SIÊU LẠM PHÁT 1923 TẠI ĐỨC – TRI TIN INVESTMENT & EDUCATION JSC
SIÊU LẠM PHÁT 1923 TẠI ĐỨC
Mùa thu 1922, nhà báo Tây Ban Nha Eugeni Xammar được cử sang Berlin công tác làm việc, đúng vào một thời gian lịch sử dân tộc khi mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính Đức suy sụp và đồng mark mở màn tan biến trong không khí. Trong những tháng sau đó, không nơi nào trên quốc tế có những tin tức đáng chú ý quan tâm hơn là tình hình kinh tế tài chính, giá thành ở Berlin. Tháng 2/1923, Xammar viết : Hàng tuần giá vé tàu điện, giá thịt bò, giá vé nhà hát và trường học, giá báo, giá cắt tóc, đường, mỡ đều tăng. Hậu quả là chẳng ai biết số tiền họ có trong tay hoàn toàn có thể đủ tiêu đến khi nào và mọi người luôn sống trong lo âu, chẳng ai nghĩ tới gì khác ngoài ăn và uống, mua và bán và cả Berlin chỉ có một chủ đề được nói tới là đồng đôla, đồng mark và giá thành … Anh có thấy không, tôi vừa mua xúc xích, dăm bông và pho mát cho tháng rưỡi tiếp theo rồi .
Hầu như ngày nào Xammar cũng gửi về nước những câu truyện mới về thực trạng siêu lạm phát, thông tin về sự điên rồ thường nhật trong một quốc gia mà đồng xu tiền trở nên hỗn loạn. Khi cuộc chiến tranh khởi đầu vào năm 1914, một đồng USD còn đổi 4,20 mark. Sau đó, đồng xu tiền Đức liên tục mất giá và từ mùa thu 1922 thì như rơi xuống một chiếc thùng không đáy. Vào tháng 11/1923, một USD đã đổi được 4.200 tỉ mark. Hầu như không ai hiểu được điều gì đã xảy ra. Sau 3 thế hệ qua đi, nhiều thứ giờ đây nghe lại mà không thể nào tin được. Một mái ấm gia đình đã bán nhà và muốn di cư sang Mỹ, nhưng khi tới cảng Hamburg mới nhận ra rằng số tiền họ có không còn đủ cho vé tàu sang Mỹ và thậm chí còn không còn đủ tiền mua vé tàu về nhà nữa. Một người vào tiệm cafe, uống 2 ly cafe với giá 5.000 mark một ly, nhưng khi thanh toán giao dịch, họ bị đòi trên 14.000 mark với nguyên do, lẽ ra ông ta phải đặt 2 ly cafe cùng một lúc, vì trong thời hạn ông ta uống hết ly cafe đầu, giá cafe đã tăng lên. Có người muốn đi xem kịch, mang theo vài trăm triệu mark, nhưng khi tới quầy bán vé thì bọc tiền đó không đủ nữa, vì vé vào cửa đã lên tới một tỉ mark .
Trong thời gian đó, tỉ lệ lạm phát lên tới hàng chục nghìn phần trăm một tháng và trên thực tế, chẳng còn gì chắc chắn được nữa, mọi trật tự cũ đã mất và cùng với nó là niềm tin vào nền cộng hòa, nền dân chủ và nói chung là niềm tin vào tương lai. Người ta còn có thể trông đợi vào điều gì, khi một phần lớn công dân nhìn thấy những của cải dành dụm được của mình bị mất đi, bị cướp đi, trong khi nhà nước có thể dễ dàng xóa bỏ gánh nợ của mình. Nhà sử học Martin Geyer ở Munich nhận xét: Nạn lạm phát đã phá hủy nguyên tắc cơ bản của nhà nước pháp quyền về “trung thành và lòng tin”. Những kinh nghiệm cay đắng của năm 1923 còn hằn sâu trong ký ức của người Đức. Nhưng vì sao mà nạn lạm phát khi đó lại tới mức như vậy, liệu có thể ngăn cản được thảm họa đó không và nếu có thì như thế nào?
