Tây Ninh – Wikipedia tiếng Việt

Tây Ninh là một tỉnh thuộc vùng Đông Nam Bộ, Việt Nam.

Tây Ninh nằm ở vị trí cầu nối giữa Thành phố Hồ Chí Minh và Thành Phố Hà Nội Phnôm Pênh, vương quốc Campuchia và là một trong những tỉnh nằm trong Vùng kinh tế tài chính trọng điểm phía Nam. Tỉnh có thành phố Tây Ninh nằm cách Thành phố Hồ Chí Minh 99 km theo đường Quốc lộ 22, cách biên giới Campuchia 40 km về phía Tây Bắc .

Vùng đất Tây Ninh từ thời xưa vốn là một vùng đất thuộc Thủy Chân Lạp, với tên gọi là Romdum Ray, có nghĩa là “Chuồng Voi” vì nơi đây chỉ có rừng rậm với muôn thú dữ như cọp, voi, beo, rắn,… cư ngụ. Những người thổ dân ở đây sống rất thiếu thốn, cơ cực cho đến khi người Việt đến khai hoang thì vùng đất này mới trở nên phát triển.

Tây Ninh nối cao nguyên Nam Trung Bộ với đồng bằng sông Cửu Long, vừa mang đặc điểm của một cao nguyên, vừa có dáng dấp, sắc thái của vùng đồng bằng, tọa độ của tỉnh từ 10057’08’’ đến 11046’36’’ vĩ độ Bắc và từ 105048’43″ đến 106022’48’’ kinh độ Đông,[3] có vị trí địa lý:

Tỉnh Tây Ninh có đường biên giới dài 240 km với 3 cửa khẩu quốc tế Mộc Bài, Xa Mát và Tân Nam, những cửa khẩu vương quốc : Chàng Riệc, Kà Tum, Phước Tân và nhiều cửa khẩu tiểu ngạch [ 4 ] .

Điều kiện tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]

Như những tỉnh thành Đông Nam Bộ khác, Tỉnh Tây Ninh cũng là vùng có địa hình chuyển tiếp từ cao nguyên Nam Trung Bộ xuống đồng bằng sông Cửu Long, đất đai tương đối phẳng phiu. Địa hình vừa mang đặc thù của một cao nguyên, vừa có dáng dấp, sắc thái của vùng đồng bằng, Tây Ninh có nhiều vùng địa hình khác nhau như : – Vùng địa hình núi ( núi Bà Đen cao 986 m, cao nhất Nam Bộ Việt Nam, Núi Phụng : 435 m, Núi Heo : 289 m. – Vùng bán bình nguyên < 50 m lượn sóng yếu xen lẫn bưng bàu trũng ở những huyện phía Nam như Gò Dầu, TX.Trảng Bàng. - Vùng gò đồi dưới 150 m có đỉnh rộng dốc thoải tiếp nối đuôi nhau nhau phân bổ tại thượng nguồn Hồ Dầu Tiếng, Tân Châu, Tân Biên và phía bắc Thành phố Tây Ninh. - Vùng địa hình thung lũng bãi bồi dưới 2 m tập trung chuyên sâu dọc sông Vàm Cỏ Đông và phía tây Huyện Bến Cầu. Nhìn chung địa hình của Tây Ninh phẳng phiu hơn so với những tỉnh thuộc Đông Nam Bộ khác, cao độ trung bình toàn tỉnh khoảng chừng 35 m so với mực nước biển .

