Số phận các dự án có sự tham gia của nhà thầu Trung Quốc tại Việt Nam

Nhà thầu Trung Quốc là đối tác chiến lược lớn của Việt Nam tham gia tiến hành rất nhiều dự án Bất Động Sản hạ tầng lớn. Tuy nhiên, rất nhiều dự án Bất Động Sản trong thực trạng chậm quá trình, đội vốn …Theo số liệu thống kê từ Thương Hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam đưa ra hồi năm năm trước, trong tổng số 62 dự án Bất Động Sản xi-măng của Việt Nam tiến hành theo hình thức BOT, có tới 49 dự án Bất Động Sản do Trung Quốc làm tổng thầu .
Tương tự, có tới 16/27 dự án Bất Động Sản BOT nhiệt điện do các công ty của Trung Quốc làm tổng thầu. Trong khi đó, hầu hết dự án Bất Động Sản đều chậm tiến trình từ vài tháng cho tới vài ba năm và chất lượng thiết bị không đồng đều .

Số liệu của Ủy ban Tài chính và Ngân sách Quốc hội cũng cho biết tính đến năm 2010, có đến 90% các dự án tổng thầu EPC của Việt Nam do nhà thầu Trung Quốc đảm nhiệm. Trong đó, chủ yếu là dầu khí, hóa chất, điện, dệt kim, đáng chú ý, có tới 30 dự án trọng điểm quốc gia, với giá trị hàng tỷ USD.

Đội vốn, chậm tiến độ và nhiều tai tiếng…

Dự án nhiều tăm tiếng của nhà thầu Trung Quốc được nhắc tới nhiều nhất gần đây chính là tuyến đường sắt trên cao Cát Linh – HĐ Hà Đông .
Hà Nội chi 2,2 tỷ đồng cho mỗi mét đường sắt đô thị UBND TP. Hà Nội vừa công bố bảng tính toán tổng mức đầu tư của 25 tuyến đường sắt. Theo đó, suất đầu tư để làm một mét đường sắt đô thị ước khoảng 2,2 tỷ đồng.
Dự án này do Công ty Hữu hạn Tập đoàn cục 6 đường tàu Trung Quốc thực thi theo hình thức tổng thầu EPC. Dự án chính thức được thi công từ tháng 10/2011 và dự kiến triển khai xong vào tháng 11/2013. Tuy nhiên, đến nay, vượt gần 4 năm so với dự kiến, dự án Bất Động Sản vẫn đang nằm bất động chờ vốn .
Dự án có tổng vốn góp vốn đầu tư 552 triệu USD vào năm 2008, trong đó, vốn vay Trung Quốc là 419 triệu USD và vốn đối ứng của Việt nam là 133 triệu USD. Tuy nhiên, do nhiều lần chậm quá trình, đến năm năm nay, dự án Bất Động Sản đã bị đội vốn lên 868 triệu USD, tăng 315 triệu USD .
Không chỉ bị đội vốn, tính đến đầu năm năm nay, nhà thầu Trung Quốc cũng đang nợ các nhà thầu phụ của Việt Nam hơn 554 tỷ đồng, đây là một trong những nguyên do chính khiến dự án Bất Động Sản bị chậm quy trình tiến độ .

Nhung du an cua nha thau Trung Quoc trien khai tai Viet Nam anh 1

Hàng loạt dự án Bất Động Sản hạ tầng giao thông vận tải lớn của Việt Nam cũng có bóng hình của các nhà thầu Trung Quốc và sự Open của các nhà thầu này thường gắn với việc dự án Bất Động Sản bị chậm quy trình tiến độ và đội vốn .
Dự án đường cao tốc Nội Bài – Tỉnh Lào Cai là một trong những dự án Bất Động Sản trọng điểm có tổng mức góp vốn đầu tư gần 20.000 tỷ đồng trải dài qua các tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Yên Bái, Tỉnh Lào Cai. Dự án được chia làm 8 gói thầu, trong đó 2 gói thầu do Công ty cầu đường giao thông Quảng Tây ( Trung Quốc ) thực thi .
Khởi công từ tháng 9/2009 nhưng phải đến tháng 9/2014 dự án Bất Động Sản mới chính thức được thông xe, chậm hơn 2 năm so với kế hoạch bắt đầu .
Nguyên nhân của việc chậm tiến trình chính là việc giải phóng mặt phẳng chậm trễ của chủ góp vốn đầu tư cùng với năng lượng xây đắp của các nhà thầu Trung Quốc yếu kém. Cụ thể, trong khi Tập đoàn Doosan ( Nước Hàn ) thuê tới 20 nhà thầu phụ thì Công ty cầu đường giao thông Quảng Tây ( Trung Quốc ) chỉ thuê 3 thầu phụ và tự tiến hành nhiều khuôn khổ .
Trong quy trình giải phóng mặt phẳng các nhà thầu cũng gây nhiều tranh cãi khi hàng trăm hộ dân tại thị xã Phúc Yên ( Vĩnh Phúc ) phản đối giá đền bù đất nông nghiệp khi chỉ 40 triệu đồng / sào, trong khi xã kế bên nhận được 240 triệu đồng / sào .

