Chứng khoán cho người mới bắt đầu – Hướng dẫn và Những lưu ý

Bạn đang muốn tìm hiểu về đầu tư chứng khoán cho người mới bắt đầu? Làm thế nào để bắt đầu đầu tư vào chứng khoán? Người mới cần lưu ý điều gì? Tất cả sẽ được giải đáp trong bài viết này.

Kiến thức chung về chứng khoán cho người mới bắt đầu

Đầu tư chứng khoán là lĩnh vực đang rất “hot” hiện nay với những lợi nhuận “khủng” mà hình thức đầu tư này mang lại. Nhưng, đây cũng là một sân chơi vô cùng mạo hiểm mà để có thể thành công thì những kiến thức chuyên môn, cách thức đầu tư chứng khoán và cách nắm bắt thông tin tốt là điều vô cùng quan trọng với người mới tham gia đầu tư chứng khoán.

Sau đây là một vài thông tin chứng khoán cho người mới bắt đầu:

1. Đầu tư chứng khoán là hoạt động đầu tư có bản chất giống các hoạt động đầu tư thông thường khác. Bằng cách chi một khoản vốn hay tài chính hiện tại để mua bán cổ phiếu từ các công ty tổ chức phát hành và mong muốn thu về một khoản tiền lớn hơn trong tương lai.
2. Nâng cao kiến thức đầu tư qua các khóa học chứng khoán từ cơ bản như hiểu rõ về chứng khoán và thị trường chứng khoán, cách đặt lệnh mua bán, cách xem bảng giá trực tuyến, các kỹ thuật phân tích cơ đến những kỹ thuật phân tích nâng cao.
3. Tìm hiểu, nghiên cứu kỹ về công ty/tổ chức phát hành cổ phiếu rồi mới đầu tư:

Việc này giúp bạn có chọn lọc ra những công ty, tổ chức thích hợp để đầu tư sinh lời, tránh đầu tư nhầm vào những mã cổ phiếu rủi ro thông qua:

• Hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh
• Kỹ năng quản trị 
• Hoạt động công bố thông tin
• Quy mô của công ty, tổ chức phát hành cổ phiếu
• Số lượng cổ phiếu giao dịch

Nhưng phương pháp hiệu quả nhất là bạn nên học cách đọc báo cáo tài chính của công ty, tổ chức đó trước khi quyết định đầu tư: Việc thường xuyên đọc báo cáo tài chính của những công ty cụ thể mà bạn đang có ý định đầu tư giúp bạn có thể tìm hiểu, nghiên cứu kỹ càng cũng như nắm bắt được thông tin nên đầu tư chứng khoán vào mã nào hay không nên đầu tư vào mã nào. Việc đọc và phân tích báo cáo tài chính cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đầu tư chứng khoán của bạn lời hay lỗ.

Ở Việt Nam, bạn có thể tìm kiếm các thông tin về Báo cáo tài chính của các công ty đại chúng đã niêm yết tại 2 trang Website: Sở GDCK Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) https://www.hsx.vn và Sở GDCK Hà Nội (HNX): https://www.hnx.vn. 

Bộ báo cáo tài chính hoàn chỉnh bao gồm:

• Báo cáo của Ban giám đốc
• Báo cáo của công ty kiểm toán độc lập
• Bảng cân đối kế toán
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• Thuyết minh báo cáo tài chính.

Bạn có thể tham khảo thêm 6 kiến thức đầu tư chứng khoán đơn giản cho người mới tóm tắt những kiến thức chung về chứng khoán cơ bản.

4. Tìm hiểu rõ về các rủi ro khi tham gia chứng khoán:

• Không biết chọn cổ phiếu có khả năng sinh lời: 

Làm thế nào để chọn được cổ phiếu tốt luôn là băn khoăn của rất nhiều nhà đầu tư chứng khoán. Mỗi một nhà đầu tư chứng khoán thường có một phương pháp chọn cổ phiếu cho riêng mình. Có người bám theo tin tức doanh nghiệp, có người chọn các doanh nghiệp kinh doanh hiệu quả, có người chọn những mã cổ phiếu có biểu đồ phân tích kỹ thuật đẹp để ra quyết định đầu tư.

