ao hồ chằng chịt nên dùng cá trong cơ cấu tổ chức bữa ăn cũng là năng lực tận dụng thiên nhiên và môi trường tự nhiên của người Việt. “ Cơm với cá như má với con ” tận dụng những loài thủy hải sản để chế biến ra một thứ đồ chấm đặc biệt quan trọng là nước mắm, những loại nước mắm nổi tiếng : Nghệ An, Phan Thiết, Phú quốc Thực phẩm được chế biến từ thủy hải sản cũng rất phong phú : nấu chín, ướp mắm, phơi khô. Chế biến cũng có nhiều cách : chiên, xào, kho, luộc, nướng, gỏi …
+ Thịt cũng là một thành phần quan trọng trong cơ cấu tổ chức bữa ăn. Thịt hoàn toàn có thể dùng tích hợp với cơ cấu tổ chức nói trên, hoàn toàn có thể sửa chữa thay thế cho cá trong những bữa cơm của người Việt. Người Việt thường ăn những loại thịt như : thịt lợn, thịt vịt, thịt gà, thịt bò, thịt trâu, thịt cầy … “ Sống ở trên đời ăn miếng dồi chó, chết xuống âm ti biết có hay không ? ” .
– Đặc điểm trong vh ăn của ng Việt :
+ Tính tổng hợp : t / cả những món ăn đều có sự trộn lẫn, tích hợp hòa giải của n ` nguồn NVL. Trong chế biến thức ăn, tổng hợp nhiều loại thức ăn, gia vị … Chế biến bảo vệ cơ cấu tổ chức đủ ngũ chất : bột – nước – khoáng – đạm – béo, đủ ngũ vị : chua – cay – ngọt – mặn – đắng ; đủ ngũ sắc : trắng – xanh – vàng – đỏ – đen. Nước chấm cũng mang tính tổng hợp rất đặc biệt quan trọng nước mắm với vị mặn đậm đà được phối hợp với vị cay của gừng, ớt, tiêu, vị chua của chanh, giấm, vị ngọt của đường … Trong cách ăn, tính tổng hợp được bộc lộ qua việc ăn nhiều món trong bữa ăn. Cách ăn tổng hợp, tác động ảnh hưởng vào đủ mọi giác quan : mũi ngửi mùi thơm, mắt nhìn sắc tố hòa giải của bàn ăn, lưỡi nếm vị ngon của thức ăn, tai nghe tiếng kêu ròn tan của thức ăn. Người Việt siêu thị nhà hàng nhiều món cùng một lúc. Cách ăn của người Việt còn tổng hợp cái ngon của nhiều yếu tố : thời tiết, chỗ ăn, bè bạn, người thân trong gia đình, không khí bữa ăn …
+ Tính linh động : thể hiện trong cách ăn, trong dụng cụ đựng thức ăn : đôi đũalấy vật tư từ tre, gỗ
Ứng xử khi ăn : “ ăn trông nồi, ngồi trông hướng ”
+ Tính hội đồng : thể hiện trong văn hóa truyền thống ăn tập thể của ng Việt, bộc lộ của tính cộng dồng là việc ăn chung, uống chung, “ một miếng giữa llafng bằng một sàng xó nhà bếp ”. Trong khi ăn thích trò chuyện cùng nhau … Nồi cơm và chén nước mắm là hai hình tượng của tính hội đồng trong bữa ăn ( cũng giống như sân đình, bến nước là hình tượng cho tính hội đồng nơi làng xã ). Người Việt ăn cơm chung cùng một nòi cơm, chấm chung chén nước mắm. Biểu hiện của tính mực thước ở chỗ tôn trọng khách “ tiên khách hậu chủ ”
+ Tính biện chứng : Ng Việt luôn lựa chọn những NVL ở thời gian ngon nhất, bổ nhất và sử dụng những giải pháp chế biến hài hòa và hợp lý nhất để bảo vệ độ thẩm mỹ và nghệ thuật, độ ngon và độ bổ cho nguyên vật liệu. Sự tích hợp biện chúng giữa những NVL hòn đảo bảo sao cho cân = tính âm, dương, hàn-nhiệt .

