Kiến Thức Cho Người lao Động Việt Nam > Nông Thôn > Lịch sử Israel – Wikipedia tiếng Việt

Lịch sử Israel – Wikipedia tiếng Việt

Bài Lịch sử Israel này viết về lịch sử quốc gia Israel hiện đại, từ khi được tuyên bố thành lập năm 1948 cho tới tới hiện tại. Nền độc lập của Nhà nước Israel hiện đại đã được hoàn thành năm 1948 sau hơn 60 năm nỗ lực của các nhà lãnh đạo phái Zion (Chủ nghĩa lập quốc Do Thái) nhằm thiết lập chủ quyền và quyền tự quyết trên một Tổ quốc Quốc gia Do Thái.

Quốc kỳ IsraelMong ước của người Do Thái nhằm mục đích quay trở lại nơi mà họ coi là Tổ quốc theo đúng quyền hạn của họ đã được biểu lộ lần tiên phong trong thời hạn chiếm đóng của người Babylon sau năm 597. Nó đã trở thành một đề tài chính của người Do Thái từ sau những cuộc cuộc chiến tranh Do Thái-La Mã, dẫn tới việc phá huỷ Jerusalem của người La Mã năm 70, và việc trục xuất người Do Thái sau đó. Cộng đồng người Do Thái và những người còn ở lại liên tục coi vùng đất đó là quê nhà ý thức và miền đất hứa của họ ; không hề có vật chứng về bất kể một sự gián đoạn nào trong sự hiện hiện của người Do Thái tại vùng đất đó trong hơn ba nghìn năm qua. Trong nhiều thế hệ, chủ đề chính đa số mang đặc thù tôn giáo dựa trên lòng tin về việc người Do Thái sẽ quay trở lại Zion với sự Open của Messiah, tức là, chỉ sau khi có sự can thiệp của thần thánh ; 1 số ít đã yêu cầu hay cố gắng nỗ lực quay trở lại sớm hơn, nhưng họ chỉ là thiểu số .

Tuy nhiên, từ thời Holocaust, chủ nghĩa Do Thái đã lấn át trong những người theo Chủ nghĩa phục quốc Do Thái (Zionist). Hiện hay, tất cả những người theo phái Cải cách, Bảo thủ và Chính thống đều là người theo Chủ nghĩa phục quốc Do Thái; và thậm chí những người Do Thái Haredi đã thay đổi từ chống Chủ nghĩa phục quốc Do Thái (chống đối tích cực Chủ nghĩa phục quốc Do Thái) thành không theo Chủ nghĩa phục quốc Do Thái (giữ thái độ trung lập với Chủ nghĩa phục quốc Do Thái.) Những phong trào không theo Phục quốc Do Thái hiện nay rất hiếm thấy.

Tới giữa thế kỷ 19, Lãnh thổ Israel từng là một phần của Đế chế Ottoman với hầu hết dân Hồi giáo và Ả rập theo Thiên chúa giáo sinh sống, cũng như người Do Thái, Hy Lạp, Druze, Bedouin và những dân tộc thiểu số khác .

Tới năm 1844, người Do Thái là nhóm người đông đảo nhất (và tới năm 1890 trở thành đa số tuyệt đối) ở một số thành phố, nhất là tại Jerusalem. Hơn nữa, ngoài những cộng đồng tôn giáo truyền thống Do Thái đó, được gọi là Old Yishuv, ở nửa sau thế kỷ 19 xuất hiện một hình thức nhập cư Do Thái mới, đa số là những người cánh tả theo chủ nghĩa xã hội với mục tiêu đòi lại đất đai bằng cách lao động trên đó.

Tuyên bố Balfour năm 1917 xác nhận rằng nhà nước Anh Quốc ” nhìn nhận với sự ưu tiên việc xây dựng tại Palestine một nhà nước quê nhà cho người Do Thái ” … ” nó được hiểu rõ ràng rằng không hành vi nào hoàn toàn có thể được thực thi nếu nó hoàn toàn có thể làm tổn hại cho những quyền dân sự và tôn giáo của những hội đồng không phải Do Thái đang sinh sống ở Palestine “. Tuyên bố này được 1 số ít nước ủng hộ, gồm cả Hoa Kỳ và ngày càng trở nên quan trọng hơn sau Chiến tranh quốc tế thứ nhất khi Liên đoàn vương quốc giao cho Anh Quốc quyền ủy trị Palestine .Vào những năm 1920, việc nhập cư của những người Do thái diễn ra khá chậm rãi. Những dịch chuyển chính trị gây ra bởi sự khủng bố của Đức Quốc xã tại châu Âu đã làm ngày càng tăng nhanh gọn làn sóng nhập cư vào những năm 1930, cho đến khi Anh Quốc phát hành lệnh phong tỏa vào năm 1939. Chứng kiến sự tàn sát người Do thái của Đức Quốc xã trong Chiến tranh quốc tế thứ hai, hội đồng quốc tế đã nỗ lực giúp sức người Do thái thoát khỏi sự phong tỏa của Anh Quốc để định cư tại Jerusalem .Sau Chiến tranh quốc tế thứ hai, Anh Quốc đã bày tỏ dự tính muốn rút chân ra khỏi Palestin vốn đang được đặt dưới sự ủy trị của mình. Đại hội đồng Liên hiệp quốc yêu cầu việc chia cắt Palestin ra là hai nhà nước, Ả Rập và Do Thái cùng với khu vực Jerusalem được đặt dưới sự trấn áp của Liên hiệp quốc .Cuộc di cư của người Do Thái tăng dần từ thập niên 1920 ; về cơ bản cuộc di cư này tăng đa phần trong thập niên 1930, vì sự không ổn định chính trị tại châu Âu với cuộc diệt chủng người Do Thái của Phát xít Đức đang diễn ra ở thời gian đó, tới khi những giải pháp hạn chế được Anh Quốc đưa ra năm 1939. Cùng với sự kết thúc của Chiến tranh quốc tế thứ hai và sự phần đông tuyệt chủng của người Do Thái tại châu Âu với nguyên do từ Phát xít Đức, sự ủng hộ quốc tế cho những người Do Thái đang tìm kiếm nơi định cư tại Palestine khiến những nỗ lực của Anh nhằm mục đích ngăn ngừa làn sóng này không còn hiệu quả .Sau Chiến tranh quốc tế thứ hai, người Anh đã thông tin dự tính rút lui khỏi chủ quyền lãnh thổ ủy trị Palestine của mình. Đại hội đồng Liên hiệp quốc đề xuất kiến nghị việc phân loại Palestine thành hai nhà nước, một nhà nước Ả rập và một nhà nước Do Thái, với Jerusalem sẽ thuộc quyền quản trị của Liên hiệp quốc. Đa số người Do Thái tại Palestine gật đầu đề xuất kiến nghị này, trong khi hầu hết người Ả rập tại Palestine phản đối nó. Người Ả rập trọn vẹn bác bỏ sáng tạo độc đáo về một nhà nước Do Thái tại Palestine ( tuy nhiên, họ không bị một ràng buộc pháp lý nào với việc đồng ý kế hoạch bởi những nghị quyết của Đại hội đồng không mang tính bắt buộc ) .Bạo lực giữa hội đồng Ả rập và Do thái nổ ra phần nhiều ngay lập tức sau đó. Tới cuối thời kỳ ủy trị của Anh, người Do Thái dự tính công bố xây dựng một nhà nước riêng rẽ, một hành động mà người Ả rập quyết tâm ngăn ngừa. Ngày 14 tháng 5 năm 1948, những lực lượng Anh sau cuối rời khỏi Palestine, và người Do Thái, dưới sự chỉ huy của David Ben Gurion, đã công bố xây dựng Nhà nước Israel, theo Kế hoạch phân loại .

Nội Dung Chính

Chiến tranh giành độc lập 1948[sửa|sửa mã nguồn]

