Bài 1. Xác định vấn đề nghiên cứu (Research Problem)

Sau khi đọc xong bài này, bạn sẽ có thể:

• – Định nghĩa được một vấn đề nghiên cứu.

• – Phân biệt vấn đề nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng.

• – Xác định các viết phần ‘giới thiệu’ hoặc ‘tuyên bố vấn đề’.

1. Vấn đề nghiên cứu là gì?

Một thách thức lớn là xác định rõ ràng “vấn đề nghiên cứu” dẫn đến nhu cầu nghiên cứu của bạn. Vấn đề nghiên cứu là những vấn đề giáo dục, những tranh cãi hoặc mối quan tâm mà dẫn dắt sự cần thiết phải tiến hành một nghiên cứu (Creswell, 2002). Ví dụ như sự gia tăng bạo lực trong khuôn viên trường học, sức khỏe tâm thần của học sinh khi học tập trong môi trường online trong dịch bệnh Covid-19, sự chuyển đổi văn hóa học tập của sinh viên đến e-learing… Khi viết về vấn đề nghiên cứu, các tác giả nêu vấn đề đó thành một câu đơn hoặc một số câu trong báo cáo nghiên cứu.

Để xác định vấn đề nghiên cứu trong một nghiên cứu, hãy tự hỏi:

• Vấn đề hoặc tranh cãi mà nhà nghiên cứu muốn giải quyết là gì?
• Tranh cãi nào dẫn đến sự cần thiết của nghiên cứu này?
• Mối quan tâm được giải quyết “đằng sau” nghiên cứu này là gì?
• Thường có một câu viết “Vấn đề được giải quyết trong nghiên cứu này là…?”

Ví dụ minh họa: Ngày nay, các tổ chức xã hội nghề nghiệp thường tổ chức các cuộc thi thiết kế kĩ thuật cho sinh viên như một cách để họ và xã hội phát hiện ra các ứng viên tiềm năng trong tương lai, chẳng hạn như cuộc thi ABU Robocon Châu Á Thái Bình Dương, Cuộc thi thiết kế xe sinh thái của TOYOTA, cuộc thi chủ đề môi trường (ô nhiễm nước, không khí…). Các cuộc thi này thi hút sự quan tâm lớn của các sinh viên, giảng viên và nhà trường. Một trường đại học kĩ thuật A đã có ý tưởng và thực hiện sử dụng các cuộc thi thiết kế kĩ thuật này như các đồ án môn học/ đồ án tốt nghiệp của sinh viên. Có nghĩa là, sinh viên khi tham gia các cuộc thi thiết kế kĩ thuật được xem như hoàn thành các học phần đồ án môn học/ tốt nghiệp. Một cuộc tranh cãi đã xảy ra khi một số người cho rằng việc tham gia các dự án thông qua cuộc thi thiết kế này sẽ hạn chế sự tiếp xúc của sinh viên đến các dự án công nghiệp. Nhưng một số người khác đấu tranh lại cho rằng, sự cạnh tranh gay gắt giữa các đội thi, khi họ tham gia cuộc thi đã thúc đẩy họ không ngừng học tập và hoàn thiện dự án thiết kế của họ. Thay vì các sinh viên chỉ hoàn thành đúng như tiêu chuẩn được giáo viên hướng dẫn chỉ định trong các dự án công nghiệp truyền thống. Điều này thúc đẩy các nhà nghiên cứu đến một vấn đề: Những gì là các giá trị mà sinh viên nhận được trong các dự án thiết kế thông qua cuộc thi thiết kế kĩ thuật? Khi vấn đề này được giải quyết, nó sẽ chấm dứt cuộc tranh luận, và cho các nhà quản lí biết dự án thông qua một cuộc thi thiết kế nên được sử dụng ở đâu, và khi nào?

Bạn có thể tìm thấy “vấn đề nghiên cứu” trong phần giới thiệu (Introduction) của một nghiên cứu. Chúng được bao gồm trong một đoạn văn được gọi là phần “tuyên bố của vấn đề” (statement of the problem). Bạn có thể tìm thấy đoạn văn này trong đoạn mở đầu hoặc phần giới thiệu của một nghiên cứu.

Chúng ta giải quyết các vấn đề nghiên cứu để có thể hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách khi họ đưa ra quyết định, giúp giáo viên và nhà trường giải quyết các vấn đề thực tế và cung cấp cho các nhà nghiên cứu hiểu biết sâu sắc hơn về các vấn đề giáo dục. Trên quan điểm nghiên cứu, việc xác định rõ một vấn đề nghiên cứu trong nghiên cứu là rất quan trọng vì nó tạo tiền đề cho toàn bộ nghiên cứu. Nếu không biết vấn đề nghiên cứu, người đọc không biết tại sao nghiên cứu lại quan trọng và tại sao họ nên đọc nghiên cứu.

