Uzbekistan – Wikipedia tiếng Việt

Uzbekistan (phiên âm tiếng Việt: “U-zơ-bê-ki-xtan”), tên chính thức Cộng hòa Uzbekistan (tiếng Uzbek: O‘zbekiston Respublikasi), là một quốc gia nằm kín trong lục địa tại Trung Á, trước kia từng là một phần của Liên bang Xô viết. Nước này có chung biên giới với Kazakhstan ở phía tây và phía bắc, Kyrgyzstan và Tajikistan ở phía đông, và Afghanistan cùng Turkmenistan ở phía nam.

Lãnh thổ hiện tại của Uzbekistan trong thời cổ đại là một phần của vùng nói ngữ chi Iran của Transoxiana, với những thành phố như Samarkand, Bukhara, và Khiva mà đã trở nên thịnh vượng nhờ Con đường tơ lụa. Những người định cư tiên phong đến chủ quyền lãnh thổ này được gọi là những người Scythia. Các nền văn minh sớm nhất gồm có Khwarezm ( thế kỷ VIII-VI TCN ), Bactria ( thế kỷ VIII-VI TCN ), Sogdiana ( thế kỷ VIII-VI TCN ), Fergana ( thế kỷ III TCN – thế kỷ VI ), và Margiana ( thế kỷ III TCN – thế kỷ VI ), do những bộ lạc Tây Iran lập ra .Khu vực này được nhập vào Đế quốc Ba Tư, và sau đó sụp đổ với cuộc chinh phục của người Hồi giáo vào thế kỷ thứ VII, biến phần đông dân số thành Fan Hâm mộ Hồi giáo. Sau sự tiếp sau của những vua địa phương nhà Khwarezm-Shah trong thế kỷ XI, vùng này đã thất thủ trước cuộc xâm lược của Mông Cổ vào thế kỷ XIII. Thành phố Shahrisabz là nơi sinh của Thiếp Mộc Nhi, người trong thế kỷ XIV xây dựng nhà Timur và tự công bố là Đế Chế Tối cao Turan. Vùng này sau đó bị quân Uzbek Shaybanid chinh phục trong thế kỷ XVI, vận động và di chuyển TT quyền lực tối cao từ Samarkand tới Bukhara. Khu vực này được chia thành ba nhà nước : Hãn quốc Khiva, Hãn quốc Kokand, và Tiểu Vương quốc Bukhara .

Nó đã được dần dần kết hợp vào Đế quốc Nga trong thế kỷ XIX, với Tashkent trở thành trung tâm chính trị của Turkestan thuộc Nga. Năm 1924, sau khi phân định quốc gia, nước cộng hòa cấu thành Liên Xô được biết đến với cái tên Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Uzbekistan được thành lập. Sau khi Liên Xô tan rã, quốc gia này tuyên bố độc lập với tên mới Cộng hòa Uzbekistan vào ngày 31 tháng 8 năm 1991.