Khí hậu Tây Ninh tương đối ôn hoà thuộc dạng khí hậu nhiệt đới gió mùa, chia thành 2 mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô. Mùa khô thường kéo dài từ tháng 12 năm trước đến tháng 4 năm sau, mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 11. Nhiệt độ tương đối ổn định, đầu mùa khô đến giữa mùa thời tiết thường se lạnh và khô hanh ở phía bắc và trung tâm ở mức ban đêm thường dưới 20 °C ở tỉnh cuối mùa thời tiết nóng khô có thể lên trên 38 °C biên độ nhiệt ngày và đêm cao khoảng 10~14 °C vào mùa mưa độ ẩm cao mưa nhiều nhiệt độ ban ngày thường ở mức 30~34 °C và ban đêm ở mức 23~ 26 °C biên độ nhiệt thấp, với nhiệt độ trung bình năm là 25,5– 27 °C, thấp kỷ lục là 11,3 °C và cao kỷ lục là 40 °C và thấp nhất là 17,6 °C vào tháng 12 đến tháng 2 năm sau cao nhất là 38 °C kéo dài từ tháng 4 đến tháng 5 ít thay đổi,nhiệt độ thấp gần đây 11,3 độ C năm 1999 và gần đây nhất là 2021 với nhiệt độ đo được là 16 độ C Lượng mưa trung bình hàng năm từ 1800 – 2200 mm. Mặt khác, Tây Ninh nằm sâu trong lục địa, có địa hình cao núp sau Dãy Trường Sơn chính vì vậy ít chịu ảnh hưởng của bão vào tháng 6 -> 8 gió tây nam hoạt động mạnh kéo theo nhưng cơn bão, gió rất mạnh kèm theo mưa đá ở những vùng cao phía bắc và trung tâm và những yếu tố thuận lợi khác. Với lợi thế đó là những điều kiện thuận lợi để phát triển nền nông nghiệp đa dạng, đặc biệt là các loại cây ăn quả, cây công nghiệp, cây dược liệu và chăn nuôi gia súc[5].

DỮ LIỆU KHÍ HẬU CỦA TỈNH TÂY NINH (1953 – 2019)
tháng 1tháng 2tháng 3tháng 4tháng 5tháng 6tháng 7tháng 8tháng 9tháng 10tháng 11tháng 12
Ngày30,5 °C32,2 °C34 °C35 °C34,6 °C33,4 °C32 °C32 °C32 °C31,7 °C31,2 °C31 °C
Đêm20,5 °C21,7 °C23 °C24,5 °C24 °C24 °C24,3 °C24 °C23,5 °C22,8 °C22,4 °C21,2 °C
Lượng mưa13mm11mm24mm104mm203mm265mm257mm234mm353mm314mm139mm48mm

Tây Ninh có tiềm năng dồi dào về đất, trên 96 % quỹ đất thuận tiện cho tăng trưởng cây cối những loại, từ cây xanh nước đến cây công nghiệp ngắn ngày và dài ngày, cây ăn quả những loại. Đất đai Tây Ninh hoàn toàn có thể chia làm 5 nhóm đất chính với 15 loại đất khác nhau. Trong đó, nhóm đất xám chiếm trên 84 %, đồng thời là tài nguyên quan trọng nhất để tăng trưởng nông nghiệp. Ngoài ra, còn có nhóm đất phèn chiếm 6,3 %, nhóm đất cỏ vàng chiếm 1,7 %, nhóm đất phù sa chiếm 0,44 %, nhóm đất than bùn chiếm 0,26 % tổng diện tích quy hoạnh. Đất lâm nghiệp chiếm hơn 10 % diện tích quy hoạnh tự nhiên [ 5 ] .
Tây Ninh có hồ Dầu Tiếng giúp cân đối sinh thái xanh, Giao hàng tưới tiêu trong nông nghiệp, cung ứng nước cho nuôi trồng thuỷ sản, hoạt động và sinh hoạt tiêu dùng và cho sản xuất công nghiệp. Nguồn nước ngầm ở Tây Ninh phân bổ rộng khắp trên địa phận, bảo vệ chất lượng cho sản xuất và đời sống của người dân [ 5 ]. Cách thành phố Tây Ninh 20 km là điểm du lịch nằm tuyến liên hoàn giữa thành phố Tây Ninh – Toà thánh Tây Ninh – núi Bà Đen. Hồ có diện tích quy hoạnh 27.000 ha, có sức chứa 1,5 tỷ m3 nước tưới cho đồng ruộng tỉnh và những tỉnh lân cận .
phủ Tây Ninh trong map tỉnh Gia Định thời Pháp xâm lăng 3 tỉnh miền Đông Nam Kỳ năm 1865 .Năm 1802, vua Gia Long lên ngôi, đồng thời đổi tên phủ Gia Định thành trấn Gia Định .Năm 1808, trấn Gia Định đổi lại đổi là thành Gia Định, gồm có 5 trấn là Phiên An, Biên Hòa, Vĩnh Thanh, Định Tường và Hà Tiên .

Năm 1832, vua Minh Mạng định tiếp tục tổ chức hành chánh ở Gia Định, từ 5 trấn chia thành 6 tỉnh gồm có Phiên An tỉnh thành (tức trấn Phiên An cũ), Tỉnh Biên Hòa (trấn Biên Hòa cũ), Tỉnh Định Tường (trấn Định Tường cũ), Tỉnh Vĩnh Long (trấn Vĩnh Thanh cũ), Tỉnh An Giang, Tỉnh Hà Tiên. Lúc bấy giờ, vùng đất Tây Ninh thuộc Phiên An tỉnh thành[6].