VD :
1. Nem :
– N / Liệu : thịt, trứng ( gà or vịt ), miến, bánh đa nem, rau ( cà rốt, giá đỗ, su hào … ), gia vị ( hành lá, muối, mộc nhĩ, nấm hương, hành khô ) .
– Cách làm :
+ Nhân nem : Thái nhỏ thịt rồi xay hoặc bằm nhuyễn. Rau thái sợi, cắt khúc vừa quấn cuộn. Miến ( đã được ngâm qua nước ), mộc nhĩ, nấm hương ngâm nước, rửa sạch rồi thái nhỏ. Hành băm nhỏ. Tất cả trộn đều với trứng và gia vị, cho thêm 1 ít muối .
+ Gói nem : Bánh đa nem ủ mềm, cắt mép cứng, rồi cắt nhỏ vừa với độ dài dự tính của nem, thường khoảng chừng 3 đốt ( lóng ) tay ; cho nhân vào cuốn tròn lại ( quan tâm cuốn chặt tay )
+ Rán nem : Bỏ vào chảo dầu nóng ( dầu vừa mặt nem, không nên cho quá nhiều, nem sẽ bị nổ mặt và bung mép ), để nhỏ lửa, trở đều tay cho đến khi nem chín vàng đều, vớt ra ăn nóng cùng với nước mắm pha chế gồm chanh ( vớt bỏ hột để nước chấm không bị đắng, tỏi, ớt ( bỏ hột, bằm nhuyễn ), lượng đường cho vào hòa tan trong nước và nước mắm cho tới khi ớt và tỏi nổi hết lên trên mặt phẳng ) và những loại rau thơm : ngò, tía tô, quế, rau răm, diếp cá, húng, đặc biệt quan trọng là rau kinh giới và húng lủi ( húng chó ), xà lách. Có thể ăn kèm với bún sợi nhỏ .

Câu 2: Lịch sử mặc của người Việt
-Quan niệm: vh mặc của ng Việt là vh tận dụng MTTN, đc thể hiện rõ ràng ở nguyên liệu: tơ tằm, tơ đay, tơ gai, tơ chuối, bông
Ng Việt đã biết trồng dâu, nuôi tằm từ thời Hùng vương. Thậm chí ng việt còn dung bông làm quần áo trc ng TQ
-Ls trang phục:
+Đồ mặc phía dưới:
*thời Hùng Vương:phụ nữ mặc váy (2 loại: kín, hở), đàn ông đóng khố
*thời phong kiến: phụ nữ vẫn mặc váy, nam giới mặc quần giống ng Trung Hoa do ng TQ vào đồng hóa Vn nhưng quần ng Việt khác với ng TQ là quần lá tọa có đặc điểm là ống rộng, đũng thấp
Thời kì chúa Nguyễn ở đàng trong bắt tất cả phụ nữ phải  mặc quần
+Đồ mặc trên: phụ nữ mặc yếm đào, là một biểu tượng duyên dáng,nữ tính, tình yêu đôi lứa.Đàn ông mặc áo cánh
Khi có lễ hội, phụ nữ mặc áo tứ thân, nam giới mặc áo dài
*Áo dài:
Vũ Vương Nguyễn Phúc Khoát được xem là người có công khai sáng và định hình chiếc áo dài Việt Nam.
Chịu ảnh hưởng nặng của văn hóa Trung Hoa, cho đến thế kỷ 18 lối ăn mặc của người Việt Nam vẫn thường hay bắt chước lối của người phương Bắc, đặc biệt dưới thời các chúa Nguyễn xứ Đàng Trong do nhu cầu khai phá khẩn hoang, đón nhận hàng vạn người Minh Hương (còn gọi là người Khách Trú hay đọc trại thành “cắc chú”) bất mãn với nhà Thanh sang định cư lập nghiệp, mặc dù người Việt cũng có lối ăn mặc riêng. Trước làn sóng xâm nhập mới này, để gìn giữ bản sắc văn hóa riêng, Vũ Vương Nguyễn Phúc Khoát ban hành sắc dụ về ăn mặc cho toàn thể dân chúng xứ Đàng Trong phải theo đó thi hành. Trong sắc dụ đó, người ta thấy lần đầu tiên sự định hình cơ bản của chiếc áo dài Việt Nam
Áo dài Le Mur
“Le Mur” chính là cách dịch sang tiếng Pháp của tên Cát Tường, một họa sĩ vào thập niên 1930 đã thực hiện một cải cách quan trọng trên chiếc áo tứ thân để biến nó chỉ còn lại hai vạt trước và sau mà thôi. Vạt trước được họa sĩ nối dài chấm đất để tăng thêm dáng vẻ uyển chuyển trong bước đi đồng thời thân trên được may ôm sát theo những đường cong cơ thể người mặc tạo nên vẻ yêu kiều và gợi cảm rất độc đáo. Để tăng thêm vẻ nữ tính, hàng nút phía trước được dịch chuyển sang một chỗ mở áo dọc theo vai rồi chạy dọc theo một bên sườn. Tuy nhiên, áo dài Le Mur có nhiều biến cải mà nhiều người thời đó cho là “lai căng” thái quá, như áo may ráp vai, ráp tay phồng, cổ bồng hoặc cổ hở. Thêm nữa áo Le Mur mặc cho đúng mốt phải với quần xa tanh trắng, đi giày cao, một tay cắp ô và quàng vai thêm chiếc bóp đầm
Năm 1975, đất nước thống nhất, điều kiện vật chất còn nhiều khó khăn nên áo dài có phần đơn giản hơn. Nhưng đến những năm 90, áo dài đã trở lại, cầu kỳ hơn, thanh nhã hơn và bắt đầu được bạn bè quốc tế nghĩ tới như là một biểu tượng của người phụ nữ Việt Nam