Vùng đất Uzbekistan có người ở từ hai nghìn năm trước Công nguyên. Có nhiều di tích lịch sử về những công cụ và khu công trình của loài người từ thời kỳ sớm tại những vùng Ferghana, Tashkent, Bukhara, Khorezm ( Khwarezm, Chorasmia ) và Samarkand .Alexandros Đại Đế chinh phục Sogdiana và Bactria năm 327 trước Công nguyên, cưới Roxana, con gái của vị thủ lĩnh Bactrian địa phương. Tuy nhiên, cuộc chinh phục được cho là không mang lại nhiều hiệu quả cho Alexandros bởi những cuộc kháng chiến của người dân địa phương khá mãnh liệt, khiến quân đội của Alexandros bị sa lầy trong vùng .Trong nhiều thế kỷ vùng Uzbekistan nằm dưới quyền quản lý của những Đế chế Iran như Đế chế Parthian và Sassanid .Ở thế kỷ XIV, Timur, thường được gọi là Tamerlane ở phương tây, nổi lên thay thế sửa chữa người Mông Cổ và kiến thiết xây dựng một đế chế. Trong những chiến dịch quân sự chiến lược của mình, Tamerlane đã tiến xa tới tận Trung Đông. Ông vượt mặt Hoàng đế Đế chế Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman Bayezid I. Bayezid bị bắt và chết trong khi bị giam giữ. Tamerlane tìm cách kiến thiết xây dựng Thành Phố Hà Nội đế chế của mình tại Samarkand. Ngày nay Tamerlane được coi là một trong những anh hùng vĩ đại nhất của Ụzbekistan, là người đóng vai trò quan trọng trong lịch sử vẻ vang và đặc tính vương quốc. Sau sự sụp đổ của Đế chế Timurid, những người du mục Uzbek đã chinh phục vùng này .Ở thế kỷ XIX, Đế chế Nga mở màn lan rộng ra và lê dài tới tận Trung Á. Giai đoạn ” Great trò chơi ” nói chung được coi là mở màn từ khoảng chừng năm 1813 cho tới Hiệp ước Anh Nga năm 1907. Sau cuộc cách mạng của những người Bolshevik năm 1917, một thời kỳ không thay đổi hơn diễn ra. Đầu thế kỷ XIX, một vùng đất khoảng chừng 2 nghìn dặm ( 3.200 km ) chia cắt Ấn Độ thuộc Anh và những vùng xa xôi của nước Nga Sa Hoàng. Đa số vùng đất đệm này còn chưa được vẽ map .Tới đầu thế kỷ XX, Trung Á đã hoàn tay rơi vào tay người Nga dù 1 số ít cuộc kháng chiến chống người Bolsheviks có xảy ra trong thời kỳ đầu, Uzbekistan và phần còn lại của Trung Á trở thành một phần của Liên bang Xô viết. Ngày 31 tháng 8 năm 1991, Uzbekistan bất đắc dĩ công bố độc lập, và ngày 1 tháng 9 trở thành ngày quốc khánh .Nước này hiện đang tìm cách dần giảm sự phục thuộc vào nông nghiệp – đây là nước xuất khẩu bông lớn thứ hai quốc tế – trong khi vẫn tăng trưởng những nguồn tài nguyên tài nguyên và dầu mỏ .
Bản đồ UzbekistanUzbekistan có diện tích quy hoạnh 447.400 kilômét vuông. Đây là nước lớn thứ 56 trên quốc tế .Uzbekistan trải dài 1.425 kilômét từ tây sang đông và 930 kilômét từ bắc tới nam. Giáp biên giới với Turkmenistan ở phía tây nam, Kazakhstan và Biển Aral ở phía bắc, và Tajikistan cùng Kyrgyzstan ở phía nam và phía đông, Uzbekistan không phải là một trong những nước lớn nhất vùng Trung Á nhưng là vương quốc Trung Á duy nhất giáp biên giới với tổng thể bốn nước kia. Uzbekistan cũng giáp biên giới với Afghanistan ở phía nam .Uzbekistan là một vương quốc nằm kín trong lục địa ; 10 % chủ quyền lãnh thổ nước này hoàn toàn có thể trồng trọt thâm canh nhờ nước tưới tiêu từ những lưu vực sông. Đây là một trong hai vương quốc duy nhất chỉ giáp với những vương quốc nôin lục khác – nước kia là Liechtenstein ; tuy nhiên trường hợp của Uzbekistan không rõ ràng do họ giáp biên giới với hai nước ( Kazakhstan ở phía bắc và Turkmenistan ở phía nam ) giáp với Biển Caspi kín trong lục địa nhưng từ đây tàu thủy hoàn toàn có thể đi tới Biển Azov và từ đó tới Biển Đen, Địa Trung Hải và những đại dương khác .Điểm cao nhất tại Uzbekistan là Adelunga Toghi ở độ cao 4.301 mét ( 14.111 ft ) .Khí hậu Cộng hòa Uzbekistan là khí hậu lục địa, với lượng mưa hàng năm khoảng chừng 100 – 200 milimét. Nhiệt độ trung bình mùa hè thường khoảng chừng 400C, mùa đông khoảng chừng – 230C. [ 12 ]Các thành phố lớn gồm : Bukhara, Samarqand và Tashkent .

Uzbekistan được chia thành mười hai tỉnh (viloyatlar, số ít viloyat; viloyati từ ghép, ví dụ Toshkent viloyati, Samarqand viloyati, vân vân), một nước cộng hòa tự trị (respublika; respublikasi từ ghép, ví dụ Qaraqalpaqstan Avtonom Respublikasi, Karakalpakistan Cộng hòa Tự trị, vân vân), và một thành phố độc lập (shahar; shahri từ ghép, ví dụ thành phố Tashkent, Toshkent shahri). Các tên được đặt theo ngôn ngữ Uzbek, dù nhiều biến thể trong khi dịch qua ngôn ngữ khác vẫn tồn tại.