Nhung du an cua nha thau Trung Quoc trien khai tai Viet Nam anh 2
Đường cao tốc Hà Nội – Hải Phòng là một trong số nhiều dự án hạ tầng giao thông do nhà thầu Trung Quốc thi công. Ảnh minh họa: Lê Hiếu.

Một dự án Bất Động Sản hạ tầng giao thông vận tải lớn khác cũng có sự tham gia của nhà thầu phía Trung Quốc là Cao tốc TP.HN – TP. Hải Phòng .
Dự án có tổng vốn góp vốn đầu tư 45.487 tỷ đồng và do Tổng Công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư kinh tế tài chính Việt Nam ( VIDIFI ) làm chủ góp vốn đầu tư. 3 trong 10 gói thầu là do các công ty phía Trung quốc đảm nhiệm gồm có Tập đoàn cầu đường giao thông tỉnh Sơn Đông, Liên danh Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Đường cao tốc Trường Đại Quảng Đông và Công ty Hợp tác kỹ thuật và kinh tế tài chính quốc tế Quảng Châu Trung Quốc .

Những dự án hạ tầng, nhà máy nhiều tai tiếng

Trong số 12 dự án Bất Động Sản yếu kém của ngành công thương được bàn giải quyết và xử lý mới gần đây, nhiều dự án Bất Động Sản do nhà thầu phía Trung Quốc đảm nhiệm .
Nhà máy đạm Tỉnh Ninh Bình có tổng vốn góp vốn đầu tư 6.000 tỷ đồng do Vinachem là chủ góp vốn đầu tư và nhà thầu chính là Công ty Hoàn Cầu ( Trung Quốc ) vốn vay hầu hết từ ngân hàng nhà nước Trung Quốc. Tuy nhiên, dự án Bất Động Sản đã bị đội vốn lên tới 10.000 tỷ đồng, đến hết năm năm nay, xí nghiệp sản xuất này đã thua lỗ lên đến 3.314 tỷ đồng .

Trong khi đó, Nhà máy đạm Hà Bắc cũng do Vinachem làm chủ đầu tư đã bị đội vốn lên hơn 10.000 tỷ đồng và thua lỗ 1.700 tỷ đồng khi vận hành.

Sân hoạt động vương quốc Mỹ Đình cũng là một trong những siêu dự án Bất Động Sản do nhà thầu Trung Quốc triển khai để lại nhiều tăm tiếng .
Cụ thể, năm 2001, Công ty Hanoi International Group – HISG ( Trung Quốc ) một nhà thầu chưa có kinh nghiệm tay nghề thiết kế xây dựng công trình lớn đã trúng thầu dự án Bất Động Sản SVĐ Mỹ Đình .

Nhung du an cua nha thau Trung Quoc trien khai tai Viet Nam anh 3
Sân vận động quốc gia Mỹ Đình cũng là một trong những dự án tai tiếng của nhà thầu phía Trung Quốc vì sự xuống cấp và nhiều vi phạm. Ảnh minh họa: Tùng Lê.

Dự án có tổng vốn góp vốn đầu tư 69 triệu USD, trong đó gói thầu của công ty Trung Quốc chiếm tới 59 triệu USD. Kể từ khi đi vào hoạt động giải trí năm 2003, công trình liên tục có tín hiệu xuống cấp trầm trọng nặng. Sau đó, phía quản lý và vận hành đã phải chi thêm hàng chục tỷ đồng để đại tu và sửa chữa thay thế công trình .
Đáng quan tâm, theo hợp đồng ký kết, hàng loạt thiết bị vật tư phải có nguồn gốc từ Tây Âu và Mỹ. Nhưng, Thanh tra nhà nước lại phát hiện tới 94 % thiết bị sử dụng trong dự án Bất Động Sản đã bị đổi khác với giá trị 17 triệu USD, trong đó, 5,49 triệu USD là các thiết bị không rõ nguồn gốc. HISG thậm chí còn còn ký hợp đồng với nhà thầu phụ với đơn giá rất thấp, hưởng chênh lệch hàng triệu USD .
Dự án Tổ hợp Bô xít Tây Nguyên do nhà thầu Chalieco phía Trung Quốc xây đắp và Tập đoàn Công nghiệp Than tài nguyên Việt Nam làm chủ góp vốn đầu tư. Tổ hợp gồm có nhà máy sản xuất Tân Rai, Nhân Cơ, sau nhiều lần kiểm soát và điều chỉnh tổng vốn góp vốn đầu tư 2 dự án Bất Động Sản lần lượt tăng lên 15.400 tỷ đồng và 16.800 tỷ đồng so với dự kiến bắt đầu. Riêng dự án Bất Động Sản Nhà máy sản xuất Alumin Nhân Cơ chậm tới 6 năm so với phê duyệt, xí nghiệp sản xuất Tân Rai chậm 4 năm .
Đáng quan tâm, nhà máy sản xuất Tân Rai sau 3 năm đi vào hoạt động giải trí, tính từ tháng 10/2013 đến hết tháng 9/2016, đã lỗ 3.696 tỷ đồng .
Đối với dự án Bất Động Sản Khu phối hợp gang thép Tỉnh Lào Cai do nhà thầu Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn khống chế CP gang thép Côn Minh ( Trung Quốc ) tiến hành và Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Khoáng sản và Luyện kim Việt – Trung làm chủ góp vốn đầu tư. Tổng vốn góp vốn đầu tư dự án Bất Động Sản khoảng chừng 340 triệu USD, trong đó Việt Nam góp phần 55 % .
Năm 2012, dự án Bất Động Sản đã được kiểm soát và điều chỉnh vốn góp vốn đầu tư từ 1.499 tỷ đồng lên 1.955 tỷ đồng. Đến quý I / năm trước, dự án Bất Động Sản đã phải tạm dừng, khi đó, dự án Bất Động Sản mới triển khai giải ngân cho vay vỏn vẹn 134 tỷ đồng .

