Thực tế mới đầy nguy hiểm của Trung Quốc

Nguồn: “China’s new reality is rife with danger”, The Economist, 02/10/2021.

Biên dịch: Phan Nguyên

Tương lai Tập Cận Bình sẽ được định hình bởi kết quả chiến dịch của ông chống lại sự thái quá của chủ nghĩa tư bản ở Trung Quốc.

Tập Cận Bình đang thực thi một chiến dịch thanh lọc Trung Quốc khỏi sự thái quá của chủ nghĩa tư bản. Vị quản trị của Trung Quốc coi nợ nần chồng chất là trái độc của đầu tư mạnh kinh tế tài chính và những triệu phú là sự chế giễu so với chủ nghĩa Mác. Các doanh nghiệp phải chú ý quan tâm đến hướng dẫn của nhà nước. Đảng phải thấm nhuần vào mọi nghành của đời sống dân tộc bản địa. Việc liệu ông Tập hoàn toàn có thể áp đặt thực tiễn mới của mình hay không sẽ định hình tương lai của Trung Quốc, cũng như hiệu quả đại chiến ý thức hệ giữa dân chủ và độc tài .

Chiến dịch của Tập rất đáng quan tâm vì khoanh vùng phạm vi và tham vọng của nó. Mọi chuyện khởi đầu gây chú ý quan tâm vào năm 2020, khi những quan chức chặn đợt chào bán CP lần đầu ra công chúng của Ant Group, một Trụ sở của gã khổng lồ công nghệ tiên tiến Alibaba. Chiến dịch đang tiếp nối can đảm và mạnh mẽ, cho đến nay đã thổi bay khối gia tài trị giá có lẽ rằng 2 nghìn tỉ đô la khỏi đầu tư và chứng khoán. Didi, một hãng gọi xe, đã bị trừng phạt vì niêm yết CP của mình ở Mỹ. Evergrande, một nhà tăng trưởng bất động sản mắc nợ, đang bị đẩy tới bờ vực vỡ nợ. Mua bán trên những sàn thanh toán giao dịch tiền điện tử đã bị cấm, tương tự như là hoạt động giải trí dạy thêm vì doanh thu. Chơi game có hại cho trẻ nhỏ, vì thế nó phải được hạn chế khắt khe. Trung Quốc cần những mái ấm gia đình lớn hơn, vì thế việc phá thai phải hiếm xảy ra hơn. Các nam diễn viên phải nam tính mạnh mẽ và là người nổi tiếng yêu nước. Nền tảng của tổng thể điều này là Tư tưởng Tập Cận Bình, thứ đang được nhồi nhét vào đầu của những đứa trẻ sáu tuổi .
Những điều này diễn ra trên nền tảng của một thứ chủ nghĩa chuyên chế vốn đã tàn ác. Trên cương vị quản trị nước, ông Tập đã thanh trừng những đối thủ cạnh tranh chính trị của mình và nhốt hơn 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ [ vào những trại lao động ]. Ông giám sát những cuộc tranh luận và sẽ không dung thứ cho sự sự không tương đồng quan điểm. Chiến dịch mới nhất sẽ cho thấy liệu ông có phải là một nhà tư tưởng muốn giành lấy quyền lực tối cao cho bản thân, ngay cả khi vận tốc tăng trưởng chậm lại và người dân gặp khó khăn vất vả, hay ông là một nhà chỉ huy mạnh chuẩn bị sẵn sàng bỏ lỡ những thứ giáo điều để theo đuổi chủ nghĩa thực dụng. Tầm nhìn của ông, trong đó sự trấn áp của đảng bảo vệ rằng những doanh nghiệp Giao hàng quyền lợi nhà nước và công dân phải ship hàng quyền lợi vương quốc một cách trung thành với chủ, sẽ quyết định hành động số phận của 1,4 tỷ người .
Ông Tập đang xử lý những yếu tố trong thực tiễn — mà trong đó nhiều yếu tố thực sự tương đương với những yếu tố ở phương Tây. Một trong số đó là yếu tố bất bình đẳng. Khẩu hiệu của thời gian lúc bấy giờ là “ thịnh vượng chung ”, phản ánh thực tiễn là một nước Trung Quốc Cộng sản hiện vẫn bất bình đẳng như một số ít nước tư bản. 20 % hộ mái ấm gia đình số 1 của Trung Quốc chiếm đến 45 % thu nhập khả dụng của cả nước ; còn 1 % mái ấm gia đình giàu nhất chiếm hữu hơn 30 % gia tài hộ mái ấm gia đình. Một mối chăm sóc khác là ảnh hưởng tác động của những gã khổng lồ công nghệ tiên tiến vốn bị cáo buộc cạnh tranh đối đầu không lành mạnh, làm băng hoại xã hội và có quyền truy vấn tự do so với tài liệu cá thể ( chỉ nhà nước mới có độc quyền đó ). Thứ ba là những rủi ro đáng tiếc kế hoạch, đặc biệt quan trọng là rủi ro tiềm ẩn những đối thủ cạnh tranh sẽ cản trở Trung Quốc tiếp cận những sản phẩm & hàng hóa cơ bản và công nghệ tiên tiến quan trọng .