2. Sự khác biệt giữa vấn đề nghiên cứu với những phần khác của nghiên cứu

Ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu khác biệt so với các phần khác của nghiên cứu.

• Một chủ đề nghiên cứu (research topic) là chủ đề rộng lớn mà nghiên cứu đề cập đến.
• Vấn đề nghiên cứu (research problem) là một vấn đề giáo dục tổng quát, mối quan tâm hoặc tranh cãi được đề cập trong nghiên cứu nhằm thu hẹp chủ đề.
• Mục đích (purpose) là ý định hoặc mục tiêu chính của nghiên cứu được sử dụng để giải quyết vấn đề.
• Câu hỏi nghiên cứu (research questions) thu hẹp mục đích thành những câu hỏi cụ thể mà nhà nghiên cứu muốn trả lời hoặc giải quyết trong nghiên cứu.

Trong ví dụ trên, một nhà nghiên cứu bắt đầu với một chủ đề tổng quát, ‘Đào tạo từ xa’. Sau đó, một vấn đề liên quan đến chủ đề này: thiếu sinh viên đăng ký các lớp đào tạo từ xa. Để nghiên cứu vấn đề này, nhà giáo dục chuyển đổi vấn đề thành một tuyên bố về ý định (tuyên bố mục đích): ‘Để nghiên cứu lí do tại sao các sinh viên ít tham gia các lớp học từ xa của một trường đại học’. Kiểm tra tuyên bố này đòi hỏi nhà nghiên cứu thu hẹp mục đích thành các câu hỏi cụ thể, một trong số đó là “Tâm lí xã hội phân biệt bằng cấp có ngăn cản học sinh đăng ký vào một lớp giáo dục từ xa không?” Quá trình này bao gồm việc thu hẹp một chủ đề tổng quát thành các câu hỏi cụ thể. Trong quá trình này, “vấn đề nghiên cứu” trở thành một bước khác biệt cần được xác định để giúp người đọc thấy rõ vấn đề.

3. Khi nào một vấn đề nên được nghiên cứu?

Khi một vấn đề tồn tại và một tác giả có thể xác định rõ vấn đề đó không có nghĩa là nhà nghiên cứu có thể hoặc nên nghiên cứu nó. Bạn có thể nghiên cứu một vấn đề nếu bạn có quyền truy cập vào những người tham gia và địa điểm nghiên cứu cũng như thời gian, nguồn lực và kỹ năng cần thiết để nghiên cứu vấn đề đó. Bạn nên nghiên cứu một vấn đề nếu việc nghiên cứu nó có khả năng đóng góp vào kiến thức giáo dục hoặc tăng thêm hiệu quả của thực hành giáo dục. Những câu hỏi dưới đây nên được xem xét khi bạn quyết định một vấn đề để nghiên cứu.

Bạn có thể truy cập vào mọi người và địa điểm không?

Khả năng tiếp cận mọi người và trang web của bạn có thể giúp xác định xem bạn có thể nghiên cứu vấn đề hay không. Để nghiên cứu một vấn đề, các nhà điều tra cần được phép vào một địa điểm và tiếp cận người tham gia, ví dụ như được vào trường tiểu học để nghiên cứu trẻ em. Quyền truy cập này thường yêu cầu nhiều cấp phê duyệt từ các trường học, chẳng hạn như hiệu trưởng, giáo viên, phụ huynh và học sinh. Ngoài ra, dự án được thực hiện bởi các cơ quan giáo dục (thường là trường đại học) nên cần phải có sự phê duyệt đánh giá để đảm bảo rằng nhà nghiên cứu bảo vệ quyền lợi của những người tham gia.

Bạn có thể có thời gian, xác định nguồn lực và sử dụng kỹ năng nghiên cứu của mình không?

Ngay cả khi bạn có thể tiếp cận con người và địa điểm cần thiết cho việc nghiên cứu của mình, khả năng nghiên cứu vấn đề của bạn cũng phụ thuộc vào thời gian, nguồn lực (thiết bị, kinh phí) và kỹ năng nghiên cứu của bạn.

Vấn đề có nên được nghiên cứu không?

