Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là gì?

Sau năm 1960 miền Bắc đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, tiến hành xây dựng đất nước theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp và đã gặt hái được nhiều thành công. Tuy nhiên, theo thời gian cùng với sự đổi mới của thế giới và trong nước, cơ chế này đã lộ rõ nhiều hạn chế mà đòi hỏi Nhà nước cần có sự đồi mới để phát triển nhiều hơn. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là gì? Đặc trưng ra sao? Ưu nhược điểm như thế nào? Hãy cùng Chúng tôi tham khảo bài viết dưới đây.

Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là gì?

Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là chính sách trong đó nền kinh tế hoạt động dưới sự trấn áp của Nhà nước về những yếu tố sản xuất cũng như phân phối về thu nhập .
Nhà nước can thiệp sâu vào những hoạt động giải trí của nền kinh tế, không coi trọng những quy luật thị trường. Kinh tế Nhà nước và kinh tế tập thể giữ vai trò chủ yếu, những thành phần kinh tế khác phần đông không được chú trọng. Các chính sách này tuy có những ưu điểm thích hợp cho thực trạng của quốc gia thời kỳ cũ nhưng đồng thời cũng có nhiều hạn chế ngưng trệ sự tăng trưởng của quốc gia sau này .

Các đặc trưng cơ bản của cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp

– Nhà nước quản trị kinh tế đa phần bằng mệnh lệnh hành chính dựa trên mạng lưới hệ thống chỉ tiêu, pháp lệnh cụ thể áp từ trên xuống dưới. Nhà nước thiết kế xây dựng những chỉ tiêu một cách chủ quan, sau đó đưa xuống cho những doanh nghiệp, thậm chí còn cả hợp tác xã thực thi. Và việc cấp phép vốn, vật tư, giao nộp mẫu sản phẩm cho Nhà nước cũng đều nằm trong chỉ tiêu kế hoạch Nhà nước giao cho. Điều này, buộc những doanh nghiệp, hợp tác xã chỉ chăm sóc đến một yếu tố duy nhất đó là hoàn thành xong chỉ tiêu .
– Cơ quan hành chính can thiệp quá sâu vào hoạt động giải trí sản xuất, kinh doanh thương mại của những doanh nghiệp. Những thiệt hại về vật chất do những quyết định hành động không đúng gây ra thì giá thành Nhà nước phải gánh chịu. Mặt khác, Nhà nước chỉ coi trọng kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể, điều này làm hạn chế sự tăng trưởng và góp phần vào nền kinh tế của những thành phần kinh tế khác. Hậu quả là cơ quan quản trị Nhà nước làm thay tính năng quản trị sản xuất kinh doanh thương mại của doanh nghiệp .
– Quan hệ sản phẩm & hàng hóa – tiền tệ bị coi nhẹ, chỉ là hình thức, quan hệ hiện vật là hầu hết. Trong thời kỳ này, những công cụ như Chi tiêu, lãi suất vay, tiền lương chỉ vận dụng để đo lường và thống kê một cách hình thức. Giá cả không phản ánh quan hệ cung và cầu. Mặt khác, tiền lương được lao lý theo cấp bậc hành chính và thâm niên, tính theo chủ nghĩa trung bình, không tính theo hiệu suất cao lao động của mỗi người. Tất cả đó đã dẫn đến thực trạng khan hiếm sản phẩm & hàng hóa khiến đời sống chật vật không những về số lượng mà cả về chất lượng của nhiều loại sản phẩm .
– Bộ máy quản trị cồng kềnh, nhiều cấp trung gian
Hệ thống thể chế chưa đồng nhất, còn chồng chéo, thiếu thống nhất, thủ tục hành chính còn rườm rà, phức tạp, trật tự, kỷ cương chưa nghiêm. Tổ chức cỗ máy cồng kềnh nhiều tầng nấc, phương pháp quản trị hành chính vừa tập trung quan liêu vừa phân tán chưa thông suốt. Trong khi đó, đội ngũ cán bộ công chức còn nhiều điểm yếu về phẩm chất, niềm tin, nghĩa vụ và trách nhiệm .

