Chính sách phân phối thu nhập nhằm xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam
TCCTGVCC,TS. Hà Quang Thanh (Phó Giám đốc Thường trực Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại TP. Hồ Chí Minh)
Tóm tắt:
Chính sách phân phối vì người nghèo là tổng thể các quan điểm, tư tưởng, giải pháp và công cụ mà Nhà nước thực hiện để tác động lên các quan hệ kinh tế – xã hội và điều tiết các mối quan hệ này, nhằm đạt được mục tiêu phân phối các nguồn lực và cơ hội một cách công bằng, hiệu quả cho người nghèo. Trên cơ sở đó, đối tượng của chính sách cần hướng tới là người nghèo, người có thu nhập thấp, những đối tượng dễ gặp rủi ro trong xã hội.
Trong xã hội thời nay, nghèo sống sót ở nhiều dạng khác nhau, trong đó gồm có 3 dạng chính : Nghèo do hạn chế về năng lượng cá thể ; Nghèo do gặp rủi ro đáng tiếc ; Nghèo do hạn chế về thời cơ tăng trưởng. Để xử lý những yếu tố này, Nhà nước sử dụng những chủ trương hỗ trợ giúp người nghèo có kiến thức và kỹ năng lao động, có sức khỏe thể chất tốt để tham gia vào thị trường lao động, giúp giảm khó khăn vất vả và không thay đổi đời sống .
Bài viết tập trung phân tích các chính sách phân phối thu nhập, như: chính sách tiền lương, chính sách thuế thu nhập cá nhân, hay chính sách trợ cấp đang được áp dụng và đề xuất các nhóm giải pháp hoàn thiện chính sách phân phối thu nhập vì người nghèo của Việt Nam trong thời gian tới.
Từ khóa: Chính sách, thu nhập, xóa đói giảm nghèo, Việt Nam.
Nội Dung Chính
1. Thực trạng chính sách phân phối thu nhập vì người nghèo ở Việt Nam
Chính sách phân phối thu nhập là thuật ngữ có nhiều cách tiếp cận khác nhau, lúc bấy giờ ở nước ta còn có nhiều quan điểm khác nhau. Bài viết nêu lên 1 số ít cách tiếp cận, gồm có : Chính sách tiền lương, chủ trương thuế thu nhập cá thể và chủ trương trợ cấp .
1.1. Chính sách tiền lương
Hiện còn có những quan điểm, nhận thức và cách hiểu không thống nhất về tiền lương. Khoản 1, Điều 90, Bộ luật Lao động năm 2012 ghi rõ: “Tiền lương là khoản tiền mà người sử dụng lao động trả cho người lao động để thực hiện công việc theo thỏa thuận. Tiền lương bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác”.
Văn kiện Đại hội XI của Đảng ghi : “ Tiền lương, tiền công phải được coi là giá thành sức lao động, được hình thành theo cơ chế thị trường có sự quản trị của Nhà nước ”. [ 1 ]
Những quan điểm, nhận thức về tiền lương nêu trên đều có chung nội dung cốt lõi, coi sức lao động là hàng hóa, tiền lương là giá cả sức lao động được trao đổi, thuận mua, vừa bán theo quan hệ cung – cầu trên thị trường có sự quản lý của Nhà nước, nhằm bảo vệ người lao động trong việc thỏa thuận, chống bóc lột và đói nghèo. Do đó, chính sách tiền lương là cơ sở và căn cứ để từng bước Nhà nước hiện thực chính sách phân phối thu nhập hướng đến mục tiêu nâng cao đời sống cho người lao động và xóa đói giảm nghèo.