Về cơ bản, nạn siêu lạm phát đã khởi đầu với cuộc Chiến tranh Thế giới thứ Nhất. Chi tiêu cho quân đội và vũ khí vượt qua mọi năng lực tưởng tượng, nước Đức ước tính đã chi 160 tỉ mark cho cuộc chiến tranh, một số lượng khổng lồ. Đế chế này chỉ hoàn toàn có thể ngân sách được số lượng tiền khổng lồ đó bằng cách kiếm được tiền bằng những giải pháp không bình thường. Để làm điều này, ngày 4/8/1914, chỉ 3 ngày sau khi nước Đức tuyên chiến với nước Nga, Quốc hội Đức đã trải qua cái gọi là Luật tiền tệ, biến hóa một cách cơ bản thị trường tiền tệ Đức. Việc dùng vàng bảo vệ cho đồng mark đã bị hủy bỏ. Nói một cách khác, nước Đức tự do in tiền để lấy tiền ngân sách cho cuộc chiến tranh mà không có gì bảo vệ cho giá trị đồng xu tiền. Khối lượng tiền mặt được đưa vào lưu hành tăng vọt, từ 13 tỉ mark vào năm 1913 đã lên tới 60 tỉ mark khi cuộc chiến tranh kết thúc. Tuy nhiên, việc in tiền cũng không đủ để chi trả. Vì vậy, nhà nước phải vay của dân với tổng số lên tới gần 100 tỉ mark. Ban đầu, người Đức nhắm mắt ký giấy cho nhà nước vay tiền với kỳ vọng nhanh gọn có một thắng lợi quân sự chiến lược. Vì vậy, khoản nợ của nhà nước đã tăng vọt từ 5 tỉ lên 156 tỉ mark. Năm 1918, chính khách thuộc Đảng Xã hội Eduard Bernstein đã cảnh báo nhắc nhở : “ Có một số lượng giới hạn mà việc in tiền sẽ gây lạm phát, ảnh hưởng tác động tới nhu cầu mua sắm của đồng xu tiền ”. Nhưng chẳng ai chịu nghe và khối lượng tiền đưa vào lưu hành liên tục ngày càng tăng, trong khi thị trường sản phẩm & hàng hóa ngày càng co lại .
Như vậy, nước Cộng hòa Weimar ( được xây dựng ngày 9/11/1918 ) không phải ngay từ đầu đã không có năng lực chi trả, nhưng không có sự tin cậy để được vay tín dụng thanh toán. Đây là một nhà nước mới hình thành đã bị lạm phát. Nhưng việc đồng xu tiền bị phá giá, lúc khởi đầu chưa trầm trọng cũng có những tác động ảnh hưởng tích cực. Bởi vì so sánh với đồng đôla Mỹ, đồng bảng Anh hay đồng franc Pháp thì đồng mark yếu đã tạo điều kiện kèm theo cho nền kinh tế tài chính dựa vào xuất khẩu trong thời kỳ đầu của nước Cộng hòa Weimar. Trong vòng một năm, nền công nghiệp đã tăng trưởng 20 %. Năm 1922, tỉ lệ thất nghiệp đã giảm xuống dưới 1 % và đồng lương thực tế tăng. Theo nhà sử học kinh tế tài chính Carl-Ludwig Holtfrerich, lạm phát đã giúp phục sinh những hoạt động giải trí kinh tế tài chính tư nhân. Sự tăng trưởng kinh tế tài chính mạnh sau cuộc chiến tranh càng đáng chú ý quan tâm, vì cũng trong thời hạn đó, phần còn lại của kinh tế tài chính quốc tế lại đắm chìm vào suy thoái và khủng hoảng kinh tế tài chính thâm thúy. Mỹ và Anh chú ý quan tâm tới sự không thay đổi của đồng xu tiền và đồng ý tỉ lệ thất nghiệp cao tới 20 %. Trong khi đó, chính quyền sở tại Cộng hòa Weimar lại xử sự ngược lại : Họ mua sự tăng trưởng cao và công ăn việc làm với cái giá là đồng mark bị hủy hoại .