Năm 1838, vua Minh Mạng đổi Phiên An tỉnh thành là tỉnh Gia Định gồm có 3 phủ, 7 huyện. Các phủ là Phủ Tân Bình có 3 huyện, Phủ Tân An có 2 huyện, Phủ Tây Ninh có 2 huyện là : huyện Tân Ninh và huyện Quang Hóa .

Phủ Tây Ninh: phía Bắc giáp Cao Miên (qua núi Chiêng, tức núi Bà Đen), phía Đông giáp huyện Bình Long phủ Tân Bình, phía Nam giáp huyện Bình Dương phủ Tân Bình và huyện Cửu An phủ Tân An, nguyên là đạo Quang Phong. Năm Minh Mạng thứ 19 (1838), bỏ đạo lập phủ với tên gọi phủ Tây Ninh, quản lý 2 huyện (với 7 tổng có 56 làng xã):

Năm 1890, sau khi lập Liên bang Đông Dương, người Pháp trích một phần đất hạt Tây Ninh (hạt Tây Ninh nguyên là toàn bộ phủ Tây Ninh) là phần đất dọc theo rạch Ngã Bát cho Campuchia thuộc Pháp, trong đó có lẽ gồm cả phần đất tỉnh Svay Rieng (tức tỉnh Soài Riêng) đề cập đến ở trên. Các bản đồ của người Pháp thể hiện xứ Nam Kỳ thuộc Pháp, vẽ với kỹ thuật Tây phương khá chính xác, vào các năm 1872 và 1886 (trước khi thành lập Liên bang Đông Dương năm 1887) đều thể hiện vùng lồi Svay Rieng thuộc đất Nam Kỳ (Cochinchine).

Theo Đại Nam thực lục thì vào khoảng chừng tháng 3 âm lịch năm 1845, Cao Hữu Dực ( quyền Tuyên phủ sứ Tây Ninh ) cho chiêu mộ dân trong phủ Tây Ninh lập ra 26 thôn làng : Tiên Thuận, Phúc Hưng, Phúc Bình, Vĩnh Tuy, Phúc Mỹ, Long Thịnh, Long Khánh, Long Giang, Long Thái, An Thịnh, Khang Ninh, Vĩnh An, An Hòa, Gia Bình, Long Bình, Hòa Bình, Long Định, Phú Thịnh, Thái Định, Hòa Thuận, An Thường, Thuận Lý, Thiên Thiện, Hướng Hóa, Định Thái, Định Bình, đều thuộc phủ Tây Ninh. Vua Thiệu Trị phê chuẩn quyết định hành động này. [ 9 ]Năm 1861, Sau khi thực dân Pháp chiếm Tây Ninh, việc quản lý ở 2 huyện được sửa chữa thay thế bằng 2 Đoàn Quân sự đặt tại Trảng Bàng và Tây Ninh .Năm 1868, hai đoàn Quân sự được thay thế sửa chữa bằng hai Ty Hành chánh. Sau nhiều lần biến hóa .Năm 1897, Tây Ninh gồm có 2 Q. là Tỉnh Thái Bình, Trảng Bàng, trong đó có 10 tổng, 50 làng .
Bản đồ hành chính hạt Tham biện Tây Ninh của Nam Kỳ thuộc Pháp khoảng chừng năm 1896 – 1898 P. 3, thành phố Tây NinhNgày 1 tháng 1 năm 1900, Toàn quyền Paul Doumer cho vận dụng nghị định ký ngày 20 tháng 12 năm 1899 đổi những khu tham biện ( inspections ) là tỉnh ( province ). Thời Pháp thuộc, Nam Kỳ được chia làm 20 tỉnh để quản lý và sau đó Cap St. Jacques ( Vũng Tàu ) tách ra thành tỉnh thứ 21. Tây Ninh lúc đó là tỉnh thứ 12 .