• Không biết khi nào nên mua hay nên bán:

Khi đã chọn được cho mình một mã cổ phiếu ưng ý, bạn sẽ lại bắt đầu băn khoăn rằng khi nào nên mua vào và khi nào nên bán ra là hợp lý. Có khá nhiều công ty, tổ chức làm ăn tốt trên thị trường nhưng không phải cứ mua là được lãi. Lúc này, phân tích kỹ thuật là công cụ hiệu quả nhất để xác định điểm mua và điểm bán.

• Khó khăn trong việc kiểm soát tâm lý đầu tư:

Một số trạng thái tâm lý nhà đầu tư không có lợi khi tham gia đầu tư chứng khoán: Lạc quan quá mức, tâm lý bầy đàn, sợ thua lỗ, tự tin thái quá,… Các yếu tố này có thể tồn tại hầu hết mỗi con người mà có khi bản thân không nhận ra. Nó tác động rất lớn đến quyết định đầu tư của bản thân.

Một số trạng thái tâm lý nhà đầu tư không có lợi khi tham gia đầu tư chứng khoán: Lạc quan quá mức, tâm lý bầy đàn, sợ thua lỗ, tự tin thái quá,… Các yếu tố này có thể tồn tại hầu hết mỗi con người mà có khi bản thân không nhận ra. Nó tác động rất lớn đến quyết định đầu tư của bản thân.

Các bước mở tài khoản chứng khoán cho người mới bắt đầu

Sau khi đã tìm hiểu tất cả những thông tin cần thiết về chứng khoán cho người mới bắt đầu, bước tiếp theo bạn cần làm chính là mở một tài khoản đăng ký và tiến hành đặt lệnh thôi! Sau đây là các bước mở tài khoản đầu tư:

1. Đăng ký tài khoản chứng khoán:

Tài khoản chứng khoán là nơi lưu tiền và cổ phiếu của bạn. Mở tài khoản chứng khoán là khâu bắt buộc phải có nếu bạn muốn tham gia đầu tư chứng khoán. Sau khi đăng ký xong và mở tài khoản thì bạn mới có thể mua bán, giao dịch cổ phiếu trên thị trường. Với sự phát triển của công nghệ, bạn hoàn toàn có thể giao dịch trên máy tính hoặc điện thoại thông qua phần mềm.

Phần mềm chứng khoán trên nền tảng PC:

• ActiveD
• VnChart
• SSI Pro Trading
• MetaStock
• AMIBROKER

Phần mềm chứng khoán trên nền tảng Smartphone:

• Mitrade
• eToro
• SmartOne (VPS)
• VNDirect
• TCBS

Để đăng ký tài khoản bạn nên chuẩn bị:

• Chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân còn hiệu lực theo quy định (6 tháng trở lên).
• Máy tính hoặc điện thoại có camera.
• Điện thoại di động để nhận mật khẩu OTP xác nhận hợp đồng.

Khi muốn mở tài khoản đầu tư, bạn sẽ có 2 cách mở là mở tài khoản trực tuyến và mở tài khoản tại chỗ. Hầu hết các công ty cổ phần đều có 2 hình thức đăng ký này. Tuy nhiên, trong bước đăng ký trực tuyến, hầu hết các công ty vẫn yêu cầu bạn phải hoàn thành hợp đồng bản cứng và gửi đến công ty. Riêng khi đăng ký tài khoản tại công ty chứng khoán VPS, bạn có thể đăng ký trực tuyến từ A-Z thông qua ứng dụng SmartOne, không cần gửi bản cứng hợp đồng.

Sau đây là hướng dẫn cách mở tài khoản tại VNDirect – một trong những công ty cổ phần chứng khoán uy tín nhất hiện nay. Các bước đăng ký tài khoản tại các công ty chứng khoán khác cũng tương tự.

