Những nghệ nhân dân gian Đồng Nai

Từ xưa đến nay, xã hội luôn tôn trọng những người có nhiều đóng góp thiết thực cho cộng đồng. Danh hiệu“nghệ nhân” hàm chứa sự tôn trọng đối với những cá nhân đã đạt đến trình độ tinh thông, thuần thục, giỏi giang, tâm huyết gắn bó với  lĩnh vực nghề nghiệp. Từ sự thành công của những con người, nghề nghiệp, lĩnh vực cụ thể sẽ góp phần phát triển và đem lại lợi ích xã hội.

Từ trái sang: các nghệ nhân Phạm Văn Lơ, Lê Văn Lợi, Đặng Văn Vĩnh

Vùng đất Đồng Nai có nhiều hội đồng dân cư sinh sống từ truyền kiếp. Sự tăng trưởng của vùng đất này ghi nhận nhiều sự góp phần của hội đồng, đặc biệt quan trọng là các cá thể tiêu biểu vượt trội trong việc kiến thiết xây dựng, bảo tồn và phát huy những giá trị di sản trên nhiều nghành nghề dịch vụ. Từ năm năm ngoái – 2019, triển khai việc xét chọn trao tặng thương hiệu nghệ nhân, tỉnh Đồng Nai chưa có hồ sơ, list nào trình để được phong tặng Nghệ nhân xuất sắc ưu tú, Nghệ nhân nhân dân. Do nhiều yếu tố, nhiều nghệ nhân chưa được vinh danh vẫn bí mật sống và góp sức cho đời bởi cái nghiệp và lòng tận tâm .
Hiện nay, về thương hiệu Nghệ nhân dân gian, tỉnh Đồng Nai có 5 cá thể được Hội Văn nghệ dân gian Nước Ta trao tặng. Cố nghệ nhân Nguyễn Văn Nổi và nghệ nhân Ka Bào là hai nghệ nhân tiên phong được trao tặng thương hiệu vào năm 2008 với những góp phần trên nghành nghề dịch vụ bảo tồn và truyền dạy văn hóa truyền thống dân tộc bản địa Chơro, Mạ. 3 nghệ nhân : Phạm Văn Lơ, Lê Văn Lợi, Đặng Văn Vĩnh được trao tặng thương hiệu vào năm 2017 trên nghành thực hành thực tế và truyền dạy nghệ thuật Đờn ca tài tử. Đây là những người có góp phần tiêu biểu vượt trội trên nghành về di sản văn hóa truyền thống của hội đồng .

* Nghệ nhân của buôn làng

Cuộc đời của Nghệ nhân dân gian Nguyễn Văn Nổi ( Già làng Năm Nổi, đã từ trần sáng 2-5 tại ấp Lý Lịch, xã Phú Lý, H.Vĩnh Cửu, hưởng thọ 91 tuổi ) gắn liền với hội đồng Chơro vùng Lý Lịch, H.Vĩnh Cửu. Tuổi trẻ, ông tham gia trào lưu cách mạng vùng Chiến khu Đ qua hai thời kỳ chống Pháp, chống Mỹ. Khi quốc gia độc lập, cùng chung tay kiến thiết xây dựng quê nhà, ông trở thành người già làng có uy tín ở địa phương. Ông đã dành ngôi nhà của mình làm điểm tọa lạc những vốn văn hóa truyền thống của người Chơro khá độc lạ. Lúc sinh thời, với trí nhớ tốt, ông được xem là “ từ điển sống ” về tri thức dân gian của hội đồng từ tập tục, hoạt động và sinh hoạt tÍn ngưỡng, liên hoan, y học dân gian … Đặc biệt, ông biết sử dụng các loại nhạc cụ của người Chơro : đàn Goongkla / đàn tre, Goong, chinh / cồng chiêng và nhiệt tình, tận tâm truyền dạy cho thế hệ trẻ. Những dự án Bất Động Sản truyền dạy cồng chiêng tại làng, nghệ nhân Nguyễn Văn Nổi tham gia tích cực, là động lực cho thế hệ trẻ tham gia, học tập. Trước đây đã có những đoàn điều tra và nghiên cứu tìm đến nghệ nhân và được cung ứng nguồn tài liệu đa dạng và phong phú về người Chơro, về rừng núi Chiến khu Đ .