Tuy nhiên, chiến dịch của ông Tập gây ra mối đe dọa cho nền kinh tế Trung Quốc. Khủng hoảng từ việc giải quyết các khoản nợ của các công ty như Evergrande có thể lan rộng một cách khó lường. Các nhà phát triển bất động sản đang vay 2,8 nghìn tỉ đô la. Phát triển bất động sản và các ngành kinh tế liên quan phục vụ ngành này chiếm khoảng 30% GDP của Trung Quốc. Các hộ gia đình đã đổ tiền tiết kiệm vào bất động sản một phần vì các tài sản khác mang lại lợi nhuận kém. Tiền trả trước của các hộ gia đình cho các dự án bất động sản chưa hoàn thành chiếm một nửa kinh phí của các công ty bất động sản. Các chính quyền địa phương, đặc biệt là bên ngoài các thành phố lớn, phụ thuộc vào việc bán đất và phát triển bất động sản để tạo nguồn thu.

Các cuộc đàn áp cũng đang làm cho việc kinh doanh thương mại trở nên khó khăn vất vả hơn và kém hiệu suất cao hơn. Đảng đang tạo ra một khuôn khổ pháp lý và điều tiết, nhưng ông Tập đang áp đặt những biến hóa lớn từ trên xuống nhanh đến mức những lao lý mở màn có vẻ như độc đoán. Ví dụ, hãy xem xét yếu tố “ phân phối lại thu nhập ”, trong đó những công ty công nghệ tiên tiến bị bêu tên phải nộp tiền mặt cho nhà nước để nỗ lực chuộc lỗi .
Bởi vì thành công xuất sắc nếu rõ quá sẽ là nguy khốn, những công ty tư nhân sẽ thận trọng hơn. Các doanh nghiệp nhà nước và những ngành công nghiệp kế hoạch — gồm có những “ công nghệ tiên tiến cứng ” như chất bán dẫn — hoàn toàn có thể được lợi, nhưng không phải là những doanh nghiệp tư nhân vốn là nguồn gốc thực sự của sự năng động ở Trung Quốc. Một điều đáng quan ngại khác là nhà đầu tư quốc tế, những người không bị trấn áp vốn, chỉ phải trả thấp hơn 31 % so với những nhà đầu tư đại lục cho cùng một loại CP Trung Quốc. Khoảng cách đã tăng mạnh kể từ đầu năm 2020 .
Tất cả những điều này có rủi ro tiềm ẩn phá vỡ nền kinh tế tài chính Trung Quốc. Nước này đã phải đương đầu với ảnh hưởng tác động từ doanh thu góp vốn đầu tư hạ tầng giảm, lực lượng lao động thu hẹp, và số lượng người già nhờ vào ngày càng ngày càng tăng. Sau 40 năm tăng trưởng chóng mặt, hầu hết người Trung Quốc trọn vẹn không quen với những lựa chọn khó khăn vất vả mà một sự suy giảm kinh tế tài chính mạnh, lê dài tạo ra .
Trong chính trị, điều nguy khốn là chiến dịch của ông Tập đang biến thành một sự sùng bái cá thể. Để mang lại sự đổi khác, ông đã tóm gọn nhiều quyền lực tối cao hơn bất kể nhà chỉ huy nào kể từ thời Mao Trạch Đông. Khi sẵn sàng chuẩn bị phá vỡ quy tắc lâu nay tại Đại hội lần thứ 20 của Đảng vào năm tới bằng cách nắm nhiệm kỳ quản trị nước năm năm lần thứ ba, ông đang sử dụng chiến dịch để tổ chức triển khai một loạt đổi khác nhân sự lớn, làm cơ sở cho một cuộc đàn áp ý thức hệ, và biện minh cho việc tại sao ông nên liên tục chỉ huy. Tất cả những điều này đều tiềm ẩn mầm mống nguy hại .
Một là, cỗ máy hành chính sẽ không quản lý và vận hành theo ý muốn của ông. Ông Tập muốn cỗ máy phản ứng nhanh với những tín hiệu thị trường, nhưng với sự đề bạt lẫn thanh trừng lơ lửng phía trước, những quan chức Trung Quốc đều nhấp nhổm không yên. Một nguyên do dẫn đến việc cắt điện ở khoảng chừng 20 tỉnh trong những tuần gần đây là do sự hoảng sợ của những quan chức, những người đùng một cái nhận ra rằng họ có năng lực không đạt được tiềm năng cắt giảm carbon. Tuy nhiên, có một yếu tố ngược lại, là những quan chức đồng thời thấp thỏm bị những đối thủ cạnh tranh buộc tội tham nhũng, hoặc chệch hướng tư tưởng, nên có xu thế không dám hành vi. Thất bại hoàn toàn có thể là điều nguy khốn so với một quan chức dữ thế chủ động, dám làm, nhưng thành công xuất sắc cũng vậy .