Nhung du an cua nha thau Trung Quoc trien khai tai Viet Nam anh 4

Một trong số ít dự án Bất Động Sản bất động sản dân cư có sự tham gia của nhà thầu Trung Quốc tại Việt Nam là Golden Westlake tại Hoàng Hoa Thám ( TP. Hà Nội ) .
Dự án do Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Hà Việt – Tung Shing làm chủ góp vốn đầu tư với tổng vốn khoảng chừng 50 triệu USD. Trong quy trình tiến hành, dự án Bất Động Sản gặp nhiều rắc rối tương quan tới việc xây đắp gây tác động ảnh hưởng nhiều hộ dân xung quanh như sạt lún, nứt, xô nghiêng các công trình bên cạnh .
Một số hộ mái ấm gia đình đã kiện chủ góp vốn đầu tư với số tiền bồi thường 500 triệu đồng. Thậm chí, chủ dự án Bất Động Sản còn giao bán chỗ đỗ xe với giá lên tới gần 1 tỷ đồng / chỗ, nhưng sau đó đã phải biến hóa mức phí gửi xe ôtô xuống 1 triệu đồng mỗi tháng .

“Trùm” thi công BOT nhiệt điện

Siêu dự án Bất Động Sản nhiệt điện do EVN làm chủ góp vốn đầu tư là Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải I với tổng vốn góp vốn đầu tư gần 1,6 tỷ USD, gói thầu EPC trị giá 1,3 tỷ USD. Trong đó, 85 % vốn là đi vay từ ngân hàng nhà nước Trung Quốc và 15 % vốn đối ứng của EVN. Dự án do Nhà thầu Dongfang Electric Corporation Ltd. ( DEC ) làm tổng thầu .
Một dự án Bất Động Sản khác cũng tương quan tới EVN và nhà thầu Trung Quốc là Nhà máy thủy điện sông Bung 4. Dự án do CTCP Tư vấn Xây dựng điện 1 ( thuộc EVN ) làm nhà thầu tư vấn phong cách thiết kế và Sinohydrro Corporation Limitted ( Trung Quốc ) là nhà thầu thiết kế .

Nhung du an cua nha thau Trung Quoc trien khai tai Viet Nam anh 5

Dự án gặp rắc rối vào cuối năm 2013, do đưa lao động người Trung Quốc chưa có giấy phép lao động vào thao tác, nhà thầu Sinohydrro Corporation Limitted sau đó đã bị phạt 570 triệu đồng .

Dự án nhiệt điện Mông Dương 2 (Quảng Ninh) với tổng vốn đầu tư gần 1,95 tỷ USD, cũng bị đội vốn hơn 550 triệu USD so với dự kiến. 

Ban đầu, dự án Bất Động Sản do Tập đoàn AES ( Mỹ ) liên kết kinh doanh với Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam ( Vinacomin ) hợp tác từ tháng 11/2006. Tuy nhiên, đến tháng 3/2011, Vinacomin đã rút vốn khỏi dự án Bất Động Sản, Tập đoàn AES đã bán 49 % vốn trong dự án Bất Động Sản cho Tập đoàn Posco Power và Tập đoàn Đầu tư Trung Quốc. Sau khi Vinacomin rút lui, dự án Bất Động Sản do Tập đoàn AES của Mỹ ( 51 % ), Tập đoàn Posco Power ( 30 % ) và Tập đoàn Đầu tư Trung Quốc CIC ( 19 % ) .
Nhiều dự án Bất Động Sản nhiệt điện BOT khác như Nhiệt điện Duyên Hải 3, Vĩnh Tân 2, Uông Bí lan rộng ra 2, Hải Phòng Đất Cảng 1, TP. Hải Phòng 2, Quảng Ninh 1, Quảng Ninh 2 … do các nhà thầu Trung Quốc triển khai cũng không ít lần khiến chủ góp vốn đầu tư trớ trêu vì chậm quá trình. Hầu hết dự án Bất Động Sản này đều bị chậm quá trình từ 2 – 3 năm .
Những điều chưa biết về metro đang bị truy nợ ở TP.HCM Xây dựng đầu tiên trong 8 metro kết nối các quận huyện TP.HCM, tuyến Bến Thành – Suối Tiên đến nay đã đội vốn 2,4 lần và đang bị nhà thầu gay gắt đòi nợ.