Một câu trả lời tích cực cho câu hỏi này nằm ở việc liệu nghiên cứu của bạn có đóng góp vào kiến ​​thức và thực hành hay không. Một lý do quan trọng để tham gia vào nghiên cứu là để thêm vào kiến thức hiện có và để cung cấp thông tin về thực hành giáo dục của chúng ta. Có 5 cách để bạn quyết định xem một vấn đề nên được nghiên cứu không:

1. Nghiên cứu vấn đề nếu nghiên cứu của bạn sẽ lấp đầy một khoảng trống hoặc lỗ hổng trong tài liệu hiện có. Một nghiên cứu lấp đầy khoảng trống bằng cách đề cập đến các chủ đề không được đề cập trong các tài liệu đã xuất bản.
2. Nghiên cứu vấn đề nếu nghiên cứu của bạn sao chép một nghiên cứu trước đây nhưng kiểm tra những người tham gia khác nhau và các địa điểm nghiên cứu khác nhau. Giá trị của nghiên cứu tăng lên khi kết quả có thể áp dụng rộng rãi cho nhiều người và nhiều nơi hơn là chỉ cho bối cảnh nơi nghiên cứu ban đầu xảy ra. Loại nghiên cứu này đặc biệt quan trọng trong các thử nghiệm định lượng. Ví dụ, thang DASS-21 để đo lường sức khỏe tâm thần, được phát triển ở Úc (viết bằng tiếng Anh), nhưng liệu nó có còn hiệu lực khi dịch sang tiếng Việt để đo lường sức khỏe tâm thần của người Việt Nam hay không? Bạn đã có một vấn đề nghiên cứu bằng cách sao chép lại nghiên cứu của người khác.
3. Nghiên cứu vấn đề nếu nghiên cứu của bạn mở rộng nghiên cứu trong quá khứ hoặc xem xét chủ đề kỹ lưỡng hơn. Một vấn đề nghiên cứu tốt để nghiên cứu là một trong đó bạn mở rộng nghiên cứu sang một chủ đề hoặc lĩnh vực mới, hoặc đơn giản là tiến hành nghiên cứu thêm ở mức độ sâu hơn, kỹ lưỡng hơn để hiểu chủ đề. Ví dụ, bạn mở rộng một phương pháp dạy học hiệu quả cho một đối tượng A sang một đối tượng B.
4. Nghiên cứu vấn đề nếu nghiên cứu của bạn mang lại tiếng nói cho những người bị im lặng, không được lắng nghe hoặc bị từ chối trong xã hội. Nghiên cứu của bạn bổ sung thêm kiến ​​thức bằng cách trình bày các ý tưởng và lời nói của những người bị thiệt thòi (ví dụ: người vô gia cư, phụ nữ, các nhóm dân tộc).
5. Nghiên cứu vấn đề nếu nghiên cứu của bạn thông báo thực hành. Bằng cách xem xét vấn đề, nghiên cứu của bạn có thể dẫn đến việc công nhận giá trị của thực hành lịch sử hoặc thực hành hiện tại, hoặc sự cần thiết của việc thay đổi thực hành giảng dạy hiện tại. Những cá nhân được hưởng lợi từ kiến thức thực tế có thể là các nhà hoạch định chính sách, giáo viên hoặc người học. Ví dụ, một trường đại học kỹ thuật A đã có một ý tưởng cho sinh viên đi thăm quan (1 ngày ) những nhà máy hiện đại nhất ngay trong tuần đầu tiên nhập học, với hy vọng nâng cao hiểu biết công nghệ và nâng cao nhận thức nghề nghiệp cho sinh viên. Điều này xuất hiện một nghiên cứu để công nhận giá trị của công việc này, liệu nó có thực sự hữu ích cho sinh viên không? có đạt được kỳ vọng của nhà quản lí không?

4. Vấn đề nghiên cứu khác nhau như thế nào trong nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng?

Sau khi xác định được vấn đề nghiên cứu, bạn cũng nên xem xét vấn đề đó có phù hợp hơn với cách tiếp cận định lượng hay định tính hay không. Bởi vì hai cách tiếp cận khác nhau về các đặc điểm cơ bản của chúng, nên có sự phù hợp giữa vấn đề của bạn và cách tiếp cận bạn sử dụng.

Hai yếu tố là giải thích (explanation) và khám phá (exploration) – cung cấp một tiêu chuẩn mà bạn có thể sử dụng để xác định xem vấn đề nghiên cứu của bạn có phù hợp hơn cho nghiên cứu định lượng hay định tính hay không. Giải thích hoặc dự đoán mối quan hệ giữa các biến là một đặc điểm quan trọng của nghiên cứu định lượng. Khám phá một vấn đề là một đặc điểm của nghiên cứu định tính.