Đối với người có thu nhập thấp, ngoài tiền công, tiền lương họ không có nguồn thu nhập từ gia tài nào khác. Do vậy, chủ trương tiền lương là một công cụ điều tiết của Nhà nước nhằm mục đích tương hỗ có hiệu suất cao đời sống của người nghèo, người có thu nhập thấp. Chính sách tiền lương của Nhà nước trong thời hạn qua đã mang lại một số ít hiệu suất cao nhất định :
Thứ nhất, việc điều chỉnh mức lương tối thiểu của Nhà nước theo mức độ trượt giá đã tăng thu nhập cho người lao động làm công ăn lương, nhất là những người có thu nhập thấp, đáp ứng được một phần cơ bản nhu cầu cuộc sống của họ.
Thứ hai, việc kiểm soát và điều chỉnh thông số lương, biến hóa thang bảng lương là bước biến hóa quan trọng trong tiến trình cải cách tiền lương của Nhà nước, không những tăng thu nhập, mà còn tạo ra tâm ý phấn khởi cho người lao động, thôi thúc tăng hiệu suất lao động và tăng trưởng kinh tế tài chính .
Thứ ba, việc thống nhất mức lương tối thiểu chung cho khu vực doanh nghiệp nhà nước và khu vực doanh nghiệp có vốn góp vốn đầu tư quốc tế xóa bỏ mức độ bất bình đẳng thu nhập về tiền lương giữa 2 khu vực như trước kia .
Tuy nhiên, chủ trương tiền lương thời hạn qua còn 1 số ít hạn chế :
– Chưa quản lý và vận hành theo cơ chế thị trường mà do Nhà nước lao lý, bị ràng buộc với nhiều chính sách xã hội khác và bị phụ thuộc vào vào ngân sách nhà nước. Việc kiểm soát và điều chỉnh lương tối thiểu vẫn bị coi là gánh nặng của ngân sách nhà nước và tiền lương chỉ đơn thuần là phân phối cho tiêu dùng cá thể, chưa được coi là góp vốn đầu tư cho người lao động .
– Dù đổi khác liên tục những vẫn còn quá nhiều chưa ổn. Tiền lương thấp là nguyên do khiến cho người lao động không tận tâm với việc làm, tìm cách tăng thêm thu nhập ngoài lương và dẫn đến hiện tượng kỳ lạ xấu đi trong đội ngũ này, làm ngày càng tăng mức độ bất bình đẳng thu nhập .
– Vai trò điều tiết của chủ trương tiền lương còn yếu kém trong phân chia nguồn lực, cân đối cung – cầu lao động và bảo vệ công minh, chưa trấn áp được thu nhập của dân cư .
1.2. Chính sách thuế thu nhập cá nhân
Thuế thu nhập cá thể là khoản tiền thuế mà người có thu nhập phải trích nộp một phần tiền lương hoặc từ những nguồn thu khác vào ngân sách nhà nước sau khi đã tính những khoản được giảm trừ. Theo đó, thuế TNCN được thiết kế xây dựng trên nguyên tắc công minh và năng lực nộp thuế. Thuế thu nhập cá thể không đánh vào những cá thể có thu nhập thấp, vừa đủ nuôi sống bản thân và mái ấm gia đình ở mức thiết yếu. Do đó, việc nộp thuế thu nhập cá thể cũng góp thêm phần làm giảm hài hòa và hợp lý khoảng cách chênh lệch giữa những những tầng lớp dân cư .
Hàng năm, thuế thu nhập so với người có thu nhập cao góp phần vào ngân sách nhà nước tăng dần, từ 2.338 tỷ đồng năm 2012 ( chiếm 1,89 % thu ngân sách nhà nước ) lên 38.463 tỷ đồng vào năm năm ngoái ( chiếm 5,46 % thu ngân sách nhà nước ). Trung bình mỗi năm, góp phần từ thuế thu nhập với người có thu nhập cao vào ngân sách nhà nước chiếm khoảng chừng hơn 2,5 % nguồn thu ngân sách. [ 2 ]
Bên cạnh những thành công xuất sắc, vẫn còn sống sót 1 số ít hạn chế của chủ trương :
Thứ nhất, việc thu thuế thu nhập cá thể còn bỏ sót nhiều đối tượng người tiêu dùng, gây thất thoát cho ngân sách nhà nước và không bảo vệ được sự công minh cho những người phải nộp thuế .