Nghệ nhân Nguyễn Văn Nổi lúc sinh thời

Nghệ nhân Ka Bào là người dân tộc bản địa Mạ của làng tà lài, H.Tân Phú. Nhiều người cao tuổi của làng Mạ cho rằng, bà Ka Bào thừa kế gen nghệ thuật từ mẹ : múa giỏi, hát hay và dệt thổ cẩm tuyệt đẹp. Bà liên tục duy trÌ và truyền dạy cho con gái của mình là chị Ka Rỉn – được ví là chim sơn ca của núi rừng bởi giọng hát, điệu múa thu hÚt và đoạt những giải cao trong các liên hoan, hội thi. Theo thời hạn và kinh nghiệm tay nghề sống được tích góp, bà Ka Bào trở thành nguồn tư liệu quý của hội đồng người Mạ. Bà Ka Bào đã cung ứng khá nhiều tư liệu về phong tục tập quán, đặc biệt quan trọng những bài ca cổ, truyện kể của người Mạ mà thời nay đã thất truyền. dù lớn tuổi, bà Ka Bào vẫn nhiệt tình, là hạt nhân trong việc truyền dạy nghề dệt cho con cháu trong buôn làng. Gia đình bà là một trong số những hộ góp thêm phần trong bảo tồn văn hóa truyền thống của hội đồng qua ba thế hệ với ngề dệt thổ cẩm, truyền dạy hát múa truyền thống và tham gia các dự án Bất Động Sản về di sản văn hóa truyền thống, du lịch hội đồng .

* Nghệ nhân đờn ca tài tử

Đờn ca tài tử là loại hình âm nhạc mang đặc trưng của vùng đất Nam bộ. Bắt đầu xuất hiện từ thế kỷ XIX, loại hình này đã nhanh chóng lan rộng trong đời sống tinh thần của cư dân. Bằng điệu đờn, tiếng hát, loại hình sinh hoạt văn hóa này gắn kết cộng đồng thông qua thực hành và sáng tạo nghệ thuật, trên cơ sở nhạc lễ, nhạc cung đình triều Nguyễn và âm nhạc dân gian miền Trung, miền Nam, nên vừa có tính bình dân, vừa mang tính bác học. Ở Đồng Nai, loại hình nghệ thuật đờn ca tài tử đã trở thành một nét sinh hoạt khá phổ biến trong đời sống của cộng đồng cư dân. Ba nghệ nhân được trao tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian là những hạt nhân gắn kết đưa phong trào đờn ca tài tử tỉnh Đồng Nai phát triển, đạt nhiều thành tích.