CÁCH MỞ TÀI KHOẢN ONLINE: phần này để dễ hiểu hơn thì chúng ta sẽ lấy ví dụ mở tài khoản chứng khoán tại VNDIRECT. Trước tiên chúng ta truy cập vào website https://accounts.vndirect.com.vn/ và chọn “MỞ TÀI KHOẢN GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN”. Từ đây chúng ta bắt đầu tiến hành đăng ký tài khoản giao dịch chứng khoán:

Bước 1: Thông tin đăng ký

Bạn vui lòng điền thông tin đăng ký bao gồm:

• Thông tin cơ bản: Họ và tên, Số điện thoại, Email.
• Thông tin giao dịch: Tên đăng nhập và Mật khẩu: Đây là thông tin đăng nhập để giao dịch trực tuyến tại VNDIRECT.

VNDIRECT gửi mã xác thực OTP qua email/số điện thoại cho Quý khách. Sau đó Quý khách nhập OTP vừa được gửi đến email/ số điện thoại vừa đăng ký.

Lưu ý: Mã OTP có hiệu lực trong 120 giây

Bước 2: Thông tin cá nhân

Tại bước này, Quý khách điền thêm các thông tin cá nhân để VNDIRECT tiến hành mở tài khoản bao gồm:

• Thông tin cơ bản: Thông tin điền như trong Chứng minh thư hoặc Thẻ Căn Cước. Phần Email, Số điện thoại
• Thông tin liên lạc: Quý khách ghi đầy đủ thông tin địa chỉ, bao gồm: Số nhà, Phường/Xã, Quận/Huyện, Tỉnh/Thành Phố.
• Nhu cầu đầu tư: Quý khách lựa chọn gói dịch vụ theo nhu cầu đầu tư của mình
• Thông tin ngân hàng: Quý khách điền thông tin ngân hàng đang sử dụng để sau này thực hiện chuyển tiền từ tài khoản chứng khoán ra ngoài.
• Chọn số tài khoản: Quý khách có thể chọn 6 số cuối của số tài khoản giao dịch.

Bước 3: Hoàn thiện hợp đồng

Sau khi đã điền thông tin cá nhân trực tuyến xong, VNDIRECT sẽ yêu cầu bạn hoàn thiện hợp đồng bằng cách gửi bản cứng của những hồ sơ dưới đây về chi nhánh VNDIRECT gần nhất để hoàn thành việc mở tài khoản:

• Điền thông tin trong Hợp đồng mở tài khoản giao dịch chứng khoán VNDIRECT
• Bản sao CMND/CCCD

Hướng dẫn đầy đủ được VNDIRECT đăng tải tại đây.

Bước 4: Chờ VNDIRECT thông báo Mở tài khoản thành công.

CÁCH MỞ TÀI KHOẢN OFFLINE: Cũng lấy ví dụ đăng ký tài khoản chứng khoán tại VNDIRECT. Trước tiên ta cần tìm địa chỉ văn phòng của VNDIRECT. Sau đó đem chứng minh nhân dân theo. Còn lại mọi giấy tờ giao dịch viên ở văn phòng sẽ hướng dẫn cho bạn. Bạn điền đầy đủ thông tin cá nhân vào hợp đồng, đọc kỹ các Điều khoản rồi Ký tên. Sau đó đưa lại Hợp đồng kèm Chứng minh thư gốc để Giao dịch viên kiểm tra. Mọi thao tác chỉ diễn ra khoảng 15 phút và tầm 1 tiếng sau bạn sẽ được cấp tài khoản và mật khẩu của tài khoản chứng khoán đứng tên bạn.

2. Chuyển tiền vào tài khoản chứng khoán:

Sau khi đã mở tài khoản chứng khoán thành công thì việc tiếp theo là chuyển tiền vào tài khoản chứng khoán của bạn để có thể bắt đầu đầu tư chứng khoán. Số tiền tối thiểu để có thể tham gia đầu tư chứng khoán không xác định cụ thể bao nhiêu. Bạn có thể có từ vài trăm nghìn đồng là đã có thể mở tài khoản giao dịch và bắt đầu giao dịch.