Mặc dù những chính khách ở Berlin không phải cố ý thôi thúc lạm phát, nhưng họ cũng không làm gì nhiều để chống lại xu thế này. Chiến lược này một thời hạn dài là dễ chịu và thoải mái, nhưng vô cùng nguy hại, như sau đó đã chứng tỏ. Mức thâm hụt ngân sách khổng lồ và việc trả lãi liên tục ngày càng tăng đã hạn chế năng lực hành vi của những nhà chính trị Đức. Trước hết, sự bồi thường cuộc chiến tranh lớn cho những thiệt hại của đối phương đã làm nước cộng hòa non trẻ này bị tác động ảnh hưởng nặng nề. Ngay từ hội nghị Versaille năm 1919, đoàn đại biểu Đức đã phàn nàn rằng hậu quả của việc bồi thường cuộc chiến tranh là “ mọi niềm phát minh sáng tạo, sự hứng thú lao động, sự can đảm và mạnh mẽ của doanh nghiệp ở Đức sẽ mất đi ”, mặc dầu vào thời gian đó, người ta chưa xác lập tổng số tiền phải đền bù là bao nhiêu .
Mãi sau đó, sự tranh cãi về mức độ đền bù mới công khai minh bạch bùng nổ. Năm 1921, quân liên minh xác lập mức đền bù là 132 tỉ mark vàng ( một mark vàng đương đương giá trị đồng mark vào năm 1913 ) và tới năm 1932, việc bồi thường bằng tiền và sản phẩm & hàng hóa ước tính đã trả được 26 tỉ mark vàng, tương tự 10 % thu nhập quốc dân hàng năm khi đó. Nói một cách khác, việc đền bù tuy có nặng, nhưng còn hoàn toàn có thể chịu được. Tổng số tiền phải bồi thường không gây mối đe dọa làm mất không thay đổi như sự không rõ ràng về mức độ phải bồi thường. Không những thế, bầu không khí trong Ủy ban bồi thường rất stress. Đặc biệt là người Pháp, do muốn báo thù thất bại quân sự năm 1871 nên không chịu khoan nhượng chút nào .
Vì vậy, việc phân phối gỗ, than và cột dây điện thoại cảm ứng chỉ hơi chậm một chút ít đã đủ làm xung đột leo thang vào tháng 1/1923. Người Pháp đưa 100.000 quân vào vùng Ruhr, tiếp quản việc trấn áp hầm lò và tịch thu than, làm cả vùng bị tê liệt, nguồn thu thuế quan trọng bị ùn tắc. Cả vùng Ruhr không được phép phân phối than nữa. Nước Đức phải mua nguyên vật liệu với giá đắt từ quốc tế, trả bằng ngoại tệ quý giá. Đồng thời hàng triệu người phải chịu đựng sự túng quẫn. Sau này, thị trưởng thành phố Bochum Franz Geyer thừa nhận : Cả đời tôi chưa khi nào nhìn thấy đông người bị đói long dong như vậy !. Rất nhiều trẻ nhỏ bị mắc những bệnh do thiếu thốn như còi xương. Bệnh lao cũng tăng mạnh. Tại Mannheim, trong một thành phố có 220 hộ mái ấm gia đình thì đã có 43 mái ấm gia đình bùng phát bệnh lao phổi. Dư luận khi đó đều nhất trí cho rằng người Pháp và thái độ cố chấp của họ là nguyên do gây ra hậu quả nặng nề này. Trong xã hội hình thành một sự chống đối người Pháp : Chủ những shop khước từ ship hàng người Pháp. Người dân bỏ sang đường bên kia nếu họ gặp người Pháp .