Số thống kê cho Toshkent Viloyati cũng gồm số thống kê của Toshkent Shahri .
Cùng với nhiều nền kinh tế tài chính của những vương quốc thuộc Cộng đồng những vương quốc độc lập khác, kinh tế tài chính Uzbekistan gần đây có mức độ tăng trưởng kinh tế tài chính rất cao, tới 9.1 % trong quý đầu năm 2007, và mức lạm phát kinh tế thấp 2.9 %. [ 13 ] Tính đến năm năm nay, GDP của Uzbekistan đạt 66,797 tỉ USD, đứng thứ 74 quốc tế, đứng thứ 26 châu Á và đứng thứ 2 Trung Á sau Kazakhstan .Uzbekistan là vương quốc có mức GNI trên đầu người năm 2019 là $ 1,800 US [ 14 ] và Sức mua tương tự đạt US $ 7450 [ 15 ]. Sản xuất kinh tế tài chính tập trung chuyên sâu ở hàng tiêu dùng : Uzbekistan hiện là nước sản xuất lớn thứ tư quốc tế và là nước xuất khẩu bông lớn thứ hai quốc tế, thứ bảy quốc tế về sản xuất vàng. Theo vùng, đây cũng là nước sản xuất khí gas, đồng, than, dầu mỏ, bạc và uranium khá quan trọng [ 16 ]. Nông nghiệp góp phần khoảng chừng 37 % GDP và sử dụng 44 % nguồn nhân lực [ 17 ]. Tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm được ước tính dưới 20 % [ 17 ] .
Đối mặt với nhiều thử thách kinh tế tài chính từ khi giành lại độc lập, chính phủ nước nhà đã đồng ý một kế hoạch cải cách mang tính cách mạng, với sự nhấn mạnh vấn đề trên sự trấn áp của nhà nước, giảm nhập khẩu và tự cung cấp trong nghành nguồn năng lượng. Từ năm 1994, những phương tiên truyền thông thuộc quản trị của nhà nước đã nhiều lần công bố sự thành công xuất sắc của ” Mô hình Kinh tế Uzbek ” này [ 18 ] [ 19 ] coi đó là ví dụ duy nhất về sự chuyển tiếp êm ả dịu dàng sang nền kinh tế thị trường, tránh được thực trạng sốc, sự bần cùng hóa và sự ngưng trệ .Chiến lược cải cách từ từ đã khiến nhiều kế hoạch cải cách cơ cấu tổ chức và kinh tế tài chính vĩ mô bị trì hoãn. Chính quyền trong tay giới công chức quan liêu vãn giữ ảnh hưởng tác động mạnh trong nền kinh tế tài chính. Tham nhũng lan tràn xã hội : Chỉ số Nhận thức Tham nhũng Uzbekistan năm 2005 là 137 trong số 159 vương quốc. Một báo cáo giải trình tháng 2 năm 2006 về nước này của Nhóm Khủng hoảng Quốc tế đã viết về một góc nhìn của thực trạng tham nhũng này :

Đa phần tăng trưởng GDP Uzbekistan xuất phát từ giá cả cao của những loại hàng xuất khẩu quan trọng, đặc biệt là vàng, bông và nguồn thu ngày càng tăng từ khí gas, nhưng nguồn thu này chỉ được phân chia trong một nhóm rất nhỏ cầm quyền, đại đa số nhân dân có rất ít hoặc không một chút nào từ các khoản thu này.[20][21].