Câu 3:ĐKTN_XH và đặc trưng văn hóa của người Tây Bắc

( Tham khảo )
* Điều kiện TNXH :
– Là vùng đất gồm có địa phận 6 tỉnh : Lào Cai, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Yên Bái, Hòa Bình
– KH ngả sang Á nhiệt đới nên biên đọ giao động nhiệt trong ngày và trong năm khá lớn
– Địa hình : có độ cao lớn nhất so vs mực nc biển, địa hình đồi núi cao, hiểm trở ( cao nhất là dãy Hoàng Liên Sơn vs đỉnh Phanxipang )
– Sông ngòi : là nơi hoạt động giải trí của 3 con sông lớn là sông Hồng, sông Mã, sông Đà
– Là nơi tụ cư của những tộc người Thái, Mường, Mông, Dao

* Đặc trưng văn hóa truyền thống :
– Vh ở :
Thái + Mường ở nhà sàn
Mông + Dao ở nhà trệt
Nhà sàn Thái có cái mái đầu hồi khum khum hình mai rùa, trên đỉnh đầu hồi ấy có hai vật trang trí, người Thái gọi là “ Sừng cuộn ” ( Khau cút ) vì đầu phía trên của nó thường được thao tác thành một vòng tròn xoáy trôn ốc, giống như ngọn rau đớn ( Phắc cút ), một thứ rau rừng rất được đồng bào ưu thích
– Hđ sản xuất : làm ruộng bậc thang theo mạng lưới hệ thống “ mương, phai, lái, lin ” ( trải qua những ống giang ống tre nứa để dẫn nc từ đầu nguồn về ruộng )
– Vh ăn : hầu hết ăn những món đồ hoặc nướng như cơm nếp, cá nướng
– Vh mặc : phục trang sặc sỡ nhất trong tổng thể những vùng văn hóa truyền thống vì thế mà rất đậm tính tự nhiên
Là một tộc người góp vốn đầu tư rất nhiều công sức của con người cho văn hóa truyền thống mặc
Nét chung nữa trong văn hóa truyền thống Tây Bắc là sở trường thích nghi trang trí phục trang, chăn màn, vật dụng với những sắc độ của gam màu nóng ; rất nhiều màu đỏ, xen vào với vàng tươi, vàng đất, vàng rơm, rồi da cam, tím và nếu có xanh thì phải là xanh da trời tươi Phải chăng giữa bát ngát xanh lá cây, những màu ánh lên như những điểm sáng, khẳng định chắc chắn sự xuất hiện của con người ? Còn họa tiết, bố cục tổng quan, phối màu của trang trí thì rất nhiều và phong phú và đa dạng
– Tôn giáo, tín ngưỡng : có niềm tin bất diệt vào những vị thần tự nhiên ( thể hiện tín ngưỡng thờ đa thần ) Người chết không biến mất mà trở về sống ở bản của tổ tiên. Do chỗ mọi vật đều có hồn, nên cần phải cư xử với chúng như trong quan hệ với người. Vậy có hồn tốt, hồn xấu, hồn ác, hồn lành tùy thuộc vào cách đối xử của người với chúng. Vào thực trạng xã hội truyền thống thì đây là cách sở hữu vạn vật thiên nhiên và thực tại của đồng bào, với hy vọng hoàn toàn có thể trò chuyện ”, hoàn toàn có thể “ thương lượng thậm chí còn khi cần thì cầu xin chúng. Bằng cách đó, đồng bào thiết lập được mối quan hệ với mọi vật và với tổ tiên, đặt con người vào tống thể thiên nhiên và môi trường khoảng trống và thời hạn, tạo nên một cân đối trong tâm thức. Con người quy tụ vào đời sống hiện hữu của mình những miền thời hạn : quá khứ, hiện tại, tương lai ; và những chiều khoảng trống, vạn vật thiên nhiên, môi trường tự nhiên, con người, xã hội. Đó chính là mối quan hệ đa diện, đa phương bảo vệ cho tính phải chăng và sự không thay đổi tất yếu của đời sống con người. Thiết tưởng, với trình độ khoa học kĩ thuật
chưa tăng trưởng thì cách nhận thức quốc tế theo chiêu thức lịch sử một thời, tín ngưỡng này không phải không có tính năng tích cực cho sự tốn tại của hội đồng và con người .
– Văn hóa ứng xử : dân cư TB rất ngay thật, chất phác, hiếu khách

