Dự kiến thay đổi nhiều chính sách bảo hiểm xã hội

Thiết kế mạng lưới hệ thống đa tầng, giảm năm đóng để hưởng lương hưu, thêm chính sách thai sản cho người đóng BHXH tự nguyện … dự kiến là những đổi khác khi sửa Luật BHXH .Tại tọa đàm ngày 21/12, ông Trần Hải Nam, Vụ phó Bảo hiểm xã hội, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, san sẻ về khuynh hướng chủ trương BHXH đến năm 2030 và dự kiến sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội. Cơ quan soạn thảo sẽ tập trung chuyên sâu vào những nhóm chủ trương nhằm mục đích lan rộng ra diện bao trùm người đóng, hạn chế rút BHXH một lần .Thứ nhất là thiết kế xây dựng mạng lưới hệ thống BHXH đa tầng, linh động bằng cách bổ sung những lao lý trợ cấp hưu trí xã hội gồm : Trợ cấp hưu trí xã hội ; mạng lưới hệ thống BHXH khu vực bắt buộc lẫn tự nguyện ; bảo hiểm hưu trí bổ sung .

Luật sửa đổi sẽ bổ sung quy định trợ cấp đối với người lao động đóng BHXH nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu, nếu không nhận BHXH một lần sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội sớm hơn và mức trợ cấp hàng tháng cao hơn.

Ông Trần Hải Nam, Vụ phó Vụ Bảo hiểm xã hội tại hội thảo về chính sách BHXH, ngày 21/12. Ảnh: BTCÔng Trần Hải Nam, Vụ phó Vụ Bảo hiểm xã hội tại hội thảo chiến lược về chủ trương BHXH, ngày 21/12. Ảnh : BTCHai là để lan rộng ra diện bao trùm BHXH bắt buộc, cơ quan soạn thảo sẽ bổ sung lao động tham gia, gồm có chủ hộ kinh doanh thương mại, người quản trị doanh nghiệp, người quản trị điều hành quản lý HTX không hưởng lương, lao động thao tác không trọn thời hạn ( thời vụ ) .Thống kê tới cuối năm 2019, cả nước có khoảng chừng 5,6 triệu hộ kinh doanh thương mại thành viên chưa thuộc diện đóng BHXH bắt buộc và chỉ một chút ít trong số này tham gia BHXH tự nguyện. Chưa kể còn khoảng chừng 23.000 hợp tác xã với 6 triệu thành viên tham gia và 1,2 triệu lao động thao tác, tuy nhiên chỉ khoảng chừng 7.000 hợp tác xã với 41.000 lao động đóng BHXH bắt buộc .Chính sách cũng sẽ tăng mức tương hỗ từ ngân sách Nhà nước, bổ sung chính sách thai sản để lôi cuốn người dân tham gia BHXH tự nguyện .Ba là sửa đổi điều kiện kèm theo hưởng chính sách hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng tối thiểu từ 20 xuống 15, tiến tới còn 10 năm. Việc kiểm soát và điều chỉnh tạo điều kiện kèm theo cho người lao động tham gia BHXH muộn, đóng BHXH trong thời hạn ngắn được hưởng lương hưu. Chính sách sẽ bổ sung những pháp luật mới nhằm mục đích giảm dần tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội tương thích với năng lực ngân sách .Với BHXH một lần, người lao động vẫn sẽ được rút nếu có nhu yếu, tuy nhiên chủ trương có thêm nhiều lao lý khuyến khích lao động liên tục góp phần để hưởng lương hưu thay vì về một cục .Ngoài ra, ban soạn thảo sẽ bổ sung lao lý quản trị thu, nộp BHXH để ngăn ngừa gian lận, trốn đóng, chậm đóng BHXH và đa dạng hóa hình thức góp vốn đầu tư Quỹ BHXH theo nguyên tắc bảo đảm an toàn, vững chắc, hiệu suất cao .Ông Nam cho hay, cơ quan trình độ đẩy nhanh kiến thiết xây dựng dự luật để trình lên Trung ương vào năm 2022, không đợi tới năm 2023 mới đưa vào chương trình, cho thấy tính cấp bách của việc sửa luật. Quá trình kiến thiết xây dựng chủ trương, ban soạn thảo sẽ lấy quan điểm chuyên viên độc lập, địa phương, từng vùng miền, những nhóm lao động chịu tác động ảnh hưởng, hướng tới tiềm năng phúc lợi lâu dài hơn cho toàn bộ nhóm, trong đó có nhóm yếu thế, lao động phi chính thức .Với người lao động rút BHXH một lần, ông Nam đánh giá và nhận định không hẳn xuất phát từ sống sót của chủ trương. Song việc họ rút lại là trường hợp bất đắc dĩ khi mất thu nhập, không có trợ cấp nên cũng cần có những chủ trương tương hỗ song hành, như trợ cấp từ Quỹ bảo hiểm thất nghiệp cho lao động trong quy trình tìm kiếm việc làm mới. ” Tuyên truyền thế nào đi nữa mà đời sống lao động khó khăn vất vả thì việc họ rút một lần là tất yếu “, ông nói .
Những khoảng trống trong lưới an sinh