Ngay sau việc công bố xây dựng Nhà nước Israel, những lực lượng Ai Cập, Syria, Iraq, Jordan, và Liban tiến công nhà nước mới sinh ra từ mọi hướng. Trong một đại chiến liều lĩnh và đẫm máu đặc trưng bởi sự sử dụng nhiều loại vũ khí và những giải pháp mưu mô, Israel ở đầu cuối đã đẩy lùi những lực lượng thù địch, và sau đó tiến quân chiếm 1 số ít vùng chủ quyền lãnh thổ vốn được pháp luật dành riêng cho người Ả rập theo Kế hoạch phân loại và cả thành phố Jerusalem. Một thỏa thuận hợp tác ngừng bắn được ký kết giữa hai phía, và giới tuyến trở thành đường biên giới giữa Israel và những chủ quyền lãnh thổ Ả rập. Như một hiệu quả của cuộc cuộc chiến tranh năm 1948, Israel trấn áp hàng loạt chủ quyền lãnh thổ đã được dành cho họ theo Kế hoạch Phân chia và đa số chủ quyền lãnh thổ dành cho người Ả rập cũng như 50% thành phố Jerusalem thuộc quyền quản trị của Liên hiệp quốc. Các vùng chủ quyền lãnh thổ Ả rập còn lại là Bờ Tây và Dải Gaza ; Bờ Tây do Jordan quản trị, trong khi Dải Gaza thuộc quyền quản trị của Ai Cập. Để có thêm cụ thể, xem Chiến tranh Ả rập-Israel 1948 .Năm 1949, dưới sự bảo trợ của Liên hiệp quốc, bốn thỏa thuận hợp tác đình chiến đã được đàm phán và ký kết tại Rhodes, Hy Lạp, giữa Israel và những nước lân cận là Ai Cập, Jordan, Liban và Syria. Cuộc chiến tranh giành độc lập 1948 – 49 dẫn tới việc chủ quyền lãnh thổ Israel tăng thêm 50 %, gồm cả phần tây Jerusalem. Tuy nhiên, những cuộc đàm phán tại Rhodes không mang lại được một thỏa thuận hợp tác dàn xếp tổng thể và toàn diện và đấm đá bạo lực dọc theo những đường biên giới tiến tục lê dài trong nhiều năm .Kết cục của đại chiến này, khoảng chừng 711.000 người tị nạn Ả rập trở thành người tị nạn [ 1 ] và hơn 800.000 người Do Thái cũng rơi vào thực trạng tương tự như. Con số sau gồm cả hàng loạt người Do Thái phải bỏ chạy hay bị trục xuất khỏi những nước Ả rập sau khi nhà nước Israel hình thành. Những nguồn tin ủng hộ người Palestine gọi đó là những người di cư, chứ không phải người tị nạn. Những người ủng hộ Israel cho rằng đó là sự trục xuất người Do Thái khỏi những vùng đất Ả rập, nhiều hội đồng trong số đó đã được hình thành từ hơn 2000 năm trước. Theo quan điểm của đại đa số người Ả rập sự sinh ra của Israel là một nguyên do gây ra sự tẩy rửa sắc tộc mà tiềm năng chính là những người Palestine. Khoảng 600.000 người tị nạn Do Thái đã định cư tại Nhà nước Israel, họ không có dự tính và cũng không muốn quay trở lại những vương quốc cũ ; nhiều người tị nạn Ả rập, và con cháu họ, tới giờ đây vẫn là những người tị nạn sống trong những trại tị nạn do Cơ quan Cứu trợ và Lao động Liên hiệp quốc cho những Người tị nạn Palestine tại Cận Đông ( UNRWA ) xây dựng. Họ là nhóm người tị nạn duy nhất không được những vương quốc thu nhận từ quy trình tiến độ Chiến tranh quốc tế thứ hai .Ngày 5 tháng 7 năm 1950, Knesset ( Nghị viện Israel ) trải qua luật hồi hương trao cho mọi người Do Thái quyền di cư tới Israel. Thậm chí trước khi luật này được trải qua, những làn sóng nhập cư đã tăng mạnh, và được chính quyền sở tại nước này tương hỗ. Từ năm 1947 đến năm 1950 khoảng chừng 250.000 người còn sống sót sau những vụ diệt chủng của Phát xít Đức đã quay trở về Israel. ” Chiến dịch Thảm Thần ” đã đưa hàng nghìn người Yemen ( gốc do thái ) về Israel .Những năm tiên phong nhà nước Israel mới xây dựng gặp khá nhiều khó khăn vất vả, và một chủ trương thắt lưng buộc bụng được đưa ra vận dụng năm 1949, và có hiệu lực hiện hành mãi tới năm 1959 .
Sau khi Gamal Abdal Nasser lên cầm quyền ở Ai Cập 1952, quan hệ giữa Hoa Kỳ và Ai Cập đã được cải tổ. Điều này được coi là một mối rình rập đe dọa so với Israel. Trong một vụ rắc rối khiến công chúng Israel xúc động khi thực sự được trình diện, và sau đó dẫn tới sự sụp đổ của cơ quan chính phủ, một nhóm ca nhân bên trong chính phủ nước nhà Israel và Mossad đã thủ đoạn phá hại quan hệ giữa Ai Cập và Mỹ. Nhóm này đã đạo diễn một chiến dịch đánh bom chống lại những cơ sở chính phủ nước nhà và dân sự Mỹ tại Ai Cập, gồm cả thư viện Mỹ tại Alexandria và Cairo, một rạp chiếu phim MGM, và những tòa nhà kinh doanh dân sự khác của Mỹ .Chiến dịch này bị ngừng lại năm 1954 với sự bắt giữ hai nhân viên cấp dưới mật vụ đang tìm cách gài một quả bom ; việc này đã dẫn tới sự tan rã của nhóm và sự bắt giữ hay hành quyết hầu hết thành viên của nó của người Ai Cập. Một số người cho rằng Israel đã không hành vi không thiếu để bảo vệ những nhân viên cấp dưới mật vụ của mình, những người bị cho là bị những cơ quan Ai Cập ngược đãi và tra tấn .Trong cuộc tìm hiểu sau đó, Thiếu tướng Binyamin Gibli đã công bố rằng Bộ trưởng Quốc phòng, Pinhas Lavon đã ra lệnh miệng triển khai chiến dịch này. Giám đốc Nhân sự ở thời gian đó, Moshe Dayan, đồng ý chấp thuận với quan điểm này. Vì hậu quả của vấn đề, hiện được gọi là Vụ Lavon, Lavon buộc phải từ chức. David Ben Gurion lên sửa chữa thay thế. Năm 1960, sau khi vật chứng mới từ một vụ xét xử kín một nhân viên cấp dưới mật vụ bị hoài nghi là hai mang năm 1958, Lavon đã nhu yếu Ben Gurion công bố miễn tội cho mình. Ben-Gurion đã phủ nhận, bởi ông không hề tin rằng những sĩ quan của quân đội Israel, do chính ông giảng dạy nên, hoàn toàn có thể phạm một hành vi vô lương như vậy như Lavon dàn dựng .Năm 1960, một ủy ban gồm bảy bộ trưởng liên nghành đã thực thi một cuộc tìm hiểu vấn đề và tìm ra một tài liệu đã được Moshe Dayan và Shimon Peres khi ấy là Thứ trưởng Quốc phòng sử dụng, để đẩy nghĩa vụ và trách nhiệm về chiến dịch Ai Cập 1954 cho Lavon. Một băng ghi âm sau đó cho thấy Peres, Dayan và Thiếu tướng Abraham Givli cũng có tương quan. Những Kết luận của ủy ban được cơ quan chính phủ gật đầu. Dù có những nỗ lực nhằm mục đích che đậy những chi tiết cụ thể của vấn đề dưới mác bảo mật an ninh vương quốc, Vụ Lavon đã dẫn tới một scandal thứ hai và Ben Gurion buộc phải từ chức vì sự bất lực của cơ quan chính phủ tương quan tới những nguyên do chính trị. Công chúng Israel phản ứng trước diễn biến mới của vấn đề khi họ biết thực sự của thủ đoạn này .Trong cuộc bầu cử năm 1961 sau đó, Ben-Gurion đã công bố rằng ông sẽ chỉ gật đầu nhậm chức nếu Lavon rời khỏi chức vụ chỉ huy Histadrut, tổ chức triển khai liên đoàn lao động của Israel. Những nhu yếu của ông được đồng ý ; tuy nhiên năm 1963 ông một lần nữa phải rời khỏi nhiệm sở khi vấn đề được lật lại. Những nỗ lực của ông nhằm mục đích tạo lập đảng chính trị MAPAI riêng không liên quan gì đến nhau của mình để xử lý yếu tố này trong tiến trình 1964 – 1965 đã hại ông, và Ben-Gurion buộc phải ra đi .

tin tức thêm về Vụ Lavon[sửa|sửa mã nguồn]

  • Doron Geller: The Lavon Affair [1]
  • Danh sách các cuốn sách và bài viết về vụ việc [2]
  • Jack Riemer: Author unravels the scandal that brought down Ben-Gurion [3]
  • Tóm tắt của chính phủ Israel (tiếng Hebrew)[4]

Chiến tranh Suez 1956[sửa|sửa mã nguồn]

Bài chính: Chiến tranh Suez 1956.

Cuộc khủng hoảng cục bộ Suez xảy ra khi cuộc xung đột năm 1956 giữa Israel và Ai Cập nổ ra, với việc Ai Cập đã gửi những lực lượng du kích vào trong chủ quyền lãnh thổ Israel và Israel tung ra những cuộc tiến công vào chủ quyền lãnh thổ Ai Cập để trả đũa. Ai Cập phong toả Vịnh Aqaba, và đóng cửa Kênh đào Suez với tàu bè Israel. Ai Cập cũng quốc hữu hóa kênh đào, vấn đề khiến những nước châu Âu đang quản lý kênh nổi giận. Để trả đũa, Pháp và Anh Quốc ký kết một thỏa thuận hợp tác mật với Israel để chiếm lại con kênh bằng vũ lực .Theo thỏa thuận hợp tác này ( vốn không được chính thức công nhận cho mãi tận gần đây ), Israel xâm lăng Dải Gaza và Bán đảo Sinai vào tháng 10 năm 1956. Các lực lượng Israel sẽ nhanh gọn tiến tới kênh đào và sau đó những lực lượng Anh và Pháp sẽ tới với nguyên do thiết lập lại không thay đổi .Các lực lượng Israel, Pháp và Anh nhanh gọn giành thắng lợi nhưng buộc phải rút lui vào tháng 3 năm 1957 vì có áp lực đè nén từ phía liên minh của họ là Hoa Kỳ, vốn không ủng hộ cuộc Chiến tranh Suez. The Liên hiệp quốc xây dựng Lực lượng Khẩn cấp Liên hiệp quốc ( UNEF ) để giữ gìn độc lập trong vùng .

Cuộc chiến sáu ngày[sửa|sửa mã nguồn]

Bài chính: Chiến tranh sáu ngày.

Tháng 6 năm 1967, quân đội Ả rập thống nhất tiến hành với số lượng lớn dọc những đường biên giới, trong khi Ai Cập đóng cửa Eo Tiran và Nasser nhu yếu UNEF rời Ai Cập. Cuộc Chiến tranh sáu ngày khởi đầu ngày 5 tháng 6 năm đó, không quân Israel tung ra những cuộc tiến công trước tàn phá những địa thế căn cứ không quân Ai Cập, cùng ngày hôm đó họ cũng tiến công những lực lượng không quân Jordan và Syria. Sau đó Israel vượt mặt ( gần như là liên tục ) Ai Cập, Jordan và Syria. Tới ngày 11 tháng 6 những lực lượng Ả rập rút lui và toàn bộ những bên đồng ý lời lôi kéo ngừng bắn của Hội đồng bảo an Liên hiệp quốc theo Nghị quyết 235 và 236 .Israel giành được quyền trấn áp Bán đảo Sinai, Dải Gaza, Cao nguyên Golan, và vùng Bờ Tây Sông Jordan vốn thuộc quyền trấn áp của Jordan trước kia, gồm cả Đông Jerusalem thành nhà nước ‘ Đại Israel ‘. Ngày 22 tháng 11 năm 1967, Hội đồng bảo an trải qua Nghị quyết 242, theo công thức ” đổi đất lấy độc lập “, lôi kéo xây dựng một nền tự do công minh và lâu bền hơn dựa trên việc rút quân đội Israel khỏi những vùng đất chiếm đóng năm 1967 để đổi lấy việc chấm hết thực trạng cuộc chiến tranh giữa mọi vương quốc, sự tôn trọng chủ quyền lãnh thổ của mọi nước trong vùng, và quyền sống trong độc lập, bảo mật an ninh cũng như được công nhận những đường biên giới .Trong cuộc cuộc chiến tranh tiêu tốn tiến trình 1969 – 1970, máy bay Israel đã tiến công sâu vào trong chủ quyền lãnh thổ Ai Cập để trả đũa những vụ bán pháo liên tục của Ai Cập vào những vị trí của họ dọc Kênh Suez. Đầu năm 1969, giao tranh nổ ra giữa Ai Cập và Israel dọc theo Kênh đào Suez. Hoa Kỳ đã giúp chấm hết những cuộc xung đột đó vào tháng 8 năm 1970, nhưng những nỗ lực sau này của Hoa Kỳ nhằm mục đích đàm phán một thỏa thuận hợp tác trong thời điểm tạm thời để Open Kênh Suez và giải giáp những lực lượng hai bên không mang lại thành công xuất sắc .

