Nghiên cứu hoạt chất bảo vệ gan từ cây an xoa

(GLO)- Được uống nước cây an xoa từ bé để chữa bệnh viêm gan, em Phan Huỳnh Xuân Win-sinh viên Trường Đại học Tôn Đức Thắng (cựu học sinh Trường THPT Lê Lợi, TP. Pleiku) muốn tìm hiểu về thành phần có trong loài thảo dược này. Năm 2020, Win cùng người bạn cùng lớp Huỳnh Lê Nhật Tiến (hiện là sinh viên Trường Đại học Văn Lang) bắt tay nghiên cứu về hoạt tính bảo vệ và chống ung thư gan của loài an xoa. Đề tài đã đạt giải ba tại Cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh học sinh trung học lần thứ VII (năm học 2020-2021).

 

Phan Huỳnh Xuân Win san sẻ : “ Em và mẹ bị viêm gan đã khá lâu. Bên cạnh điều trị bằng thuốc tây, ba em còn liên tục chặt cây an xoa về phơi khô để nấu nước cho 2 mẹ con uống. Thắc mắc về loại thảo dược mà mình sử dụng hàng ngày, em lên mạng khám phá thì được biết, lúc bấy giờ, phần nhiều chưa có nghiên cứu nào công bố về công dụng bảo vệ gan của loài an xoa ở Nước Ta. Việc dùng an xoa trong những bài thuốc dân gian chỉ trải qua truyền miệng, chưa có cơ sở khoa học. Vì vậy, em muốn nghiên cứu và tìm ra những chất có trong cây an xoa mọc trên địa phận tỉnh để chứng tỏ, làm rõ tính khoa học của chúng ” .

Dù chưa biết đến loài cây này nhưng khi nghe bạn rủ cùng hiện thực hóa ý tưởng sáng tạo ấy, Huỳnh Lê Nhật Tiến đồng ý chấp thuận ngay. Tháng 8-2020, 2 nam sinh khởi động dự án Bất Động Sản của mình bằng việc tìm hiểu và khám phá, tích lũy tư liệu để bổ khuyết kỹ năng và kiến thức ; đồng thời, tiếp cận thực tiễn loài an xoa mọc ở xã Lơ Pang ( huyện Mang Yang ). “ Có 2 câu hỏi lớn mà chúng em đặt ra để nghiên cứu, đó là liệu rằng hoàn toàn có thể phân lập được những hợp chất từ cây an xoa thu hái tại Gia Lai ? Và cây an xoa có chứa những hợp chất bảo vệ gan để chống ung thư gan như những bài thuốc nam lúc bấy giờ hay không ? ” – Tiến cho hay .

Em Huỳnh Lê Nhật Tiến (bìa phải), Phan Huỳnh Xuân Win (giữa) cùng thầy giáo Lương Văn Tri trong 1 giờ thực hành thí nghiệm tại Trường THPT Lê Lợi. Ảnh: Mộc Trà
Em Huỳnh Lê Nhật Tiến (bìa phải), Phan Huỳnh Xuân Win (giữa) cùng thầy giáo Lương Văn Tri trong 1 giờ thực hành thí nghiệm tại Trường THPT Lê Lợi. Ảnh: Mộc Trà