Những khoảng chừng trống trong lưới phúc lợi

Những “khoảng trống” trong lưới an sinh hiện nay. Video: Tạ Lư

Phân tích những “lỗ hổng” trong chính sách BHXH hiện nay, nghiên cứu của Oxfam Việt Nam đã chỉ ra đa phần lao động phổ thông đang thiếu vắng chế độ an sinh, dù đã tham gia lực lượng lao động chính thức. Người đóng BHXH bắt buộc có mức tiền lương bình quân đóng tăng từ năm 2007 đến nay, song mức hưởng thực tế lại giảm dần và chưa được điều chỉnh tương xứng với sự gia tăng của lạm phát.

Chế độ hưu trí, tử tuất của người đóng BHXH bắt buộc và tự nguyện khá tương đương, nhưng vẫn có độc lạ. Khu vực tự nguyện không có hưu trước tuổi, hưu do suy giảm năng lực lao động ; không có chính sách tuất hàng tháng mà chỉ có tuất một lần ; không có những chính sách thời gian ngắn như thai sản, ốm đau, bệnh tật, tai nạn đáng tiếc lao động hay trợ cấp thất nghiệp .PGS.TS Giang Thanh Long, giảng viên hạng sang trường Đại học Kinh tế quốc dân, nhìn nhận cú sốc Covid-19 lần thứ tư đã trình diện những chưa ổn trong mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội, đơn cử là hàng triệu lao động phi chính thức chưa được hưởng nhiều quyền lợi và nghĩa vụ. Với lao lý về mức đóng – hưởng và phong cách thiết kế hưu trí đơn tầng trong toàn cảnh già hóa dân số nhanh gọn trở thành thử thách lớn với vững chắc của Quỹ hưu trí và sự san sẻ giữa những thế hệ trong tương lai .Tỷ lệ bao trùm BHXH bắt buộc lúc bấy giờ cũng chưa đồng đều, khi người lao động tham gia đa phần ở đồng bằng sông Hồng ( Thành Phố Hà Nội, Thành Phố Bắc Ninh ) và Đông Nam Bộ ( Tỉnh Bình Dương, TP TP HCM ). Bởi khu vực này lôi cuốn góp vốn đầu tư quốc tế, tập trung chuyên sâu nhiều lao động, công nhân thao tác. Ngược lại, tỷ suất thấp nhất ở Tây Nguyên và Trung du miền núi phía Bắc vì đa phần là lao động phi chính thức .Tiền lương đóng BHXH tự nguyện quá trình 2008 – năm nay của người lao động đạt khoảng chừng 2,9 triệu đồng, tuy nhiên từ năm 2017 đến nay chỉ khoảng chừng 1,23 triệu mỗi người và có xu thế giảm mạnh nhất từ năm 2020. Tỷ lệ phụ nữ tham gia mạng lưới hệ thống cao hơn phái mạnh bởi luôn lo ngại cho tuổi già và mối chăm sóc lớn nhất của họ là chính sách thai sản. Đây là những gợi mở cho những cơ quan quản trị trong thiết kế xây dựng chủ trương để thôi thúc lao động tham gia .Các cụ già ngồi trò chuyện ven hồ Tây, Hà Nội, tháng 10/2018. Ảnh: Đình TùngCác cụ già ngồi trò chuyện ven hồ Tây, TP.HN, tháng 10/2018. Ảnh : Đình Tùng

Khuyến nghị nhằm tăng độ bao phủ BHXH, theo PGS Giang Thanh Long, ba yếu tố giúp mở rộng khu vực bắt buộc, là tăng hấp dẫn cho chế độ hưởng, linh hoạt số năm đóng góp tối thiểu và mức hưởng tối đa; tuyên truyền phải đúng thời điểm; xây dựng cơ chế liên thông với cơ quan thuế để giám sát doanh nghiệp, đảm bảo có đóng thuế thì phải đóng BHXH cho lao động.