• Có xu hướng sử dụng nghiên cứu định lượng nếu vấn đề nghiên cứu của bạn yêu cầu bạn: đo lường các biến, đánh giá tác động của các biến đến kết quả, kiểm tra lý thuyết hoặc giải thích diện rộng, áp dụng kết quả cho nhiều người.
• Có xu hướng sử dụng nghiên cứu định tính nếu vấn đề nghiên cứu của bạn yêu cầu bạn: tìm hiểu quan điểm của các cá nhân, đánh giá quá trình theo thời gian, tạo ra các lí thuyết dựa trên quan điểm của người tham gia, nhận thông tin chi tiết về một vài người hoặc địa điểm nghiên cứu.

5. Làm thế nào để viết phần ‘tuyên bố vấn đề’?

Sau khi bạn đã xác định được vấn đề nghiên cứu của mình, xác định rằng nó có thể và cần được nghiên cứu, và xác định được phương pháp tiếp cận định lượng hoặc định tính, đã đến lúc bắt đầu viết về “vấn đề” trong phần tuyên bố vấn đề. Phần tuyên bố vấn đề bao gồm vấn đề nghiên cứu thực tế cũng như bốn khía cạnh khác: 1/ Chủ đề; 2/ Vấn đề nghiên cứu; 3/ Sự biện minh về tầm quan trọng của vấn đề như được tìm thấy trong nghiên cứu trước đây và trong thực tế; 4/ Những thiếu sót trong kiến thức hiện có của chúng ta về vấn đề; 5/ Những khán giả sẽ được hưởng lợi từ một nghiên cứu về vấn đề. Bằng cách xác định năm yếu tố này, bạn có thể dễ dàng hiểu phần giới thiệu cho các nghiên cứu và viết phần giới thiệu tốt cho các báo cáo nghiên cứu của bạn.

Đầu tiên, một chủ đề giáo dục là chủ đề rộng lớn mà nhà nghiên cứu muốn đề cập trong một nghiên cứu và điều đó tạo ra hứng thú ban đầu cho người đọc. Sau khi nêu chủ đề trong phần thảo luận mở đầu, bạn thu hẹp chủ đề thành một vấn đề hoặc vấn đề nghiên cứu cụ thể. Nhớ lại rằng một vấn đề nghiên cứu là một vấn đề giáo dục, mối quan tâm hoặc tranh cãi mà nhà nghiên cứu điều tra. Tác giả có thể trình bày nó dưới dạng một câu đơn hoặc một vài câu ngắn. Ngoài ra, các tác giả có thể coi vấn đề là sự thiếu hụt trong tài liệu, chẳng hạn như chúng ta biết rất ít về các yếu tố khiến cha mẹ tham gia vào việc đến trường của trẻ em. Đôi khi vấn đề nghiên cứu đến từ các vấn đề hoặc mối quan tâm được tìm thấy trong trường học hoặc các cơ sở giáo dục khác. Chúng tôi sẽ gọi đây là những vấn đề nghiên cứu thực tế (practical research problems). Ví dụ, những giá trị mà sinh viên nhận được khi tham gia cuộc thi robocon. Trong các nghiên cứu khác, “vấn đề” sẽ dựa trên nhu cầu nghiên cứu thêm vì có một khoảng trống hoặc chúng ta cần mở rộng nghiên cứu sang các lĩnh vực khác. Nó cũng có thể dựa trên bằng chứng mâu thuẫn trong tài liệu. Loại vấn đề này là vấn đề nghiên cứu dựa vào nghiên cứu (research-based research problem). Trong một số nghiên cứu, bạn có thể áp dụng cả phương pháp tiếp cận thực tế và tiếp cận dựa trên nghiên cứu đối với vấn đề và nêu cả hai loại vấn đề.

