Giải mã nguyên nhân khiến Đế chế Ottoman kiêu hùng tồn tại hơn 600 năm sụp đổ chóng vánh

Hành trình 624 năm ra đời, phát triển hùng mạnh rồi dần lụi tàn của Đế chế Ottoman được lịch sử ghi lại như thế nào, National Geographic sẽ đưa độc giả tìm hiểu vấn đề.

Đế chế Ottoman (còn được gọi là Đế chế Thổ Nhĩ Kỳ) phát triển từ một thành trì của Thổ Nhĩ Kỳ ở bán đảo Anatolia thành một quốc gia rộng lớn. Ở thời kỳ hưng thịnh nhất, lãnh thổ của Đế chế Ottoman gồm các vùng Tiểu Á, Trung Đông, nhiều phần ở Bắc Phi, và đa phần đông nam châu Âu đến tận Kavkaz. Phía Bắc giáp tận Vienna, Áo – Phía Đông giáp Vịnh Ba Tư – Phía Tây giáp Algeria – Phía Nam giáp Yemen.

Lãnh thổ của Đế chế Ottoman tính đến năm 1683 (màu nâu). Nguồn: National Geographic

Thành công của Đế chế Ottoman nằm trong mạng lưới hệ thống quản trị tập trung chuyên sâu của những người đứng đầu. Việc nắm trong tay 1 số ít tuyến thương mại sinh lợi nhất quốc tế, giúp cho đế chế này nhanh gọn có được sự phong phú. Trong khi đó, mạng lưới hệ thống quân sự chiến lược được tổ chức triển khai tuyệt vời và hoàn hảo nhất giúp cho Ottoman nắm trong một trong những đội quân mạnh nhất trong lịch sử dân tộc .Nhưng, Đế chế Ottoman cũng không nằm ngoài quy luật Trỗi dậy rồi phải Sụp đổ. Hơn 6 thế kỷ Đế chế Ottoman trỗi dậy can đảm và mạnh mẽ từ Anatolia, sau cuối nó đã sụp đổ một cách thảm khốc trong toàn cảnh Thế chiến thứ nhất của quả đât .Đế chế Ottoman được xây dựng lần tiên phong ở vùng tây-bắc Anatolia thời nay ( Tiểu Á ) bởi Osman I, một thủ lĩnh bộ lạc Thổ Nhĩ Kỳ du mục, vào cuối những năm 1200 .Cuối thế kỷ 13, Osman I khởi đầu chinh phục khu vực Anatolia bằng cách phát động những cuộc tiến công chống lại Đế chế Byzantine ( Đế quốc Đông La Mã ) đang suy yếu .Khoảng năm 1299, ông công bố mình là chỉ huy tối cao của Tiểu Á, và những người kế vị của ông đã lan rộng ra ngày càng xa hơn vào chủ quyền lãnh thổ Đế chế Byzantine với sự giúp sức của lực lượng quân đội đánh thuê từ bên ngoài .Chân dung thế kỷ 16 của Osman I, vị vua tiên phong của Đế chế Ottoman. Nguồn : BRIDGEMAN IMAGESĐến giữa thế kỷ 14, người Ottoman đã tiến về phía tây và chiếm quyền trấn áp Balkan. Chỉ 100 năm sau, Đế quốc Ottoman đã giúp lật đổ Đế chế La Mã, và đến thế kỷ 17, Đế chế Ottoman đã lan rộng ra sang những khu vực ở phía tây châu Á, đông nam và TT châu Âu, bắc và hướng đông bắc châu Phi, và vùng Kavkaz .Tính đến thời gian đó, chủ quyền lãnh thổ Đế quốc Ottoman bao trùm 5,1 triệu km vuông và trấn áp dân số khoảng chừng 15 triệu người. Đế quốc Ottoman trở thành một trong những đế chế lớn nhất và hùng mạnh nhất trong lịch sử dân tộc loài người .Vào năm 1453, hậu duệ của Osman, gọi là Ottoman, ở đầu cuối đã khiến Đế quốc Byzantine phải quỳ phục khi người Ottoman chiếm được ‘ thành phố không hề chinh phục ‘ Constantinople. Thành phố được đặt tên theo Constantine, nhà vua Kitô giáo tiên phong của Rome, sau đó được biết đến với cái tên Istanbul .Đế chế Ottoman mở ra một triều đại mới, lấy thủ đô hà nội là Istanbul, liên tục lan rộng ra bờ cõi chủ quyền lãnh thổ rộng khắp Balkan, Trung Đông và Bắc Phi .Dưới triều đại của Suleiman I ( hay Suleiman nhà làm luật ) – vị Sultan ( Quốc vương ) thứ 10 và trị vì lâu nhất nhất của Đế chế Ottoman, đã đưa Ottoman bức vào thời kỳ hưng thịnh nhất trong lịch sử dân tộc từ thế kỷ 16 trở đi .Họa phẩm về Suleiman I ( 1494 – 1566 ) được xem là của Titian – danh họa Italia, khoảng chừng năm 1530 .Lịch sử quốc tế công nhận Suleiman I ( 1494 – 1566 ) là nhà quân chủ nổi tiếng nhất châu Âu thế kỷ 16. Với thành tựu tái thiết kế xây dựng mạng lưới hệ thống pháp lý nhà Ottoman, ông là người làm ra sự tột đỉnh vinh quang của nền quân sự chiến lược, chính trị và kinh tế tài chính của Đế chế Ottoman .