Thứ hai, cơ quan quản trị thuế chưa có giải pháp hữu hiệu để trấn áp những khoản giảm trừ, đặc biệt quan trọng là giảm trừ gia cảnh của người nộp thuế .
Thứ ba, chính sách thuế thu nhập cá nhân chưa thu hút đối với các cá nhân là nhân lực công nghệ cao. Giảm thuế thu nhập cá nhân cho nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh cuộc cách mạng 4.0 sẽ giúp cho các doanh nghiệp thu hút nhân lực chất lượng cao, là cơ hội để tăng sức cạnh tranh trong điều kiện nền kinh tế thị trường và hội nhấp quốc tế hiện nay.
1.3. Chính sách trợ cấp
Chính sách hay chính sách trợ cấp là tổng hợp những quy phạm pháp luật pháp luật cho người lao động và một số ít thành viên trong mái ấm gia đình họ thực tiễn được hưởng một khoản tiền trong những trường hợp thiết yếu, tương thích với năng lực chi trả và điều kiện kèm theo kinh tế tài chính – xã hội của quốc gia. Nội dung chính sách trợ cấp thường gồm có những chính sách ngoài thù lao lao động như chính sách bảo hiểm xã hội, chính sách trợ giúp khi khó khăn vất vả, chính sách cấp tiền khi chấm hết hợp đồng lao động .
Trợ cấp hay trợ giúp là những chủ trương khuyễn mãi thêm biểu lộ chủ trương chăm sóc so với những người có công với cách mạng bộc lộ ở Nghị định số 58/2019 / NĐ-CP ngày 01 tháng 7 năm 2019 của nhà nước Qui định mức trợ cấp, phụ cấp khuyến mại so với người có công với cách mạng, hoặc Nghị định số 67/2007 / NĐ-CP ngày 13 tháng 4 năm 2007 về chủ trương trợ giúp so với những đối tượng người tiêu dùng bảo trợ xã hội .
Trợ cấp cho người nghèo, người có thực trạng khó khăn vất vả, người có thu nhập thấp là một trong những chủ trương phân phối lại thu nhập của nhà nước. Chính sách trợ cấp xã hội của nhà nước trong thời hạn qua bộc lộ một sự nỗ lực lớn của chính phủ nước nhà trong toàn cảnh kinh tế tài chính khó khăn vất vả như lúc bấy giờ, đã giảm bớt một phần nào gánh nặng đời sống cho những đối tượng người tiêu dùng yếu thế, người lao động có thu nhập thấp và bảo vệ phúc lợi xã hội cho người dân. Tuy nhiên, trên trong thực tiễn, chủ trương trợ cấp của nhà nước còn 1 số ít hạn chế :
– Do chịu ảnh hưởng tác động lớn từ những cuộc cuộc chiến tranh nên số người nghèo, người tàn tật, người mất sức lao động chiếm số lượng lớn, trong khi ngân sách chi cho nghành này còn hạn hẹp, nên số lượng tiền trợ cấp cho những đối tượng người dùng này còn hạn chế, chưa thể bảo vệ được đời sống của họ .
– Việc trợ cấp sai đối tượng người dùng vẫn còn xảy ra ở một vài nơi. Nhiều hộ mái ấm gia đình có tên trong list nhận tiền trợ cấp nhưng thực tiễn lại không nhận được tiền. Nhiều hộ không nghèo vẫn được nhận tiền tương hỗ người nghèo do nhiều nguyên do khác nhau .
– Nhiều chủ trương xóa đói giảm giảm nghèo còn trùng lặp cả về đối tượng người tiêu dùng và địa phận, một số ít chủ trương có phương pháp tương hỗ, trợ giúp chưa tương thích. Ví dụ : chủ trương tương hỗ tiền điện cho hộ nghèo, hộ chính sách xã hội. Một số chính chủ trương mức tương hỗ còn quá thấp, không có ảnh hưởng tác động tích cực ( chủ trương tương hỗ trực tiếp theo Quyết định số 102 / 2009 / QĐ-TTg ). Các chủ trương hầu hết tập trung chuyên sâu dưới dạng tương hỗ, cấp bằng tiền mặt hoặc hiện vật, ít chủ trương tương hỗ gián tiếp ( như cho vay ), nên chưa tạo động lực cho người nghèo thoát nghèo và giảm nghèo bền vững và kiên cố .
