Tục đặt tên và đặt lại tên đệm của người Mông

Mông là một trong những dân tộc thiểu số có dân số đông nhất ở Nước Ta, tập trung chuyên sâu ở miền núi vùng cao thuộc những tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, Tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu, Sơn La, Cao Bằng, Nghệ An và những tỉnh Tây Nguyên. Từ khi sinh ra đến khi nhắm mắt quay trở lại với tổ tiên, người Mông trải qua rất nhiều nghi lễ trong đó đặt tên là nghi lễ tiên phong của một đời người. Nghi thức này được thực thi khá đơn thuần gồm hai phần là gọi hồn và nhận tên .
Khi đã chọn được ngày, giờ và mời những thành viên có tương quan trong mái ấm gia đình, dòng họ đến đông đủ, lễ đặt tên của dân tộc Mông mới chính thức được tổ chức triển khai tại mái ấm gia đình nơi có đứa trẻ sinh ra. Chủ lễ hoàn toàn có thể là người trong dòng họ hay chính là ông nội của đứa trẻ được đặt tên. Từ sáng sớm tinh mơ, lễ đặt tên đã được mở màn với việc cúng trình báo những ma nhà. Ông Lùng – chủ lễ lấy gà sống và quả trứng sống đặt trên bát gạo rồi đốt 2 nén hương đặt lên trên để trước cửa chính. Tay ông Lùng cầm 2 mảnh sừng trâu, vừa khấn vừa nhìn ra cửa. Trong bài cúng, ông trình báo cho ma cột chính và những ma nhà ( ông bà, tổ tiên ) thông tin mái ấm gia đình đã có một đứa trẻ mới sinh ra cầu những ma cho nó được mạnh khỏe, lớn khôn .
Trong nghi lễ đặt tên, nghi thức quan trọng nhất là việc chọn và đặt tên chính thức cho trẻ. Tên của đứa trẻ được toàn bộ mọi người đàm đạo, bàn luận và chủ lễ là người quyết định hành động. Khi khấn báo ma nhà xong, gà sống được đem làm chín rồi chủ lễ liên tục khấn gọi hồn đứa trẻ về. Theo ông Lùng, so với người Mông, khi đứa trẻ mới sinh ra hồn của nó còn đi long dong khắp nơi nên phải làm cái lễ này để gọi hồn về. Gọi hồn của đứa trẻ về xong, ông Lùng lấy 4 nén hương cắm ngay vào chân giường, nơi đứa trẻ nằm, với ý nguyện sau này đứa trẻ sẽ lớn khôn với đức tính cần mẫn, chịu khó .

Ảnh : internet
Trong khi chủ lễ thực thi những nghi thức đặt tên thì mọi người mổ gà, sẵn sàng chuẩn bị rượu, thịt, bàn và ghế, quét dọn nhà cửa để cúng tổ tiên … Khi việc làm chuẩn bị sẵn sàng đã xong, bạn bè, mái ấm gia đình dòng họ cùng quây quần quanh gian chính ngôi nhà. Nghi lễ cúng kết thúc cũng là lúc bạn bè họ hàng và mọi người đến Tặng Ngay cho trẻ trứng gà, đôi gà trống mái, bao gạo ngon, ít tiền cùng lời chúc trẻ sẽ khôn lớn, biết làm ruộng nương, giỏi đi rừng .
Theo truyền thống lịch sử của người Mông, đàn ông sinh ra đều có tên đệm phổ cập là A ( Giàng A Tu, Giàng A Páo ) giống như đệm chữ Văn của 1 số ít dân tộc khác. Tuy nhiên, từ khi đến tuổi trưởng thành cho đến lúc trung niên, họ phải làm lễ đổi lại tên đệm để khẳng định chắc chắn mình đã là người đàn ông có sự không thay đổi đời sống gia thất, có vai vế bề trên, được tôn trọng trong hội đồng. Cách thức làm thủ tục đổi tên cũng khá phức tạp .
Sau khi lấy vợ sinh con, người đàn ông nếu thấy mình cần được đặt lại tên đệm thì sẵn sàng chuẩn bị hai vuông vải đỏ có thêu hoa văn đem Tặng Ngay cho cha mẹ vợ. Hai vuông vải này để khi cha mẹ vợ qua đời sẽ được đắp lên người hoặc phủ lên mặt đồng thời cũng được cha mẹ vợ hiểu đây vừa là sự bộc lộ lòng hiếu kính của con gái, con rể nhưng cũng là dịp con rể bày tỏ mong ước cha mẹ vợ đặt lại tên đệm cho mình. Sau khi nhận hai vuông vải đỏ, cha mẹ vợ phải biếu lại con rể một đùi lợn .

Ảnh : internet
Việc đặt tên lại cho con rể không phụ thuộc vào vào thời hạn nhanh, chậm bởi sau khi nhận hai vuông vải, có người được đặt ngay nhưng cũng có người phải vài năm hoặc cả chục năm, đến khi nào thấy cha mẹ vợ mang đến một vài miếng vải đỏ nho nhỏ cũng thêu hoa văn để cho con rể, con gái khâu vào áo những con của mình với ý nghĩa cầu mong cho chúng luôn khỏe mạnh thì đấy cũng là lúc cha mẹ vợ đã sẵn sàng chuẩn bị đặt lại tên đệm cho con rể. Nghi lễ đặt tên đệm phải chờ đón lâu là do cha mẹ vợ còn phải xem chàng rể của mình có chịu khó làm ăn, lo toan tốt cho đời sống mái ấm gia đình hay nói một cách khác là đã trở thành một người chững chạc hay chưa .
Nghi thức đặt lại tên đệm khá đơn thuần và thường được tích hợp vào ngày Tết. Gia đình nhà con rể mổ lợn cúng ma nhà ( tổ tiên ) và báo cáo giải trình đổi tên đệm mới. Bố mẹ vợ sẽ công bố trước mọi người việc đổi tên đệm cho con rể và tên đệm có ý nghĩa gì. Ví dụ, khi chưa đổi tên đệm, nếu con rể có tên Giàng A Hành thì cái tên này không có nhiều ý nghĩa lắm. Đến khi cha mẹ vợ đặt cho tên đệm là Giàng Nỏ Hành thì hai chữ Nỏ Hành lại mang ý nghĩa là “ tăng trưởng ” hoặc “ thành đạt ” …

Sau khi được đặt tên, họ hàng và dân bản cùng vui vẻ chúc rượu người mới được đặt lại tên đệm và từ nay sẽ gọi họ với cái tên đầy đủ hơn bằng cả sự kính trọng. Tên đệm cũng khiến bà con trong một bản, trong xã dễ giao tiếp với nhau hơn.

Lễ đặt tên mới là nghi thức vòng đời bắt buộc của đàn ông dân tộc Mông, chứng minh và khẳng định người đó đã có đời sống riêng và đã trưởng thành, biết lo toan đời sống, vun vén niềm hạnh phúc mái ấm gia đình .
Lễ đặt tên và Lễ đặt lại tên đệm là một trong những nét độc lạ trong kho tàng văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của dân tộc Mông, nó mang ý nghĩa nhân văn cao quý và là nét văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử độc lạ cần được lưu giữ và tăng trưởng .

Trần Hoàng

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Tin Tức