Bạn cũng cần cung cấp một số lý do giải thích tại sao vấn đề này lại quan trọng. Biện minh cho một vấn đề nghiên cứu có nghĩa là trình bày lý do về tầm quan trọng của việc nghiên cứu vấn đề hoặc mối quan tâm. Sự biện minh này xảy ra trong một số đoạn trong phần mở đầu, trong đó bạn cung cấp bằng chứng để ghi lại sự cần thiết phải nghiên cứu vấn đề. Bạn có thể biện minh cho tầm quan trọng của vấn đề bằng cách trích dẫn bằng chứng từ:

• Các nhà nghiên cứu và chuyên gia khác được báo cáo trong tài liệu. Bạn có thể biện minh dựa vào việc trích dẫn các vấn đề nghiên cứu cần nghiên cứu thêm trong phần kết luận của tài liệu như các bài báo trên tạp chí.
• Những trải nghiệm mà những người khác đã có ở nơi làm việc hoặc/và các trải nghiệm cá nhân. Bạn có thể biện minh cho vấn đề nghiên cứu của mình dựa trên bằng chứng từ nơi làm việc hoặc trải nghiệm cá nhân của bạn. Ví dụ, các nhà hoạch định chính sách cần quyết định xem có nên cho phép học sinh tiểu học sử dụng điện thoại trong lớp học hay không.

Tiếp theo là xác định những thiếu sót trong kiến thức hiện có của chúng ta về vấn đề. bạn cần tóm tắt trạng thái kiến ​​thức hiện tại của chúng ta – cả từ nghiên cứu và thực hành – thiếu hụt như thế nào. Mặc dù sự thiếu hụt trong tài liệu có thể là một phần lý do cho một vấn đề nghiên cứu, nhưng sẽ rất hữu ích nếu liệt kê một số khiếm khuyết trong tài liệu hoặc thực hành hiện có. Thiếu bằng chứng có nghĩa là các tài liệu trong quá khứ hoặc kinh nghiệm thực tế của các nhà nghiên cứu không giải quyết đầy đủ vấn đề nghiên cứu.

Cuối cùng, những khán giả được hưởng lợi từ nghiên cứu là cần phải được xác định rõ ràng trong phần “tuyên bố vấn đề”. Nó bao gồm các cá nhân và nhóm, những người sẽ đọc và có khả năng hưởng lợi từ thông tin được cung cấp trong nghiên cứu của bạn. Họ thường được các nhà giáo dục cân nhắc bao gồm các nhà nghiên cứu, các nhà thực hành, các nhà hoạch định chính sách và các cá nhân tham gia vào nghiên cứu. Công việc này thường được viết trong kết thúc phần giới thiệu.

6. Một số chiến lược viết phần ‘tuyên bố vấn đề’

Viết phần mở đầu hoặc phần “phát biểu vấn đề” như một đoạn mở đầu trong báo cáo nghiên cứu của bạn sẽ tạo tiền đề cho người đọc hiểu dự án của bạn và đánh giá cao định hướng nghiên cứu của bạn. Một số chiến lược viết có thể giúp bạn soạn thảo phần giới thiệu:

1. Template thông thường: Chiến lược viết phần mở đầu hoặc phần “phát biểu vấn đề” này thường gồm năm đoạn, với mỗi đoạn đề cập đến một trong năm khía cạnh của phần. Thực hiện các phần theo thứ tự bắt đầu với chủ đề (topic), vấn đề nghiên cứu (research problem), sự biện minh (justification), thiếu sót (deficiencies) và khán giả hưởng lợi (audience).
2. Chiến lược sử dụng tài liệu tham khảo: Một chiến lược viết khác là sử dụng tài liệu tham khảo thường xuyên trong suốt đoạn giới thiệu này. Nhiều tài liệu tham khảo thêm giọng điệu học thuật vào bài viết của bạn và cung cấp bằng chứng từ những người khác, thay vì dựa trên ý kiến ​​cá nhân của riêng bạn. Việc sử dụng các tài liệu tham khảo trong nghiên cứu của bạn sẽ xây dựng uy tín cho công việc của bạn.
3. Chiến lược thứ ba là cung cấp tài liệu tham khảo từ các xu hướng thống kê để hỗ trợ tầm quan trọng của việc nghiên cứu vấn đề nghiên cứu.
4. Một chiến lược viết khác là sử dụng trích dẫn từ những người tham gia trong một nghiên cứu hoặc từ ghi chú thu được từ việc quan sát những người tham gia để bắt đầu phần giới thiệu “tuyên bố vấn đề” của bạn. Cách tiếp cận này phổ biến và thường xuyên được sử dụng trong các nghiên cứu định tính.

Tài liệu tham khảo

1. Creswell, J. W. (2002). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
2. Lovely Professional University. Methodology of Educational Research and Statistics. Produced & Printed by Laxmi Publications (P) LTD, 2014. No 113, Golden House, Daryaganj, New Delhi-110002 for Lovely Professional University Phagwara
3. Johnson, R. B., & Christensen, L. (2019). Educational research: Quantitative, qualitative, and mixed approaches. Sage publications.