Theo Economist Intelligence Unit, ” chính phủ nước nhà tỏ thái độ nhất quyết không được cho phép tăng trưởng một nghành tư nhân độc lập, nghành họ không hề trấn áp ” [ 22 ] Lưu trữ 2008 – 12-16 tại Wayback Machine. Vì thế, giới trưởng giả nói chung và những tầng lớp trung lưu nói riêng, đang bị cách ly về mặt kinh tế tài chính, và vì vậy, cả với chính trị .Các chủ trương kinh tế tài chính đã làm nản lòng giới góp vốn đầu tư, với mức góp vốn đầu tư trên đầu người ở mức thấp nhất trong Cộng đồng những vương quốc độc lập [ 22 ]. Trong nhiều năm, rào cản lớn nhất với những công ty quốc tế muốn vào thị trường Uzbek là sự khó khăn vất vả trong quy đổi tiền tệ. Năm 2003, chính phủ nước nhà đã gật đầu những bắt buộc của Điều VIII của Quỹ Tiền tệ Quốc tế [ 23 ], được cho phép tự do quy đổi tiền tệ. Tuy nhiên, những giải pháp quản trị tiền tệ ngặt nghèo và trấn áp biên giới đã khiến những hiệu suất cao mang lại của việc này không lớn .Lạm phát, dù ở mức thấp hơn thời hạn giữa thập niên 1990, vẫn còn cao cho tới tận năm 2003 ( ước tính 50 % năm 2002, 21.9 % năm 2003 [ 24 ] ). Các chủ trương kinh tế tài chính ngặt nghèo năm 2004 đã khiến lạm phát kinh tế giảm mạnh, xuống còn 3.8 % ( tuy nhiên những ước tính khác [ 25 ] [ 26 ] dựa trên rổ thị trường thực ở mức 15 % ). Tuy nhiên, sự giảm lạm phát kinh tế có vẻ như chỉ thoảng qua, bởi theo ước tính của IMF về chỉ số giá tiêu thụ dựa trên lạm phát kinh tế tại Uzbekistan năm 2005 là 14.1 % [ 27 ] .nhà nước Uzbekistan hạn chế nhập khẩu bằng nhiều cách, gồm cả đánh thuế nhập khẩu cao. Các loại thuế vận dụng mang tính phân biệt cao để bảo vệ những loại sản phẩm sản xuất trong nước. Các mức thuế chính thức được công thêm những khoản không chính thức, những khoản phí mang tính phân biệt khiến tổng số tiền phải trả lên tới 100 hay 150 Xác Suất giá trị thực của mẫu sản phẩm, khiến những mẫu sản phẩm nhập khẩu có giá tiền không hề gật đầu với người tiêu dùng [ 28 ] [ 29 ]. Thay thế xuất khẩu là một chủ trương được công bố chính thức và cơ quan chính phủ đã lấy làm hãnh diện thông tin [ 30 ] số lượng hàng tiêu dùng nhập khẩu đã giảm hai lần. Một số quốc gia thuộc hội đồng những vương quốc độc lập được chính thức miễn trừ những khoản thuế nhập khẩu của Uzbekistan .Kinh doanh tại Uzbekistan không đơn thuần. Nó yên cầu nhiều góp vốn đầu tư và mối quan hệ với những tầng lớp cầm quyền. Tuy nhiên, doanh thu hàng năm hoàn toàn có thể thu được sẽ ở trong khoảng chừng 30-40 %. Lĩnh vực góp vốn đầu tư mang lại nhiều doanh thu nhất hiện tại là bất động sản. Trong năm 2006, bất động sản đã tăng trưởng tới 80 %. [ 31 ]

Hai cô gái Uzbek tại Samarcanda

Uzbekistan là nước đông dân nhất vùng Trung Á. Dân số nước này ước tính đạt 27,7 triệu người [ 32 ], tập trung chuyên sâu tại phía nam và phía đông quốc gia, chiếm tới gần 50% dân số trong vùng. Uzbekistan từng là một trong những nước cộng hòa nghèo nhất thuộc Liên bang Xô viết [ 33 ] ; hầu hết dân cư nước này tham gia vào ngành nông nghiệp bông tại những hợp tác xã nhỏ ( kolkhozy ). Trong những năm gần đây, số lượng dân nông thôn liên tục ngày càng tăng, hiện ở mức 63.5 %. Dân số Uzbekistan rất trẻ : 34.1 % dân dưới 14 tuổi .Người Uzbek chiếm hầu hết dân ( 80 % ). Các nhóm sắc tộc khác gồm người Nga 5.5 %, Tajik 5 %, Kazakh 3 %, Karakalpak 2.5 %, và Tatar 1.5 % [ 34 ]. Cũng có một nhóm sắc tộc người Triều Tiên đã bị buộc phải di tán tới Uzbekistan theo lệnh của Stalin trong thập niên 1930. 88 % dân số là tín đồ Hồi giáo ( hầu hết thuộc dòng Sunni, với nhóm thiểu số 5 % Shi’a ), 9 % Nhà thờ chính thống Phương đông và 3 % theo những đức tin khác. Theo Báo cáo Tự do Tôn giáo Quốc tế năm 2004 của Bộ ngoại giao Mỹ 0.2 % dân số theo Đạo Phật ( những người này thuộc cộng đồng Triều Tiên ). Tương tự, ước tính 93.000 người Do thái từng sống tại Uzbekistan đầu thập niên 1990 ( nguồn Thư viện Quốc hội Nghiên cứu Quốc gia ) .Uzbek là ngôn từ chính thức duy nhất của vương quốc. Tuy nhiên, tiếng Nga trên thực tiễn là ngôn từ tiếp xúc giữa những hội đồng sắc tộc, gồm cả được sử dụng đa phần trong kỹ thuật, khoa học, văn bản chính phủ nước nhà và việc làm kinh doanh thương mại hàng ngày. Theo dân tộc học, 49 % dân số Uzbekistan nói tiếng Nga .Tiếng Tajik được sử dụng thoáng đãng tại thành phố Samarkand và Bukhara. Có 1 số ít tranh cãi tương quan tới số Xác Suất dân số Tajik. Trong khi những số lượng chính thức của Uzbekistan cho rằng số lượng là 5 %, một số ít học giả phương Tây tin rằng số lượng này cao hơn, lên tới 40 % [ 35 ] .Uzbekistan có tỷ suất biết chữ 99.3 % ( trong số người lớn hơn 15 tuổi ), một phần nhờ mạng lưới hệ thống giáo dục không lấy phí và đại trà phổ thông thời Liên bang Xô viết .