Không những thế, dưới triều đại của ông, nghệ thuật, kiến trúc của Ottoman phát triển mạnh mẽ, đạt đến tầm cao mới.

Tất nhiên, không hề không có góc tối của một đế chế hùng cứ một vùng to lớn như vậy trong lịch sử vẻ vang. Vẫn còn những đấu đá, tranh giành quyền lực tối cao giữa hoàng thân quốc thích của những Sultan. Vẫn còn những nô lệ phải lao động và buộc phải vào quân ngũ, Giao hàng cho nhà nước. Song, nhìn chung, người dân của đế chế nói chung được hưởng độc lập, tự do tôn giáo, không thay đổi kinh tế tài chính và chính trị .Vào thời kỳ đỉnh điểm, Đế chế Ottoman là một thế lực đáng gờm trong map chính trị châu Âu và là nơi có nhiều Kitô hữu hơn người Hồi giáo. Nhưng bước vào thế kỷ 17, Đế chế Ottoman khởi đầu mất đi thành trì .Dù vẫn triển khai những cuộc chinh phạt chủ quyền lãnh thổ mới, vùng đất mới nhưng sau thất bại trong việc chinh phục Vienna lần thứ hai vào năm 1683, Đế chế Ottoman khởi đầu suy yếu .Nguồn : History. comMưu đồ chính trị trong thời kỳ quản lý của Sultan ; những cường quốc châu Âu thay nhau củng cố quyền lực tối cao ; cạnh tranh đối đầu kinh tế tài chính nóng bức vì những tuyến thương mại mới ; và sự khởi đầu của Cách mạng công nghiệp đều làm mất tính không thay đổi của đế chế một thời vô song .Đến thế kỷ 19, Đế chế Ottoman suy yếu thực sự khi chủ quyền lãnh thổ ngày càng bị thu hẹp, kinh tế tài chính sụt giảm và khởi đầu ngày càng tăng sự phụ thuộc vào vào phần còn lại của châu Âu .Các cuộc cuộc chiến tranh Balkan ( Balkan Wars ) trong hai năm 1912 và 1913 đã khiến Đế chế Ottoman hao tổn rất lớn về chủ quyền lãnh thổ và dân số. Cụ thể, Đế chế Ottoman mất 33 % chủ quyền lãnh thổ và 20 % dân số sau những đại chiến diễn ra tại bán đảo Balkan, miền đông nam châu Âu .

Đến giữa thế kỷ 19, Đế chế Ottoman đã thực hiện một cuộc cải cách nhằm hiện đại hóa đất nước, cố gắng lấy lại một phần sức mạnh đã mất. Những nỗ lực này phần lớn không thành công, và trong Thế chiến I, đế chế đã hoàn toàn suy tàn.

Khi Thế chiến thứ nhất (1914-1918) nổ ra, Đế chế Ottoman đã gia nhập một liên minh bí mật với Đức. Cuộc chiến sau đó là thảm họa bởi sự sụp đổ của Đế chế Ottoman là hậu quả trực tiếp từ Thế chiến I. Hơn hai phần ba quân đội Ottoman bỏ mạng trong Thế chiến I và có tới 3 triệu dân thường thiệt mạng.

Trong số đó có khoảng chừng 1,5 triệu người Armenia bị xóa khỏi trong những vụ thảm sát và diễu hành tử thần trong khi họ bị trục xuất khỏi chủ quyền lãnh thổ Ottoman .

Phe Liên minh trung tâm (Đế chế Đức, Đế quốc Áo-Hung…) mà Đế chế Ottoman theo là phe thua trận. Kết cục, Đế chế Ottoman bị Anh, Hy Lạp, Pháp, Ý… chinh phạt và phân chia.

Vào năm 1922, những người theo chủ nghĩa dân tộc bản địa Thổ Nhĩ Kỳ đã bãi bỏ vương quốc này, chấm hết những gì đã từng là đỉnh điểm nhất của một trong những đế chế thành công xuất sắc nhất, hùng mạng nhất trong lịch sử vẻ vang .Tổng cộng, Đế chế Ottoman trải qua 36 đời quốc vương, từ năm 1299 đến 1922. Sau hơn 600 năm sống sót, Đế chế Ottoman ngày này vẫn được nhớ đến nhờ chiếm hữu quân đội hùng mạnh, phong phú sắc tộc, nền thẩm mỹ và nghệ thuật tinh xảo cùng những khu công trình kiến trúc tuyệt tác. Ảnh hưởng của đế chế này vẫn còn rất mạnh tại vương quốc Thổ Nhỹ Kỳ tân tiến thời nay .

Bài viết sử dụng nguồn: National Geographic, History.com, Worldatlas

* Đọc bài cùng tác giả Trang Ly tại đây.

Source: https://laodongdongnai.vn
Category: Thị Trường