Gia, Châu, Hà, Rạch, Trà

Sa, Bến,Long, Tân, Sóc
Thủ, Tây, Biên, Mỹ, Bà.
Chợ, Vĩnh, Gò, Cần, Bạc và Cấp (Vũng Tàu)

— Thơ về các Tỉnh

Ngày 9 tháng 12 năm 1942, Thống đốc Nam kỳ phát hành Nghị định số 8345 ấn định ranh giới Tây Ninh .Sau Cách mạng Tháng Tám tỉnh Tây Ninh vẫn giữ nguyên ranh giới cũ .Năm 1950, cắt một phần đất của xã Thái Hiệp Thạnh cũ xây dựng thị xã Tây Ninh, nhưng do chưa đủ điều kiện kèm theo hoạt động giải trí nên sau đó giải thể .Sau hiệp định Giơnevơ năm 1954, xây dựng lại Thị xã Tây Ninh trên địa phận cũ, do Võ Văn Truyện làm Bí thư Đảng kiêm quản trị Uỷ ban hành chính .Năm 1957, tỉnh Tây Ninh chia thành 3 Q. gồm có Châu Thành, Gò Dầu Hạ, Trảng Bàng .Năm 1959, Q. Châu Thành chia thành 2 Q. Phước Ninh và Phú Khương ; Q. Gò Dầu Hạ chia thành 2 Q. Hiếu Thiện và Khiêm Hanh .Năm 1960, Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam được xây dựng tại làng Tân Lập, Tây Ninh. Đây cũng là trụ sở của Mặt trận từ năm 1960 đến 1966

Năm 1961, quận Trảng Bàng đổi tên thành quận Phú Đức.

Năm 1963, Q. Phú Đức được giao cho tỉnh Hậu Nghĩa và đổi lại tên cũ là Trảng Bàng. Từ đó đến năm 1975, tỉnh Tây Ninh có 4 Q. :

  • Quận Phước Ninh có 15 xã; quận lỵ đặt tại Bến Sỏi, sau dời đến ngã ba Tầm Long
  • Quận Phú Khương có 11 xã; quận lỵ đặt tại Suối Đá, sau dời đến chợ Long Hoa
  • Quận Hiếu Thiện có 15 xã; quận lỵ đặt tại Gò Dầu Hạ
  • Quận Khiêm Hanh có 5 xã; quận lỵ đặt tại Bàu Đồn.

Năm 1968, Liên minh những Lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hòa bình Việt Nam cũng được xây dựng tại Tây NinhNăm 1969 Cộng hòa Miền Nam Việt Nam sinh ra tại Tây Ninh và được xem là thủ đô hà nội tiên phongSau năm 1975, tỉnh Tây Ninh có thị xã Tây Ninh và 7 huyện : Bến Cầu, Châu Thành, Dương Minh Châu, Gò Dầu, Phú Khương, Tân Biên, Trảng Bàng .Ngày 14 tháng 3 năm 1979, đổi tên huyện Phú Khương thành huyện Hòa Thành. [ 10 ]Ngày 13 tháng 5 năm 1989, tách một phần những huyện Tân Biên và Dương Minh Châu để xây dựng huyện Tân Châu. [ 11 ]Ngày 29 tháng 12 năm 2013, nhà nước phát hành Nghị quyết số 135 / NQ-CP xây dựng thành phố Tây Ninh trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh và dân số của thị xã Tây Ninh. [ 12 ]Ngày 10 tháng 1 năm 2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phát hành Nghị quyết số 865 / NQ-UBTVQH14 ( nghị quyết có hiệu lực thực thi hiện hành từ ngày 1 tháng 2 năm 2020 ) [ 13 ]. Theo đó, xây dựng hai thị xã Hòa Thành và Trảng Bàng trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh và dân số của hai huyện có tên tương ứng .Tỉnh Tây Ninh có 1 thành phố, 2 thị xã và 6 huyện như lúc bấy giờ .
Cáp treo lên núi Bà ĐenTỉnh Tây Ninh có 9 đơn vị chức năng hành chính cấp huyện thường trực, gồm có 1 thành phố, 2 thị xã và 6 huyện với 94 đơn vị chức năng hành chính cấp xã, gồm có 17 phường, 6 thị xã và 71 xã. [ 13 ]