Cơ sở hạ tầng[sửa|sửa mã nguồn]

Theo số liệu chính thức, tính đến 1 tháng 7 năm 2007, có 3,7 triệu người sử dụng điện thoại di động ở Uzbekistan ( nguồn từ Tổ chức Viễn thông và tin tức Uzbekistan ( UzACI ) [ 36 ] [ 37 ] và UzDaily. com [ 38 ] ). Đơn vị kinh doanh thương mại dịch vụ di động lớn nhất ( tính theo số người mua ) là MTS-Uzbekistan [ 39 ] [ 40 ] ( trước là Uzdunrobita và là Trụ sở của Russian Mobile TeleSystems ). Tiếp theo là Beeline [ 41 ] ( là một Trụ sở của công ty Beeline của Nga ) và Coscom [ 42 ] [ 43 ] ( do US MCT Corp. chiếm hữu, nhưng có thông tin cho rằng TeliaSonera đang mua lại công ty này [ 44 ] ) .Tính đến 1 tháng 7 năm 2007, số người sử dụng internet ở Uzbekistan ước tính là 1,8 triệu, theo thống kê của UzACI .
Tashkent, Hà Nội Thủ Đô và là thành phố lớn nhất nước, có ba đường tàu điện ngầm được kiến thiết xây dựng năm 1977, và lan rộng ra năm 2001 mười năm sau khi giành lại độc lập từ Liên bang Xô viết. Có tàu điện, xe buýt và trolleybus ( xe buýt chạy nối với mạng lưới hệ thống dây điện bên trên ) do chính phủ nước nhà quản lý chạy khắp thành phố. Tương tự, có nhiều xe tắc xi cả xe có ĐK và xe dù. Các nhà máy sản xuất sản xuất xe hơi tại Uzbekistan đang làm ra những chiếc xe tân tiến. nhà nước tương hỗ việc sản xuất xe hơi và công ty Daewoo Nước Hàn. nhà nước Uzbek có 50 % CP của Daewoo năm 2005 với trị giá không được bật mý vào tháng 5 năm 2007 UzDaewooAuto, công ty sản xuất xe hơi, đã ký kết thỏa thuận hợp tác kế hoạch với General Motors-Daewoo Auto and Technology ( GMDAT ) [ 45 ]. nhà nước cũng mua CP của công ty Koc in SamKocAuto, công ty sản xuất xe buýt và xe tải nhỏ Thổ Nhĩ Kỳ. Tiếp đó, chính phủ nước nhà đã ký thỏa thuận hợp tác với Isuzu Motors Nhật Bản để sản xuất xe buýt và xe tải [ 46 ] .Những tuyến đường tàu nối tiếp những thị xã bên trong Uzbekistan cũng như với những nước cộng hòa cũ thuộc Liên bang Xô viết. Hơn nữa, sau khi giành lại độc lập hai mạng lưới hệ thống tàu hỏa chạy nhanh đã được thiết lập. Tương tự, đã có một nhà máy sản xuất sản xuất máy bay lớn thời Xô viết, Nhà máy Sản Xuất Hàng không Tashkent Chkalov, hay ТАПОиЧ trong tiếng Nga. Nhà máy này mở màn được thiết kế xây dựng trong Thế Chiến II, khi những cơ sở sản xuất được sơ tán về phía nam và phía đông để tránh rơi vào tay những lực lượng Phát xít Đức. Cho tới tận cuối thập niên 1980, nhà máy sản xuất là một trong những TT sản xuất máy bay số 1 tại Liên bang Xô viết, nhưng do sự sụp đổ của Liên Xô những thiết bị của xí nghiệp sản xuất dần trở nên lỗi thời, và hầu hết công nhân đã bỏ việc. Hiện nhà máy sản xuất chỉ sản xuất vài chiếc máy bay mỗi năm, nhưng với sự quan tâm từ những công ty Nga tới xí nghiệp sản xuất này, hiện có lời đồn thổi rằng những kế hoạch tái Phục hồi đang sẵn sàng chuẩn bị thực thi .
