Xâm nhập mặn: Đâu là yếu tố ảnh hưởng?

Nước ngọt là nguồn tài nguyên khan hiếm. Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới, chỉ có 2,5 % tổng lượng nước trên toàn cầu là nước ngọt, phần còn lại là nước mặn. Nguồn nước ngọt lớn nhất là nằm dưới lòng đất và một phần nước mặt nằm rải rác ở nhiều khu vực trên quốc tế. Nước ngầm được sử dụng thoáng đãng để bổ trợ cho nguồn nước mặt nhằm mục đích phân phối nhu yếu nước ngày càng tăng. Tuy nhiên, một trong những yếu tố so với mạng lưới hệ thống nước ngầm ở những vùng ven biển chính là xâm nhập mặn. Xâm nhập mặn là quy trình thay thế sửa chữa nước ngọt trong những tầng chứa nước ở ven biển bằng nước mặn do sự di dời của khối nước mặn vào tầng nước ngọt. Xâm nhập mặn làm giảm nguồn nước ngọt dưới lòng đất ở những tầng chứa nước ven biển do cả hai quy trình tự nhiên và con người gây ra. 
Sự dịch chuyển của khối nước mặn vào tầng nước ngọt. Nguồn: EOE (2012)
Sự di dời của khối nước mặn vào tầng nước ngọt. Nguồn : EOE ( 2012 ) Nguồn: Lê Anh Tuấn (2008) - Giáo trình Thủy văn môi trườngHiện tượng xâm nhập mặn từ biển vào lòng sông vùng cửa sông

Theo Trung tâm phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn: Xâm nhập mặn là hiện tượng nước mặn với nồng độ mặn bằng 4‰ xâm nhập sâu vào nội đồng khi xảy ra triều cường, nước biển dâng hoặc cạn kiệt nguồn nước ngọt.

Xâm nhập mặn là yếu tố nghiêm trọng so với nhiều chính quyền sở tại địa phương, yếu tố này đã được nỗ lực xử lý trong toàn cảnh đang diễn ra biến hóa khí hậu như nước biển dâng, tăng nhiệt độ, khai thác nước ngầm quá mức để cung ứng nhu yếu nước cho tăng trưởng, những nguyên do này đang làm tăng rủi ro tiềm ẩn xâm nhập mặn. Theo TT nghiên cứu và phân tích của Cục tin tức Khoa học và Công nghệ Quốc gia ( Nasati ), trong tự nhiên, mặt phẳng ngăn cách giữa nước ngọt và nước mặn hiếm khi không thay đổi. Quá trình bổ trợ nước hoặc khai thác nguồn nước ngầm đều dẫn đến sự di dời mặt phẳng phân làn giữa nước ngọt và nước mặn từ vị trí này sang vị trí khác. Sự di dời đó hoàn toàn có thể làm mực nước dâng lên hoặc hạ xuống tùy thuộcvào việc nước ngọt đổ vào tầng ngậm nước tăng hay giảm. Do đó, sự biến hóa lượng nước ngầm gây ảnh hưởng trực tiếp đến xâm nhậpmặn. Tình trạng này sẽ tăng nhanh hơn nếu giảm bổ trợ nước ngầm. Những biến hóa do biến hóa khí hậu như lượng mưa và nhiệt độ, đổi khác mục tiêu sử dụng đấ tcũng hoàn toàn có thể làm đổi khác đáng kể vận tốc bổ trợ nước ngầm cho những mạng lưới hệ thống tầng ngậm nước, gây ảnh hưởng đến quy trình xâm nhập mặn.

Đâu là yếu tố ảnh hưởng đến xâm nhập mặn?

Phân tích của Nasati cũng cho hay, biến đổi khí hậu có thể ảnh hưởng sâu sắc đến chu trình thủy văn thông qua thay đổi mô hình lượng mưa, lượng nước bốc hơi và độ ẩm của đất. Lượng mưa có thể tăng hoặc giảm và phân bố không đồng đều trên toàn cầu. Hiện tượng này sẽ làm thay đổi lượng nước ngầm được bổ sung, đồng thời thay đổi tốc độ xâm nhập mặn vào tầng ngậm nước ven biển. Vì vậy, thông tin về các tác động của biến đổi khí hậu ở địa phương hoặc khu vực,các quá trình thủy văn và tài nguyên nước ven biển trở nên rất quan trọng.

Bên cạnh đó, những hoạt động giải trí biến hóa mục tiêu sử dụng đất và quản trị đất cũng hoàn toàn có thể làm biến hóa trực tiếp đến mạng lưới hệ thống thủy văn, chính sách bốc hơi nước và dòng chảy. Do đó, sử dụng đất cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nhìn nhận nguồn nước ngầm Đối với những cửa sông tiếp giáp với biển, hiện tượng kỳ lạ xâm nhập mặn từ biển vào những sông xảy ra khá thông dụng, đặc biệt quan trọng vào mùa khô. Khi đó lượng nước từ sông đổ ra biển giảm, thủy triều từ biển sẽ mang nước mặn lấn sâu vào lòng sông làm cho nước sông bị nhiễm mặn. Nồng độ mặn sẽ giảm dần khi càng tiến sâu vào đồng bằng. Mức độ xâm nhập mặn vào sâu trong nội đồng nhờ vào vào nhiều yếu tố : Lượng nước từ thượng nguồn đổ về, lưu lượng càng giảm, nước mặn càng tiến sâu vào đất liền ; Biên độ triều vùng cửa sông : vào tiến trình triều cường, nước mặn càng lấn sâu vào ; Địa hình : địa hình phẳng phiu là yếu tố thuận tiện cho sự xâm nhập mặn. Các yếu tố khí tượng : gió từ biển hướng vào đất liền, nhiệt độ cao, mưa ít, … sẽ là tác nhân làm mặn lấn sâu vào trong nước ; Hoạt động kinh tế tài chính của con người : Nhu cầu sử dụng nước ngọt vào mùa khô tăng sẽ làm giảm nguồn nước ngầm, làm tăng rủi ro tiềm ẩn xâm nhập mặn.

Việt Nam là quốc gia có trên 3000 km bờ biển, tập trung hàng triệu người sinh sống và khai thác các nguồn lợi từ biển. Xâm nhập mặn diễn ra tại hầu hết các địa phương ven biển, gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất và sinh hoạt của người dân, đặc biệt tại những cửa sông đổ ra biển. Hai đồng bằng rộng lớn của Việt Nam là Đồng bằng Sông Hồng và ĐBSCL là những nơi chịu ảnh hưởng lớn nhất của hiện tượng này. Nhiều giải pháp đã được đưa ra, phần nào hạn chế được tình trạng xâm nhập mặn nhưng trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra ngày càng phức tạp thì trong thời gian tới, hiện tượng xâm nhập mặn vẫn là mối đe dọa lớn đến đời sống các khu vực này, đặc biệt là khu vực ĐBSCL, vựa lương thực của cả nước.

Nguyễn Hùng (lược ghi tổng luận của Nasati)