Đơn vị hành chính cấp huyệnThành phố
Tây Ninh
Thị xã
Hòa Thành
Thị xã
Trảng Bàng
Huyện
Bến Cầu
Huyện
Châu Thành
Huyện
Dương Minh Châu
Huyện
Gò Dầu
Huyện
Tân Biên
Huyện
Tân Châu
Diện tích (km²)139,9282,92340,14264580,94435,602608611.103,20
Dân số (người)135.254138.626179.49470.397141.822120.042153.904102.991153.799
Mật độ dân số (người/km²)966,71.671,7527,7296,4244,1275,6592119,6123,1
Số đơn vị hành chính7 phường, 3 xã4 phường, 4 xã6 phường, 4 xã1 thị trấn, 8 xã1 thị trấn, 14 xã1 thị trấn, 10 xã1 thị trấn, 8 xã1 thị trấn, 9 xã1 thị trấn, 11 xã
Năm thành lập201320202020195919751989195517491989
Loại đô thịLoại IIILoại IVLoại IV
Nguồn: Website tỉnh Tây Ninh[14]

Kinh tế – xã hội[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 2018, Tây Ninh là đơn vị chức năng hành chính Việt Nam đông thứ 37 về số dân, xếp thứ 28 về Tổng sản phẩm trên địa phận ( GRDP ), xếp thứ 14 về GRDP trung bình đầu người, đứng thứ 32 về vận tốc tăng trưởng GRDP. Với 1.133.400 người dân [ 15 ], GRDP đạt 71.166 tỉ Đồng ( tương ứng với 3,0908 tỉ USD ), GRDP trung bình đầu người đạt 62,79 triệu đồng ( tương ứng với 2.727 USD ), vận tốc tăng trưởng GRDP đạt 8,01 %. [ 16 ]Tỉnh Tây Ninh được xem là một trong những cửa ngõ giao lưu về quốc tế quan trọng giữa Việt Nam với Campuchia, Thailand, … Đồng thời tỉnh có vị trí quan trọng trong mối giao lưu trao đổi hàng hoá giữa những tỉnh vùng kinh tế tài chính trọng điểm phía Nam và những tỉnh thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long .
Trong 3 tháng đầu năm 2012, tăng trưởng ở mức tương đối, nghành nghề dịch vụ nông nghiệp vẫn liên tục là thế mạnh, 1 số ít nghành nghề dịch vụ đạt tác dụng khả quan như thu ngân sách đạt dự trù, bảo vệ quy trình tiến độ triển khai và phân phối những trách nhiệm chi theo dự trù được giao, chỉ số giá tiêu dùng được kéo giảm, góp vốn đầu tư tăng trưởng trên địa phận do được tập trung chuyên sâu chỉ huy nên triển khai có hiệu suất cao, những dự án Bất Động Sản được cấp giấy ghi nhận góp vốn đầu tư đẩy nhanh quy trình tiến độ tiến hành. [ 17 ] Thu ngân sách nhà nước đạt trên 1.133 tỷ đồng, Tổng nguồn vốn tín dụng thanh toán của mạng lưới hệ thống ngân hàng ước trên 21.880 tỷ đồng, tăng 27 % so với cùng kỳ, Tổng kim ngạch xuất khẩu ước thực thi 287 triệu USD, tăng trên 22 % so với cùng kỳ. Tốc độ tăng trưởng trung bình GDP của Tây Ninh hàng năm đạt 14 %, GDP trung bình đầu người đạt năm 2010 đạt 1.390 USD. [ 18 ]
Ngành công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp của Tây Ninh ngày càng tăng trưởng vững chãi đồng thời đã kiến thiết xây dựng được mạng lưới hệ thống những xí nghiệp sản xuất chế biến nông sản tại những vùng chuyên canh như những nhà máy sản xuất mía đường, những nhà máy sản xuất chế biến bột củ mì, những xí nghiệp sản xuất chế biến mủ cao su đặc, từng bước kiến thiết xây dựng những khu công nghiệp trong tỉnh. [ 17 ]
Tính đến thời gian ngày 30 tháng 9 năm 2011, trên địa phận toàn tỉnh Tây Ninh có 410 trường học ở cấp phổ trong đó có Trung học phổ thông có 31 trường, Trung học cơ sở có 106 trường, Tiểu học có 271 trường, chuyên 1 trường, cạnh bên đó còn có 116 trường mẫu giáo [ 19 ]. Với mạng lưới hệ thống trường học như vậy, nền giáo dục trong địa phận Tỉnh Tây Ninh cũng tương đối hoàn hảo, góp thêm phần giảm thiểu nạn mù chữ trong địa phận tỉnh [ 19 ] .Tây Ninh có một trường chuẩn Quốc tế Cambridge là trường Liên cấp IGC Tây Ninh ( Chánh Môn A, Khu phố 1, P. 4, TP. Tây Ninh ), từ bậc Mầm non – Tiểu học – THCS – trung học phổ thông, hệ bán trú và nội trú .Có một trường chuyên là trung học phổ thông Chuyên Hoàng Lê Kha tại số 368 Trường Chinh, phường 3, thành phố Tây Ninh ( địa chỉ cũ là 23 Võ Thị Sáu, phường 3, thành phố Tây Ninh ) .Một số trường đứng top đầu của tỉnh :