Tình hình môi trường tự nhiên hiện tại tại Uzbekistan là một mối quan ngại trong hội đồng quốc tế. Hàng thập kỷ vận dụng những chủ trương mang tư duy sai lầm đáng tiếc thời Xô viết nhằm mục đích lan rộng ra tối đa diện tích quy hoạnh trồng bông đã mang lại một thảm họa vạn vật thiên nhiên cho nước này. Công nghiệp nông nghiệp có vẻ như là yếu tố chính gây ô nhiễm và xuống cấp trầm trọng không khí và nước. [ 47 ]Thảm hoạ Biển Aral chính là một ví dụ tầm cỡ. Một yếu tố còn lại ai là người chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cho thảm họa này : những nhà khoa học và chính trị Xô viết những người đã ra lệnh ngăn nước dẫn tới khởi đầu thảm họa trong thập niên sáu mươi, hay những chủ trương thời hậu Xô viết khi việc thiếu tiền thiết kế xây dựng những đập chắn và mạng lưới hệ thống tưới tiêu là nguyên do. Biển Aral từng là biển trong nước lớn thứ tư trên Trái đất, hoạt động giải trí như một yếu tố điều hòa nhiệt độ không khí. [ 48 ] [ 49 ]Từ thập niên 1960, khi việc sử dụng sai lầm đáng tiếc nguồn nước Biển Aral mở màn, Biển Aral đã giảm 50 % diện tích quy hoạnh, và giảm thể tích chỉ còn một phần ba. Những dự liệu đáng tín cậy và đúng mực nhất vẫn chưa được tích lũy, tàng trữ hay phân phối bởi bất kể một tổ chức triển khai hay cơ quan chính thức nào. Số lượng con người và động vật hoang dã bị ảnh hưởng tác động bởi thảm họa này chỉ hoàn toàn có thể được ước đoán. Vì yếu tố Biển Aral, thực trạng tập trung chuyên sâu độ mặn cao là điều thông thường tại Uzbekistan. Đa số những nguồn nước của vương quốc này được dùng cho nông ngiệp, chiếm gần 94 % sự sử dụng nước. [ 12 ] Cùng với đó là việc phải góp vốn đầu tư, sử dụng rất nhiều thuốc trừ sâu và phân bón. [ 12 ]
Uzbekistan chiếm hữu lực lượng quân sự chiến lược lớn nhất vùng Trung Á, với khoảng chừng 65.000 quân nhân. Cơ cấu của lực lượng này được thừa kế từ những lực lượng vũ trang Xô viết, dù nó đang nhanh gọn quy đổi trở thành một tổ chức triển khai đã được tái cơ cấu tổ chức trọn vẹn, và sau cuối sẽ được kiến thiết xây dựng xung quanh những lực lượng hạng nhẹ và lực lượng đặc biệt quan trọng. Trang bị của Các lực lượng vũ trang Uzbek không tân tiến, và công tác làm việc huấn luyện và đào tạo, tuy có được cải tổ nhưng không giống hệt và thích đáng để phân phối cho trách nhiệm bảo vệ bảo mật an ninh chủ quyền lãnh thổ mới. nhà nước đã gật đầu những giải pháp quản trị vũ khí của Liên Xô cũ, thừa nhận Hiệp ước Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân ( với tư cách nước phi hạt nhân ), và ủng hộ một chương trình Cơ quan Giảm nhẹ Đe dọa Quốc phòng ( DTRA ) của Hoa Kỳ tại tây Uzbekistan ( Nukus và Đảo Vozrozhdeniye ). nhà nước Uzbekistan chi khoảng chừng 3.7 % GDP cho quân đội nhưng có được viện trợ Tài chính Quân sự Nước ngoài ( FMF ) cùng khác khoản tương hỗ bảo mật an ninh ngày càng lớn khác từ năm 1998. Uzbekistan đã gật đầu nhu yếu của Sở chỉ huy Trung ương Hoa Kỳ được cho phép sử dụng một địa thế căn cứ không quân quân sự chiến lược có vai trò sống còn, Căn cứ không quân Karshi-Khanabad, phía nam Uzbekistan sau những vụ tiến công ngày 11 tháng 9 năm 2001. Sau vụ Thảm sát Andijan và phản ứng sau đó của Hoa Kỳ, Uzbekistan đã nhu yếu quân Mỹ rút khỏi những địa thế căn cứ không quân này. Những quân nhân Mỹ ở đầu cuối rời Uzbekistan tháng 11 năm 2005 .