Ngay từ năm 1922, khi quân Pháp chưa vào vùng Ruhr, giá trị đồng mark đã liên tục tụt xuống. Bi kịch ngày càng trở nên trầm trọng, mức lạm phát tăng từ dưới 50 % một năm, lên trên 50 % rồi trở thành siêu lạm phát với mức trên 50 % một tháng. Nhà nước dần mất quyền trấn áp so với giá trị đồng xu tiền. Không thể lý giải việc mất đồng xu tiền này chỉ với nguyên do mang tính số lượng. Như thường thì trong nền kinh tế tài chính, sự trông chờ có một vai trò quyết định hành động. Với việc tranh cãi căng thẳng mệt mỏi về bồi thường cuộc chiến tranh, niềm tin vào tương lai kinh tế của quốc gia đã trọn vẹn mất đi. Holtfrerich cho rằng hầu hết không hề lý giải thực trạng siêu lạm phát này, nếu không kể tới việc mất lòng tin vào đồng xu tiền. Qua đó, sự trông đợi về sự tăng trưởng tương lai của giá trị đồng xu tiền đã trở nên xấu đi .
Dấu hiệu rõ ràng nhất về sự mất lòng tin này là việc những nhà cho vay tín dụng thanh toán quốc tế bất thần rút khỏi thị trường vốn của Đức. Họ bán tống bán tháo hàng loạt công trái Đức. Ngay từ khi Ngoại trưởng Walter Rathenau bị bọn cực hữu sát hại ngày 22/6/1922, mọi kỳ vọng về việc trở lại một quan hệ không thay đổi đã bị chôn vùi. Nhưng mãi đầu mùa hè 1923, tỉ giá đồng mark mới xuống dốc không phanh. Đồng mark đã mất đi cả ba tính năng của một đồng xu tiền : Nó không còn đơn vị chức năng thống kê giám sát, không còn là phương tiện đi lại giao dịch thanh toán chứ đừng nói gì tới việc giữ gìn giá trị gia tài. Nhà sử học ở Bielefeld Helmut Kerstingjohaenner chứng minh và khẳng định : Ngay từ giữa tháng 10/1922, đồng mark đã chết ! .
Trong tháng 12/1922, một USD còn đổi được 2 nghìn mark, nhưng tới tháng 4/1923 đã trở thành 20.000 mark và tới tháng 8 đã lên trên một triệu mark. Bên cạnh nhà in vương quốc, có lúc có tới trên 130 nhà in khác tập trung chuyên sâu vào việc in tiền. 1.783 máy in được quản lý và vận hành hết tốc lực những khi không thiếu giấy. Công nhân viên mang theo balo để lĩnh lương và chuyển ngay sang mua sản phẩm & hàng hóa. Tại nhiều nơi, cứ 9 giờ sáng xí nghiệp sản xuất lại phát lương công nhật cho công nhân trị giá hơn 3 chiếc bánh mỳ. Các bà vợ đã chờ ngay trước cổng xí nghiệp sản xuất để nhận tiền và hấp tấp vội vàng đi chợ mua hàng ngay, vì tới trưa người ta lại công bố tỉ giá mới. Nhiều bác sĩ chỉ nhận ngân sách khám chữa bệnh bằng sản phẩm & hàng hóa như xúc xích, trứng hoặc than. Vì Ngân sách chi tiêu liên tục tăng nên những cửa hàng không niêm yết giá. Khi những nhà chức trách bắt buộc phải niêm yết giá, họ niêm yết thật cao để phòng tăng giá. Ngay việc mai táng bằng hỏa thiêu mà nhiều công dân cũng không có tiền chi trả vì giá mai táng được gắn với giá than. Vì vậy, nhiều người lại phải mai táng theo lối truyền thống lịch sử là chôn xuống đất trong quan tài cao chưa tới 50 cm .
Mọi người sống trong căng thẳng mệt mỏi. Một mặt họ triển khai cuộc đấu tranh hàng ngày để sống sót, để có thực phẩm và chất đốt. Nhưng có một xích míc là thực ra sản phẩm & hàng hóa có đủ, nhưng lại thiếu một đồng xu tiền không thay đổi để mua. Năm 1923, Hans Luther, người sau này làm Thủ tướng đã nhận xét : Nước Đức đang có rủi ro tiềm ẩn chết đói trong khi kho đầy lương thực. Mặt khác, người ta lại phung phí không tưởng tượng nổi. Họ hoảng loạn mua để dự trữ và sống cho qua ngày. Những gia tài, vật phẩm có giá trị đáng kể là kim cương, đồ vật thời cổ xưa, đàn dương cầm và những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật. Ai có ngoại tệ thì chẳng khác gì nhà vua. Một thanh tra bưu điện đã bị bắt vì biển thủ những bức thư có gửi kèm ngoại tệ, tổng số lên tới 1.717 USD, 1.102 franken Thụy Sĩ, 114 franc Pháp. Số tiền đó đủ để mua 2 ngôi nhà, khuyến mãi người tình một chiếc đàn dương cầm và số còn lại đem quyên khuyến mãi ngay nhà thời thánh để tỏ lòng ăn năn .