2. Các nhóm giải pháp hoàn thiện chính sách phân phối thu nhập vì người nghèo của Việt Nam trong thời gian tới
2.1. Công bằng trong phân phối tiền lương
Chính sách tiền lương là một trong những chủ trương quan trọng, trải qua chủ trương này sẽ ảnh hưởng tác động mạnh đến những chủ thể, như : doanh nghiệp, tổ chức triển khai, người lao động và dân cư trong xã hội. Chính sách tiền lương và công minh trong phân phối tiền lương là công cụ giúp cho người nghèo, nhất là cho người làm công ăn lương hoàn toàn có thể bảo vệ được đời sống tối thiểu. Chính sách này cần đơn cử như sau :
- Đối với khu vực doanh nghiệp, tiền lương phải đảm bảo đủ sống cho bản thân người lao động và gia đình, phải được hình thành theo quy luật thị trường và do thị trường quyết định. Nhà nước quy định tiền lương tối thiểu phải đáp ứng được nhu cầu mức sống tối thiểu của người lao động, phù hợp với mặt bằng tiền lương trên thị trường, khả năng của doanh nghiệp và trình độ phát triển của nền kinh tế. Tiền lương phải được trả đúng theo giá trị sức lao động của người lao động, tùy theo năng suất lao động của từng cá nhân và hiệu quả sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp.
- Đối với khu vực hành chính nhà nước, tiền lương phải đảm bảo là thu nhập chính của cán bộ, công chức. Đảm bảo tính công bằng trong phân phối tiền lương của khu vực này phải trên cơ sở lương phải theo năng lực công tác. Đảm bảo công bằng về tiền lương và thu nhập là nhằm đảm bảo cuộc sống cho người lao động, nhất là những lao động có mức thu nhập thấp so với mặt bằng chung của xã hội.
- Chính sách tiền lương phải dựa vào thực tiễn của đất nước và có tính đến yếu tố hội nhập quốc tế, tiềm lực của nền kinh tế, khả năng chi trả của tổ chức, doanh nghiệp, nâng cao mức sống và chất lượng sống của người lao động. Chính sách phân phối tiền lương phải điều tiết các hình thức phân phối, chú trọng nhất là phân phối theo kết quả và hiệu quả kinh tế, chất lượng công việc.
2.2. Công bằng trong phân phối lại thu nhập
– Cơ quan thuế phải có một mạng lưới quản trị thu thuế rộng, phải thay đổi hình thức thu thuế và quan trọng nhất là phải có sự phối hợp giữa cơ quan thuế và cơ quan quản trị, cấp phép kinh doanh thương mại để thanh tra rà soát những đối tượng người tiêu dùng nộp thuế. Đối với những trường hợp trốn thuế, pháp lý của nhà nước phải giải quyết và xử lý nghiêm minh để giảm thiểu thất thoát nguồn thu của ngân sách và nhằm mục đích bảo vệ công minh cho những người nộp thuế .
– Cơ quan thuế phải thiết lập mạng lưới hệ thống trấn áp tự động hóa kê khai giảm trừ gia cảnh của người nộp thuế để xử lý thực trạng nhiều người cùng khai giảm trừ cho một người nhờ vào, tránh hiện tượng kỳ lạ trốn thuế bằng hình thức này .
– Việc phân phối lại thu nhập phúc lợi xã hội cần khắc phục những hạn chế mắc phải trong thời hạn qua, như hiện tượng kỳ lạ người giàu được hưởng lợi nhiều hơn người nghèo, thậm chí còn có những nghành nghề dịch vụ chỉ có đối tượng người dùng người nghèo được hưởng lợi thì đã không ít người giàu cũng được hưởng lợi như những trợ cấp về giáo dục, y tế .