Quan hệ ngoại giao[sửa|sửa mã nguồn]

Uzbekistan gia nhập Cộng đồng những vương quốc độc lập vào tháng 12 năm 1991. Tuy nhiên, họ phản đối việc phục sinh và rút lui khỏi thỏa thuận an ninh tập thể của hội đồng năm 1999. Từ thời gian đó, Uzbekistan đã tham gia vào lực lượng gìn giữ tự do của Cộng đồng tại Tajikistan và trong những nhóm do Liên hiệp quốc tổ chức triển khai nhằm mục đích xử lý những cuộc xung đột Tajik và Afghan, mà họ coi là những rủi ro tiềm ẩn tiềm tàng cho sự không thay đổi của mình .Trước kia có quan hệ thân mật với Washington ( mối quan hệ mang lại cho Uzbekistan nửa tỷ dollar viện trợ năm 2004, khoảng chừng một phần tư ngân sách quân sự chiến lược của họ ), cơ quan chính phủ Uzbekistan đã hạn chế việc sử dụng địa thế căn cứ quân sự chiến lược tại Karshi-Khanabad cho những chiến dịch tiến công vào nước Afghanistan láng giềng của Hoa Kỳ [ 50 ] [ 51 ] ) .Uzbekistan từng là nước nhiệt thành ủng hộ những nỗ lực của Hoa Kỳ chống chủ nghĩa khủng bố trên quốc tế và đã gia nhập liên minh quân sự ở cả Afghanistan và Iraq. Quan hệ giữa Uzbekistan và Hoa Kỳ đã mở màn xấu đi sau cái gọi là ” những cuộc cách mạng màu ” tại Georgia và Ukraina ( và ở mức độ thấp hơn là Kyrgystan ). Khi Hoa Kỳ lên tiếng cùng hội đồng yên cầu triển khai một cuộc tìm hiểu quốc tế về những sự kiện đẫm máu tại Andijon, mối quan hệ xấu đi nhanh gọn và Tổng thống Islam Karimov đã đổi khác link chính trị chuyển sang thân thiện hơn với nước Nga và Trung Quốc, những nước đã không chỉ trích những vị chỉ huy Uzbekistan vì cái gọi là những hành vi vi phạm nhân quyền .Cuối tháng 7 năm 2005, chính phủ nước nhà Uzbekistan đã ra lệnh cho quân Mỹ rút khỏi một địa thế căn cứ không quân tại Karshi-Kanabad ( gần biên giới Uzbek với Afghanistan ) trong 180 ngày. Karimov đã yêu cầu được cho phép Hoa Kỳ sử dụng địa thế căn cứ này ngay sau vụ khủng bố 11 tháng 9. Một số người Uzbek cũng tin rằng những cuộc tuần hành tại Andijan có sự ảnh hưởng tác động phía sau của Mỹ và Anh trong vùng Andijan. Vì thế, đây là một nguyên do khác cho sự thù địch giữa Uzbekistan và phương Tây .Uzbekistan là một thành viên Liên hiệp quốc ( từ ngày 2 tháng 3 năm 1992 ), Hội đồng Cộng tác Euro-Atlantic, Cộng tác vì Hòa bình, và Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu ( OSCE ). Nước này cũng là một thành viên của Tổ chức Hội nghị Hồi giáo ( OIC ) và Tổ chức Hợp tác Kinh tế ( gồm năm vương quốc Trung Á, Azerbaijan, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Afghanistan, và Pakistan ). Năm 1999, Uzbekistan gia nhập liên minh GUAM ( Georgia, Ukraina, Azerbaijan và Moldova ), được xây dựng từ năm 1997 ( biến nó thành GUUAM ), nhưng đã rút lui năm 2005. Uzbekistan cũng là một thành viên của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải ( SCO ) và đã đứng ra tổ chức triển khai Cơ cấu Chống Khủng bố cấp Vùng ( RATS ) của SCO tại Tashkent. Uzbekistan cũng đã gia nhập Tổ chức Hợp tác Trung Á ( CACO ) năm 2002. CACO gồm Uzbekistan, Tajikistan, Kazakhstan, và Kyrgyzstan. Nước này là thành viên sáng lập và hiện vẫn tham gia Liên minh Trung Á, cùng Kazakhstan và Kyrgyzstan, tháng 3 năm 1998 Tajikistan cũng gia nhập tổ chức triển khai này .Tháng 9, UNESCO đã bày tỏ dự tính trao cho Islam Karimov một phần thưởng về sự bảo tồn nền văn hóa truyền thống và truyền thống lịch sử đa dạng chủng loại của Uzbekistan. Dù vị Tổng thống này vẫn bị