Nhìn chung, những tội phạm hình sự nhỏ tăng vọt. Người ta cướp khoai tây trong ruộng, cướp những shop bánh, ném vỡ hành lang cửa số bày hàng để lấy đồ. Không chỉ có giá thành không còn trấn áp được. Mọi giá trị cũng bị đảo lộn. Tại những thành phố lớn, người ta mở những tiệm nhảy, những quán bar ăn mặc hở hang, ma túy được mua và bán, sử dụng tràn ngập. Người ta sống buông thả như không còn có ngày mai. Nhà kinh tế tài chính học Joseph Schumpeter nhận xét rằng việc đồng xu tiền mất giá kinh khủng đã gây tác động ảnh hưởng mạnh tới tính cách con người, tới đạo đức và mọi góc nhìn của đời sống văn hóa truyền thống. Trong trường hợp đó, khi đồng mark bị mất đi ý nghĩa, nhiều thành phố và doanh nghiệp đã tạo ra một đồng xu tiền riêng hoặc in đồng xu tiền trong thời điểm tạm thời cho trường hợp khẩn cấp. Một công ty công nghiệp ở miền nam nước Đức đã phát hành tờ giấy bạc mệnh giá 500.000 mark, trên đó có một câu cách ngôn : Nếu một viên than tổ ong còn đắt hơn thì hãy cho tôi vào nhà bếp. Cuối cùng tổng số có tới 2.800 loại tiền được lưu hành ở Đức .
Lúc đó, người ta nhận ra rằng chỉ có một bước ngoặt tiền tệ can đảm và mạnh mẽ mới hoàn toàn có thể ngăn ngừa việc liên tục phá giá đồng xu tiền và thiết lập lại được trật tự .
Khi 1 USD đổi được gần 4.200 tỉ mark và tỉ lệ lạm phát ước tính 750 tỉ Tỷ Lệ, cơ quan chính phủ Đức của Thủ tướng Gustav Stresemann phải hành vi với việc ngừng những máy in tiền và triển khai cải cách tiền tệ vào ngày 15/11/1923 và đưa đồng rentenmark vào lưu hành. Do không có vàng để bảo vệ giá trị đồng xu tiền, chính phủ nước nhà công bố thế chấp ngân hàng bằng bất động sản của những ngành công nghiệp và nông nghiệp trị giá 3,2 tỉ rentenmark. Khi đó, một nghìn tỉ mark cũ đổi được một rentenmark, tương tự với giá 15,4 xu của năm 1914. Từ 30/8/1924, đồng rentenmark đã trở thành đồng xu tiền chính thức và đồng xu tiền lại mở màn có giá .
Những người bị thiệt hại nhiều nhất là những người có gia tài bằng tiền, những người gửi tiết kiệm ngân sách và chi phí, những người giữ công trái, những người nhận lương hưu trí và những người sống vào tiền lãi từ vốn góp vốn đầu tư. Phần lớn những tầng lớp trung lưu đã cảm thấy mình bị tước đoạt, họ đã mất hầu hết những gì mà họ đã tích góp trong nhiều năm trời. Cả những ngân hàng nhà nước, quỹ tiết kiệm chi phí và bảo hiểm cũng bị thiệt hại nặng nề về vốn. Năm 1924, họ phần đông mở màn kinh doanh thương mại lại từ đầu .