Để xử lý được thực trạng này yên cầu Nhà nước phải thắt chặt khâu quản trị, thanh tra rà soát đúng chuẩn những đối tượng người tiêu dùng của chủ trương ngay từ những cấp cơ sở. Đồng thời, phải nâng cao ý thức của dân cư, giải quyết và xử lý nghiêm với việc trá hình đối tượng người tiêu dùng hưởng chủ trương .
3. Kết luận
Ngày nay, yếu tố giảm nghèo phải được nhìn nhận theo nghĩa rộng, không riêng gì giảm nghèo với ý nghĩa tăng thu nhập mà giảm nghèo bền vững và kiên cố phải được nhìn nhận dưới góc nhìn cải tổ những nguồn lực nguồn vào cho người nghèo như trình độ giáo dục, điều kiện kèm theo y tế, chăm nom sức khỏe thể chất, những nguồn tín dụng thanh toán tương hỗ cho sản xuất và đất đai. Những nguồn lực này sẽ quyết định hành động sự công minh trong phân phối đầu ra như tiền công tiền lương và giảm bất bình đẳng về thu nhập giữa những những tầng lớp dân cư .
Chính thế cho nên, chủ trương phân phối vì người nghèo không chỉ là chủ trương xóa đói giảm nghèo đơn thuần, mà còn phải nhấn mạnh vấn đề vào góc nhìn phân phối những nguồn lực nhằm mục đích tăng năng lượng và thời cơ tiếp cận thị trường cho người nghèo .
Tư liệu trích dẫn:
1 ĐCSVN : Văn kiện Đại hội đại biểu toàn nước lần thứ XI, NXB Chính trị vương quốc, Thành Phố Hà Nội, 2011, tr. 213 .
2 Nguồn : Cổng TTĐT Tổng cục Thuế
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011.
- Bộ luật Lao động, năm 2012.
- Hoàng Triều Hoa, Chính sách hỗ trợ người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản ở Việt Nam, Tạp chí Khoa học Xã hội Việt Nam, số 8 (93), 2015.
- Nguyễn Thị Hoa, Hoàn thiện các chính sách xóa đói giảm nghèo chủ yếu ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ 2010.
- Hafiz A.Pasha, T.Palanivel (2004), Chính sách và tăng trưởng vì người nghèo: kinh nghiệm Châu Á, Chương trình phát triển Liên hiệp quốc (UNDP), 2004.
- TS. Nguyễn Ngọc Sơn (2015), Chính sách giảm nghèo ở nước ta hiện nay: Thực trạng và định hướng hoàn thiện, Tạp chí Kinh tế và Phát triển.
- UNDP (2009), Rà soát tổng quan các chương trình dự án giảm nghèo tại Việt Nam.
Vietnam’s income distribution policies to cut poverty
Senior Lecturer, Ph.D Ha Quang Thanh
Standing Vice Director, National Academy of Politics – Ho Chi Minh City Campus
Abstract:
The pro-poor distribution policy is a holistic approach consisting of perspectives, ideas, solutions and tools and it is implemented by the State to regulate socio-economic relations in order to distribute resources and opportunities fairly and effectively to the poor. The target audience of this policy is the poor, low-income people and people who are at risk in our society. In today’s society, there are many different types of the poor, and the three main types of the poor include limited personal capacity-related poverty, poverty due to risks, and limited development opportunity-related poverty .
To reduce these poverty types, the State should use policies to help the poor develop labour skills and good health to join the labour market, reduce difficulties and stabilize the poor’s lives. This paper focuses on analyzing current Vietnam’s income distribution policies, such as wage policies, personal income tax policies, or subsidy policies and proposes solutions to perfect these income distribution policies in the coming time .Keywords: Policy, income, poverty reduction, Vietnam.
Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Nông Thôn