Nghệ nhân Phạm Văn Lơ sinh năm 1947, cư ngụ P.Bửu Long, TP.Biên Hòa. Sinh trưởng trong mái ấm gia đình có truyền thống về nghệ thuật, ông được cha truyền dạy và học các loại nhạc tài tử Nam bộ. Khi tham gia kháng chiến, do có năng khiếu sở trường về nghệ thuật, ông được phân công về Đoàn Văn công miền Đông Nam bộ. Sau ngày quốc gia thống nhất, ông công tác làm việc trong ngành Văn hóa tỉnh Đồng Nai. Một điểm mốc mang tính cải tiến vượt bậc vào năm 1994, trước tình hình hoạt động giải trí văn nghệ, âm nhạc tài tử mang đặc thù tự phát, ông tập hợp những người chơi nhạc tài tử và thiết kế xây dựng trào lưu đờn ca tài tử. Hiện nay, ông là hạt nhân nòng cốt duy trì CLB Đờn ca tài tử ở Biên Hòa hoạt động giải trí hiệu suất cao, truyền dạy cho nhiều người. Quá trình hoạt động giải trí nghệ thuật, nghệ nhân Phạm Văn Lơ đã thực thi những khu công trình ấn tượng trong bảo tồn, truyền dạy với việc giảng dạy phối hợp từ truyền thống đến ứng dụng công nghệ tiên tiến ( băng ghi âm, đĩa DVD những chuyên nghiệp và bài bản đờn ca tài tử thông dụng đến cơ sở, trên mạng xã hội ), Tặng Kèm cho các CLB, các đội nhóm thương mến loại hình nghệ thuật này .
Nghệ nhân Lê Văn Lợi, sinh năm 1950, sống tại P.Quang Vinh, TP.Biên Hòa. Sinh trưởng trong một mái ấm gia đình có truyền thống lễ nhạc, ông mê hồn học và sử dụng nhiều loại nhạc cụ trong dàn nhạc lễ. Khi mái ấm gia đình sinh sống tại Cù lao Phố, với lòng yêu nghề và tận tâm, ông tham gia vào các dàn nhạc, ship hàng các tiệc tùng ở các đình, miếu và mái ấm gia đình trong hôn lễ, tang, tế. Từ năm 1997, ông tham gia vào CLB Đờn ca tài tử thuộc Trung tâm Văn hóa tỉnh Đồng Nai, một sân chơi nghệ thuật lành mạnh tạo cho ông có điều kiện kèm theo thuận tiện để trình diễn và tích cực truyền dạy cho thế hệ trẻ .

Nghệ nhân Đặng Văn Vĩnh, sinh năm 1947, sinh sống tại TP.HCM nhưng gắn bó với phong trào đờn ca tài tử của tỉnh Đồng Nai từ sau ngày đất nước thống nhất. Ông  yêu thích âm nhạc dân tộc và theo học với nhiều thầy, nghệ nhân về vọng cổ, ca khÚc, nắm bắt những kiến thức và sử dụng nhạc cụ thành thạo. Đặc biệt, khi học với nhạc sĩ Võ Văn Phú (nghệ danh Mười Phú), ông tham gia tích cực các lớp đào tạo, giao lưu, liên hoan đờn ca tài tử ở phía Nam. Năm 1974, ông cùng với các nhạc sĩ Võ Bá Đức (Bảy Đức) thực hiện (quay ronéo) phổ biến quyển Thập lục Toàn cung – nguyên bản đờn tranh – tư liệu của nhạc sư Nguyễn Văn Thinh. Từ năm 1974-1975, ông sưu tầm biên soạn quyển Lòng bản đờn kìm gồm: 20 bản tổ, 6 bản ngoại Oán, 8 bản Ngự, 2 bản Cửu Nhỉ và 10 bản Thập Thủ liên hườn.

Dù trải qua bao thăng trầm, những nghệ nhân dân gian Đồng Nai vẫn gắn bó với nghề bằng lòng đam mê và tận tâm bảo tồn các giá trị di sản. Nghệ nhân là “ bảo vật nhân văn ”, gia tài quý giá của xã hội, hội đồng và quốc gia, không riêng gì là người lưu giữ mà còn trao truyền vốn di sản quý cho các thế hệ. Với xu thế tăng trưởng gắn với di sản văn hóa truyền thống của hội đồng, những nghệ nhân là một trong những nguồn lực quan trọng để tiếp thị văn hóa truyền thống và tăng trưởng du lịch. Nhiều địa phương, điểm đến du lịch ở các vương quốc, các vùng miền Nước Ta lôi cuốn khách thăm quan từ nghệ nhân tham gia. Đây là một bài học kinh nghiệm kinh nghiệm tay nghề quý giá khi hướng đến tăng trưởng du lịch nhân văn, mang tính vững chắc .

Đinh Huyền Dũng

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Tin Tức