Tháng 10-2020, Win và Tiến vượt quãng đường hơn 400 km từ Pleiku ra Huế để liên tục thực nghiệm đề tài ở Viện Nghiên cứu Khoa học miền Trung. Bằng niềm đam mê nghiên cứu khoa học, cộng với sự hướng dẫn tận tình của những chuyên viên ở Viện, 2 em đã dần khắc phục khó khăn vất vả để hoàn thành xong tiềm năng đề ra. Win vui tươi thông tin : An xoa thu hái về được chúng em cắt khúc, phơi khô rồi đem ngâm với methanol có sự tương hỗ của thiết bị siêu âm Selecta. Cao methanol phân tán trong nước, sau đó chiết phân bổ với những dung môi có độ phân cực khác nhau để thu được những phân đoạn tương ứng. Dựa vào những giải pháp sắc ký cột pha thường, pha hòn đảo, sephadex, diaion, chúng em đã phân lập được 5 hợp chất của cây an xoa, gồm : 4,5 – dihydroblumenol A ( 1 ) ; kaempferol-3-ß-D – ( 6 – O-trans-p-coumaroyl ) glucopyranoside ( 2 ) ; 3,4 ‘, 7,8 – tetrahydroxyflavone ( 3 ) ; 2 – O-ß-D-glucopyranosyl methyl salicylate ( 4 ) và 3 – O-methylquercetin ( 5 ). Với sự trợ giúp chuyên viên ở Viện, tác dụng nhìn nhận tính năng trên tế bào gan của những hợp chất phân lập này cho thấy, hợp chất ( 2 ) và ( 3 ) có công dụng bảo vệ gan khá tốt ; trong đó, hợp chất ( 3 ) có tính năng tốt nhất. Riêng những hợp chất còn lại chưa biểu lộ hoạt tính bảo vệ gan ở nồng độ nghiên cứu. Qua đây, chúng em đã chứng minh và khẳng định được rằng, cây an xoa có năng lực ứng dụng làm thuốc bảo vệ gan. Tuy nhiên, nếu có điều kiện kèm theo lan rộng ra và tăng trưởng đề tài, chúng em sẽ thực thi thử nghiệm trên động vật hoang dã sống cũng như trên khung hình người để nhận định và đánh giá trên được vững chãi hơn .

 

Win và Tiến (bìa phải) nhận giải ba với đề tài nghiên cứu về cây An xoa tại Cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh học sinh trung học lần thứ VII, năm học 2020-2021 (ảnh chụp tháng 1-2021). Ảnh: Mộc Trà
Phan Huỳnh Xuân Win và Huỳnh Lê Nhật Tiến (bìa phải) nhận giải ba với đề tài nghiên cứu về cây an xoa tại Cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh học sinh trung học lần thứ VII, năm học 2020-2021 (ảnh chụp tháng 1-2021). Ảnh: Mộc Trà

Theo Từ điển cây thuốc Việt Nam (bộ mới) của tác giả Võ Văn Chi, cây an xoa (tổ kén cái, dó lông…) có tên khoa học là Helicteres hirsuta Lour, thuộc họ Trôm (Sterculiaceae). Dạng cây bụi, cao 1-3 m, nhánh hình trụ, có lông; lá hình trái xoan. Trên thế giới, an xoa có mặt ở Campuchia, Lào, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Myanmar, Philippines và Thái Lan. Riêng nước ta, cây mọc nhiều ở Bình Phước, Lâm Đồng và các tỉnh miền núi phía Bắc. Cây an xoa có mùi thơm nhẹ, vị gần giống trà, không quá đắng; thường được người dân dùng làm thuốc chữa ung nhọt, kiết lỵ, đậu sởi, cảm cúm, đái dắt…

Nói về thành công xuất sắc của con trai, bà Huỳnh Thị Thanh Huệ ( mẹ Win ) không giấu được niềm vui : “ Win học khá tốt môn Hóa nhưng đây là lần tiên phong con thử sức ở nghành nghiên cứu khoa học. Vì loài cây an xoa tương quan mật thiết tới mái ấm gia đình nên con rất tận tâm với đề tài. Tôi vui mừng khi 2 con đã đạt được hiệu quả mong ước và trở nên tự tin hơn. Sau tác dụng nghiên cứu của những con, chúng tôi và cả những người đang sử dụng cây an xoa để uống cũng thấy yên tâm hơn khi biết được đúng chuẩn thành phần, tính năng của nó ” .

Là người trực tiếp hướng dẫn Win và Tiến trong suốt quy trình nghiên cứu về hoạt chất của cây an xoa, thầy Lương Văn Tri-giáo viên Trường trung học phổ thông Lê Lợi rất tự hào về 2 học trò của mình, nhất là khi đề tài này đạt giải ba tại Cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh học viên trung học lần thứ VII ( năm học 2020 – 2021 ). “ Đề tài những em lựa chọn khá mê hoặc và ý nghĩa, hoàn toàn có thể ứng dụng vào việc tương hỗ chữa bệnh một cách đúng đắn và khoa học. Thông qua việc nghiên cứu và thực nghiệm, những em cũng chứng tỏ được năng lực vận dụng linh động, hiệu suất cao kiến thức và kỹ năng đã học trên lớp vào xử lý những yếu tố trong thực tiễn đời sống ” – thầy Tri đánh giá và nhận định .

 

MỘC TRÀ