BHXH tự nguyện cần tăng tiền tương hỗ của Nhà nước cho hộ nghèo, cận nghèo và bỏ mức tiền đóng tối thiểu. Bởi pháp luật này hoàn toàn có thể khiến lao động phi chính thức nghèo hóa đi, đóng xong thì không còn tiền để bảo vệ mức sống tối thiểu. Về lâu dài hơn cần thôi thúc chính thức hóa quan hệ lao động, chuyển dời từ nhóm không có hợp đồng lao động hoặc thỏa thuận hợp tác miệng sang nhóm có hợp đồng thời gian ngắn hoặc chính thức để đưa lao động vào khu vực đóng BHXH bắt buộc .Với những mái ấm gia đình có con đi học hoặc người phụ thuộc vào như cha mẹ già, 1 số ít nước có chủ trương miễn giảm học phí cho con cháu, đổi lại người lao động phải tham gia BHXH. Trung Quốc tương hỗ tiền cho cha mẹ già để người con đóng BHXH. Đây cũng là những gợi ý mà Nước Ta hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm trong quy trình sửa đổi luật bởi với người lao động có người nhờ vào trong mái ấm gia đình .Theo ông Long, cũng cần có một cuộc khảo sát thực địa về thu nhập của từng nhóm lao động đã đổi khác, giảm sút thế nào sau hai năm chịu ảnh hưởng tác động của dịch. Vì hoàn toàn có thể nhiều người sẽ ” tỉnh ” ra khi không đóng BHXH, không có tương hỗ, không có trợ cấp thất nghiệp .Ông Phạm Quang Tú, Phó giám đốc vương quốc của Oxfam tại Nước Ta, thông tin cả nước có khoảng chừng 35 triệu lao động phi chính thức, cũng là nhóm mà BHXH tự nguyện hướng tới, tuy nhiên người tham gia chỉ trên một triệu, chiếm khoảng chừng 2,8 %. Việt Nam cần tăng trưởng mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội phong phú, đa tầng, tân tiến, trên nguyên tắc công minh, san sẻ và vững chắc cho toàn bộ người lao động .Chính sách cần theo hướng linh động về số năm đóng và từng bước bổ sung những chính sách trong BHXH tự nguyện để thu hẹp khoảng cách giữa hai khu vực, đồng thời biến hóa về lao lý đóng, hưởng, tương hỗ mức đóng với những nhóm lao động trong khu vực chính thức. Việc tuyên truyền cũng cần thích hợp với vùng miền và tương thích với việc làm của người lao động .” Tiếng nói của người lao động cần được những nhà quản trị xem xét và vận dụng một cách tương thích trong quy trình sửa đổi chủ trương “, ông nói .Luật Bảo hiểm xã hội ( sửa đổi ) dự kiến trình Quốc hội xem xét cho quan điểm lần đầu tại kỳ họp tháng 12/2022 của Quốc hội khóa XV, trải qua vào tại kỳ họp tháng 5/2023 và có hiệu lực thực thi hiện hành từ 1/1/2024 .

Đến cuối 2020, Việt Nam có khoảng 14,1 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu. Hơn 3,1 triệu người trong số đó đang được hưởng lương hưu và bảo hiểm xã hội hàng tháng; 1,8 triệu người hưởng trợ cấp hưu trí. Còn hơn 9,2 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu chưa được hưởng một tầng an sinh nào khác.

Bảo hiểm xã hội Nước Ta thống kê, trung bình người tham gia BHXH góp phần trong 28 năm với tỷ suất 22 % vào quỹ hưu trí và tử tuất, hưởng lương hưu trung bình 25 năm với tỷ suất hưởng 70,1 % .

Hồng Chiêu