  • Trường THPT Chuyên Hoàng Lê Kha
  • Trường THPT Tây Ninh
  • Trường THPT Nguyễn Trãi
  • Trường THPT Lý Thường Kiệt
  • Trường THPT Trần Đại Nghĩa

Kiến trúc Chàm, nền văn minh Chàm và dân tộc Khmer được nhìn nhận cao như thể một xã hội văn minh sớm Open ở miền Nam Việt Nam. Tây Ninh hiện còn 2 trong 3 tháp cổ ở vùng đất nam bộ của nền văn hóa truyền thống Óc Eo ( Vương quốc Phù Nam sống sót từ thế kỷ I đến thế kỷ VIII ) phần nhiều còn nguyên vẹn là tháp Chót Mạt ở xã Tân Phong huyện Tân Biên và tháp Q. Bình Thạnh ở xã Phước Bình thị xã Trảng Bàng. Theo thống kê của ban Dân tộc tỉnh Tây Ninh hiện Tây Ninh có 21 dân tộc cùng chung sống, trong đó dân tộc Tà Mun ( được cho là hậu duệ của Vương quốc Phù Nam ) ở Tây Ninh đang làm thủ tục để công nhận là dân tộc thứ 55 của Việt Nam. [ 20 ]
Tây Ninh nổi tiếng với những cảnh sắc vạn vật thiên nhiên hùng vĩ và những khu công trình tự tạo hoành tráng :
Ngoài ra còn nhiều khu vực du lịch khác như : Ma Thiên Lãnh, Chùa Cao Sơn Tự ở huyện Gò Dầu …
Tây Ninh nổi tiếng với những loại đặc sản nổi tiếng sau đây :

  • Bánh Tráng phơi sương: Loại đặc sản này ngày nay đã được sản xuất ở nhiều địa phương trong tỉnh và được sản xuất công nghiệp, nhưng nó vẫn gắn liền với địa danh Trảng Bàng. Trước năm 1980, Bánh Tráng Trảng Bàng được sản xuất từ củ sắn (khoai mì). Nhưng ngày nay thì chỉ được sản xuất từ lúa gạo. Để làm ra Bánh Tráng phơi sương phải qua nhiều công đoạn khá công phu và cầu kỳ.
  • Bánh Canh thịt heo Trảng Bàng: Bánh Canh Trảng Bàng là một loại thức ăn nổi tiếng của Tây Ninh có từ rất lâu đời. Nó đã trở thành một sản phẩm du lịch, một điểm dừng chân thân thuộc đối với khách du lịch.
  • Muối tôm: là một đặc sản rất nổi tiếng của Tây Ninh.Ban đầu chỉ có vài hộ gia đình sản xuất nhỏ lẻ, đến nay đã có hơn 100 cơ sở làm các loại sản phẩm muối Tây Ninh, tập trung chủ yếu trên địa bàn huyện Gò Dầu, thị xã Trảng Bàng và thành phố Tây Ninh. Mảnh đất Tây Ninh khắc nghiệt khô cằn chỉ có núi mà không có biển, thiếu cả muối lẫn tôm mà lại sản sinh ra thứ đặc sản nức tiếng này, thật vô cùng kì lạ, đó là một bí quyết, một niềm tự hào của người dân Tây Ninh. Muối tôm, giống như tên gọi có thành phần chính là sự kết hợp giữa tôm và muối. Người dân Tây Ninh nhập nguồn nguyên liệu này về từ các tỉnh ven biển, được chế biến theo một công thức riêng để cho ra đời những hạt muối đậm màu gạch, thơm ngon nổi tiếng trong và ngoài nước.
  • Mãng cầu Bà Đen (trái na): được trồng tại khu vực gần núi Bà Đen của Tây Ninh. Cùng với việc chọn thời vụ canh tác, xử lý ra hoa vào các tháng khác nhau mà trái mãng cầu có quanh năm. Ngay cả các tháng 3-4-5, sản lượng cũng đạt gần 1.000 tấn/tháng. Tỉnh Tây Ninh đã tiến hành đăng ký với Cục Sở hữu Trí tuệ về bảo hộ địa danh dưới hình thức chỉ dẫn địa lý “Bà Đen” cho sản phẩm mãng cầu được trồng ở khu vực núi Bà Đen và vùng phụ cận núi Bà.
  • Thằn lằn núi và ốc núi cũng là đặc sản nỗi tiếng của Tây Ninh
  • Cá Cầy trên sông Vàm cỏ Đông hay cá Lăng trong lòng hồ Dầu Tiếng cũng là những món ăn đặc sản khi đến Tây Ninh.
  • Bánh xèo Lò Gò- Xa Mát: đặc biệt bánh xèo ở đây khác ở các nơi khác là bột làm bằng gạo từ giống lúa xưa của dân tộc Khơ me, nhân bánh là hổn hợp của măng rừng và gà rừng lai, kết hợp với hơn 18 loại rau rừng đặc sản của Vườn Quốc gia.
  • Bò tơ 5 Sánh: Hiện có hơn 25 chi nhánh từ Miền Đông đến Miền tây, bạn sẽ được thưởng thức món thăn tái chanh và bò nướng y không nơi nào sánh bằng. Thịt bò ở đây rất tươi, bò được chọn kỷ lưỡng được vỗ béo theo công thức riêng nên miếng thịt có vị thơm ngon đặc biệt.
  • Bánh tráng trộn: Có lẽ ít ai ngờ tới, món Bánh tráng trộn đang được bày bán ở hầu khắp các nẻo đường trong Nam và ngoài Bắc là một món ăn được chế biến một cách đầy ngẫu nhiên và tình cờ của người dân ở Trảng Bàng.
  • Mãng cầu Bác Ba Sơn (trái na): được trồng tại ngã tư núi quẹo bên tay trái (đường lên Long Điền Sơn), mãng cầu bác ba sơn khác mãng cầu các vườn khác là ngon, ngọt, dai, chắc thịt hơn, được người dân tỉnh Tây Ninh và ngoài tỉnh rất ưa, nếu có dịp đến Tây Ninh đừng quên ghé sang rẫy bác ba sơn để tìm mua mãng cầu tốt, dai, ngon nhất Tây Ninh.