Chiến tranh Yom Kippur[sửa|sửa mã nguồn]

Bài chính: Chiến tranh Yom Kippur.

Chiến tranh Yom Kippur mở màn khi vào ngày 6 tháng 10 năm 1973 ( Ngày Chuộc lỗi của người Do Thái ) quân đội Syria và Ai Cập tung ra những cuộc tiến công đồng thời, trước sự giật mình của Bộ Quốc phòng Israel, vào Đại Israel khiến nước này phải chịu một thất bại trong thời điểm tạm thời. Sau 24-48 giờ tiên phong lợi thế chuyển sang phía Israel và trong ba tuần sau đó, phe tiến công bị đẩy lùi, những vùng đất được tái chiếm và một lực lượng gìn giữ tự do Liên hiệp quốc được tiến hành .Kết quả của sự sửng sốt của xã hội Israel khiến cơ quan chính phủ nước này phải mở màn những cuộc đàm phán về bảo mật an ninh cho những đường biên giới của họ. Ngày 18 tháng 1 năm 1974, một thỏa thuận hợp tác giải giáp được ký kết với cơ quan chính phủ Ai Cập và ngày 31 tháng 3, với chính phủ nước nhà Syria. Trên bình diện quốc tế, quốc tế Ả rập trả đũa bằng cách áp đặt một lệnh cấm vận dầu lửa lên những nước có quan hệ thương mại với Israel. nhà nước Nhật Bản công bố vào ngày 22 tháng 11 năm 1973 rằng họ sẽ tái lập những mối quan hệ với cơ quan chính phủ Israel trừ khi nước này rút khỏi mọi vùng chủ quyền lãnh thổ chiếm đóng năm 1967 .

Nghị quyết ” Chủ nghĩa Zion là Chủ nghĩa phân biệt chủng tộc ” của Liên hiệp quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Ngày 10 tháng 11 năm 1975, Đại hội đồng Liên hiệp quốc trải qua một nghị quyết xác nhận Chủ nghĩa Zion là một hình thức của Chủ nghĩa phân biệt chủng tộc. Văn bản nghị quyết này có tại Nghị quyết 3379 tháng 11 năm 1975 Lưu trữ 2006 – 06-17 tại Wayback Machine .Đại hội đồng đã hủy bỏ Nghị quyết này. [ 2 ] .

(Xem thêm Chủ nghĩa Zion là Chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, Israel và Liên hiệp quốc.)

Tiến trình tự do Ai Cập-Israel[sửa|sửa mã nguồn]

Tháng 11 năm 1977, Tổng thống Ai Cập Anwar Sadat đã chấm dứt 30 năm thù địch với Israel khi viếng thăm Jerusalem theo lời mời của Thủ tướng Israel Menachem Begin, người vừa nhậm chức đầu năm sau thắng lợi trong cuộc bầu cử năm 1977, trong sự kiện được gọi là Mahapakh. Trong chuyến thăm hai ngày, gồm cả một bài phát biểu trước Knesset, nhà lãnh đạo Ai Cập đã tạo ra một không khí thuận lợi mới tại Trung Đông theo đó nền hòa bình giữa Israel và các nước Ả rập láng giềng dường như đã trở thành một mục tiêu hiện thực. Sadat công nhận quyền tồn tại của Israel và tạo ra những nền tảng cho các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Ai Cập và Israel.

Tháng 9 năm 1978, Tổng thống Hoa Kỳ Jimmy Carter đã mời Tổng thống Sadat và Thủ tướng Begin tới gặp cùng ông tại Trại David, và vào ngày 11 tháng 9 họ đã đồng thuận trên một khuôn khổ độc lập giữa Israel và Ai Cập và một nền tự do tổng lực tại Trung Đông. Nó đã đặt ra những nguyên tắc to lớn và hướng lộ trình cho những cuộc đàm phán giữa Israel với những vương quốc Ả rập. Nó cũng thiết lập những khuôn khổ cho một chính sách chuyển tiếp tại Bờ Tây-Gaza với quyền tự trị tổng lực cho những người dân Palestine đang sống trên những vùng chủ quyền lãnh thổ bị chiếm đóng và cho một hiệp ước tự do giữa Ai Cập và Israel. Hiệp ước được Begin và Sadat ký kết ngày 26 tháng 3 năm 1979, với một chữ ký làm chứng của Tổng thống Carter. Theo hiệp ước này, Israel trao trả Sinai cho Ai Cập vào tháng 4 năm 1982. Năm 1989, nhà nước Israel và Ai Cập ký kết một thỏa thuận hợp tác xử lý quy định của Taba, một vùng do lịch tại Vịnh Aqaba .Liên đoàn Ả rập đã phản ứng trước hiệp ước tự do bằng cách tạm ngưng quy định thành viên của Ai Cập trong tổ chức triển khai này và rời trụ sở của nó từ Cairo tới Tunis. Sadat sau này bị những thành viên phản đối những nỗ lực tìm kiếm độc lập của ông với Israel trong quân đội Ai Cập ám sát .
Những năm sau đại chiến năm 1948, biên giới của Israel với Liban khá yên tĩnh so với những đường biên giới với những vương quốc khác. Tuy nhiên, sau cuộc trục xuất những chiến binh fedayeen Palestine khỏi Jordan năm 1970 buộc họ phải tràn vào miền nam Li ban, thực trạng thù địch tại biên giới phía bắc Israel ngày càng tăng cao. Tháng 3 năm 1978, sau một loạt những vụ chạm súng giữa những lực lượng Israel và du kích Palestine tại Li ban, những lực lượng Israel đã vượt biên giới vào Liban khởi đầu Chiến dịch Litani. Sau khi Nghị quyết 425 của Hội đồng bảo an được trải qua, lôi kéo sự rút lui của Israel và xây dựng Các lực lượng lâm thời Liên hiệp quốc tại Liban ( UNIFIL ) để giữ gìn độc lập, Israel đã rút lui .Tháng 7 năm 1981, sau những cuộc đấu súng khác giữa Israel và người Palestine tại Liban, phái viên đặc biệt quan trọng của Tổng thống Ronald Reagan, Philip C. Habib, đã giúp sức dàn xếp một cuộc ngừng bắn giữa những bên. Trong thời hạn này Tổ chức Giải phóng Palestine ( PLO ) đã tung ra những cuộc tiến công bằng rocket và pháo vào miền bắc Israel. PLO đồng thời giao chiến với những lực lượng Thiên chúa giáo Li ban .Tháng 6 năm 1982, Israel trả đũa bằng cách lấn chiếm phần phía nam Liban trong cuộc Chiến tranh Liban 1982 nhằm mục đích hủy hoại PLO, bắt đầu chỉ là khỏi miền nam Liban nhưng sau này trên tổng lực quốc gia. Một số người Liban bắt đầu thực sự có tình cảm với Israel, nhưng sau đó phần nhiều hàng loạt người Liban cảm thấy tức bực với sự chiếm đóng của Israel. Thương tích nặng nề của Israel và sự thiếu vắng tiềm năng rõ ràng khiến sự bất bình trong nhân dân Israel về đại chiến cũng ngày càng ngày càng tăng .Tháng 8 năm 1982, PLO rút hàng loạt những lực lượng của mình khỏi Liban. Với sự trợ giúp của Hoa Kỳ, Israel và Liban đã đạt được một thỏa thuận hợp tác vào tháng 5 năm 1983 đặt ra tiến trình rút quân đội Israel khỏi Liban. Tuy nhiên, những văn kiện đã được phê chuẩn không khi nào được trao đổi giữa hai bên, và vào tháng 3 năm 1984, dưới sức ép từ phía Syria, Liban đã hủy bỏ thỏa thuận hợp tác này. Tháng 6 năm 1985, Israel rút hầu hết quân đội của mình khỏi Liban, chỉ để lại một lực lượng đồn trú nhỏ và một nhóm du kích ủng hộ Israel tại miền nam Liban trong một ” vùng bảo mật an ninh, ” mà Israel coi là miếng đệm thiết yếu chống lại những cuộc tiến công vào chủ quyền lãnh thổ phía bắc của họ. Cuối cùng Israel đã rút hàng loạt khỏi vùng này năm 2000, dưới thời cầm quyền của Thủ tướng Ehud Barak, cung ứng Nghị quyết 425 của Hội đồng bảo an. Từ đó Liban vẫn công bố chủ quyền lãnh thổ với một vùng nhỏ tại Cao nguyên Golan được gọi là ” Shebaa Farms ” mà Israel đã chiếm của Syria năm 1967 .tin tức thêm từ những nguồn ủng hộ Israel : [ 5 ], [ 6 ]

Phong trào Intifada lần thứ nhất[sửa|sửa mã nguồn]

Bài chính: Phong trào Intifada lần thứ nhất.

Để trả đũa việc Israel liên tục chiếm đóng Bờ Tây và Dải Gaza, người Palestine đã khởi đầu ( cuộc nổi dậy ) Intifada lần thứ nhất năm 1987. Israel đáp lại bằng những giải pháp quân sự chiến lược và công an can đảm và mạnh mẽ, nhưng không hề chấm hết cuộc xung đột. Phong trào intifada lần thứ nhất lê dài tới tận năm 1991 .

Chiến tranh Vùng Vịnh[sửa|sửa mã nguồn]

Bài chính: Chiến tranh Vùng Vịnh

Năm 1990, Iraq xâm chiếm Kuwait, dẫn tới cuộc Chiến tranh Vùng Vịnh giữa Iraq và một lực lượng liên quân, do Hoa Kỳ cầm đầu. Iraq, tìm cách lôi cuốn sự chú ý của cộng đồng Ả rập và ngăn chặn các nước Ả rập tham gia Liên quân (và cả khả năng tham gia cùng Iraq), đã tấn công Israel với 39 quả tên lửa Scud. Dưới sức ép từ phía Hoa Kỳ, Israel đã không trả đũa. Thay vào đó, họ chấp nhận sự hỗ trợ bảo vệ trước những cuộc tấn công từ phía Hoa Kỳ. Một người đàn ông ở vùng lân cận Ramat Khen tại Ramat Gan đã bị một tên lửa chống tên lửa MIM-104 Patriot gây thiệt mạng khi nó đi trệch mục tiêu. Khoảng 7 tới 13 người đã chết vì ngạt do sử dụng mặt nạ phòng độc không đúng cách. Những phân tích thống kê cho thấy khoảng 30-80 cái chết khác cũng có liên quan tới các cuộc tấn công, chủ yếu do những cơn đau tim được quy cho bởi “căng thẳng thần kinh và khó thở” (Journal of the American Medical Association, Tập 273(15), 19 tháng 4 năm 1995, trang 1208-1210).

Cuộc di cư từ Liên bang xô viết cũ[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1990, Liên bang Xô viết cho phép những người Sô viết gốc Do Thái di cư từ Liên bang Xô viết về Israel. Trước sự kiện này cơ quan chính phủ Xô viết từng cấm tổng thể những người Do Thái Xô viết ( gần ba triệu người ), những người muốn được di cư, quay trở lại Israel. Hàng trăm ngàn người đã lựa chọn rời bỏ quốc gia sau khi lệnh cấm bị bãi bỏ. Một số hoài nghi đặt ra về số lượng người Do Thái thực sự theo luật Do Thái là bao nhiêu trong cuộc di cư này. Những người Do Thái truyền thống lịch sử bày tỏ quan ngại này vì những yếu tố tương quan tới sự như nhau trong hội đồng Do Thái .Những lo lắng khác tập trung chuyên sâu trên năng lực thích ứng với văn hóa truyền thống Israel và năng lực tìm kiếm việc làm thích hợp của những người di cư. [ 7 ] Lưu trữ 2008 – 08-28 tại Wayback Machine

Tiến trình hòa bình Trung Đông[sửa|sửa mã nguồn]

Thắng lợi của liên quân trong đại chiến vùng Vịnh mở ra những năng lực mới cho một nền độc lập khu vực, và vào tháng 10 năm 1991 Tổng thống Hoa Kỳ và Liên bang Xô viết đã cùng tham gia một cuộc gặp lịch sử tại Madrid với những nhà chỉ huy Israel, Liban, Jordan, Syria, và Palestine. Cuộc gặp này đã trở thành nền tảng cho những cuộc đàm phán song phương và đa phương dẫn nhằm mục đích mang lại một nền độc lập vĩnh viễn cũng như sự tăng trưởng kinh tế tài chính cho khu vực .Ngày 13 tháng 9 năm 1993, Israel và PLO đã ký Tuyên bố về những Nguyên tắc ( DOP ) ( văn bản DOP ) tại Sảnh phía Nam Nhà Trắng. Tuyên bố này là một sự cải tiến vượt bậc lớn về nhận thức đạt được sau cuộc gặp tại Madrid. Nó đưa ra những tiềm năng đầy tham vọng tương quan tới việc chuyển giao chính quyền sở tại từ phía Israel cho một nhà nước lâm thời Palestine. DOP pháp luật thắng 5 năm 1999 sẽ là thời hạn để một thỏa thuận hợp tác vĩnh viễn về quy định cho Bờ Tây và Dải Gaza mở màn có hiệu lực thực thi hiện hành. Israel và PLO sau này đã ký kết Hiệp ước Gaza-Jericho vào ngày 4 tháng 5 năm 1994, và Hiệp ước Chuẩn bị Chuyển giao Quyền lực và Trách nhiệm ngày 29 tháng 8, 1994, khởi đầu tiến trình chuyển giao quyền lực tối cao từ Israel cho người Palestine .

Thông tin thêm từ các nguồn ủng hộ Israel: [8] Lưu trữ 2008-05-21 tại Wayback Machine,

Căng thẳng với Jordan đã giảm bớt ngày 25 tháng 7, 1994 khi hai vương quốc ký Tuyên bố Washington chính thức chấm hết thực trạng cuộc chiến tranh vốn đã sống sót giữa họ từ năm 1948. Ngày 26 tháng 10, 1994, Israel và Jordan đã ký kết một hiệp ước độc lập lịch sử tại biên giới giữa hai nước, với sự tận mắt chứng kiến của Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton, cùng với Ngoại trưởng Warren Christopher. Israel nhường một phần đất tranh cãi nhỏ cho Jordan, và hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao, với đường biên giới mở và thương mại tự do. Govt Israel, Govt JordanThủ tướng Yitzhak Rabin và quản trị PLO Yasser Arafat đã ký kết Thỏa thuận Lâm thời Israel-Palestine mang tính lịch sử về Bờ Tây và Dải Gaza ngày 28 tháng 9 năm 1995, tại Washington, D.C.. Thoả thuận này, với sự ghi nhận của Tổng thống Bill Clinton thay mặt đại diện cho Hoa Kỳ và Nga, Ai Cập, Na Uy, cùng Liên minh châu Âu, phối hợp và thay thế sửa chữa cho những thỏa thuận hợp tác trước đó và lưu lại sự kết thúc quy trình tiến độ đàm phán tiên phong giữa Israel và PLO .Hiệp ước lan rộng ra quyền tự trị của người Palestine trải qua cuộc bầu cử tự do để hình thành một hội đồng lập pháp. Nó pháp luật việc bầu cử và xây dựng hội đồng đó, chuyển giao quyền dân sự, việc tái tiến hành của Israel tại những TT dân cư ở Bờ Tây, cá thỏa thuận an ninh, và hợp tác trong nhiều khu vực khác. Những cuộc đàm phán về quy định sau cuối khởi đầu ngày 5 tháng 5 năm 1996 tại Taba, Ai Cập. Như đã được đồng thuận trong Tuyên bố về những Nguyên tắc năm 1993, những cuộc đàm phán này sẽ xử lý yếu tố quy định Jerusalem, những người tị nạn Palestine, những người định cư Israel tại Bờ Tây và Dải Gaza, những thỏa thuận an ninh ở đầu cuối, những đường biên giới, những mối quan hệ và hợp tác với những vương quốc láng giềng, và những yếu tố tương quan tới quyền lợi chung khác .

Vụ ám sát Rabin[sửa|sửa mã nguồn]

Vụ ám sát Thủ tướng Rabin với một người Do Thái cực đoan cánh hữu ngày 4 tháng 11, 1995 đã đẩy cuộc tranh luận tầm vương quốc về yếu tố tiến trình tự do sẽ đi đến đâu lên đỉnh điểm. Cái chết của Rabin khiến Israel bị rung động can đảm và mạnh mẽ, dẫn tới một quy trình tiến độ tự vấn vương quốc và tạo ra sự đồng thuận ở mức độ cao trong nước cao nhất ủng hộ cho tiến trình độc lập .

Netanyahu lên nắm quyền lực tối cao[sửa|sửa mã nguồn]

Tháng 2 năm 1996 người tiếp sau Rabin, Shimon Peres, lôi kéo tổ chức triển khai bầu cử sớm. Cuộc bầu cử được tổ chức triển khai tháng 5 năm 1996 và là lần tiên phong chức vụ thủ tướng được bầu trực tiếp, dẫn tới một thắng lợi sít sao cho chỉ huy Đảng Likud là Binyamin ( Bibi ) Netanyahu cùng Liên minh Quốc gia trung hữu ( Likud ) của ông ta và vượt mặt Peres cùng cơ quan chính phủ Lao động / Meretz trung tả. Trước khi cuộc bầu cử diễn ra, những cuộc khảo sát đều cho thấy Peres sẽ thắng lợi với một tỷ suất bảo đảm an toàn, nhưng một loạt những vụ đánh bom tự sát diễn ra ở thời gian đó khiến lập trưởng của Likud về bảo mật an ninh được người dân ủng hộ hơn. Hamas công bố nhận nghĩa vụ và trách nhiệm về hầu hết những vụ đánh bom này .Dù có những quan điểm độc lạ với Hiệp ước Oslo, Thủ tướng Netanyahu công bố liên tục tôn trọng việc vận dụng nó, nhưng thời kỳ cầm quyền của ông đã cho thấy một thời kỳ chậm lại trong Tiến trình Hòa bình. ( Những người ủng hộ Netanyahu cho rằng sự chậm lại này có nguyên do từ chủ nghĩa khủng bố Palestine. )

Thỏa thuận Hebron và Sông Wye[sửa|sửa mã nguồn]

Thủ tướng Netanyahu đã ký kết Nghị định thư Hebron với Chính quyền Palestine ngày 15 tháng 1 năm 1997. Nghị định thư này dẫn tới việc tái tiến hành những lực lượng Israel tại Hebron và việc chuyển giao chính quyền sở tại dân sự tại đa phần diện tích quy hoạnh thuộc vùng này cho Chính quyền Palestine. Từ thỏa thuận hợp tác này, đã có ba tiến trình đàm phán nhỏ giữa Israel-Palestine. Một cuộc khủng hoảng cục bộ lòng tin đã xảy ra giữa những bên khi họ không hề phân phối những nhu yếu của nhau cũng như xử lý những yếu tố lo lắng của phía bên kia. Tuy nhiên, Israel và Palestine đã đồng thuận, vào tháng 9 năm 1997, về một lịch trình đàm phán bốn bên tiếp theo : hợp tác bảo mật an ninh trong đại chiến chống khủng bố ; những chiến dịch tái tiến hành thêm nữa của những lực lượng Israel ; một ” hạn chót ” cho những hành vi đơn phương hoàn toàn có thể dẫn tới những Dự kiến trước về những cuộc đàm phán về quy định ở đầu cuối ; và việc đẩy nhanh những cuộc đàm phán đó. Hoa Kỳ tìm cách thôi thúc những bên liên tục vận dụng Thỏa thuận trong thời điểm tạm thời 1995 cùng với việc đẩy nhanh những cuộc đàm phán về quy định ở đầu cuối. Để vượt qua cuộc khủng hoảng cục bộ lòng tin cũng như tạo bước cải tiến vượt bậc những rào cản, Tổng thống Clinton đã đưa những ý tưởng sáng tạo của Hoa Kỳ nhằm mục đích Phục hồi tiến trình tự do ra trước Thủ tướng Netanyahu và quản trị Arafat tại Washington vào tháng 1 năm 1998. Những ý tưởng sáng tạo này gồm có mọi nghành của lịch trình đàm phán bốn bên tháng 9 năm 1997 và sẽ được cho phép việc thôi thúc những cuộc đàm phán về quy định sau cuối. Người Palestine đã chấp thuận đồng ý với những nguyên tắc trong sáng tạo độc đáo đó .Hoa Kỳ liên tục thúc giục những bên tương quan đạt tới một thỏa thuận hợp tác dựa trên những yêu cầu của họ. Sau cuộc họp chín ngày tại Trung tâm Hội nghị Sông Wye ở Maryland, một thỏa thuận hợp tác đã đạt được ngày 23 tháng 10 năm 1998. Thỏa thuận Wye dựa trên nguyên tắc nhân nhượng lẫn nhau và phân phối những nhu yếu chủ chốt của cả hai phía, gồm cả những giải pháp bảo mật an ninh chưa từng có từ phía Palestine cũng như việc liên tục tái tiến hành quân đội Israel tại Bờ Tây. Thỏa thuận này cũng được cho phép những cuộc đàm phán về quy định sau cuối diễn ra vào ngày 4 tháng 5, 1999 ngày kết thúc của Thỏa thuận Tạm thời .

Chuyến thăm của Giáo hoàng[sửa|sửa mã nguồn]

Ngày 21 tháng 3 năm 2000 Giáo hoàng John Paul II tới Israel trong một chuyến thăm lịch sử [ 9 ] .

Rút quân khỏi Liban[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 2000, Israel đơn phương rút nốt những lực lượng của họ tại ” vùng bảo mật an ninh ” ở nam Liban. Tổng thư ký Liên hiệp quốc đã Tóm lại [ 10 ] rằng, tới ngày 16 tháng 6 năm 2000, Israel đã rút những lực lượng của họ ở Liban theo Nghị quyết 425 của Hội đồng bảo an. Liban công bố rằng Israel liên tục chiếm vùng chủ quyền lãnh thổ Liban được gọi là ” Sheeba Farms ” ; nhưng Liên hiệp quốc nhấn mạnh vấn đề rằng Sheeba Farms thuộc Syrian, chứ không phải là chủ quyền lãnh thổ của Liban. Thông tin thêm từ nguồn ủng hộ Israel : [ 11 ]

Phong trào Intifada lần thứ hai[sửa|sửa mã nguồn]

Lãnh đạo đối lập Israel Ariel Sharon đã tới thăm Temple Mount ngày 28 tháng 9, 2000, gây ra những vụ bạo loạn của người Palestine. Chuyến thăm này đánh dấu sự khởi đầu của al-Aqsa Intifada. Israel tuyên bố rằng người Palestine đã xếp đặt các kế hoạch nổi dậy từ trước chuyến thăm của Sharon, và rằng chuyến thăm của ông ta được sử dụng làm cái cớ cho những kế hoạch nổi dậy đó. Trong cuốn sách Giá đắt của Hòa bình The High Cost of Peace) của mình, Yossef Bodansky đã miêu tả sự kiện: “Khi Sharon thể hiện ý muốn viếng thăm Temple Mount, Barak đã ra lệnh cho giám đốc GSS là Ami Ayalon tiếp cận Jibril Rajoub với một yêu cầu đặc biệt nhằm bảo đảm cuộc viếng thăm diễn ra suôn sẻ trong tình hữu nghị… Rajoub đã hứa rằng nó sẽ diễn ra trong hòa bình nếu Sharon không vào bất kỳ một thánh đường Hồi giáo nào hay cầu nguyện trước công chúng… Để cẩn thận hơn nữa, Barak đã đích thân yêu cầu Arafat và một lần nữa được bảo đảm rằng chuyến thăm của Sharon sẽ diễn ra suôn sẻ…” (trang 354)

Tháng 10 năm 2000, người Palestine đã tàn phá một lăng mộ Do Thái tại Nablus, Mộ Joseph. Họ cũng ném đá vào những người cầu nguyện tại Bức tường phía Tây và tiến công những lăng mộ Do Thái khác, Mộ Rachel. Thông tin thêm từ nguồn ủng hộ Israel : [ 12 ]

Những cuộc bầu cử và đàm phán đặc biệt quan trọng của Barak[sửa|sửa mã nguồn]

Khi tiến trình tự do dần đi chệch hướng, Thủ tướng Israel Ehud Barak đã lôi kéo một cuộc bầu cử Thủ tướng đặc biệt quan trọng. Barak kỳ vọng rằng một thắng lợi sẽ trao cho ông quyền lực tối cao mới trong đàm phán với người Palestine. Nhưng những kỳ vọng của Barak không diễn ra, và vào năm 2001, chỉ huy trái chiều Ariel Sharon được bầu làm Thủ tướng Israel trong cuộc bầu cử thủ tướng đặc biệt quan trọng 2001. tin tức thêm từ nguồn ủng hộ Israel : [ 13 ] Một tấm map về yêu cầu của Barak tại cuộc Đàm phán Trại David tháng 10 năm 2000 hoàn toàn có thể được tìm thấy tại đây : [ 14 ]

Hàng rào Bờ Tây của Israel[sửa|sửa mã nguồn]

Trong những năm gần đây, hầu hết giới chức chỉ huy chính trị và công luận Israel đều mất lòng tin vào Chính quyền Palestine với tư cách là một đối tác chiến lược độc lập, cho rằng nhiều người Palestine coi hiệp ước tự do với Israel chỉ là một giải pháp trong thời điểm tạm thời. Cùng với biểu lộ như vậy, 1 số ít nhóm cánh tả Israel đã khẳng định chắc chắn rằng Israel chưa khi nào được tôn trọng theo những thuật ngữ của bất kể một đề xuất kiến nghị nào họ từng chấp thuận đồng ý với người Palestine : [ 15 ] Lưu trữ 2006 – 05-03 tại Wayback Machine và gắng sức làm mất uy tin của tổng thể những yêu cầu độc lập thật sự, không cần biết nguồn gốc của nó : [ 16 ] Lưu trữ 2006 – 10-02 tại Wayback Machine
Đường chạy của bức tường rào được ưng ý tháng 5 năm 2005

Sự rút lui khỏi Gaza[sửa|sửa mã nguồn]

Ngày 18 tháng 12 năm 2003, Cựu thủ tướng Ariel Sharon đã thông tin rằng ông sẽ xem xét việc đơn phương rút quân khỏi nhiều khu vực chủ quyền lãnh thổ chiếm đóng để việc đối phó trong thời hạn lâu dài hơn với trào lưu intifada đang diễn ra được thuận tiện hơn. Đây bị chỉ trích là một kế hoạch nhằm mục đích rút hàng loạt khỏi Dải Gaza, trong khi vẫn giữ hầu hết khu định cư ở Bờ Tây. nhà nước Hoa Kỳ đã thông tin sự ủng hộ của họ cho kế hoạch này ngày 14 tháng 4 năm 2004. Giai đoạn đầu của kế hoạch tương quan tới việc làm của những ủy ban kỹ thuật nhằm mục đích đưa ra những cụ thể phục vụ hầu cần được nội các Israel trải qua ngày 6 tháng 6 năm 2004 .Ngày 26 tháng 10 năm 2004, kế hoạch rút quân của Sharon được nghị viện Israel phê chuẩn. Trước đó nó đã bị bác bỏ trong một cuộc bỏ phiếu bên trong đảng Likud của Sharon và chỉ được nghị viện trải qua với sự tương hỗ của phe Công đảng trái chiều. Nhiều cuộc bỏ phiếu khác đã được tổ chức triển khai về những kế hoạch sẽ diễn ra trong năm sau trước khi kế hoạch này được tiến hành .Ngày 12 tháng 4 năm 2005, Sharon tới trang trại của Tổng thống Bush tại Crawford, Texas, Hoa Kỳ. Những người phản đối kế hoạch rút quân đã đốt lốp xe tại Tel Aviv. Một ngày trước đó một cuộc rối loạn đã diễn ra tại Temple Mount, khu vực rất thiêng nhất của Do Thái giáo, nơi những cuộc xung đột giữa những người Israel theo chủ nghĩa vương quốc cực đoan và người Ả rập đã khiến hơn 3.000 công an phải can thiệp .Danh sách những tổng thống, thủ tướng Israel ( 1948 _nay ) :

  • Tổng thống:
  1. Chaim Weizmann: 17 tháng năm, 1948_09 tháng 11 năm 1952
  2. Yitzhak Ben-Zvi: 16 Tháng 12, 1952_Ngày 23 tháng 4 năm 1963
  3. Zalman Shazar: 21 tháng năm 1963_24 tháng năm, 1973
  4. Ephraim Katzir: 24 tháng năm 1973_Ngày 29 tháng 5 năm 1978
  5. Yitzhak Navon: Ngày 29 tháng 5 năm 1978_Ngày 05 tháng 5 năm 1983
  6. Chaim Herzog: Ngày 05 tháng 5 năm 1983_13 tháng 5 năm 1993
  7. Ezer Weizman: 13 tháng 5 năm 1993_Tháng Bảy 13, 2000
  8. Moshe Katsav: 01 tháng 8 năm 2000_01 Tháng 7 năm 2007
  9. Shimon Peres: 15 Tháng Bảy, 2007_24 Tháng Bảy
  10. Reuven Rivlin: 24 Tháng Bảy, 2014_Hiện nay
  • thủ tướng:
  1. David Ben-Gurion: 14 Tháng Năm 1948 – 26 Tháng Một, 1954
  2. Moshe Sharett: Ngày 26 tháng 1 năm 1954 – 3 tháng 11 năm 1955
  3. David Ben-Gurion: 3 tháng 11 năm 1955 – 26 Tháng Sáu, 1963
  4. Levi Eshkol: 26 tháng 6 năm 1963 – 26 tháng 2 năm 1969

+ Yigal Allon ( Tạm thời ) : 26 tháng 2 năm 1969 – 17 tháng 3 năm 1969

  1. Bà Golda Meir: Ngày 17 tháng 3 năm 1969 – 3 Tháng Sáu, 1974
  2. Yitzhak Rabin: 03 tháng 6 năm 1974 – 20 tháng 6 năm 1977
  3. Menachem Begin: 20 tháng 6 năm 1977 – 10 Tháng 10, 1983
  4. Yitzhak Shamir: 10 Tháng 10, 1983 – 13 Tháng Chín, 1984
  5. Shimon Peres: 13 Tháng 9 1984 – 20 tháng 10 năm 1986
  6. Yitzhak Shamir: Ngày 20 tháng 10 năm 1986 – 13 Tháng Bảy, 1992
  7. Yitzhak Rabin: 13 Tháng 7 năm 1992 – 4 Tháng Mười Một năm 1995
  8. Shimon Peres: Ngày 22 tháng 11 năm 1995 – 18 Tháng Sáu, 1996
  9. Benjamin Netanyahu: Tháng Sáu 18, 1996 – 06 Tháng Bảy, 1999
  10. Ehud Barak: 06 tháng 7 năm 1999 – 7 Tháng 3 năm 2001
  11. Ariel Sharon: 07 tháng 3 năm 2001 – Ngày 14 tháng 4 năm 2006
  12. Ehud Olmert: Ngày 14 tháng 4 năm 2006 – 31 tháng ba, 2009
  13. Benjamin Netanyahu: 31 Tháng Ba, 2009_nay

Quan hệ quốc tế của Nhà nước Israel[sửa|sửa mã nguồn]

Bài chính: Quan hệ ngoại giao của Israel.

Từ khi Israel được xây dựng năm 1948, nhà nước này đã phải đương đầu với nhiều yếu tố trong chủ trương đối ngoại. Năm 1948, Israel bị cô lập ngoại giao, hậu của việc họ bị những nước Ả rập láng giềng tẩy chay. Để đối phó, chính phủ nước nhà Israel khởi đầu tăng trưởng quan hệ với những nước ở xa. nhà nước Israel đã tìm cách thiết lập những mối quan hệ hữu hảo, đặc biệt quan trọng vbới chính phủ nước nhà Hoa Kỳ, và những nước mới xây dựng tại Châu Phi và Châu Á Thái Bình Dương. Ngày 9 tháng 1 năm 1950, chính phủ nước nhà Israel đã công nhận Cộng hòa Nhân dân Nước Trung Hoa, nhưng những quan hệ ngoại giao giữa hai nước chỉ được thiết lập từ năm 1992. Ngày 15 tháng 5 năm 1952, quan hệ ngoại giao giữa nước này và Nhật Bản đã được thiết lập .

Lịch sử Kinh tế Israel tân tiến[sửa|sửa mã nguồn]

Bối cảnh trước khi thành lập đất nước
Lịch sử Israel hiện đại bắt đầu từ thập niên 1880, khi những người nhập cư theo chủ nghĩa Zion (chủ nghĩa phục quốc Do Thái) đầu tiên tới Palestine, khi ấy còn dưới sự quản lý của Ottoman, để gia nhập vào cộng đồng Do Thái đã sinh sống từ trước tại đó, lập nên những khu vực định cư và một số ngành công nghiệp, khôi phục tiếng Hebrew làm ngôn ngữ chính thức quốc gia, và tạo lập nên những định chế kinh tế và xã hội mới. Những hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất khiến dân số Do Thái giảm một phần ba, xuống còn 56.000 người, tương đương với mức đầu thế kỷ.

Vì hậu quả cuộc chiến tranh, Palestine rơi vào tầm trấn áp của Anh, Tuyên bố Balfour của Anh trước đó đã lôi kéo xây dựng một Quốc gia Do Thái tại Palestine. Quyền trấn áp của Anh Quốc được chính thức công nhận năm 1920, khi họ được Hội quốc liên chính thức Ủy quyền quản lý Palestine. Trong thời hạn Ủy quyền, lê dài tới tận tháng 5 năm 1948, cơ cấu tổ chức xã hội, chính trị và kinh tế tài chính của một vương quốc Israel tương lai đã được tăng trưởng. Dù chính phủ nước nhà Palestine chỉ có một chủ trương kinh tế tài chính duy nhất, những nền kinh tế tài chính Do Thái và Ả rập tăng trưởng riêng không liên quan gì đến nhau, có rất ít quan hệ với nhau .Hai yếu tố là phương tiện đi lại tu dưỡng sự tăng trưởng kinh tế tài chính nhanh gọn của khu vực Do Thái : sự nhập cư và những dòng vốn. Dân số Do Thái tăng hầu hết nhờ nhập cư ; tới cuối năm 1947 đã đạt tới 630.000, khoảng chừng 35 Phần Trăm tổng dân số. Những người nhập cư tới theo từng đợt, với số lượng đặc biệt quan trọng lớn vào giữa thập niên 1920 và 1930. Họ gồm những người thuộc ý thức hệ Zion và người tị nạn, cả kinh tế tài chính và chính trị, từ Đông và Trung Âu. Các dòng vốn gồm cả vốn công cộng, được những định chế Zion tích lũy, nhưng hầu hết là vốn tư nhân. Sản phẩm quốc nội tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ trong những tiến trình nhập cư lớn, nhưng cả hai làn sóng nhập cư lớn đều kéo theo những thời kỳ giảm sút, những tiến trình chỉnh sửa và củng cố .Trong tiến trình từ năm 1922 tới 1947 Sản phẩm Quốc nội Thực ( NDP ) của khu vực Do Thái tăng trưởng với mức độ trung bình 13.2 Xác Suất, và tới năm 1947 đã chiếm 54 Tỷ Lệ NDP nền kinh tế tài chính của cả khu vực Do Thái và Ả rập. NDP trên đầu người ở khu vực Do Thái tăng ở mức 4.8 Phần Trăm ; tới cuối quá trình này nó đã vượt 8.5 lần so với năm 1922, và lớn gấp 2.5 lần khu vực Ả rập ( Metzer, 1998 ). Dù tăng trưởng nông nghiệp – một tiềm năng ý thức hệ – không đáng kể, nghành nghề dịch vụ này chưa khi nào chiếm hơn 15 Tỷ Lệ tổng sản phẩm quốc nội thực của kinh tế tài chính Do Thái. Tăng trưởng sản xuất ở mức chậm trong hầu hết thời hạn này, nhưng rất nhanh gọn trong thời hạn Chiến tranh quốc tế thứ hai, khi Palestine không bị cạnh tranh đối đầu từ phía bên ngoài và trở thành nhà phân phối chính cho những lực lượng quân sự chiến lược Anh ở Trung Đông. Tới cuối quá trình, sản xuất đã chiếm một phần tư NDP. Xây dựng nhà cửa, dù là một yếu tố nhỏ của NDP, là nghành nghề dịch vụ hay biến hóa nhất, và có góp phần vào những vòng luân chuyển kinh doanh thương mại. Một yếu tố điển hình nổi bật của kinh tế tài chính Do Thái trong thời hạn Uỷ trị, và liên tục đảm trách vai trò ở những quy trình tiến độ sau này, chiếm phần quan trọng trong nghành nghề dịch vụ dịch vụ – hơn 50% tổng NDP. Lĩnh vực dịch vụ còn gồm cả giáo dục và y tế, nền kinh tế tài chính hiệu suất cao và những nghành kinh doanh thương mại, và những định chế bán chính phủ nước nhà Do Thái, sau này sẽ sẵn sàng chuẩn bị đảm trách nghĩa vụ và trách nhiệm của những cơ quan chính phủ nước nhà .

Những năm hình thành: 1948-1965
Nhà nước Israel đang được hình thành, giữa tháng 5 năm 1948, trong một cuộc chiến với những người Ả rập láng giềng. Những vấn đề kinh tế trước mắt rất nghiêm trọng: để đảm bảo đủ tiền chi trả cho cuộc chiến, và để thu hút càng nhiều người nhập cư càng tốt (ban đầu là những người tị nạn tại các trại ở châu Âu và Cyprus), để cung cấp các đồ dùng căn bản cho người già và dân số mới, và để tạo lập một bộ máy chính phủ quan liêu nhằm đối phó với những thách thức đó. Việc thành lập một chính phủ diễn ra khá êm xuôi, bởi các định chế bán chính phủ Do Thái vốn đã phát triển trong thời gian Uỷ trị hiện trở thành các cơ quan của chính phủ.

Những thoả thuận ngừng bắn được ký kết năm 1949. Tới cuối năm đó, tổng số 340.000 người nhập cư đã tới, và tới cuối năm 1951 có thêm 345.000 người ( những người này gồm cả người nhập cư từ những nước Ả rập ), tăng gấp đôi số dân Do Thái. Những nhu yếu cấp bách được phân phối bằng một chương trình thắt lưng buộc bụng ngặt nghèo và chủ trương kinh tế tài chính lạm phát kinh tế của cơ quan chính phủ, được kìm nén bằng những giải pháp quản trị giá và cung ứng những nhu yếu phẩm bằng tem phiếu. Tuy nhiên, những yếu tố như cung ứng nhà cửa và sử dụng lực lượng lao động mới chỉ được xử lý từ từ. Một Chính sách Kinh tế Mới được đưa ra đầu năm 1952. Nó gồm có việc phá giá trao đổi ngoại tế, dần giảm những giải pháp quản trị giá và phân phối tem phiếu, và kìm chế lan rộng ra tiền tệ, đa phần bằng cách kiềm chế ngaâ sách. Những giải pháp khuyến khích nhập cư bị cắt bớt, để chờ đón sự hội nhập của những người di cư trước đó .Từ năm 1950 tới 1965, Israel đã đạt mức tăng trưởng cao : GNP Thực ( Tổng Sản phẩm Quốc dân ) tăng trưởng ở mức trung bình 11 Tỷ Lệ và GNP trên đầu người ở mức hơn 6 Phần Trăm. Nhân tố nào đã khiến điều này trở thành hiện thực ? Israel như mong muốn nhận được những dòng vốn lớn : sự tương hỗ của Hoa Kỳ dưới hình thức chuyển vốn và những khoản cho vay đơn phương, sự bồi thường thiệt hại của Đức và sự hoàn trả những khoản tiền tư nhân, việc bán Khế ước nợ của Nhà nước Israel ra quốc tế, và việc đơn phương chuyển những khoản hoàn trả công cộng, đa phần là Cơ quan Do Thái, vốn chịu nghĩa vụ và trách nhiệm lôi cuốn người nhập cư và những khu định cư nông nghiệp. Vì thế, Israel có được những nguồn tài nguyên lớn để sử dụng trong nước – cho tiêu thụ công cộng và cá thể và góp vốn đầu tư – khoảng chừng 25 Tỷ Lệ lớn hơn chính GNP của họ. Điều này khiến họ có năng lực triển khai một chương trình góp vốn đầu tư ở diện rộng, đa phần được phân phối kinh tế tài chính trải qua một khoản ngân sách đặc biệt quan trọng của cơ quan chính phủ. Cả những nhu yếu tội phạm và triết lý xã hội của đảng chính trị lớn trong những liên minh cơ quan chính phủ dẫn tới sự can thiệp sâu của chính phủ nước nhà vào nền kinh tế tài chính .giá thành cơ quan chính phủ và những giải pháp bảo vệ can đảm và mạnh mẽ để thay thế sửa chữa nhập khẩu, được cho phép tăng trưởng những ngành công nghiệp mới, đa phần là dệt may, và những khoản trợ cấp giúp tăng trưởng xuất khẩu, ngoài món hàng xuất khẩu truyền thống lịch sử là những mẫu sản phẩm cam quýt và gia công kim cương .Trong bốn thập kỷ từ giữa thập niên 1960 tới thời nay, nền kinh tế tài chính Israel đã tăng trưởng và đổi khác, cũng như chủ trương kinh tế tài chính của họ. Một nghành chính phản ánh những sự tăng trưởng đó là cuộc xung đột Ả rập-Israel. Ảnh hưởng của nó được chú ý quan tâm tiên phong, và tiếp đó là những xáo động thời gian ngắn trong tăng trưởng kinh tế tài chính cũng như tiến trình hoạch địch chủ trương kinh tế tài chính .

Cuộc xung đột Ả rập-Israel
Sự kiến đáng quan tâm nhất của thập kỷ 1960 là Cuộc chiến sáu ngày năm 1967, cuối cuộc chiến này Israel đã kiểm soát Bờ Tây (Sông Jordan) – vùng thuộc Palestine đã bị Jordan sáp nhập từ năm 1949 – và Dải Gaza, khi ấy thuộc quyền kiểm soát của Ai Cập.

Như một hậu quả của việc chiếm đóng những vùng đất đó Israel chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về đời sống kinh tế tài chính và chính trị tại những vùng họ chiếm đóng. Những khu vực Ả rập tại Jerusalem được thống nhất vào những khu vực Do Thái. Các khu định cư Do Thái được xây dựng tại nhiều vùng chủ quyền lãnh thổ chiếm đóng. Khi những vấn đề stress tăng lên, những khoản góp vốn đầu tư đặc biệt quan trọng vào hạ tầng được thực thi để bảo vệ những người định cư Do Thái. Sự phân chia những nguồn tài nguyên cho những người định cư Do Thái tại những vùng đất chiếm đóng mở màn trở thành một yếu tố chính trị và kinh tế tài chính từ thời gian đó .Kinh tế Israel và những chủ quyền lãnh thổ bị chiếm đóng được hoà nhập một phần. Việc trao đổi hàng hoá và dịch vụ tăng trưởng, với những hạn chế trong việc xuất khẩu tới Israel những loại sản phẩm bị cho là có tính cạnh tranh đối đầu quá cao, và những công nhân Palestine được vào thao tác bên trong Israel đặc biệt quan trọng trong nghành kiến thiết xây dựng và nông nghiệp. Ở thời kỳ đỉnh điểm, năm 1996, số nhân công người Palestine thao tác tại Israel lên tới 115.000 đến 120.000 người, chiếm khoảng chừng 40 lực lượng lao động Palestine, nhưng chưa khi nào chiếm hơn 6.5 lực lượng lao động tại Israel. Vì thế, trong khi việc lao động tại Israel là tác nhân góp phần chính vào nền kinh tế tài chính Palestine, thì những hiệu ứng của nó trên kinh tế tài chính Israel, trừ những nghành nông nghiệp và kiến thiết xây dựng, không lớn .Kinh tế Palestine tăng trưởng nhanh gọn – thu nhập thực trên đầu người của quốc gia tăng với mức độ trung bình gần 20 Xác Suất hàng năm trong quá trình 1969 – 1972 và 5 Phần Trăm trong tiến trình 1973 – 1980 – nhưng đã đổi khác rất không bình thường sau giai đó, và trên trong thực tiễn đã giảm sút trong những khoảng chừng thời hạn xảy ra những vấn đề thù địch giữa hai bên. Thu nhập trên đầu người của người Palestine bằng 10.2 Xác Suất mức thu nhập trung bình đầu người của người dân Israel năm 1968, 22.8 Phần Trăm năm 1986, và giảm xuống còn 9.7 Tỷ Lệ năm 1998 ( Kleiman, 2003 ) .Một phần nhờ tiến trình hoà bình giữa Israel và người Palestine mở màn được thực thi trong thập niên 1990, một thoả thuận kinh tế tài chính được ký kết giữa hai bên năm 1994, trên trong thực tiễn nó quy đổi cái từng phần đông là thoả thuận hải quan một bên ( vốn trao cho Israel toàn quyền hành vi trong việc xuất khẩu vào những vùng chủ quyền lãnh thổ nhưng hạn chế những loại hàng xuất khẩu của Palestine vào Israel ) trở thành một liên minh thuế quan công minh hơn : trong thực tiễn Israel được hưởng chủ trương thương mại bên ngoài như nhau trong khi người Palestine chỉ được trao một số ít chủ quyền lãnh thổ hạn chế trong việc nhập khẩu một số ít loại hàng hoá .Những cuộc nổi dậy của người Ả rập ( intifadas ), trong thập niên 1980, và đặc biệt quan trọng là cuộc nổi dậy có mức độ đấm đá bạo lực cao hơn mở màn từ năm 2000 và tiếp nối tới tận năm 2005, dẫn tới việc Israel đưa ra nhiều giải pháp hạn chế ngặt nghèo những hoạt động giải trí thương mại giữa hai nền kinh tế tài chính, đặc biệt quan trọng trong việc sử dụng nhân công Palestine tại Israel, và thậm chí còn là việc tái chiếm bằng quân sự chiến lược một số ít vùng đã được trao cho người Palestine trấn áp trước kia. Các giải pháp đó khiến nền kinh tế tài chính Palestine tụt hậu nhiều năm, xoá sạch hầu hết những thành quả thu nhập đầu người từng đạt được từ năm 1967 – GNP trên đầu người năm 2004 là USD 932, so với khoảng chừng USD 1500 năm 1999. Các công nhân Palestine tại Israel được sửa chữa thay thế bằng những công nhân quốc tế .Một quan hệ kinh tế tài chính quan trọng của cuộc xung đột Ả rập-Israel là Israel phải tái cơ cấu tổ chức một phần quan trọng trong ngân sách quốc phòng của họ. Tầm vóc của ngân sách quốc phòng luôn đổi khác, tăng trong cuộc chiến tranh và trong những cuộc xung đột quân sự chiến lược. Tổng gánh nặng quốc phòng ( gồm cả những ngân sách không thuộc trong ngân sách ) đã đạt tới mức cao nhất trong và sau cuộc Chiến tranh Yom Kippur năm 1973, chiếm tần 30 Phần Trăm GNP trong quá trình 1974 – 1978. Trong tiến trình 2000 – 2004, chỉ riêng ngân sách quốc phòng lên tới khoảng chừng 22 đến 25 Xác Suất GDP. Israel rất như mong muốn nhận được những khoản tiền tương hỗ to lớn từ phía Hoa Kỳ. Cho tới năm 1972 đa phần chúng tới từ những khoản trợ cấp hay vay nợ, đặc biệt quan trọng dưới hình thức mua hàng nông nghiệp Hoa Kỳ. Nhưng từ năm 1973 viện trợ của Hoa Kỳ đã đổi khác trở nên tương quan mật thiết hơn tới nhu yếu quốc phòng của Israel. Trong tiến trình 1973 – 1982 những khoản trợ cấp và vay nợ một năm trung bình ở mức $ 1.9 tỷ, và chiếm khoảng chừng 60 Phần Trăm tổng nhập khẩu quốc phòng. Nhưng thậm chí còn trong những quá trình yên gắng nhất, gánh nặng quốc phòng, chưa tính tới khoản tương hỗ của Mỹ, đã lớn hơn cả khoản chi thường thì của những quốc gia công nghiệp trong thời hạn hoà bình .

Tăng trưởng và sự Dao động kinh tế
Israel từng đạt những mức độ tăng trưởng cao nhất về thu nhập và thu nhập trên đầu người cho tới năm 1973, nhưng từ đó nó không bao giờ còn có thể quay về mức cũ nữa. Tăng trưởng GDP thường có biến động, nói chung trong khoảng 2 đến 5 phần trăm, đạt tới mức 7.5 phần trăm năm 2000, nhưng đã giảm xuống dưới 0 trong những năm giảm phát từ 2001 tới giữa 2003. Tới cuối thế kỷ 20, thu nhập trên đầu người đạt mức khoảng $20.000, tương tự mức ở những nước có mức độ công nghiệp hoá cao hơn.

Những dịch chuyển kinh tế tài chính tại Israel thường có tương quan tới những làn sóng nhập cư : một làn sóng người nhập cư lớn bất thần khiến những nhu yếu dân cư tăng cao trong một quy trình tiến độ cho tới khi họ hội nhập được vào nền kinh tế tài chính, với những khoản góp vốn đầu tư cho sự hội nhập đó. Nhập cư không khi nào còn đạt mức cao như những năm tiên phong sau khi Nhà nước được xây dựng, nhưng sau khi Liên bang Xô viết bãi bỏ những pháp luật hạn chế, làn sóng nhập cư lại một lần nữa tăng khá cao. Tổng số người nhập cư trong quy trình tiến độ 1972 – 1982 là 325.000, và sau khi Liên bang Xô viết tan rã tổng số người nhập cư lên tới 1.050.000 trong tiến trình 1990 – 1999, đa phần từ những nước Cộng hoà thuộc Liên Xô trước đây. Không giống như ở quy trình tiến độ trước, những người nhập cư lần này dần hội nhập vào nền kinh tế tài chính ( dù thường không thao tác trong nghành nghề dịch vụ trước kia ) không cần nhờ đến những dự án Bất Động Sản tạo việc làm của chính phủ nước nhà. Tới cuối thế kỷ dân số Israel vượt quá 6.300.000 người, và số lượng dân Do thái chiếm 78 Tỷ Lệ. Những người nhập cư từ Liên Xô cũ chiếm một phần năm số dân Do Thái, và là lực lượng lao động chất xám quan trọng của quốc gia .Khi kinh tế tài chính tăng trưởng, cơ cấu tổ chức sản xuất cũng biến hóa. Dù những nghành dịch vụ vẫn chiếm một phần khá lớn – thương mại và dịch vụ góp phần 46 Phần Trăm mẫu sản phẩm trong nghành kinh doanh thương mại – nông nghiệp đã giảm tầm quan trọng, và công nghiệp chiếm một phần tư toàn diện và tổng thể. Cơ cấu sản xuất cũng đã đổi khác : cả trong tổng sản lượng và trong số Tỷ Lệ xuất khẩu, những loại sản phẩm công nghiệp xuất khẩu truyền thống cuội nguồn, hàm lượng kỹ thuật thấp giảm bớt, và những loại hàng phức tạp, có hàm lượng kỹ thuật cao, đặc biệt quan trọng trong nghành nghề dịch vụ điện tử đã chiếm một phần quan trọng .Những dịch chuyển trong sản lượng sản xuất được ghi lại bởi những quá trình lạm phát kinh tế và những tiến trình tỷ suất thấp nghiệp cao. Sau một sự biến hóa trong chủ trương tỷ giá cuối thập kỷ 1970 ( như được tranh luận dưới đây ), một quá trình từ từ giảm lạm phát kinh tế diễn ra. Những tỷ suất lạm phát kinh tế siêu tốc Open trong thập kỷ 1980, khoảng chừng 400 Xác Suất mỗi năm khi một chủ trương không thay đổi kinh khủng được vận dụng năm 1985. Tỷ giá trao đổi không thay đổi, ngân sách và tiền tệ được thắt chặt, và lương cũng như giá không thay đổi đã khiến tỷ suất lạm phát kinh tế giảm lớn xuống mức chưa tới 20 Tỷ Lệ, và sau đó là khoảng chừng 16 Phần Trăm cuối thập kỷ 1980. Các chủ trương tiền tệ rất can đảm và mạnh mẽ, từ cuối thập kỷ 1990, ở đầu cuối đã khiến tỷ suất lạm phát kinh tế còn 0 Tỷ Lệ năm 2005. Tuy nhiên, chủ trương này, cộng với những yếu tố bên ngoài như sự tăng trưởng của khủng hoảng bong bóng công nghệ cao, sự giảm phát trên quốc tế, và thực trạng mất bảo mật an ninh bên trong do hậu quả của trào lưu intifada, dẫn tới tỷ suất thất nghiệp lên tới 10 Phần Trăm từ đầu thế kỷ mới. Những cải tổ kinh tế tài chính có được từ nửa cuối năm 2003, tới nay ( tháng 2 năm 2005 ), không khiến số lượng thất nghiệp giảm nhiều .

Những thay đổi chính sách
Nền kinh tế Israel ban đầu bị nhà nước quản lý chặt chẽ. Dần dần nó chuyển sang một nền kinh tế thị trường khá tự do (dù không hoàn toàn như vậy). Quá trình này đã bắt đầu từ thập kỷ 1960. Để đối phó sự thực hiện chính sách can thiệp quá đáng của chính phủ bởi những nhà làm luật, và với những thách thức đặt do do việc thành lập một liên minh thuế quan chung tại châu Âu (để dần trở thành Liên minh châu Âu ngày nay), từ đó Israel đã tiến hành một quá trình tự do hoá kinh tế từng bước. Quá trình này rõ ràng phải bắt đầu từ thương mại nước ngoài: những biện pháp hạn chế nhập khẩu được thay thế bằng việc bảo hộ bằng thuế quan, và các biện pháp bảo hộ này cũng dần giảm bớt, cả hoạt động thay đổi nhập khẩu và xuất khẩu đều được khuyến khích bằng các biện pháp tỷ giá sát thực tế hơn là bằng các biện pháp bảo hộ và trợ cấp. Nhiều thoả thuận thương mại từng phần với Cộng đồng Kinh tế châu Âu (EEC), bắt đầu từ năm 1964, dẫn tới một Thoả thuận Tự do Thương mại (FTA) trong lĩnh vực hàng công nghiệp năm 1975, và một Thoả thuận Tự do Thương mại với Hoa Kỳ bắt đầu có hiệu lực năm 1985.

Tới cuối năm 1977 tự do hoá thương mại đã ở mức độ khá cao. Tháng 10 năm đó, Israel quy đổi từ mạng lưới hệ thống tỷ giá trao đổi cố định và thắt chặt sang một mạng lưới hệ thống tỷ giá dịch chuyển, và những hạn chế áp đặt trên việc chuyển dời dòng vốn được tự do hoá can đảm và mạnh mẽ. Tuy nhiên, hành vi này đã kéo theo một thời kỳ lạm phát kinh tế nghiêm trọng khiến quy trình tự do hoá vốn lại bị tái trấn áp. Các dòng vốn không trọn vẹn được tự do hoá cho tới đầu thế kỷ mới .Trong suốt thập niên 1980 và 1990 những giải pháp tự do hoá mới đã được vận dụng : trong chủ trương tiền tệ, trong thị trường vốn trong nước, và trong nhiều công cụ quản trị chính phủ nước nhà vào hoạt động giải trí kinh tế tài chính. Vai trò của cơ quan chính phủ trong nền kinh tế tài chính đã giảm bớt đáng kể. Mặt khác, 1 số ít tính năng kinh tế tài chính của cơ quan chính phủ đã tăng lên : một mạng lưới hệ thống y tế vương quốc được đưa ra, dù những nhà sản xuất dịch vụ chăm nom y tế tư nhân vẫn liên tục tham gia vào trong mạng lưới hệ thống y tế vương quốc. Các khoản ngân sách xã hội, như trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp cho trẻ nhỏ, trợ cấp cho người già và tương hỗ thu nhập tối thiểu, được lan rộng ra liên tục, cho tới khi chúng chiếm một hầu hết trong ngân sách ngân sách nhà nước. Những khoản tương hỗ đó, ở tầm rộng, góp phần vào sự văn minh liên tục của sự đồng đều thu nhập, khiến Israel trở thành một trong những nước tăng trưởng có tỷ suất bất bình đẳng thu nhập tốt nhất. Tới năm 2003, 15 Phần Trăm ngân sách cơ quan chính phủ chi cho những dịch vụ y tế, 15 Phần Trăm cho giáo dục và 20 Phần Trăm nữa cho những khoản chi trải qua Cơ quan Bảo hiểm Quốc gia .Từ đầu năm 2003, Bộ kinh tế tài chính đã triển khai một nỗ lực lớn nhằm mục đích giảm những khoản ngân sách lương, thôi thúc sự tham gia lớn hơn vào thị trường lao động, tư nhân hoá những doanh nghiệp vẫn thuộc chiếm hữu của chính phủ nước nhà, và giảm bớt cả quy mô những khoản thâm hụt của chính phủ nước nhà cũng như của nghành nghề dịch vụ công cộng. Các hành vi đó là hiệu quả của một sự gật đầu sáng tạo độc đáo của những nhà làm luật lúc bấy giờ rằng một nền kinh tế thị trường thực sự là thiết yếu để hội nhập vào một quốc tế toàn cầu hoá .

Một định chế kinh tế quan trọng là Histadrut, một liên đoàn của các liên minh lao động. Cái làm định chế này trở thành duy nhất là, bên ngoài các chức năng liên đoàn lao động, nó còn gồm cả khu vực nông nghiệp và các hợp tác xã, các doanh nghiệp xây dựng và công nghiệp lớn, và cả các định chế an sinh xã hội, gồm cả nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ chính. Trong thời uỷ trị, và trong nhiều năm sau đó, Histadrut là một yếu tố quan trọng trong phát triển kinh tế và trong việc gây ảnh hưởng tới chính sách kinh tế. Trong thập kỷ 1990, Histadrut bị cắt bớt nhiều hoạt động không mang tính liên đoàn lao động, và ảnh hưởng của nó trong nền kinh tế vì đó cũng có giảm sút. Các liên đoàn chính liên minh với nó vẫn có nhiều tiếng nói trong các vấn đề liên quan tới lương bổng và việc làm.

Những thách thức phía trước
Tiến vào thế kỷ mới, kinh tế Israel đã chứng minh một tương lai tươi sáng, khi nó tiếp tục đưa ra và áp dụng những cải tiến kinh tế mới, và có khả năng đương đầu với những biến đổi kinh tế. Tuy nhiên, kinh tế Israel cũng phải đối đầu với một số thách thức nghiêm trọng. Một số trong số đó tương tự như vấn đề mà hầu hết các nền kinh tế công nghiệp trên thế giới hiện gặp phải: làm sao để sự đổi mới diễn ra êm thấm, sự chuyển đổi từ các hoạt động truyền thống không còn mang lại nhiều lợi nhuận, sang các loại sản phẩm tinh vi và có hàm lượng công nghệ cao, với việc tái cơ cấu nguồn lao động liên quan, và sự bình đẳng trong thu nhập. Giống như các nền kinh tế nhỏ khác, Israel phải đối mặt với vấn đề làm sao hội nhập vào nền kinh tế thế giới, với hai thị trường chủ chốt là EU và Hoa Kỳ, và Trung Quốc, nền kinh tế đang nổi lên để trở thành một yếu tố kinh tế mới.

Các yếu tố xã hội tương quan tới những mối quan hệ giữa Israel và những nước Ả rập láng giềng của họ. Đầu tiên là những sự liên quan tài chính của nhiều vụ xung đột và những mối đe doạ quân sự chiến lược. Rõ ràng, nếu hoà bình đến với khu vực này, những nguồn tài nguyên sẽ được quy đổi ở hiệu suất cao hơn. Hơn nữa, góp vốn đầu tư quốc tế, vốn rất quan trọng cho sự tăng trưởng tương lai của Israel, cũng rất nhạy cảm với sự không thay đổi chính trị và bảo mật an ninh. Các yếu tố khác phụ thuộc vào vào kiểu quan hệ được thiết lập ; liệu hàng hoá sẽ được luân chuyển tự do và sẽ có những người lao động thao tác giữa nhà nước Israel và một nhà nước Palestine ? Liệu sẽ có những mối quan hệ kinh tế tài chính khá tự do với những nước Ả rập khác để dẫn tới một sự hội nhập sâu hơn của Israel vào vùng này, hay, như mọi người thường nghĩ, liệu xu thế thương mại của Israel sẽ liên tục như lúc bấy giờ, chỉ diễn ra đa phần với những nước công nghiệp ? Nếu điều này được chứng tỏ là đúng, Israel sẽ phải khôn khéo đối xử giữa hai ông lớn : EU và Hoa Kỳ .

Quan hệ ngoại giao và những hiệp ước tự do Ả rập-Israel[sửa|sửa mã nguồn]

  1. ^ http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/93037e3b939746de8525610200567883
  2. ^ http://www.un.org/documents/ga/res/46/a46r086.htm Nghị quyết 46/86 ngày 16 tháng 12 năm 1991

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Bài viết liên quan
Bài Mới Nhất