Câu 4: Điều kiện TN-XH và đặc trưng văn hóa của người TN

• ĐK TN-XH:

–   Địa phận: gồm các tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng.

–   Địa hình: là 1 vùng cao nguyên xếp tầng dc hình thành từ dung nham núi lửa, cùng vs Tây bắc, CN là vùng cao nhất trong cả nc

–   Khí hậu: chia làm hai mùa: mùa mưa từ tháng 5 đến hết tháng 10 và mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4, trong đó tháng 3 và tháng 4 là hai tháng nóng và khô nhất. Do ảnh hưởng của độ cao nên không khi ở các cao nguyên cao 400-500 m khí hậu tương đối mát và mưa nhiều, riêng cao nguyên cao trên 1000 m (như Đà Lạt) thì khí hậu lại mát mẻ quanh năm như vùng ôn đới.

–   Hệ thống song ngòi: có dòng sông Đăk krông và sông sesangpốc

–   Lịch sử: TN là của 1 tộc ng có nhân chủng học hoàn toàn khác so vs các vùng khác. Đó là ngữ hệ Mã lai – đa đảo, Môn – khơ me. Vs n tộc ng : Êđê, gia rai, khơ me, ban a

Sinh sống đa phần : trồng cây CN lâu năm .
Có 2 thủ phủ pleiku và Buôn mê thuột rất sầm uất và có hạ tầng tốt .

• Đặc trưng văn hóa:

–   hđ sản xuất:với đặc điểm thổ nhưỡng đất đỏ bazan ở độ cao khoảng 500 m đến 600 m so với mặt biển, TN phù hợp trồng cây CN lâu năm như cà phê, cao su, hạt điều…

+ Kinh doanh, sx những mẫu sản phẩm khai thác lâm sản ở rừng

–   nhà ở:

ở nhà sàn, dc làm từ gỗ và nứa, mái lợp gianh or cọ. Gỗ đa phần dc lấy từ những cây cổ thụ lâu năm
+ Ở TN có mô hình nhà rất đặc biệt quan trọng đó là nhà rông :
Nó giống như đình làng of n người việt bắc bộ, là nơi diễn ra những sự kiện, liên hoan của buôn làng .
Mái nhà rông dc làm rất cao : có cái cao đến tận 16 m. Cao như vậy là do ng dân ở tây nguyên có mối liên hệ chặt chẻ vs giàng ( trời ), họ xem giàng ko n là thần linh mà còn là ng bạn. Họ kỳ vọng trời sẻ nghe thấy n câu truyện, mong ước of họ
Nhà rông có 2 cầu thang đi lên, dc bày ra như 1 bầu ngực cảu ng phụ nữ. Vì họ theo tín ngưỡng tự nhiên, cái gì đẹp thì họ phô ra. Họ còn gắn ngà voi quý hiếm lên những bậc thang gỗ

–   vh mặc: TN là vùng ít bị pha tạp các yếu tố ngoại lai nhất về trang phục

+ con trai : đóng khố
+ con gái : mặc váy quây or váy kín, có tộc người con gái chỉ mặc váy chứ ko mặc áo .
Trang phục đa phần làm bằng n vật liệu vải thô, dày, sắc tố ko sặc sở : mang màu đất, màu đen
N đều có những đường diềm họa tiết hoa văn rất đơn sơ và đơn giản và giản dị nhưng cũng đầy vẻ tinh xảo và tinh xảo

– Ăn: Sống dựa vào rừng, trồng rất ít lúa nước vì ở đây là vùng cao nguyên, có ít nước.