Một mối nguy hiểm khác bắt nguồn từ cuộc đàn áp ý thức hệ. Các “hội đồng đánh giá đạo đức” và các “phòng khám đạo đức” đang đẩy mạnh việc áp đặt các hành vi chính thống, chuẩn mực bằng cách bêu rếu công khai các sai phạm, lệch lạc. Mặc dù chưa có dấu hiệu cho thấy bất cứ điều gì khủng khiếp như Cách mạng Văn hóa, nhưng người dân Trung Quốc đang trở nên ít tự do hơn trong suy nghĩ và phát ngôn. Bên cạnh thúc đẩy các học thuyết của riêng mình, ông Tập cũng đang khơi dậy “hoài niệm Đỏ”, và coi chủ nghĩa Mao như một sân khấu quan trọng cho việc xây dựng một Trung Quốc Mới, qua đó mở rộng sự ủng hộ cho mình trước thềm đại hội đảng.

Cuối cùng, chính là những yếu tố chính trị xoay quanh ông Tập. Về lâu bền hơn, nếu ông bám víu vào quyền lực tối cao thì quy trình kế vị hoàn toàn có thể trở nên rất không ổn định. Trong thời gian ngắn, nếu nỗ lực của ông nhằm mục đích áp đặt một trong thực tiễn mới không diễn ra theo kế hoạch, ông sẽ phải đương đầu với lựa chọn định mệnh là nên tăng gấp đôi nỗ lực hay lùi lại. Cho đến thời gian này, đàn áp có vẻ như nhiều năng lực diễn ra hơn là thỏa hiệp .
Các chính phủ nước nhà phương Tây cũng đang phải vật lộn với những công ty công nghệ tiên tiến, thực trạng bất bình đẳng thu nhập và bảo mật an ninh vương quốc. Tại Mỹ, Quốc hội đã được dịp dậy sóng với năng lực để xảy ra thực trạng vỡ nợ vương quốc. Một số người hoàn toàn có thể ghen tị với quyền lực tối cao của ông Tập trong việc hoàn toàn có thể khiến mọi thứ được thực thi nhanh gọn. Nhưng sẽ là một sai lầm đáng tiếc lớn nếu cho rằng ông ta sẽ có câu vấn đáp đúng cho mọi yếu tố .