trái lại, những người hưởng lợi là những người bị nợ nhiều, trước hết là nhà nước và những cá thể đã vay nợ để mua nhà, đất thiết kế xây dựng hoặc ruộng đất và món nợ được giảm mạnh do chuyển sang đồng rentenmark. Một số nhà công nghiệp được hưởng lợi đặc biệt quan trọng nhiều từ nạn siêu lạm phát. Hugo Stinnes, như tạp chí Time gọi ông là “ Hoàng đế mới của nước Đức ” đã mua lại được một loạt công ty từ những ngành công nghiệp nặng, báo chí truyền thông, tàu thuyền, khách sạn với những khoản nợ khổng lồ. Mùa hè 1922, Stinnes còn lôi kéo phải liên tục sử dụng “ vũ khí lạm phát ”. Nói chung, những chủ nhà máy sản xuất và những thợ thủ công là những người được lợi từ cuộc khủng hoảng cục bộ : Họ chiếm hữu máy móc, nhà xưởng, những giá trị vật chất vượt qua được sự dịch chuyển của tiền tệ. Hầu hết nông dân cũng sống rất sung túc qua thời kỳ siêu lạm phát. Nhà văn Lion Feuchtwanger diễn đạt : Nhiều nông dân có rất nhiều tiền. Có người mua cả một chuồng đầy ngựa đua, có người thì mua xe xe hơi hạng sang. Chưa khi nào nước Đức lại trải qua việc phân loại lại gia tài về cơ bản như vậy .
Nhằm ngăn ngừa thảm họa đó, lẽ ra trong thập kỷ giữa 1914 và 1924 phải có 1 số ít diễn biến khác. Lẽ ra cần có một quyền lực tối cao nhà nước có năng lực quyết định hành động, tức là một cơ quan chính phủ mạnh, được nhân dân ủng hộ, coi trọng việc sử dụng ngân sách tiết kiệm ngân sách và chi phí và dàn xếp tốt hơn với quân liên minh. Đồng thời, quốc tế, đặc biệt quan trọng là Pháp, cần chú ý quan tâm hơn tới tình hình khó khăn vất vả của nước Đức đang chịu nhiều nợ nần và xử sự một cách nhạy cảm hơn. Nhưng trước hết, lẽ ra những nước liên minh phải nhanh gọn tạo ra sự rõ ràng về mức phải bồi thường cuộc chiến tranh. Nhưng nước Đức đã rơi vào một dạng vô chính phủ về kinh tế tài chính. Không còn bình tĩnh nữa, nhiều người Đức đã tìm cách thoát khỏi trong thực tiễn cay đắng. Họ rời bỏ quốc gia. Các nhà chức trách ghi nhận năm 1923, số người di cư nhiều gấp ba lần so với năm trước đó. Nhiều người tham gia những giáo phái và nhiều người tự tử. Và hàng triệu người đã trở nên cực đoan .
Việc Adolf nổi lên không phải là ngẫu nhiên vào tháng 11/1923, đỉnh điểm của cuộc lạm phát, khi ông triển khai một cuộc thay máu chính quyền ở Munich. Phóng viên Xammar đã trực tiếp tận mắt chứng kiến cuộc thay máu chính quyền này. Trước đó, ông vừa phỏng vấn Adolf, người sẽ trở thành chỉ huy của nước Đức. Adolf công bố : Vấn đề quan trọng nhất lúc bấy giờ là ngân sách để duy trì đời sống quá cao. Chúng tôi muốn làm cho ngân sách đời sống rẻ hơn. Để làm điều này, những shop bách hóa phần lớn trong tay người D o T hái phải được chuyển giao cho sự quản trị của nhà nước. Và tất cả chúng ta hoàn toàn có thể trông chờ mọi điều kỳ diệu của những shop nhà nước này. Sau khi trải qua nạn siêu lạm phát tồi tệ nhất từ trước tới nay, những công bố của Adolf đã được phần nhiều người Đức nghe theo .
Nguồn: Sergei Alpha
Xem thêm >>> BẤT ĐỘNG SẢN, LẠM PHÁT VÀ KHI GIỚI TINH HOA XÉN LÔNG BẦY CỪU
MỜI MUA ĐẤT NỀN TÂY NINH
|  |
Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Thị Trường