Nơi thờ cúng Bà ĐenTính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, dân số toàn tỉnh Tây Ninh đạt 1.169.165 người, tỷ lệ dân số đạt 268 người / km² [ 21 ] Trong đó dân số sống tại thành thị đạt 207.569 người, chiếm 17,8 % dân số toàn tỉnh [ 22 ], dân số sống tại nông thôn đạt 961.596 người, chiếm 82,2 % dân số [ 23 ]. Dân số nam đạt 584.180 người [ 24 ], nữ đạt 584.985 người [ 25 ]. Tỷ lệ tăng tự nhiên dân số phân theo địa phương tăng 0,92 % [ 26 ] Tỷ lệ đô thị hóa tính đến năm 2021 đạt 42 % .Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, toàn tỉnh Tây Ninh có 9 tôn giáo khác nhau, nhiều nhất là Đạo Cao Đài có 415.920 người, Công giáo có 45.992 người, Phật giáo có 38.336 người, những tôn giáo khác như Hồi giáo 3.337 người, Tin Lành có 684 người, Phật giáo hòa hảo có 236 người, Minh Sư Đạo có bốn người, Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam có hai người, Bà-la-môn có một người [ 27 ] .Theo thống kê của Tổng cục thống kê Việt Nam, tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2009, toàn tỉnh Tây Ninh có đủ 29 dân tộc cùng người quốc tế sinh sống. Trong đó dân tộc Kinh có 1.050.376 người, người Khmer có 7.578 người, người Chăm có 3.250 người, người Xtiêng có 1.654 người, người Hoa có 2.495 người, còn lại là những dân tộc khác như Mường, Thái, Tày … [ 27 ] …

Tây Ninh có đường Xuyên Á đi qua với chiều dài gần 28 km, nối Thành phố Hồ Chí Minh với Campuchia thông qua cửa khẩu Mộc Bài. Tây Ninh có 2 tuyến sông chính là tuyến sông Sài Gòn và tuyến sông Vàm Cỏ Đông. Ngoài ra địa bàn tỉnh Tây Ninh còn có cảng sông Bến Kéo nằm trên sông Vàm Cỏ Đông.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]