Số tiền này phụ thuộc vào quy định của từng sàn giao dịch chứng khoán và mã cổ phiếu mà bạn tham gia. Cụ thể hơn:

• Sàn giao dịch chứng khoán TP. HCM (HSX hay HOSE) yêu cầu số cổ phiếu khớp lệnh phải là bội số của 100. Có nghĩa, số cổ phiếu tối thiểu của một lệnh muốn khớp lệnh phải là 100 cổ phiếu.

VD: 01 cổ phiếu ACB (Ngân hàng Á Châu ABC – Sàn HOSE) có giá 34.300 đồng, giá được cập nhật ngày 9/4/2021. Do đó, nếu bạn muốn mua cổ phiếu ACB thì mỗi lần đặt lệnh, bạn phải đặt tối thiểu 100 cổ phiếu và số tiền tối thiểu bạn cần bỏ ra là: 34.300 x 100 cổ phiếu = 3.430.000 đồng (chưa tính phí giao dịch do công ty chứng khoán tính).

3. Đặt lệnh giao dịch chứng khoán qua phần mềm:

Sau khi có tài khoản chứng khoán và một số tiền trong tài khoản thì bạn đã có thể tham gia mua/bán, giao dịch chứng khoán trên bất kỳ sàn giao dịch nào (HSX, HNX, UPCOM) mà không phân biệt bạn đã mở tài khoản chứng khoán ở công ty nào.

Khi giao dịch, bạn cần lưu ý giờ giao dịch. Trên cả 3 sàn giao dịch chứng khoán HOSE, HNX, UPCOM đều chỉ cho phép giao dịch từ:

• 9h – 11h30 và 13h – 15h.
• Từ thứ 2 đến thứ 6 hàng tuần, nghỉ cuối tuần và những ngày lễ theo quy định nhà nước.

Về đơn vị giao dịch, cả 3 sàn HOSE (HSX), HNX và UPCOM đều giao dịch theo lô chẵn 100 đơn vị và lô lẻ là từ 1 – 99 đơn vị. Đơn vị ở đây có thể là số cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đóng, chứng chỉ ETF và chứng quyền. Bạn không cần nhớ quy định đơn vị giao dịch của các sàn vì khi đặt lệnh phần mềm giao dịch đã hiển thị những thông tin này.

Một điều bạn cần lưu ý khi đặt lệnh chứng khoán cho người mới bắt đầu nữa, đó là khi đã khớp lệnh mua/bán thành công, bạn sẽ chưa thấy số cổ phiếu mua hoặc số tiền bán cổ phiếu về tài khoản ngay, nguyên nhân là vì bạn sẽ mất một vài ngày mới nhận được kết quả, gọi là ngày giao dịch T (T = Transaction). Quy định như sau:

• Nếu bạn khớp lệnh mua chứng khoán: Áp dụng T+3, có nghĩa là sau 3 ngày thì số lượng cổ phiếu khớp lệnh mới về tài khoản. Trong khoảng thời gian 3 ngày này, bạn không được bán số lượng cổ phiếu khớp lệnh “chưa về hàng”.
• Nếu bạn khớp lệnh bán chứng khoán: Áp dụng T+2, có nghĩa là sau 2 ngày thì tiền bán cổ phiếu khớp lệnh mới về tài khoản.

Một ngày của một người đầu tư chứng khoán sẽ ra sao?

1. Đọc bảng giá chứng khoán

Bảng giá chứng khoán thể hiện diễn biến giao dịch chứng khoán trên thị trường. Tình trạng giao dịch chứng khoán của tất cả các mã cổ phiếu trong phiên bao gồm: các bước giá, giá giao dịch gần nhất, tổng khối lượng giao dịch, giá cao nhất & thấp nhất trong phiên,…

Các màu đặc trưng trong bảng giá:

• Giá màu vàng: Thể hiện giá tham chiếu hay còn gọi giá mở cửa phiên giao dịch hôm nay. Đây thường là giá đóng cửa của phiên liền kề trước đó.
• Giá màu xanh lam: Thể hiện giá sàn, hay còn gọi là giá thấp nhất, của phiên giao dịch hôm đó. Trên sàn HOSE, Giá sàn = Giá tham chiếu – 7%.
• Giá màu tím: Thể hiện giá trần, hay còn gọi là giá cao nhất, của phiên giao dịch hôm đó. Trên sàn HOSE, Giá trần = Giá tham chiếu + 7%.
• Giá màu xanh lá: Thể hiện giá tăng so với giá tham chiếu.
• Giá màu đỏ: Thể hiện giá giảm so với giá tham chiếu.