Đánh giá về cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp

Thứ nhất: Về ưu điểm

– Đối với kinh tế: Trong thời kỳ kinh tế còn tăng trưởng chủ yếu theo chiều rộng thì cơ chế này có tác dụng nhất định, nó cho phép tập trung tối đa các nguồn lực kinh tế vào mục đích chủ yếu trong từng giai đoạn và điều kiện cụ thể, đặc biệt trong quá trình công nghiệp hóa theo xu hướng ưu tiên phát triển công nghiệp nặng.

– Đối với văn hóa truyền thống : Biểu hiện rõ nhất của chính sách này là tuy những văn nghệ sĩ được tập hợp trong những hội sáng tác, nhưng cơ cấu tổ chức và cách thao tác của những hội này đa phần vẫn giống như mọi cơ quan hành chính sự nghiệp nhà nước. Văn nghệ sĩ chuyên nghiệp là những cán bộ trong biên chế, những viên chức ăn lương để sáng tác. Điều này có những mặt tốt, đã từng phát huy được hiệu suất cao .
– Đối với xã hội : Cơ chế này sinh ra trong thời kỳ quốc gia vừa bước qua những năm tháng đau thương của cuộc chiến tranh. Tình hình xã hội còn nhiều rối ren, phức tạp. Vì vậy, chính sách đã góp thêm phần không thay đổi đời sống xã hội, duy trì trật tự xã hội .

Thứ hai: Về hạn chế

– Đối với kinh tế : Theo thời hạn, chính sách này ngày càng không tương thích với thực trạng của quốc gia. Nó làm thủ tiêu cạnh tranh đối đầu, ngưng trệ tân tiến khoa học – công nghệ tiên tiến, triệt tiêu động lực kinh tế so với người lao động, không kích thích tính năng động, phát minh sáng tạo của những đơn vị chức năng sản xuất kinh doanh thương mại. Chính điều này đã làm cho nền kinh tế rơi vào thực trạng ngưng trệ, khủng hoảng cục bộ .
– Đối với văn hóa truyền thống :

Quy luật sàng lọc không phát huy được tác dụng. Số lượng văn nghệ sĩ chuyên nghiệp đến một lúc nào đó sẽ vượt quá tỷ lệ cần thiết so với số dân, đồng thời cũng quá tải so với khả năng cung cấp vật chất của kinh tế đất nước.

Mặt khác, do bị “ viên chức hóa ”, văn nghệ sĩ không sống đa phần bằng sáng tác. Một số người trở thành quan chức đầu ngành, ngoài những quyền lợi và nghĩa vụ của những viên chức cấp cao, nếu vẫn sáng tác, họ còn được mặc nhiên hưởng độc quyền của lối “ khen chê theo chức vụ ”, và năng lực quan liêu hóa, xa rời đời sống nhân dân lại nhiều hơn những đồng nghiệp khác. Một số khác, dần dà tỏ rõ không có kĩ năng đặc biệt quan trọng, nhưng không bị luật sàng lọc gạt bỏ để chuyển nghề, cho nên vì thế rất dễ tìm đến những đề tài nhất thời, cục bộ, dễ chạy theo minh họa cho những chủ trường vốn chỉ có ý nghĩa nhất thời ngắn ngủi, tạo ra một số lượng quá lớn những tác phẩm xoàng xĩnh, nhạt nhẽo, vô thưởng vô phạt, hạ thấp trình độ chung của văn nghệ .
– Đối với xã hội : Sản xuất công – nông nghiệp đình đốn. Lưu thông, phân phối ách tắc. Lạm phát ở mức ba số lượng. Đời sống của những những tầng lớp nhân dân sa sút chưa từng thấy. Ở thành thị, lương tháng của công nhân, viên chức chỉ đủ 10 – 15 ngày. Ở nông thôn, vào lúc giáp hạt có tới hàng triệu mái ấm gia đình nông dân thiếu ăn. Tệ nạn xã hội lan rộng. Lòng dân không yên .

Trên đây là câu trả lời và một số câu hỏi liên quan đến Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là gì? và một số vấn đề liên quan. Mong rằng đây sẽ là một nguồn tài liệu bổ ích có thể giúp Quý bạn đọc trong quá trình nghiên cứu và học tập. Nếu vẫn còn thắc mắc hoặc để biết thêm nhiều thông tin, Quý bạn đọc có thể liên hệ với chúng tôi để được tư vấn. Chúc các bạn học tập thật tốt. Xin cảm ơn.

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Thị Trường