phương tây chỉ trích, đây hoàn toàn có thể coi là một tín hiệu cải tổ quan hệ giữa Uzbekistan và phương Tây .Tháng 10 năm 2006 có lẽ rằng là thời gian Uzbekistan không còn bị phương Tây cô lập. EU gần đây đã thông tin họ có kế hoạch gửi những đoàn đại biểu tới Uzbekistan để đàm phán về nhân quyền và tự do sau một tiến trình quan hệ thù địch khá dài giữa hai bên. Dù sự thực về Vụ thảm sát Andijan vẫn chưa được mày mò, EU đã bày tỏ chăm sóc tới việc giảm bớt những giải pháp trừng phạt kinh tế tài chính chống Uzbekistan. Tuy nhiên, trong hội đồng dân cư Uzbek quan điểm chung vẫn cho rằng chính phủ nước nhà sẽ bảo vệ lập trường của mình và giữ quan hệ bền chặt với Liên bang Nga và liên tục chỉ trích rằng những cuộc tuần hành phản kháng năm 2004 – 2005 tại Uzbekistan có bàn tay xúi giục của Hoa Kỳ và Anh Quốc .
Hồi giáo là đến nay là tôn giáo chiếm lợi thế ở Uzbekistan với 90 % dân số trong khi 5 % dân số theo Chính Thống giáo Nga, và 5 % dân số theo tôn giáo khác. [ 53 ] Tuy nhiên, một báo cáo giải trình nghiên cứu và điều tra của tổ chức triển khai Pew Center vào năm 2009 cho biết có đến 96,3 % dân số theo Hồi giáo. [ 54 ] Ước tính có khoảng chừng 93.000 người Do Thái giáo đã từng hiện hữu tại vương quốc này .Tuy là tôn giáo lớn nhất nước, nhưng sự thực hành đạo Hồi là rất ít. Có nhiều truyền thống lịch sử Hồi giáo được thực hành thực tế tại Uzbekistan đã dẫn đến sự xung đột. Điều này đang làm Hồi giáo ở vương quốc này suy giảm nghiêm trọng. Sự chấm hết quyền lực tối cao của Liên Xô tại Uzbekistan đã không mang lại một sự bùng nổ của trào lưu Hồi giáo chính thống, như nhiều người Dự kiến, mà là một sự xa rời dần với giới luật và đức tin Hồi giáo .Mặc dù hiến pháp duy trì quyền tự do tôn giáo, Uzbekistan vẫn duy trì lệnh cấm tổng thể những hoạt động giải trí tôn giáo không được sự đồng ý chấp thuận của nhà nước, đặc biệt quan trọng là sự đối xử khắc nghiệt của chính quyền sở tại với những Kitô hữu, Fan Hâm mộ Tin Lành. Song hai tôn giáo nêu trên vẫn là những tôn giáo khá phổ cập trong nhân dân .
Uzbekistan có một nền thể thao đang nổi ở châu Á với những bộ môn từng thông dụng ở Liên Xô cũ như quần vợt, cờ vua và bóng đá. Với bóng đá thì đội tuyển vương quốc của họ đã tham gia cả bảy kì AFC Asian Cup gần nhất còn những Lever tuyển trẻ thì có đội U-23 từng vô địch Asian Games 1994 và U-23 châu Á 2018 còn U-20 từng giành ngôi Á quân giải lục địa năm 2008, cũng là thành tích mà đội U-17 đạt được năm 2010, chỉ khác là ở tại quê nhà Uzbekistan, trước khi lên ngôi vô địch lịch sử vẻ vang mùa tiếp nối trên đất Iran. Uzbekistan từng được xếp vào tốp 10 nền bóng đá mạnh ở châu Á và đứng đầu khu vực Trung Á .

• Chasing the Sea: Lost Among the Ghosts of Empire in Central Asia by Tom Bissell
• A Historical Atlas of Uzbekistan by Aisha Khan
• The Modern Uzbeks From the 14th Century to the Present: A Cultural History by Edward A. Allworth
• Nationalism in Uzbekistan: Soviet Republic’s Road to Sovereignty by James Critchlow
• Odyssey Guide: Uzbekistan by Calcum Macleod and Bradley Mayhew
• Uzbekistan: Heirs to the Silk Road by Johannes Kalter and Margareta Pavaloi
• “Silk Road to Ruin: Is Central Asia the New Middle East?” by Ted Rall
• Murder in Samarkand – A British Ambassador’s Controversial Defiance of Tyranny in the War on Terror by Craig Murray

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Hỏi Đáp