Xem thêm: Cách đọc bảng giá lightning dễ hiểu và đầy đủ nhất 2021

2. Đọc tin tức kinh tế để cập nhật thông tin về thị trường đang đầu tư cũng như là kiến thức về kinh tế nói chung

Các trang báo chính thống thường là nơi cập nhật tin tức nhanh và chính xác nhất về một vấn đề cụ thể. Ngoài ra, đây còn là nơi tổng hợp, phân tích chi tiết về nhận định của các chuyên gia trong ngành, những người có kinh nghiệm dày dặn trong việc đầu tư. Khi bạn thường xuyên cập nhật tin tức kinh tế về thị trường chứng khoán, bạn sẽ có được sự nhận định và phán đoán chính xác hơn để đưa ra một quyết định đầu tư đúng đắn. 

Một số trang báo tin tức mà bạn có thể đọc để cập nhật thông tin kinh tế cho bản thân:

• CafeF
• VnEconomy
• Cafebiz
• VEF
• Enternews
• VFPress
• Sài Gòn Times
• Báo đầu tư
• Nhịp cầu đầu tư
• Doanh nhân Sài Gòn

3. Nghiên cứu đồng thời các công ty khác để tìm ra những cơ hội đầu tư mới

Trong quá trình đầu tư, bạn có thể sẽ nhận được nhiều thông tin về các công ty khác với nhiều cơ hội đầu tư tiềm năng. Lúc này, bạn nên tìm hiểu thêm thông tin về các công ty đó cũng như đọc, nghiên cứu, phân tích kỹ càng bản báo cáo tài chính của chúng ở 2 trang Website đã được đề cập ở mục đầu tiên.

Người mới đầu tư chứng khoán cần lưu ý những gì?

1. Không đầu tư theo cảm tính:

Một lời khuyên trong việc đầu tư chứng khoán cho người mới bắt đầu, cũng như cho những người đã có kinh nghiệm đó chính là người đầu tư chứng khoán bằng cảm tính chính là người dễ thất bại nhất. Trước khi đưa ra một quyết định đặt lệnh giao dịch, thay vì đầu tư chỉ vì yêu thích một cổ phiếu nào đó hay cố tình phớt lờ trước những diễn biến xấu của thị trường thì tỷ phú Warren Buffett sẽ dành thời gian để nghiên cứu các báo cáo tài chính, phân tích ưu nhược điểm của công ty phát hành chứng khoán.

2. Chuẩn bị sẵn kế hoạch dài hạn trước biến động của thị trường:

Các nhà đầu tư không thể đoán định được ngày mai thị trường cổ phiếu sẽ tăng hay giảm điểm. Tỷ phú George Soros đã luôn lập sẵn những các phương án đầu tư chứng khoán cho mọi giai đoạn biến động của thị trường. Kế hoạch được ông lập ra bao gồm: chiến lược sử dụng vốn, thời gian cắt lỗ chốt lời, phân bổ nguồn vốn, bổ sung vốn kịp thời… Với ông, chiến lược đầu tư càng chi tiết thì khả năng ứng phó với rủi ro trên thị trường càng cao, nguồn lợi nhuận thu được càng lớn.

3. Cẩn thận với thông tin giả:

Những “dân chuyên” hay nói rằng giá trị cổ phiếu thật ra chính là giá trị của “sự kỳ vọng của thị trường đặt vào công ty đó”. Có nghĩa, khi một công ty có tin tức tốt như được đầu tư số tiền lớn hay được ký một hợp đồng có giá trị lớn, giá cổ phiếu của công ty đó sẽ tăng, bất kể hợp đồng lớn đó hay khoản đầu tư đó đã được ký kết chính thức hay chưa. Giá cổ phiếu tăng lên do sức mua cổ phiếu tăng lên, nhiều nhà đầu tư tư nhân lúc đó kỳ vọng rằng giá cổ phiếu sẽ tăng lên trong tương lai.