+ Họ thích ăn những món nướng, món đồ
+ Họ để những con vật bắt dc or nuôi dc lên gác bếp, lấy hơi nóng, hơi khói để làm chin .
+ Họ có tập tục uống rượu cần : gd nào cũng có, khách đến thì họ mang rượu cần ra để tiếp khách. Khách nào dc chủ nhà quý mên thì họ sẻ mời rượu cần ngay .
Uống rượu cần thể hiện tính đoàn kết hội đồng

–   Tôn giáo tín ngưỡng:

+ tôn giáo: theo đạo tin lành

+ tín ngưỡng dân gian of họ là đa thần trong đó giàng là cao nhất, họ còn xem những thần linh là bạn hữu, nên họ còn có sự mặc cả vs những thần linh, rát sòng phẳng .
Đối vs n ng đã mất, họ quan niệm : n ng đó vẩn liên tục sống sót, n họ sống ở tg khác mà tất cả chúng ta ko nhìn thấy dc, họ xem n ng đó là hội đồng hqua và n ng đang sống là hội đồng ngày hôm nay

–   chế dộ mẫu hệ: về kinh tế: chủ yếu là trồng trọt nên cần bàn tay của ng phụ nữ là nhiều hơn nên ng phụ nữ trở thành trụ cột gd, tạo ra kt cho gd

+ Dưới góc nhìn xh : từ thời nguyên thủy tất cả chúng ta sinh sống theo chính sách quần hôn : ko có chồng có vợ, trẻ sỉnh ra thì chỉ biết mẹ nó là ai, còn cha thfi ko biết, nên con theo họ mẹ, nghe lời mẹ
+ có quy mô nhà dài : 1 cặp vợ chồng ra ở riêng, họ xd 1 nhà sàn, sau đó con trai lấy vợ thì về ở nhà vợ, con gái lấy chồng thiwf đưa về nhà mẹ đẻ ở, mỗi cô gái đi lấy chồng thì cha mẹ xây tiếp cho 1 gian nhà phía sau nhà sàn. Ở trong ngôi nhà sàn ấy chắc như đinh ng phụ nữ là người đứng đầu .

–   vh cồng chiêng:

+ cái cồng là cái có núm, âm thanh trầm hơn còn cái chiêng là cái ko có núm : âm thanh vang, chói hơn .
+ họ đo đếm sự phong phú bằng cách nhà nào có nhiều cồng chiêng thfi họ sẻ khoe ra như tài sản vật chất và phi v / c .
+ cuộc sống con ng trải dài theo tiếng cồng chiêng : khi sinh ra đứa, nếu đứa trẻ là nam thì họ sẻ đánh 3 tiếng theo tiếng ra trận vs mong ước đứa trẻ sẻ mạnh mẻ, hung dũng. Nếu đứa trẻ là con gái họ sẻ đánh 3 tiếng theo nhạc mừng lúa mới kỳ vọng đó là ng con gáu siêng năng, đảm đang
+ khoảng trống vh cồng chiêng trở thành di sản vh phi vật thể of quả đât ( 2005 )

–   tính cộng đồng trong vh TN: có nhiều nơi còn có hủ tục, như tộc ng khơ mú: đẻ ng chết trong nhà đến khi các bộ phận trên cơ thể phân hủy mới mang đi chon

–   Điêu khắc nghệ thuật: là n nghệ sĩ tạo tác n sp về gỗ, diển hình đó là tượng nhà mồ: đều là n ng nữ nam khỏa thân, có tư thế đúng nhạy cảm, n ng đang có chữa vs ý nghĩa; trogn sự chết báo hiệu cho cái mới ra đời

+ dc tạo tác duy nhất vs 1 con dao
+ trang trí những họa tiết trên nóc mái nahf rông .

* Ở TN, đặc trưng vh đó là không gian vh cồng chiêng TN, sinh hoạt cộng đồng: lễ bỏ mả, đâm trâu.

Share this:

• Twitter
• Facebook

Thích bài này:

Thích

Đang tải …

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn