Bài thơ Bếp Lửa- Bằng Việt

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm ​

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa! 

Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói 
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi, 
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy, 
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay! 

Tám năm ròng, cháu cùng bà nhóm lửa 
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa 
Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà? 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế. 
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế, 
Mẹ cùng cha công tác bận không về, 
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe, 
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, 
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, 
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà, 
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? 

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh 
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh: 
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, 
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ, 
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”. 

Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen, 
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn, 
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng… 

Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa 
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ 
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm, 
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi, 
Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui, 
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ… 
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa! 

Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu, 
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả, 
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở: 
Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa?.

Trong cuộc sống mỗi con người tất cả chúng ta hoàn toàn có thể quên đi nhiều điều, nhưng ký ức tuổi thơ thì khó hoàn toàn có thể phai nhạt. Đối với Bằng Việt, kỷ niệm thơ gắn liền với hình ảnh người bà thân thương và nhà bếp lửa nồng đượm. Tất cả kỷ niệm thời thơ ấu thật ấy được tác giả làm sống dậy trong bài thơ “ Bếp lửa ”. Bài thơ được viết năm 1963 khi tác giả đang sinh sống và học tập xa quốc gia .
Bài thơ đã khắc họa chân thực hình ảnh người bà gắn liền với những kỷ niệm trong quá khứ để từ đó tác giả thể hiện tâm trạng nhớ nhung cùng với những tình cảm yêu thương xen lẫn cảm phục của mình so với người bà thân yêu .
Đi ra từ nỗi nhớ, tổng thể những hình ảnh, ngôn từ bị cuốn theo dòng hoài niệm. Một thờ quá khứ được tái hiện lại trong tâm tưởng với những chi tiết cụ thể rất đơn cử. Tác giả nâng niu từng mảnh ký ức ký ức hiện về. Theo diễn biến tâm tư nguyện vọng của nhân vật người cháu, tất cả chúng ta cảm nhận thắm thía từng cung bậc tâm trạng theo từng ngọn lửa trong bài thơ : Lửa của kỷ niệm tuổi thơ, lửa của đời sống lúc đã trưởng thành ; nhà bếp lửa của bà rất lâu rồi, nhà bếp lửa ngày này .
Sống xa quê nhà, giã từ xứ lạnh đầy sương tuyết, tác giả chạnh lòng nhớ đến một nhà bếp lửa thật ấm cúng của quê nhà. Bếp lửa gắn chặt với hình ảnh người bà, nhà bếp lửa của một thời thơ ấu với nhiều kỷ niệm khó phai .
“ Một nhà bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một nhà bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”
Trong mấy câu thơ mở màn có một nhà bếp lửa chờn vờn mang màu cổ tích. Hình ảnh “ chờn vờn sương sớm ” thật sôi động, gợi lên ngọn lửa không định hình khi to khi nhỏ, khi lên khi xuống nhưng rất can đảm và mạnh mẽ. Sử dụng hình ảnh ấy rất thích hợp với trạng thái tâm ý hồi tưởng những gì đã qua, đã rời ra nhưng lại có sức ám ảnh day dứt. Từ láy “ ấp iu ” gồm có hàm ý nhỏ bé, thầm kín bên trong, đồng thời còn gợi lên cho ta bàn tay khôn khéo, kiên trì và chăm chút của người nhóm lửa. Điệp ngữ “ một nhà bếp lửa ” được lặp lại ở đầu những câu thơ có công dụng nhấn mạnh vấn đề dấu ấn kỷ niệm sâu lắng trong ký ức tác giả. Nó trở thành hình tượng xuyên suốt hết bài thơ. Hồi tưởng về nhà bếp lửa của quê nhà, cũng chính là hồi tưởng về người bà thân yêu của mình. “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”. Đọng lại trong 3 dòng thơ đầu có lẽ rằng là chữ “ thương ” và hình ảnh người bà lặng lẽ, bí mật trong khung cảnh lầm lũi “ biết mấy nắng mưa ”. Hai chữ “ nắng mưa ” ko chỉ để nói đến nắng mưa của vạn vật thiên nhiên mà còn gợi cho ta nghĩ đến nắng mưa cuộc sống. Biết bao tình cảm xúc động mà nghẹn ngào trong câu thơ ấy !
Từ tình thương và nỗi nhớ da diết tràn trề đã thức tỉnh tác giả sống lại với những năm tháng ấu thơ .
“ Lên bốn tuổi. …
… còn cay ! ”
Lẽ thường, vui thì người ta cũng nhớ, nhưng những kỷ niệm buồn thường sâu đậm hơn nhiều. Tuổi thơ ấy có bóng đen ghê rợn, đau buồn của nạn đói năm 1945. Đó là năm “ đói mòn đói mỏi ”, “ bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy ”. Đứa trẻ đã sớm có ý thức tự lập và phải sống trong sự nuôi nấng của người bà. Cảm nhận về nỗi khó khăn vất vả gián tiếp tác giả thể hiện thời thơ ấu của mình. “ Mùi khói ” rồi lại “ khói hun nhèm ”, hoàn toàn có thể nói nhà thơ đã chọn được mỗi chi tiết cụ thể thật đúng mực, vừa miêu tả chân thực đời sống tuổi thơ, vừa bộc lộ những tình cảm da diết, bâng khuâng, xót xa, thương mến. Hình ảnh “ khói hun nhèm mắt ” cũng gợi cho ta nghĩ đến sự cay cực, khó khăn vất vả tỏa ra từ 1 nhà bếp lửa của mái ấm gia đình bần hàn. Câu thơ “ nghĩ lại …. cay ” tô đậm nỗi niềm thổn thức của tác giả. Thơ Bằng Việt có sức truyền cảm can đảm và mạnh mẽ nhờ những cụ thể, ngôn từ chân thực đơn giản và giản dị như vậy. Cái nhà bếp lửa kỷ niệm của nhà thơ chỉ mới khơi lên, thoang thoảng mùi khói, mờ mờ sắc khói … mà đã đầy ắp những hình ảnh hiện thực, thấm đậm biết bao nghĩa tình sâu nặng .
Từ sau sương khói mịt mờ của tuổi thơ, tác giả đã thổi phồng lên những kỷ niệm của tuổi thiếu niên khi quê nhà quốc gia có cuộc chiến tranh .
“ Tám năm ròng. …
… trên những cánh đồng xa. ”
Ngôn ngữ, hình ảnh thơ rõ dần. Giọng thơ như thể giọng kể trong 1 câu truyện cổ tích, có thời hạn, khoảng trống, có vấn đề và những nhân vật đơn cử. Nếu trong hồi ức, lúc tác giả lên bốn tuổi, ấn tượng đậm nét nhất của đứa cháu là “ mùi khói ”, thì đến đây, Open 1 ấn tượng khác là “ tiếng tu hú ”. Lúc mơ hồ, tĩnh mịch “ trên những cánh đồng xa ”., lúc thân thiện, nghẹn ngào “ sao mà tha thiết thế ”, tiếng tu hú như than phiền, sẻ chia những nỗi nhớ xa cách, trông ngóng mỏi mòn. Đưa tiếng tu hú, một âm thanh rất đồng nội ấy vào thơ, Bằng Việt quả là có 1 tâm hồn gắn bó sâu nặng với quê nhà .
Trong những câu thơ ấy, ta thấy từ “ bà ” được lặp lại nhiều lần cùng với cấu trúc “ bà-cháu ” sóng đôi gợi sắc điệu tình cảm xoắn xuýt, gắn bó, ấm cúng của tình bà cháu. Tác giả như trách móc loài chim tu hú vô tình chỉ gợi sự đơn độc đến vắng vẻ mà không đến san sẻ với bà. Cách nói này đã thể hiện kín kẽ, ý nhị tình cảm của tác giả so với bà. Tiếng chim tu hú trong khổ thơ làm cho khoảng trống kỷ niệm có chiều sâu. Nỗi nhớ của cháu về bà bỗng trở nên thăm thẳm và vời vợi. Ẩn chứa đằng sau những câu chữ ấy là tình cảm yêu dấu, xót xa của nhà thơ trước nỗi đơn độc và sự khó khăn vất vả của bà .

Bài thơ “bếp lửa” như tiếng lòng của người cháu dành cho bà suốt những năm tháng ấu thơ vất vả, bộn bề lo âu.

Có những câu ca, bài thơ chỉ chạm nhẹ vào trái tim người đọc nhưng khiến họ nhớ mãi. Đọc thơ Bằng Việt chắc rằng người đọc sẽ nhận ra được sự Viral kì diệu của câu chữ. Bài thơ “ Bếp lửa ” được sáng tác trong những năm tháng kháng chiến với tình bà cháu gắn bó, ấm cúng cùng những khó khăn nhọc nhằn ấu thơ. Bằng Việt đã thổi hồn vào “ nhà bếp lửa ”, vào thời hạn một đoạn hồi ức đẹp tươi nhấtBài thơ “ nhà bếp lửa ” như tiếng lòng của người cháu dành cho bà suốt những năm tháng ấu thơ khó khăn vất vả, bộn bề lo âu. Hình ảnh “ nhà bếp lửa ” thân thiện, bình dị trong mỗi mái ấm gia đình Nước Ta thời xưa nhưng có vẻ như có sức ám ảnh và lay động tác giả. Vì nhà bếp lửa gắn với bà, gắn với kỉ niệm ấu thơ không hề phai nhòa .

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa

Ôi kỳ lạ và thiêng liêng bếp lửa

Điệp từ “ một nhà bếp lửa ” có sức tiềm ẩn tình cảm và cảm hứng rất lớn và chân thành, thôi thúc tác giả luôn có một nỗi nhớ thường trực ở trong đó. Hình ảnh nhà bếp lửa “ chờn vờn ” và “ ấp iu ” diễn đạt sự gắn bó, không hề tác rời. Một loạt những ký ức về bà, về kí ức rất lâu rồi cứ thể dội về can đảm và mạnh mẽ. Khiến tác giả phải thốt lên “ ôi ”. Một từ “ ôi ” mang nặng ân tình, thiêng liêng, nồng đượm biết bao nhiêu. Hẳn rằng Bằng Việt đã có những năm tháng đáng nhớ, đáng trân trọng bên cạnh bà. Kí ức cứ thế ừa về :

Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại bây giờ sống mũi còn cay

Một tuổi thơ nhọc nhằn, khó khăn vất vả bên cạnh bà. Một câu bé bốn tuổi đã quá quen thuộc với mùi khói ở nhà bếp lửa. Đất nước rơi vào ách thống trị thực dân, tình cảnh nạn đói thê thảm là điều không tránh khỏi. Khói nhà bếp tuổi thơ đã “ hun ” đầy trong khóe mắt, hun cả một vùng trời tuổi thơ nhọc nhằn. Chữ “ cay ” ở cuối câu thơ như lắng lại, gieo vào lòng người nỗi buồn man mác. Là sống mũi ‘ cay ” hay là tuổi thơ cay cực, là thương bà, thương cha mẹ hay thương nhà bếp lửa tần tảo sớm hôm .

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế

“ Tám năm ròng ” là thời hạn dài đằng đẵng, thời hạn tuổi thơ của cháu nhọc nhằn bên cạnh bà. Bà và cháu cùng nhóm lửa, nhóm lên sự sống và nhóm lên tình yêu thương vô bờ bến. Tiếng “ tu hú ” trở đi trở lại trong đoạn thơ rất nhiều khiến cho nhịp thơ da diết, bồn chốn. Tu hú gọi hè, tu hú gọi lúa chín, gọi cả những giấc mơ của cháu về tương lai đât nước tự do độc lập .

Mẹ cùng cha công tác bận khồng về

Cháu ở cùng bà bà bảo cháu nghe’

Ba dạy cháu làm bà chăm cháu học’

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc

Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa

Một khổ thơ cảm động. Một khổ thơ cảm hứng được bật ra sau bao nhiêu năm kìn nén ở trong. Năm tháng sống bên cạnh bà tuy khó nhọc nhưng tràn trề ân tình. Cậu bé nhỏ thương bà khó nhọc bên nhà bếp lửa, thương cho bà một mình nuôi cháu. Và tiếng kêu của tu hú lại khiến cho tâm sự của người cháu trở nên nặng nề hơn .
Tình bà cháu trong đoạn thơ này thực sự khiến người đọc chùng lại, rưng rưng nước mắt. Đất nước chìm trong bom đạn nhưng bà vẫn luôn chở che, chăm sóc cho cháu từ bữa ăn đến giấc ngủ. Còn tình cảm nào thiêng liêng và cao quý hơn nữa .
Nhưng cuộc chiến tranh đã cướp đi bao nhiêu thứ, máu và nước mắt, cả tình yêu

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh

Bố ở chiến khu bố còn việc bố

Mày có viết thư chớ kể này kể nọ

Cứ bào nhà vẫn được bình yên

Đức hi sinh cao quý của người mẹ dành cho con, của người bà dành cho cháu. Dù khó khăn, dù mất mát nhưng hậu phương luôn phải là chỗ dựa vững chãi và bình yên nhất cho tiền tuyến. HÌnh ảnh người bà trong đoạn thơ này đầy đức hi sinh cho mái ấm gia đình, cho tổ quốc. Lời dặn dò của bà so với cháu nặng tựa nghìn non, chất chứa nghĩa tình sâu đậm. Bà yêu thương cháu, thương con, thương cho quốc gia lầm than .

Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngon lửa chứa niềm tin dai dẳng’

Nhóm yêu thương khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo sẻ chung đôi

Từ “ nhà bếp lửa ” tác giả đã chuyển thành “ ngọn ” lửa như nâng tầm cao hơn của tình yêu và sự hi sinh của người bà. Bà vẫn luôn nhen nhóm yêu thương, một tình yêu chung và riêng bát ngát, bất diệt .
Khổ thơ sau cuối là thời gian quay trở lại thực tại của tác giả, giống như là một chuyến đi trở lại tuổi thơ. Giọng thơ chùng xuống, xúc cảm nghẹn ngào :

Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở

Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa

Đứa cháu nhỏ của bà giờ đã trưởng thành, đến một quốc gia xa xôi cách bà nửa vòng toàn cầu nhưng những ký ức tuổi thơ đó luôn là điều thiêng liêng mà cháu luôn trân quý. Nhắc nhở bản thân không được phéo quên đi. Nhắc nhớ kí ức luôn sống mãi, không quên .
Bài thơ “ Bếp lửa ” với câu từ giản dị và đơn giản, , cách viết nhẹ nhàng nhưng có vẻ như khiến người đọc thấy cay cay ở khóe mắt. Một bài thơ tràn trề tình yêu, tràn trề niềm hạnh phúc giữa đắng cay cuộc sống

Phân tích bài thơ bếp lửa​

Hẳn ai cũng có một quá khứ bên người thân trong gia đình, mái ấm gia đình, một tuổi thơ trong sáng, niềm hạnh phúc, hoặc một tuổi thơ kinh hoàng, đau thương, … nhưng sâu trong trái tim mỗi người, những kỉ niệm, những hồi ức về tuổi thơ luôn là thứ có sức ám ánh thâm thúy và lớn lao nhất cuộc sống mà ta mãi không hề quên. Nó sẽ đi theo ta suốt những chặng đường đầy thăng trầm của đời ta, ăn sâu vào tâm khảm và ngự trị vĩnh hằng trong tim ta … Dù tuổi thơ ta có ngọt ngào hay cay đắng, thì vẫn còn có một hoặc nhiều con người đã nâng đỡ ta, chăm nom ta, … và để lại dấu ấn làm kỉ niệm sống mãi theo thời hạn, năm tháng …. Nhà thơ Bằng Việt cũng có một tuổi thơ như vậy … Một tuổi thơ đói khổ, đơn độc nhưng lại khá đầy đủ, ấm cúng và niềm hạnh phúc vô cùng ! Đầy đủ, tràn trề tình yêu thương của bà, ấm cúng bởi sự chăm sóc, chăm nom, chở che của bà những ngày xa cha mẹ và niềm hạnh phúc bởi … có bà ! Ông đã sáng tác bài thơ “ Bếp lửa ” khi đang là một du học sinh ở Liên Xô, theo dòng hồi tưởng trong một ngày mùa đông giá rét không có bà ở bên, ông tìm về tuổi thơ được ở cùng bà với dòng chảy thời hạn bên nhà bếp lửa bập bùng tình yêu thương ấm cúng, theo nhịp đập của một con tim nhớ nhung da diết … ” Bếp lửa ” không chỉ làm ấm tình cảm bà cháu mà còn sưởi ấm một đời người … ” Bếp lửa ” hay cùng chính là bà đang bên cháu, hình ảnh bà đang hiện về lộng lẫy qua ánh lửa “ chờn vờn ”, “ chờn vờn ”, đúng không bà ơi … ?

Bà đang nhóm bếp trong những dòng thơ đầu của cháu…
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Ngay ba câu thơ đầu, điệp ngữ “ một nhà bếp lửa ” đã đi liền với những từ láy … gợi cho ta cái cảm xúc ấm cúng với tình cảm chứa chan. Ta cảm nhận được trong câu thơ đầu, nhà bếp lửa với những ngọn lửa ấm nóng cứ “ chờn vờn ” sưởi ấm cả gian nhà vào lúc sớm tinh mơ mà sương sớm xuống buốt giá một mùa đông khi hai bà cháu sống bên nhau. Bếp lửa là hình ảnh tiên phong mà cháu nhớ lại khi hồi tưởng về quá khứ. Vì có hình bóng bà luôn gắn liền với nhà bếp lửa “ rồi sớm rồi chiều ” bà nhen hay nhà bếp lửa ấy cũng ấm như lòng bà thương cháu, ấm như tình cảm mái ấm gia đình, hơi ấm của nhà bếp lửa cũng chính là của bà đang sưởi tim cháu, lan tỏa cả gian nhà chỉ có hai người vốn lạnh lẽo, trống vắng, xoa dịu nỗi đơn độc, buồn tẻ của hai bà cháu hay là ấm cả mùa đông đầy “ sương sớm ” ngoài kia … ? ” Ấp iu ” – gợi một bàn tay nhem nhóm lên ngọn lửa vừa đủ ấm một cách khéo, ân cần. Chính thế cho nên, mặc dầu trong hai câu thơ đầu, bà không Open trực tiếp, nhưng ta thấy hình ảnh bà đã hiện lên rất rõ. Bà đang ngồi bên nhà bếp lưả để nhóm lên ngọn lửa “ chờn vờn ”, “ ấp iu nồng đượm ” tình yêu thương vô bờ mà bà dành cho cháu. Để rồi đến câu thơ thứ hai, cháu thốt lên theo dòng xúc cảm xót xa “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” trong trái tim của cháu nhớ về người bà nguy hiểm, khó khăn vất vả và từng trải ! Chí một từ “ thương ” thôi cũng đủ đọng lại ý thơ cho cả đoạn. Cháu biết lắm và cháu thương lắm bà ơi những nhọc nhằn, “ nắng mưa ”, khó khăn vất vả, gian nan đời bà ! Cháu hiểu lắm và cảm lắm bà ơi những hi sinh thầm lặng của cuộc sống bà ! Tình thương là vị muối mặn của tình người, là chất keo của mối gắn bó. Chứ “ thương ” vốn Open nhièu trong thơ ca trữ tình và đặc biệt quan trọng Open nhiều trong những tác phẩm nói về tình yêu thương con người. Đối tượng của tình thương là lòng trắc ẩn và như vậy, một từ “ thương ” đã hoàn toàn có thể thấy được biết bao cảm hứng đang sống dậy trong lòng cháu, một nỗi nhớ thương cồn cào, da diết, mãnh liệt và ước ao được quay trở lại tuổi thơ bến bà, ngồi cạnh bà dưới ấm cúng nhà bếp lửa và “ nồng đượm ” tình yêu thương … Hình ảnh bà “ biết mấy nắng mưa ” cứ rõ dần, tỏ dần với sự hi sinh bí mật, lặng lẽ. Từ hồi ức từ từ quay trở lại dưới những dòng thơ của tác giả, hiện ra theo bập bùng ánh lửa kỉ niệm, chảy về quá khứ … :

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”

Kỉ niệm năm cháu bốn tuổi ám ảnh nhất là mùi khói và cái nghèo khó. Những năm tháng đói khổ, người cháu cảm nhận, biết được mùi khói từ hồi lên bốn, đó chính là nạn đói năm 1945, cái đói kinh khủng, ghê rợn và dai dẳng, “ đói mòn đói mỏi ”. Từ “ mòn mỏi ” được tách ra làm hai tiếng đau đến xé lòng, nó như ăn sâu vào tâm lý đứa cháu sự ám ảnh không thể nào quên – cái đói lê dài làm con người căng thẳng mệt mỏi, kiệt sức dần, như thể từ từ giết chết người ta vậy ! Bao trùm lên toàn xã hội lúc bấy gời là cái đói ghê rợn, cái đói lịch sử vẻ vang của dân tộc bản địa ta đã làm chết hơn hai triệu người ! Trong kí ức của cháu, đến giờ nó vẫn còn ám ảnh dai dẳng lắm, kinh khủng lắm ! Hơn hai mươi năm sau, khói vẫn làm cay mắt tác giả, như thể vừa mới “ hun nhèm ” thôi ! Kỉ niệm ùa về ngập tràn trong tim, trong tâm óc, và đọng lại nơi khóe mắt cay cay mùi khói của quá khứ. Cay vì khói, vì cái đói làm những giọt nước mắt của đứa trẻ thơ dại cay xè đi trong cảm xúc “ đói mòn đói mỏi ” đang ăn sâu vào từng tế bào, dấy lên trong cổ họng và có vẻ như là cả khung hình nỗi thèm khát cái ăn, củ khoai, củ sắn, hay là giọt nước mắt mừng quýnh, sung sướng, niềm hạnh phúc đến tột cùng khi sắp được ăn cho thỏa nỗi thèm, bù lấp phần nào cái đói dai dẳng, lúc bà đang lặng lẽ nhóm bếp lửa, tức là cháu sắp được ăn rồi đấy ! Trong tâm lý non nớt của đứa trẻ lên bốn, dù đồ ăn cũng chẳng có gì ngon, nhưng hồi ấy là cả một thứ “ sơn hào hải vị ” không gì sánh bằng, cả một điều lớn lao, vĩ đại !

“…Cái năm đói củ rong giềng luộc sượng
Cứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm”

( Đò Lèn-Nguyễn Duy )
Vâng ! Chỉ như thế thôi, cũng làm ấm lòng cháu và trở thành một kỉ niệm không hề quên của đời cháu ! Cái “ cay ” ấy còn là cái đắng cuả những đói khổ không riêng gì của có hai bà cháu tác giả mà còn của nhiều người khác nữa ! Đến người còn không có ăn, nói chi “ ngừa gầy ” ” khô rạc ” là điều đương nhiên ! Theo lời tâm sự của tác giả, lúc đó, để kiếm thêm tiền nuôi mái ấm gia đình, bố tác giả có đi đánh xe chạy chuyến Phùng ( Đan Phượng, Hà Tây ) đi TP.HN. Đó cũng là một kỉ niệm còn neo lại nơi tâm lý cháu, trở thành một trong những điều ám ảnh suốt cuộc sống cháu mãi không quên ! Khổ thơ không nhắc tới bà, nhưng sao bà đẹp và lặng thầm thế ! Bà chở che cho cháu và cho cả mái ấm gia đình, là cây cao bóng cả suốt những ngày đói khổ, những giông tố ập đến phũ phàng và dai dẳng … Bà nhỏ bé mà vĩ đại, lớn lao như vậy đấy … Trong lòng cháu … !
Tới đây, dòng cảm hứng hòa vào dòng chảy của những câu thơ tự sự, tưới đẫm chất trữ tình cho giọng thơ, góp thêm phần làm cho hình ảnh bà trong bài thơ hiện ra rõ hơn và đẹp hơn cả :

“Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế”

“ Tám năm ròng ” mà chỉ nghe thôi đã thấy được cái đằng đẵng, ròng rã, với bao nhọc nhằn khó khăn vất vả, khó khăn vất vả và cả nỗi sợ hãi, niềm thương nhớ da diết nữa, … cứ đeo đẳng lấy hai bà cháu ! Nhưng trong tám năm ấy, ” cháu cùng bà nhóm lửa ”, vẫn nhóm lên ngọn lửa của sự sống, của tình yêu cháy bỏng nơi trái tim một cậu bé hồn nhiên, trong trắng tuổi lên tám. Chính hình ảnh nhà bếp lửa quê nhà, nhà bếp lửa của tình bà cháu đó đã gợi nên một liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm lý thi sĩ thuở nhỏ .
Đó là tiếng chim tu hú kêu. Âm thanh ấy sao mà da diết, khắc khoải, mà buồn thương thế ! Nó ngân dài lê thê suốt cả khổ thơ, là âm thanh của quá khứ dội về hiện tại, làm kỉ niệm như đang sống dậy trong tâm hồn cháu. Ôi những kỉ niệm ấy, có cả đắng và ngọt, đơn độc và niềm hạnh phúc ! Từ “ tu hú ” được điệp lại ba lấn làm cho âm điệu cấu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hú đang từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả. Tiếng “ tu hú ” lúc mơ hồ, lúc văng vẳng từ những cánh đồng xa, lâng lâng trong lòng người cháu xa xứ. Trong văn học thẩm mỹ và nghệ thuật, tiếng chim tu hú là hình tượng của một sự khắc khoải nhớ nhung da diết khôn nguôi. Trong thực tiễn, tu hú lại là một loài chim xấu số, không biết ấp trứng và làm tổ .
Hạnh phúc tưởng chừng như nhỏ bé mà lại là thiêng liêng và lớn lao nhất của cuộc sống mỗi con người, là niềm hạnh phúc mái ấm gia đình, là phút giây sung sướng đến tột cùng khi được trông thấy đứa con-hình hài yêu dấu-món quà vô giá mà cuộc sống ban tặng cho mình – cất tiếng khóc chào đời, là sự mãn nguyện nhất khi có được một căn nhà, một tổ ấm-nơi lệ thuộc vững chãi nhất trong những phút giây bi quan, yếu lòng, sau mỗi vấp ngã của cuộc đời-con người ta tìm về để được an ủi, sẻ chia một cách chân thành ! Ấy vậy mà lòai chim tu hú đâu có được niềm niềm hạnh phúc lớn lao, thiêng liêng, xinh xắn nhất cuộc sống ấy ! Tiếng kêu của chúng trở vì thế trở nên khắc khoải, mòn mỏi, mong đợi, khát khao một điều gì đó tha thiết lắm … Ta đã từng nghe thấy tiếng kêu ấy trong “ Khi con tu hú ” của Tố Hữu, làm sục sôi khao khát tự do mãnh liệt, phát cháy can đảm và mạnh mẽ nơi người tù cách mạng, khiến anh phải thốt lên :

“Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi!
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu”

Tiếng kêu đầy khao khát và khắc khoải ấy cũng xuất hiện ở nỗi nhớ da diết về quê hương và bóng người cha già quạnh hiu, cô đơn trong lòng cô con gái tuổi thanh xuân-bài thơ “Tiếng chim tu hú” của nữ thi sĩ Anh Thơ:

“Rồi tiếng chim tu hú
Vang suốt những mùa hè
Con đi dài thương nhớ
Mười năm chưa về quê!”

Ta thuận tiện cảm nhận được trong “ Bếp lửa ”, tiếng chim tu hú khắc khoải làm cho dòng kỉ niệm của cháu trải dài hơn, rộng hơn và sâu hơn trong cái khoảng trống xa vẳng của nỗi nhớ thương … Và bà ơi khi tu hú kêu, thì đó cũng là lúc “ Bà hay kể chuyện hồi còn ở Huế ”. Những câu truyện ấy, rất dài mà rất hay, thấm thía, hơn thế nữa, nó còn được kể qua chất giọng ấm cúng, chậm rãi, chan chưa cảm hứng và tình yêu thương của bà. Có thể đó là những chuỗi ngày niềm hạnh phúc khi mái ấm gia đình ở Huế, bà cũng là người hoài niệm, thâm thúy và đầy suy ngẫm … Cũng hoàn toàn có thể đó là rất nhiều những câu truyện, … giống như những câu truyện mà bà hay kể “ hồi còn ở Huế ” ! Vậy ư ? Thế thì nhiều lắm lắm ! Trong kho tàng chuyện ấy, hoàn toàn có thể, tuổi thơ cháu đã ướp đậm vị ngọt ngào của hương cổ tích ! Cháu hào mình vào quốc tế nơi có cô Tấm thảo hiền, có chàng Thạch Sanh gan góc, có mẹ con nhà Cám gian ác, tàn ác, có mẹ con Lí Thông gian xảo, mưu mô, … có cái thiện cũng như cái ác. Và hơn hết, cái thiện khi nào cũng thắng cái ác ! Nhắc tới tuổi thơ, người ta khi nào cũng nghĩ ngay đến những câu truyện cổ tích mà bà và mẹ hay kể cho con trẻ nghe, rồi bảo chúng rút ra bài học kinh nghiệm, hoặc dăn dạy những điều hay, lẽ phải từ câu truyện ấy ! Chuyện cổ tích mà bà kể cho cháu nghe cũng thế ! Vừa đơn thuần, dễ hiểu, và lại vừa thâm thúy, thấm đẫm tình … Bà đã ươm lên và nuôi dưỡng trong những tâm lý, tình cảm của cháu ngay từ khi còn thơ dại một mầm cây xanh tươi, đẹp tươi, sáng ngời, nó là cái gốc để tăng trưởng thành những thân, những cành, những hoa, lá, những quả … sau này !

văn học trẻ sưu tầm tổng hợp

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Độc Lạ