Lợi dụng “kỳ vọng” này của thị trường, nhiều tổ chức môi giới, “lái hàng” có thể tung tin giả dưới mác “tin mật” để hướng nhà đầu tư mua một cổ phiếu nào đó mà họ đang nắm giữ, để giá cổ phiếu đó tăng. Tuy nhiên, do giá trị thực của doanh nghiệp không tăng, nên sự tăng giá cổ phiếu này chỉ diễn ra trong ngắn hạn, sau đó sẽ rớt giá ngay lập tức, trở về với giá trị thực. Trong khoảng thời gian ngắn ngủi mà giá cổ phiếu tăng, các tổ chức này đã kịp thời bán ra số cổ phiếu họ nắm giữ để chốt lời, để mặc nhà đầu tư chịu lỗ.

Chính vì thế, bạn chỉ nên đọc thông tin, tin tức ở các trang báo uy tín, mà Kafefi đã có gợi ý ở trên, để cập nhật những thông tin chính xác nhất.

4. Không “Bỏ tất cả trứng vào một rổ”:

Nhất định không nên đầu tư toàn bộ tài chính vào một mã cổ phiếu, vì điều đó quá mạo hiểm. Ví dụ cổ phiếu đó tăng thì bạn sẽ có khoản lãi lớn, nhưng nếu cổ phiếu đó giảm thì bạn sẽ lỗ rất nặng. Cho nên phải biết chia đều đầu tư chứng khoán để đề phòng khi cổ phiếu này rớt giá thì vẫn còn cổ phiếu khác cứu vớt. Và nên tìm hiểu kỹ thông tin trước khi đầu tư, tránh đầu tư vào những công ty, tổ chức có cổ phiếu đang giảm.

Một công thức phân chia vốn đầu tư vô cùng hiệu quả mà bạn có thể áp dụng là công thức 5-3-2. Công thức này nêu rằng:

• 50% số vốn: Đầu tư vào những mã cổ phiếu bền vững, dài hạn (tính theo năm).
• 30% số vốn: Đầu tư vào những mã cổ phiếu bền vững, trung hạn (từ 1 năm đổ lại).
• 20% số vốn: Đầu tư vào những mã cổ phiếu lướt sóng, ngắn hạn (chỉ vài tuần hoặc vài tháng).

5. Lời lỗ chỉ thật sự diễn ra khi bạn bán cổ phiếu:

Ví dụ một hôm bạn thấy mã cổ phiếu bạn mua đưa giá khớp lệnh có màu xanh lam, có nghĩa là giá hiện tại đang giảm 7% so với giá tham chiếu của phiên giao dịch hôm đó, thì khoan vội nghĩ là bạn đã thua lỗ. Bởi vì nếu bạn cầm cự giữ lại số cổ phiếu này, khoan bán ra để cắt lỗ, thì nếu sang những phiên giao dịch sau, mã cổ phiếu đó tăng giá lại thì bạn đã bù được phần lỗ hoặc lấy lại vốn, thậm chí là lời.

Bạn nên nhớ rằng nếu bạn không bán ra, không giao dịch, thì mọi lời lỗ vẫn chỉ là trên lý thuyết, chưa ảnh hưởng thực tế. Hãy cẩn thận phân tích tình huống và đưa ra quyết định phù hợp.

Trên đây là những hướng dẫn đầu tư chứng khoán cho người mới bắt đầu, cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu và cách xây dựng chiến lược đầu tư cho riêng mình. Nếu bạn đang có ý định đầu tư thì hi vọng những thông tin cung cấp trên sẽ hữu ích cho bạn và đem lại sự tự tin cũng như nền tảng kiến thức vững chắc để bạn bước chân vào lĩnh vực này. Đầu tư chứng khoán luôn có thể học được nếu như bạn được hướng dẫn thực hành đúng phương pháp và tuân thủ kỷ luật với bản thân.